No. 1542 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. 7' Hetj?gephotDjïratele woord" en flesnel telegrasliic PolM-Virag. Omdat er nogal gerucht over de quaestie gemaakt is in de geïllustreerde pers d. grand tirage, ben ik een paar dagen geleden naar de universitépopulaire van den faubourg St. Antoine getogen om den uitvinder van het gephotografeerde woord" zelf het woord gephotografeerd of ongephotografeerd te hooren doen. De Parijsche universités populaire» kunnen het best vergeleken worden met een instel ling als te Amsterdam Ons Huis" is, al moet ik er direct bijvoegen, dat in deze volkshoogescholen" veel meer dan in Ons Huis" een uitsluitend belang wordt gehecht aan de publieke lessen, aan een soort university exttnsion voor het volk dus. De uitvinder dan van het gephotogra feerde woord", dr. Marage, is met een prij zenswaardige bescheidenheid beginnen te verklaren, dat men te veel reclame om zijn naam gemaakt had en te weinig sprak over de twee personen, aan wie hij bijna zijn heele systeem te danken had, de heeren Pollak en Virag. Op 't hooren ran die namen sprong een duiveltje van zelfverwijt in mijn hart op, want ik herinnerde mij met hoeveel voor komendheid de heer Polldk, te Parijs ver toevende, my zijn uitvinding van snel-telegraphie had uitgelegd en in werking getoond, hoe getroffen ik was geweest-door de werkelyk verbazingwekkende resultaten, en hoe ik nog altyd met die getroffenheid in mijn hart rondliep als met een ongeposte briefkaart. Bij deze ga ik de briefkaart posten, d. w.z. mijn schuld voldoen. Ik ga vertellen wat van de uitvinding van snel-telegraphie Poll&kVirag de beginselen zijn, om daarna een enkel woord te wijden aan de toepassing, door dr. Marage gemaakt, van die beginselen ter verkrijging van wat de PariJEche pers geestdriftig noemt het gephotografeerde woord", maar wat niet anders is als : de graphische voorstelling der verschillende klankgolvingen. Ik beloof zoo min mogelijk technisch" te zy'n. Ieder kan mij volgen. # * ?XDe sneltelegraphie Polluk-Virilg. Ieder heeft wel eens met een spiegelscherfje in de hand, door er 't zonlicht op te laten vallen, licht-letters geschreven op de wanden van zijn kamer. Men denke zich nu, dat men zulk een spiegelscherf je in de hand heeft, en dat hot licht van de zon of van een lampje een lichtvlek terugkaatst op den tegenover gele gen wand. Houdt men de hand stil/ dan verroert het lichtvlekje niet. Buigt men het spiegeltje voorover, dan teekent de licht dek een lijn omlaag. Geeft men het een duwtje naar rechts, dan wendt zich de lichtvlek naar links. Maar nu houde men zoo'n spiegeltje niet in de hand, doch zette het op n punt vast op zulk een manier, dat door middel van kleine beweegbare staafjes diezelfde buiging voorover en diezelfde wending naar links kunnen worden volbracht. Ieder begrijpt, hoe het nu maar ligt aan de vooraf bestu deerde kracht, waarmee men tegelijkertijd die twee staafjes in beweging brengt, om het spiegeltje letters te doen schrijven op een tegenovergestelden wand. En ieder begrijpt dat men, die staafjes in contact houdend Het toestel van ontvangst, dat ik te Am sterdam gesteld heb, bestaat uit een camera obscura, waarin zich bevinden: 1. op de plek, waar anders de lens zit, het spiegeltje, dat IA 'I/P Fig. 2. Telegram van cijfers. van uit New-York in alle gewenschte rich tingen kan worden bewogen. 