DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1525 t\&rla.rifïe_,... Un. de te.ii jour* on. ienttndrd ? ktour diner topte* les trói* ansembLe lllllllllllMlllllllllllllnillllllllllllllllllllllllllllMIIHIIII van daarin eene interessante theorie te zien, de laatste in dagteekening, omtrent de wereld in het leven, eene theorie, die op postula ten berust en die voor elke waarlijk vrije kritiek vol tekortkomingen blijkt vol komen besloten zijn, er slechts de onver ander lyke, onbetwistbare waarheid in te zien, n veel meer nog: de bovennatuurlijke waar heid. Indien men er in slaagde hen te doen begrepen, dat de wetenschap zelve in voort durende evolutie is, dat zij omtrent de we reld en het leven achtereenvolgens verschil lende verklaringen voorstelt, naar aanlei ding van de achtereenvolgende resultaten der waarneming, maar dat de volledige verkla ring een limiet is die nooit bereikt wordt, dan zouden onze neophyten onmiddellijk zich met weerzien van de wetenschap afwenden. Zy willen dat die wetenschap streng en ab soluut zal zjjn. Een der opmerkelijkste trek ken van de gemiddelde moderne ziel is, dat zij het geloof, met al zijn intransigentie en zyn neiging tot beweren zonder bewijzen, van den bo vennatuurlijken imperatief in de wetenschappelijke materie hebben overge bracht. Doeh bijna niemand vindt voldoening in het zich scheppen eener religie met de weten schap; naast hun geloof als richtsnoer fleur fm directrice} houden de meeste menschen er heimelijk honderd andere gelooven" op na, welke zij zich zelven nauwelijks durven be kennen, al hebben die ook een veel machtiger invloed op hun handelingen dan het voor gewende officieele geloof. De Kerken mogen zooveel zij willen de bygeloovigheden veroordeelen, deWetenschap moge zich beijveren, er de ongerijmdheid van aan te toonen, toch blijft het niet minder waar, dat in de twintigste eeuw evenals in de vijftiende, bijna iedereen, onder zyne levensregelen, er enkele zal behouden die zuiver fetichisme zijn. En die regelen zullen werkelijk levensregelen zyn, want in de moeielijke oogen blikken zullen zij het zijn, die zich meester maken van den wil en over hem beslissen.... Iedereen" zeide de Markgravin van de Pfaltz ,,te fait son petit religion". Die petit religion" van onze theoretisch het meest positivistische tijdgenooten, verschilt niet noemenswaard van die van hun achter overgrootvader, omstandigheden in aan merking nemende. Evenals die voorvader gelooft onze tijd genoot aan den invloed van enkele dagen der week, van enkele datums der maand, op den goeden afloop van ondernemingen. E venals hjj, schrijft hij aan zekere ontmoetingee eene nootlottige werking toe, en meent dat deze door zekere gebaren kan worden tegengegaan. Hij is félichüte; de boulevard is vol lieden die gris-gns (amuletten) dragen, evenals de inboorlingen van Madagascar. Hij tracht het mysterie der toekomst te doorgronden, niet door middel van wijsgeerige of wetenschap pelijke gevolgtrekkingen, maar door zich te wenden tot enkele individu's van wie be weerd wordt dat zij bevoorrecht zijn, begaafd met het tweede gezicht", of ervaren in onder zoekingsmethoden. Doch er is n verschil tusschen dezen bijgeloovigen tijdgenoot en zyn achter-overgrootvader; hij maakt aan spraak op wetenschappelijkheid, en evenals de achter-overgrootvader trachtte, zoo goed en zoo kwaad als het ging, zijn