Ko. 1MO DE A M S T E R D A M M E R W E E K B L A D Y O O R NEDERLAND. 11 1907. De dichters. (Jugend.) i?" HET NIEUWE JAAR (tot PAUS Pms X f n CI.EJIEKCEAU) : Toe, weer goed worden op elkaar . MARUXNE (>ot FAJ.LIÈR^S) : Och, hoort I' dat? Ais haar dat eens gelukte..." FAJ.UÈRES: Ik vrees...." De restaurants willen de koffie duurder makelij Je zult zien, Balph, dien slag komt de Duitsehe dichtkunst niet töboren! Het conflict tws&chen Japan en de Vereenigde Staten. re Vredesengel, (Klisdderada.iKh.) Een huiselijk tooneel. U.\< I.E SAJF : ,, ils ']-?. absoltrit bij mij op school wi'.t jraan, dan '/.al ik je etn l -s moeten geven!'' Onderrichting, Zoo'n schoone gelegenheid k'smt zelden tenig, dacht de Japanner, en bejfon met K isiand te onder handelen over etn hamlelsviaktaat, Zou Lij vrtl Itethmaal te vertrouwen zijn ? m ne . Da sc {Naar aiiuleitJlny run de ftakimj te Mijns/in.) De eerste indruk van de staking dor wevers te Kijssen, die, vooral georganiseerd in Chiistelijke vakverenigingen, den strijd 'voor loons ver hooging ht'b >«i aangebonden, was algemeen; die blo ver*, diözwoeger?, neergebogen onder den dru'c va» eetie r<;us-achtige onderneming1, hebben groot gelijk! De loonen werden genoemd : / 6 a ? 7 als -de man allén werkt, ./ 11 ;i / 12 als de vrouw mee arbeid, en int aan / 30 als er meerderen uit hPt gezin (propte kinderen) mee' verdienen. Do weiktij.l is 11 uur. Dj toestand dtr wointvge» is slecht, eu bet uiterlijk der arbeider*: hun bleeke kleur, hun slechte lichamelijke ontwikkeling, hun hoog sterfte-cijfer aan tnbeicul ?>»<», geeft ?den indruk van een droeve misère, van. lichamelijke en gee.slelijkf degeneratie. Kn na alreeds zóó lang, van Mei af', te hebben getracht, in hun loon wat verbetering te brengen door onderUatulclin'j1, die echter op niets uitliep. achtte men het u(>f>r!ei>gi>u \an den arbeid ouder de/e omstandigheden rolko»ien ijfirpshlritiirdiijtl, en aarzelde b.v. de redacteur van een ge votelijk autirevolutionair blad, mr. Sybrandi, ook niet, de st'(k-?rs moreel te steunen. Met voorbeeldige» ij -er lieeft, onmiddo'ijk na het uitbreken dev staking, non- eerder als het I 'o/A-, het JliiH-irlxbh'til getracht het groote publiek op de hoekte te stellen van de bijzonderheden vati de«>» strijd. De eerste toonen waren sympathiek, waar nadat de correspondent zich wat ernstiger van den tucttund op de hoogte huil gesteld, werd dat anders. Want, meende tlo corres pondent van dat Wad, afgescheiden van het loon, isde lïijssenschearieidersbevoUing zóó in-vuil, zóó vies, zóó ruvv, dat er torst ?wat anders n>olig H dan liumsvorhuouins. Kr wordt in de bedoelde beschouwing toegegeven. dat liet tusp.njulrtst! sterfte, -ijler in Kijssen hooger 'n d.-ui elders. Maar . . dat Sigt aan andere oor/aken dan aan den fabrieksarbeid. lo. De arbeiders wasschen zich niet meer dan eens per wcok, en zien er vuil en vi?s ?en goor uit. 2o. De arbei-lers hou Ie i er e< n of meer .stuks vee op na, en die dieren wentelen zich in hun eigen vul'. De koeien, worden met onreine handen gemolken. 