2. aan de andere zijde, op de in photo-toestellers gebruikelijke plek, een strak gespannen gevoelig" papier, dat in 't eindelooze kan worden afgerold, 3. omlaag tusscben deze twee in, een sterke lichtbron. wandelde naar rechts, zooals onze hand bij het schrijven ook wandelt van links naar rechts. Zij hebben dit resultaat bereikt door om een glazen huisje met electrisch licht een grootere koperen buis te plaatsen, die in de ronde n spiraalvormige gleuf vertoont. Draait men deze koperen buis rond dan valt, zooals duidelijk is, van een telkens meer op zij gelegen punt een lichtstraal op het spie geltje. Zoodat, wanneer het spiegeltje niet bewo gen wordt en slechts de rol van gevoelig papier afgerold en de koperen buis aan het draaien gezet wordt, een reeks streepen te zien is op het gevoelig papier, loopende van links naar rechts. Brengt men tegelijkertijd op de juiste manier het spiegeltje in bewe ging dan veranderen die streepen in woorden en schrijft het toestel zinnen, zoo goed als gij of ik. Tot nu toe kan men zich afvragen : welk nut heeft deze uitvinding Y Om dit te begrij pen moeten we spreken over het toestel, dat de beuoodigde electrische stroomen verzendt en dat wij te New-York hebben geplaatst. Dit toestel (flg. 4) bestaat uit een metalen Fig. 1. Telegram, geschreven door middel van 't systeem PolUk-Viril. met twee telegraafdraden, 1) d. w. z. twee draden, waarlangs een electrische stroom kan worden gevoerd, desnoods uit New-York aan een spiegeltje te Amsterdam, zoodanige be wegingen kan meedeelen, dat men daar letters ziet beschrijven op een wand. Ik kom nu tot het toestel van de heeren Pollak en Virag, bestaande uit 'wee toe stellen natuurlijk: nl. n te New-York om de twee benoodigde electrische stroomen te verzenden, en een te Amsterdam om met die twee in ontvangst genomen stroomen letters te doen schrijven. 1) Ik zeg hier en verder op telegraaf draden" om den niet technisch-ontwikkelden lezer niet in de war te brengen. Het moet zijn telephoondraden." UIT DB CCIV. Boeken. Eigenlijk hoort dit opstel thuis in een rubriek Over de Natuur en niet In de Na tuur, maar zoo nu en dan moet ik ook wel eens de buitenkant van mijn vak laten kijken. Met beoordeelingen of besprekingen van studieboeken, gewone leer- of handboeken of periodieken, zal ik u niet lastig vallen; daar kan ik wel wat uit, niet wat over ver tellen. Hier liggen voor mij vier natuurboeken en boekskes. Een er van heb ik al ruim een jaar geleden in dit blad besproken en een ieder ter lezing aanbevolen Het is Naar Californiëvan Prof. Hugo de Vries, dat nu al in tweeden druk verschijnt. Er opnieuw over uitweiden zal ik niet meer. Voor hen die indertijd mijn appreciatie niet hebben gelezen, wil ik alleen er van zeggen, dat het een heerlijk boek is, vol genietingen voor ieder natuurvriend. Het zjjn de " herinneringen van professors eerste reis naar San Francisco, waar hij college had te geven over zijn mutatie- theorie ; die herinneringen omvatten zoowel de wilde vrije natuur van 't land, als de cultuur van vrach ten en bloemen ; zoowel de stad en de voor steden met het klimaat, hun wetenschappe lijke inrichtingen, hun werk- en studiemenflchen als 't omringende land, stranden, bosschen en woestijnen. Dit boek is een gelukkige combinatie van wetenschappelijke studiën, van scherpe en minutieuse waarnemingen, van knappe ont ledingen en van algemeene kijkies op de menschen en dingen. Wat onze hoogleeraar daar hoorde en zag, geeft hij voor belang stellende leeken weer in een mooie, zuivere, heldere taal; met een benijdenswaardige gemakkelijkheid biedt de auteur elk wat wils in een vorm, die ook 't moeilijkste voor ieder begrijpelijk maakt. Toen mij onlangs een lijstje van boeken over de nieuwere natuurkennis gevraagd werd voor onderwijzersbibliotheken was 't eerste werk, waar i k aandacht: N aar Californië. Want er staat ontzaglijk veel nieuws en wetenswaardigs in in dit veelzijdige boek; en een macht van keurige foto's versieren en verluchten het. 