bijgeloovigheden met zijn zijn godsdienstig geloof te verbinden, geeft onze tijdgenoot zich de grootste moeite om ons, en zichzelf, te over tuigen, dat zijn bijgeloof een vorm van weten schap is. Ik beken, dat dit mengelmoes van feti chisme en wetenschap mij bijzonder weer zinwekkend lijkt. Ik verkies den Napolitaan, die rondweg een afgodendienaar is, maar ten minste een schilderachtige, boven den pseudo-positivist, die huichelachtig beproeft, ons als geestelijke deducties voor te stellen wat ten slotte slechts de jammerlijkste zwak heden van geest zijn. Wanneer men in dit land werkelijk een rationeel onderwijs wenscht in te voeren, welk een voorbeeld moeten dan voor de jeugdige geesten de malle fratsen zijn, die sedert veertien dagen eene geheele streek onder den rook van Parij s hebben ver vuld en die de dagbladen ons met macht van interviews en fotografische clichés hebben overgebracht! ... Waarlijk, dit loopt de spui gaten uit; en de bijna officieele invoering van het namaak-naturalisme in de hande lingen der gerechtelijke enquête toonde zich daar als een hoogst ergerlijk verschijnsel. Het is niet te laat om hierop de aandacbt te vestigen, want gij kunt er zeker van zijn, dat voortaan, als men zich niet in acht neemt, elke misdaad den stoet van kermis gasten, waarzeggers, magiërs en jakhalzen zal doen optreden. En het zou werkelijk be droevend zijn, dat Frankrijk, vanwaar ge woonlijk de groote algemeene denkbeelden uitgaan, die den geest des ty'ds beheerschen, het voorbeeld zou geven van een pseudowetenschappelyk fetichisme, en het bevoor rechte land zou worden van een namaaksupranaturalisme. Oude TooneeltMeriiipD. Van den hoofdregisseur der Kon. Ver. het Nederl. Tooneel, W. P. de Leur, verschijnt aan het einde der nieuw ingetreden week, een boekje over zijn leven aan het tooneel. Met zijne toestemming waarvoor hem hier dank worde gebracht, is aan dat hoekje, het volgende ontleend: Van de exploitatie van den Stadsschouw burg, onder directie van Roobol, Tjasink en Peters, herinnert de heer W. P. de Leur zich nog de volgende gebeurtenissen: Op den schouwburg wilde men invoeren tafereelen uit de vaderlandsche geschiedenis in beeld" ter afwisseling van de balletten. Niemand minder dan Jacob van Lennep, be lastte zich met de leiding. De proef vond geen ingang by het publiek en de opvoeringen werden gestaakt. Bij de onthulling van het standbeeld van Vondel had een eere-voorstelling plaats. Jacob van Lennep werd eenige dagen na zijn begrafenis herdacht, het' portiek van het hek-tooneel was in rouw. Mevrouw van Ollefen da Silva (een be roemde actrice uit een vroeger tijdperk, toen in ruste) heeft voor de maatschappij Apollo" nog eens en voor de laatste maal De Vrouw van Waardenburg" van Jacob van Lennep gespeeld. Van den Franschen schouwburg op de Erwtenmarkt, die niet meer bestond, leefde nog een oude actrice, die het niet te breed had. Voor haar werd eene voorstelling op het Leidscheplein gearrangeerd. Ik geloof dat het was Madame Ie Second", waarin me Trouw Kleine, Roobol, Veltman en Bigot in het Franich de overige rollen vervulden. Er heerschte, tijdens de directie van Roobol, Tjasink en Peters, een grootere gezelligheid in den schouwburg, zoowel in de zaal, als achter. Voor den aanvang der voorstelling, 6]/s uur, was het een aardig gezicht als men langs de loges keek. Het bestellen aan de