3o. Overal vindt men mesthoopen aan den openbaren weg, en van reiniging der Mailen of straten of woningen met water is geen sprake. 4i>. De mannen spuwen op den grond. 5o. Volwassenen niet alleen, maar ook kinderen gebruiken veel sterken drank. Of liever de ouders voeren do kin leren jenever. (i). De km leren rocken reeds vroeg. J k gi-loof liUrmee vrij volledig de hygic'nisi IIH wantoestanden, dUi de ean es;>ondönt opJMcuit, t-i hebbon gereleveerd, maar men k,in er 1104 gerust e'nige bijvoegen. Kti d-; conclusie van den correspondent is j dan ook: !k geloot' te hebben aangetoirul, dat, 0'-1< al war«n d i fabrieken mo lolinijchtingeii. liet stt-rftocijfer door bovt-nvoriii'-ldc oor/aken toch bovenmate hoog zou worden. GopJ onderwijs in do boteekenis van de eerste beginselen der gezondlviJsen n-jiihoidtdeer,/.ou hier meer uit werken dan velt) procenten loonsverhoogiug. Ik geloof geen ooge-nblik, aHnsvn» ik heb geen reden 0111 aan te nomen, dat, de cor respondent overdrijft. Kous, ongeveer'n jaar gc|i''i<')i, In-b ik'n bezoekdoor lietorioogelijke dorp gebracht, en toen kreeg ik den«dfden iadrok u ie t sdtselits van lichamelijke dege neratie v;in de fabrieksbevolking, maar ook van ivlgiMiict'iie onreinheid in de leefwijze, j Muur ik wenseh er wat bij te voegen. De/o zcSfile indruk van lichamelijke en maatschappelijke eu hygiënische desolalie, bij don aanblik waarvan een gevoel van afkeer! "o ij u opkomt dat n doet svegvlu :htvn u.t zrtlk een omgeving, die u den in Jeuk geven van een ziekende, wegzinkende arbeidersbevolking naast reusachtige fabrie ken, of althans vun wn Cabrieksbevolkins die op een la;<g puil is neergezonken, waar van niets uitgaat, die nergens anders voor geschikt zijn dan voor hun eimleloozeri, ! et'n t oom «en jirb^ii!, wier mannen bleek en ruw, wier vrouwen bjelijk-schonkig en wier kinderen achterlijk en oudachtig zijn die zelfde iri'lrnk van onuitsprekelijke misère krijgt g>; o'.'eral, waar de groot-in luxtrie vrij onbeperkt eenige gedachten lang ha.u' zakeil' heeft gedaan. Hebt ge een flauw vermoeden vrat ethica is, kameraad ? Ethica? Dat is om 103 te zeggen bet algemeen-menscheüjke dienstreglecoent voor burgerlijke personen. IVecios dozelflo tocstnndcn, als welke ons nu van ]!ijss3n beschreven worden, vond de Etiiiuète-C.xnniijsïo van 1-SSl) (waar aan de tenonwüordi<{e Minister Veegens zulle een werkzaam aan loei hooft ^eliad) in leiden, in Laerilam, en Enschedéen Almelo, en oti'lcr de Kottf-rdamsche ooot?wei-kttvs. S'rocies titv.i-'ii'd,' toestanden schetst ons (.'reiner in /ijii.Kabriek-'kindermj", e/i om nog verder teru<_r to irawn. Fciedrich Knyjijls heefc ons in zijn ,,Iji^e dec Arbeitendea K bissen in iMi^liind'1 ovareeukomsti^c boschv ij vinden ^e^oven van de toen in op komst zijnde ffibnek-isteien d;i:ir. Kn nu nou. l.iat do corrospoivlent, die zoo/.eer K^trolfcii werd door het la-^e jieil, waarop deze fabrieksbovolkiiii; sta U, eens een reisje maken naar Helmond. !v>n terrein maa^ltdijk wat betreft wcrk^t,ikin<; en