't Tweede, een heel ander werk, dat ik te kenschetsen heb, is een nieuw boek van mijn vriend en medewerker Jac. P. Tbijsse, de moderne vogelaar, die zooveel lezers als vogeltjes lokt en vangt met woordenlijmj maar hij laat ze altijd weer gauw los. Dat is juist zijn kunst, luchtig en vluchtig; eventjes lijmtikkpn; aanraken, maar niet klem men. Hij voedert zijn lezers met zonneschijn en bloernengeur en vogelklanken dat ze zelf onder 't lezen meenen gelukkige vogeltjes te wor den. Dan is 't festijn op eens uit; lang voor je zat bent; een nieuwe maaltijd kan be ginnen, zoo gauw je maar weer even tijd en lust hebt. Nu doe ik iemand groot onrecht met name K. Tepe, want zonder dezen vogelfotograaf, had de vogellitterator dit boek niet geschreven. Niet dat Thijsse 't er niet zonder had kunnen schrijven, maar hij zou 't niet gedaan hebben, daar ken ik hem genoeg voor; hij ligt liever op zijn buik of op zijn rug in de duinboscbjes om de vogels te bespieden, dan te teekenen of te beschrijven wat hij waarneemt; en daar heeft hij schoon gelijk in. Zulke prachtige natuurfoto's van Tepe moesten er komen om de pal te hellen maar dan draait 't wieltje ook behoorlijk af. Vijftig plaatjes en vijftig praatjes ; de plaatjes en de praatjes beide even natuurgetrouw en niet geretoucheerd, niet de foutjes die er bij behooren en die juist aan de kenners de echtheid bewijzen. Een mooi werk van twee vogelkenners en vogelvrienden, die hun beste beentje hebben voorgezet. Het Intieme Leven der Vogels; door Thijsse en Tepe" is de titel; inderdaad dit is intiem werk. Niet dat dit het eerste soortgelijk werk van Thijsse is : zijn Vogeljaar, dat ik vroeger al besproken heb, vindt ik even goed ge schreven en net zoo innig, op sommige plaatsen mooier; maar hier geeft de foto, de eerlijk-ware foto en niet de gekleurde plaat, al is die zooals in 't Vogeljaar van een kunstenaarshand, van tijd tot tijd inspiratie aan de pen. Aan Thijsse openbaart een goed geslaagde foto oneindig meer dan aan ieder onzer ; vooral wanneer hij zelf mee uit is geFig. o. Toestel voor ontvangst van het t telegram; l is de lichtbron, k de spiraalr >,vorniige gleuf in de koperen buis, u- de plek, waar het spiegeltje moet beves tigd worden, c en p het gevoelige papier. l'~ Ik moet iets zeggen over deze lichtbron". Om het spiegeltje niet alle letters op dezelfde plaats te doen schrijven, moesten de uitvinders een middel zoeken om die lichtbron via het spiegeltje een lichtvlek te doen werpen, die telkens op het gevoelig papier van links Fig. 4. Toestel voor verzending van het telegram. wals A, waar doorheen een electrische stroom wordt gevoerd. Over die wals loopt een reep perkament papier C, van talrijke gaatjes voorzien, door welke gaatjes de electriciteit kan wegstroomen naar de tanden van een op het papier geklemde metalen kam, geleidster van de vrijgekomen elektriciteit naar twee telegraafdraden. Niemand zal van