bedien den was onnoodig; zy wisten precies wat mevrouw A., 'en mevrouw B. wenschten. De muziek apeelde en onder een gezellig praatje werd de thee of koffie gebruikt, waarvoor men na het diner thuis geen tyd meer had. Ook achter de schermen was dit zoo. Vóór dat mevrouw Kleine kwam, had haar kleedster het theeblad en de thee al gereed. De dames beneden werd ook een kopje geoffreerd. Boven hadden enkele een keteltje water op het gas hangen. Veltman zat altijd zijn kort steenen pijpje en Klaas Vos zijn langen Gouwe naar terooken. De jongeren natuurlyk sigaren. Beneden in de cantine kon men tegen mati gen prijs alles bekomen. De chocolade van Truitje en later van haar dochter Mina werd in groote ketels gefabriceerd en was beroemd tot in het buitenland. De lange duur der voorstellingen maakte een kleine versnape ring noodig. Later vond ik er alty'd behagen in, om schrij vers, vertalers en personen van beteekenis, bij gelegenheid der repetitiën een kop van die beroemde chocolade aan te bieden. In de kleedkamers werd naar het gebruik dier tijden gebreid, gebreid, o l zoo veel! tusschen de schermen werd het verboden dat bracht ongeluk aan, meende men en geloofde het zeker evenals het fluiten op het tooneel. Wat mevrouw Trientma, Albrecht en Götz hebben afgehaakt was onbegrijpelijk! Ik geloof, dat de nazaten van haar kennissen nog wel in het bezit zullen zijn van enkele kunstgewrochten. De oude acteurs heb ik nog wel hooren spreken, hoe in vroeger jaren van heeren commissarissen beneden een vat bier ter beschikking lag en hoe zuinig men omging met de kaarsen. lederen avond ontving men er twee. Het overtollige licht werd dadelijk uitgeblazen, want ieder had het recht het overschot naar keuze aan te wenden. Zoo brandden er altijd in de kleedkamers eindjes kaars, want de tooneelisten namen de heele kaarsen mee naar huis. Met het vat bier ging het niet beter, de kraan liep tot het vat leeg was. Het gas maakte een einde aan dien toe stand en het oogluikend toestaan van rooken werd opgeheven. Het verdwijnen dercostuuinstukken verminderde ook het bi eien en haken van kragen, manchetten lubben en strooken. Over den lateren tijd, den tijd der Ko ninklijke Vereeniging: Het Nederlandse U Tooneel, schrijft de heer W. P. de Leur : Onze onderlinge samenwerking beeft, geloof ik, wonderen verricht. Wel eens verstoord, maar over het algemeen is er een goede geest geweest en gebleven. Die goede geest deed ook wederzijdsche erkenning ontstaan, die overging in gehechtheid als kinderen van n huis. Wij zijn het evenmin altijd eens als in een gezin, maar komt het er op aan, dan voelen wij ons als broers en zusters. Een van de aardigste avonden is de eerste van het jaar. In Amsterdam vooral is die avond van beteekenis. Een oude traditie was verwaterd, maar thans weder herboren. Onze beminde burgemeester verschijnt in den schouwburg om den heilwensch van Pieternel in ontvangst te nemen. De jubel stijgt dan ten top en ieder stemt in met het gespro kene. Men zou niet kunnen voortgaan als zijn innemend gelaat zich niet tot het publiek had gewend om voor die spontane ovatie te bedanken. Na het vallen van het scherm, komt hij Pieternel de hand drukken en ons is het een feest den burgemeester achter te zien. Gedurende den ganschen avond heerscht er een gezelligheid, gepaard met een zee van heilwenschen. Onder ons is dan een geest