vakvereei\i«inj;. ij /,il duav precies hetzelfilo vinden; reusachti^a fabciekeii, en gore, smori^e urbeidiir^-biiurfen, bleeke mannen en vrouwen, veel drankgebruik. (H' LïuU liij «aau naur Maastricht; als hij daar in de achterbuurten komt, /al hij zijn ^rieveu-cahif-i- over de onreinhei ! der wwkJieden 1104 mér Iruniien nitwe-rken : de arbefds-insjiectie zal hem materiu.d tietioetc kunnen verschaffu'ii. Of hiat 1'ij <r*an naar Je L ui^'straat, naar Sprang, naar Kantslieuvel, waar de s<:hoeinnakerser, hun kinderen werken iu manuf^ctuur, 't is er óéu en al lichamelyke verwaarloü/inu;: of' naar de glasblazers van I/>erda.ru of S-hiedam, of naar. dy dorpen iles steenbakkers in (iel Itjshind, of tuiar do woniuueu der cartonfabriekwerkers' in (ironin^cu, of naar die , der \ve.vers in Hilversum -- overal datzelfde }*ore, domme, vieze volk, met bun joneveriiebruik; met hun. fookemie kinderen, met hun onreinh,eid. - ? * ? * Duit is .de scbailu v zij lo van de «vootiwltutrie, die QÏIS i u afzichtelijke beelden voor oo^en komt, zoo dikwijls er plotseling, door do een of andere ^ebeiu-tenis, onze aandacht er O)i gevestigd wovdt. N iet senoee1, dat, door de vér doorgevoerde ver deeling van den arbeid, de arbeiders en hun kinderen ten slofte, door hun mechanischo dsj:t-a*k, alle lust, alle energie, alle drang tot kennis, yllo stri-ven-naarhoo/er verliezen, niet eenopg dat hun lit'hamtlijke toestanj door dea fabrieksiii ook alle behoefte naar reinheid, gezonde leefwijze, naar frischheiil iu aft'elvjksche omgeving «aat te loor'. Dat arbeid schadelijk beïnvloed wordt, du frischheid on gezondheid en a;roei er af en er ten slotte wan^udrochten van komen ook alle behoefte naar reinheid, naar de da; is op j'ii die plaatsen en in iil die hteden ^óó, die ik daar uoetti'le soms no^ vee! erger dan in Kijssen. Ku de «?root-industrie van zich-zdf is nog nooit iu staat geweest, of .heeft althans noi? nooit mot-ite «jeilnai), de. arbeiders uit dcfM misere to vorhelfen. Wanneer Je arbeiders slechts iu staat zijn, der) fubrieks-arbeid naar bob loron te ver vullen, en slechts hun kinderen ter bescliikkitxj; stellen, zoodra dc/e de school verhiten, bekommert du groot-industrie *ich om die arbeidersbovolking niet meer. Dat heeft /e niet alleon in N'o Ierland nooit gedaan, maar ook niet in het buitenland." Daarom was iu l<s.Vi) in Engeland de wet oji den 10-urcn la<r noodig, om de kinderen \ui) 8 en !t jaren van iL; fabrieken af te lum Ion : dairvo.ir svas in ons lan-d de Arbeidsvet van I^SL) iioodig, om dtj "vrou .ven en kinde ren lichamelijk en zedelijk te bescbei-iiien. Om de nvbeiitrs te l«eren, te vech< (l'cji, te ontwikkelen, hen ic>ic«t mee te doen declen iri do zpfreninyen van den vooriiitgaim', daarvoor hebben de groot-indusfneelen afgezien van enkele maatregelen van modelfabrieken nooit iets fedaan. JV'rst «voedt de energie, de begeerte, de aandrang, de lust, het /ffcit) er uit gehaald: en dan, als eenmaal <ie arbeiders op et-n lang p^-ii /.ijn neergezonken, l> ijft de toestand /no be staan: jaren mn«.r, gesIacSiten ia g en zou het ook te Hij-sen zoo Mij «en voort duren, wanneer er uict ceu amiciv luvloel koüit, een amlece moreele lief bo.nii . .. Afgesclipiden van de loonsvei?tnm«'intr, is het inderdaad een houg maatsi i.ai>pi'!ijk belang, dat in zulke tosstandeu vi ri/cfiiiig komt. Het moet de massa-arbeiders c iugermate doen dooien in den vooruitga g. M.tar gelooft n n n mensch, die aan maais -happelijke toestanden we! eens ecnigc ^aiMaciit heeft ge-schonken, dat het middel v-m dien correspondent: ,,<mder\vijs jn de eerste be ginselen van de ce/-nnd!ieids- en c rcinhoidüleor,'1 zonder i;.é"ér, hirr O'-iii^'e ierbeterinjr zal brengen;' ovendie.i: wi i zu! het dueu;' K n wie zal de <tr>ici'l<;i's itaarvuor IIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIMIMIIIMMIIIlrf l']r is maar n middel in de geschiedenis der arbeidersklasse in staat gebleken, do avbevlei'S t<,vt hooger peil op te voeren, eu de vrepsehjke schaduwzijde van de groot industrie, zij het ook heel, heel langzaam aan, te nejtraliseeren, en dat is: hun eigen K/ik<i>'</<in/-»<lie. Dat is de hefboom, die hen kan verheffen, en die hen zJil verheffen. Xict uitsluitend door loonbewegingen, maar door de moreele uitwerking. Ook niet iu ón jaar tijd, maar in een reeks vanjaren. De fa'irieksbe.'olking van Tivente was 25 jaar g'-leden precies zoo ruw, gedegenereerd, hiag-gezoiiko.n, als thans die van Iljjssen. 'l'liuus is de ontwikkeling gtjstegen, do hygiène beter geworden, het <I>anki.msbruik verminderd, een algemeene goestelijke verit'iling heeft plaats «ehad. Dat ware iiicf. 'M u geworden, wanneer die verheffii-g dooi de gruot-industrie zélf' luidde motten ge beuren. Dit is 700 geworden, doordat rusteloos de arbeidersbeweging werkzaam is gewest. Zeker, zij kan onvoorzichtig zijn: processen na zich sk-cpcu: slachtoffers n.-ilateii, als elke oorlog: zij kan {remotivcorili', imiar ook ongcmotivwitile stakingen ducii uitbreken: zij kan, onder anarchisti sche leiding, rare dingen doen. Maar het i'i'x/iliiiiif is toch t-n slotte: stoffelijke, maar vooral /jpi'.xti-lijke verheffing, verminde? ,.:i; v u n drankmisbruik, beter onderwijs, leeren eu lezen, verhoog ing- der eigen waarde. Dat resultaat h, na jaren lang werken, óók tw zien bij de diamantbewerkers; bij de A.nsU'ïJiimüche bouwvak-arbeiders; bi'j de li >tterdamsuhe, Amstcrdamscho en Zaandam.-i-he bootwerkers: dat is te zien bij do sigarenmakers in onz3 groote steden, en xooveel uicer kleinere groepen. Dat resultüU is afwezig daar, waar de vakveneniging ontDreokt! lOn daarom hoop ik ook van harte, dat die werklieden van Kijssen het winnen, of' < zóó de afloop zij, dat hun organiin waard bljjv-3. Want dat is de nige Ui't vettige middel, -waardoor ajthans nt-:i':lit op eindelyke verheffing ge wordt, steunendi? oj) liet aige wat nei-rgezouken ivpen van arbeiders tip den duur de kracht kan geven, zieh j> te wifkcn: hun 7.olfije»vust/i.in, hun eigen inzichf, hun wil, hun e^ecreu, hun hooj», hun /.eifüracht. L. bet ope deze