waarvan men kan zeggen: Oude veten Zijn vergeten En pedemijt de bron van twist. Onder de voorstelling van Gijsbreght gaat alles ernstig, want de Raad kijkt toe, maar met Kloris is het een-en-al vreugde. Op oudHollandsche wijze wordt ham,sla, brood en wijn aangeboden, aan ieder welke plaats hij ook iimiiiiimiiiiinmiiii bekleedt. Doozen met allerlei lekkernijen of taarten worden als offers aan de gezelligheid door vrienden aangeboden. Wie op het tooneel komt, moet iets nemen, al is hjj ook de bur gemeester van Amsterdam. Aan mevr. Chr.' Stoetz, onze vorige Pieternel, zonden wij op haar ziekbed, den laatsten Nieuwjaarsdag van haar leven, een eenvoudige boterham met ham. Met deze attentie was zij kinderlijk Wjj. Meer willen en mogen we niet uit het handschriftboekje overnemen, dat dra bij de Erven van Munster en Zoon, te Amsterdam verschijnt, onder den titel: Lieven en Tooneelherinneringen van W. P. de Leur, van 1866?1906. Uitgegeven b\j gelegenheid van mijn 40 jarigen tooneeldienst". Het boekje, geschreven in ópgewekten geest, in den stijl van een gemoedsmensch, zal zich van zelf aanbevelen. Het bevat veel intieme tooneelgeschiedenis. J. H. R. Aan Dr. J. VAN DER VALK. Amice, Nu je zoo'n breed-opgezet en diepopgehaald artikel over Niobe woudt schrijven in de laatste afl. van Ons Tijdschrift, wou ik wel graag een paar dingen met je in't open baar bespreken. Vooreerst de opvatting en uitbeelding van de hoofdpersoon. Je noemt haar een Ueber-Niobe en vindt haar niet sym pathiek. Maar ze moet juist een alles onder naar trots buigende, niets naast zich duldende Vrouw zijn. En als zoodanig heb ik haar ook willen laten voelen als dochter van Tantalos, den godenvriend, die overmoedig geworden zoo diep werd neergeslingerd fallen, fallen, fallen, fallen, fallen from his high estate, om met Dryden te spreken. Hier en daar in het gedicht wordt er op gezinspeeld; maar op Tantalos' vergrijp wordt niet te veel gedrukt om den boel niet topzwaar te maken en de aandacht niet te veel van de hoofdpersoon af te leiden. Intusschen gaat de trots van Niobe gepaard met hooge gezindheid; zij is wel overmoedig, maar ze doet geen laagheden. Je hadt liever gewild dat Niobe vroeger bij een of ander godendiner, waar zij met haar vader Tantalos was meegekomen, een herrietje gehad had met Leto, doordat laatstgenoemde haar op de een of andere manier kwaad had gemaakt. Maar dat zou tamelijk strijdig geweest zijn niet den aaru van de duldende nacht godin Leto, óók 'n soort van mater dolorosa, denk o a. aan haar rondzwerving en haar bejegening door de Lycische boeren. Neen, mij is Niobe sympathieker als krachtmensch pure and simple, om zoo te zeggen par droit de conquète et par droit de Laiseance." Je keurt 't af dat Amphion zelf als muzi kant" optreedt voor zijn volk; m. i. best mogelijk in de naïef-patriarchale tijden, en ook niet in strijd met de sage. Verbalend aardig is je opmerking over den stilzwijgend gelynchten knecht, en de daarop volgende opmerking is zeer ad rem ; hier en daar heb ik me niet genoeg ingedacht in en gehouden aan de Homerische voorstelling. Omdat ik van Thebe zeg Waar later hooggestemde Pindaros Zijn daverende dithyramben zong noem je me Koster?Baedeker. Misschien met eenig recht. Ik zelf heb 't bezwaar van iets toekomstigs te vertellen dadelijk bij 'teerste neerschrijven van de regels gevoeld. Maar ik vond ze zoo mooi van klank, en daarom heb ik ze laten staan. Mogelijk erg ijdel en pe dant ; welnu, ik smeek om vergiffenis. Met die mieren-vergelijking ben je wat onrechtvaardig; ieder zal, dunkt me, wel begrijpen waarin 'm de vergelijking zit, en uitgewerkte vergelijkingen vinden we toch ook bij de vleet in Homerus. Maar genoeg, ik heb uit je bespreking veel geleerd, 't Is de meest eingehende" die ik ooit gehad heb, en dat is al 'u reden om je dankbaar te zijn. Van de Niobe-literatuur die je aanhaalt kende ik alleen dat stuk Homerus, Ovidius en 'n paar tragische fragmenten. Nogmaals mijn hartelijke dank. tt. EDWAED B. KOSTER. Den H a a g, 9 Sept. I!.i06. Jan Linse, met pen en penseel, 50 prent jes en moppen 90 et. Mijnheer de Redacteur, Waar mij herhaalde malen is gebleken dat het publiek en de boekhandel in den waan verkeeren, dat bovengenoemd boekje is uitgegeven ook ten mijnen bate, stel ik er prijs op, uitdrukkelijk te verklaren, dat dit niet het geval is. Wel is waar werd de voor rede van dit boekje door mijn man geschre ven, doch geheel belangloos, waarover de uitgevers firma Nijgh en Van Ditmar vol lof waren, doch noch dit noch ook het feit dat mijn echtgenoot gedurende 35 jaar geregeld voor haar werkzaam was, heeft deze firma kunnen bewegen om mij ook maar voor een klein deel, in de winsten van bovengenoemden uitgave te doen deelen. Wed. JAN LINSE, 93 Rotterd.straat, Scheveningen. Beleefd verzoek ik aan andere bladen dit stukje te willen overnemen. MODERNE MEUBILEERING APARTE MODELLEN ?,e». *. ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensembles wordt steeds op artistieke kleur en combinatie gelet. Billijke prijzen. +- -t- -t- -i??»?-t?+- n?-i?-t Stalen en Teekeningen op aanvrage. Levering franco met garantie. H- -tVraagt onze speciale prijscourant voor Kantoor-Meubelen. fteubileer-lnrichting 234Spuistraat,76Damrak, Amsterdam PHOENIX MARMEREN SCHOORSTEENMAHTELS G, & J. COOL. AMSTERDAM. ROTTERDAM. UTRECHT. BLOEMGRACHT?? DELFTSCHESTRAAT6I BH.TSTR««T 30 J. J. BIESING, Kunsthandel» 'B-GRAVENHAGE, Molenstraat 65,65* en 61 Moderne Schilderijen, Aquarellen en Gravures. 1606 ~ Rembrandt-Jubileum 1906 TENTOONSTELLING VAN OUD HOLLANDSCHE KUNST FRBDERIK MULLER Sc Co,, DOELENSTRAAT 16-18 AMSTERDAM. ZONDAG 16 SEPTEMBER laatste dag. Sluiting des namiddags te 5 uur. Toegangsprijs 10 cents, bestemd voor Liefdadigheid naar Vermogen". Panorama Amsterdam, Plantage in tle Hunttlsaai. Antieke Meubelen, Porceleinen, Schil derijen, Oostersche Tapijten. Vaste prijzen. Toegang vrij. Het Panorama Jerusalem is dagelijks geopend. Magazijn Oud-Holland", Damrak 75 AMSTERDAM. TELEFOON 7261. Imitatie- en Antiek Kunstsnijwerk, Koperwerk, Oude Perzische $apijten, enz., enz. ATELIER VOOR HET VERVAARDIGEN VAN OUD-HOLLANDSCH SNIJWERK. INRICHTING VOOR NIJVERHEIDSKUNST LEIDSCHESTR, 13 AMSTERDAM m Js. VAM G1NHEL FABRIKANT VAN KUNST-KOPEB WERKEN LN OÜD-HOLLAND8CHE MODERNE- EN ANDERE STIJLEN GEOPEND 3 SEPTEMBER. AT?U?Rü*D?CORATI?V i§!Ll^JL£JL£JLEJL£JL: n 1 d HAI1DW?RR KAL\/?R5mAATÏG7 i r in \m HtOGPUIT5P?U?K 5TEENDRUKKER1J ETIKETTEHFABRIEK, ARNHEM Bekroond Mjverteidstentoonst. te Leeuwarden l OP KOPER EN ZINK. GtB°WMPELlX MERITIS" t\EIZER5GRACHT32<r TEL.2SO7 . Alp. Kist- en KisMjverWslaiÉl Sierkunst", 33. Aardewerk, Koperwerk, Batik en Borduurwerk. Schilderijen, Lithografleön. Antiquiteiten. Beeldhouwwerk. EÜDÜLF ELION & Co. v