mij eischen, dat ik uitleg op welke wijze de uit vinders het samenstel van gaatjes bepaald Fig 6. Graphische voorstelling van de gezongen letter e. mA/V^^^^ Fig. 7. Slecht gezongen. Fig. 5. Graphische voorstelling van de gesproken letter e. Fig. 8. Goed gezongen, hebben, waardoor de twee vereischte eleetrische stroomen langs de twee telegraafdra den gestuurd worden en het spiegeltje aan 't ontvangkantoor de vereischte letter schrijft. Dat was voornamelijk een quaestie van proeven nemen en van geduld. Maar nu, eindelijk, de beantwoording der vraag: welk nut heeft deze ingewikkelde geschiedenis ? Ik begrijp nu," zegt de lezer, hoe alles in zijn werk gaat: Op een speciale schrijfmachine tokkel ik, waardoor ik op een weest om te kieken, hij zelf't nest of den vogel beeft aangewezen ; waf bij verscheiden van deze platen het geval is geweest. De Duinen, de Polder op Texel en 't Naardermeer dat zijn de rijke vrije velden, waar de personen van dit boek leven en lieven, waar de auteurs ze begluurd en bekiekt hebben, sluipend tot in de nabijheid, om ?/.(? te beluisteren en te begluren in bun voor ieder ander verborgen leven en karakter. Voor Thijsse zijn de vogels inderdaad per sonen, wezens, met karakter en geestesgaven evengoed als mensehen, en dat zelfde geloof suggereert hij bij zijn lezers. 't Is geen volksboek en geen kinderboek dit nieuwe werk ; daarvoor is 't te duur, te hoog en te diep en toch te eng begrensd. Er moet nog heel wat geijverd worden door natuurhistorische vereenigingen en populariseerders van natuurkeimis, eer ong volk, jong en oud, een werk als dit, vol wetenschap, maar die ouders elk bereik valt, zal kunnen waardeeren en genieten ; 't zal er mettertijd wel van komen, dat vertrouw ik stellig, de volksgenietingen zullen dan veel reiner en grooter zijn geworden. Veel bescheidener en goedkooper is een Ken Jaur XtituKrlfce»; van ('harte* A. Witchiil, uit 't Engelscb, vertaald door mej. A. van Slooten. Ook niet foto's en teekeningen, min der in aantal en minder in gehalte dan in 't voorgaande werk; bovendien staan er tevens gekleurde vogelprentjes in : een nach tegaal die vrij goed is en een roodborstje i dat zijn borstje in bietennat heeft gedoopt. j 't Is mogelijk dat in Engeland zulke roode ' roodborstjes voorkomen, ik ben geen uni? verseel oruitboloog en moei voorzichtig zijn; l maar onze Nederlamlsche roodborstjes hebl ben een belder roestkleurig boe/.elaartje voor. ? Dat zegt niets tegen 't boekje, wel tegen < gekleurde plaatjes van vogels, die moeten j buitengewoon zijn, of ze hinderen een kenner. l Toch kunnen we de kleuren niet best misI sen, vooral wanneer 't boekje ook kinderen en menschen zal boeien, die pas met natuurstudie beginnen, 't Zou onbillijk zijn dit boekje te gaan waardeeren met Tbijsse's werk als maatstaf. Kr is veel goeds en nut tigs uit te leeren: er staan ook fou jes in, foutjes van den schrijver, foutjes van de ver taalster ; en 't is wat bespiegelend vooral in 't begin. Als ik 't bad vertaald, zou ik 't hee e zwevende eerste hoofdstuk hebben overgeslagen en in plaats van met bet heelal, maar dadelijk met Januari en met de bloemen en vogels op onze goede aarde />iju begonnen. Overal waar Witchell, een geestverwant van Thijsse. blijkens 't voorbericht van dezen, zeif vertelt van eigen waarnemingen, is 't boekje mooi en goed, vooral als 't over vogels gaat. 't Is ook een groote-menschen boek, de taal en de uitweidingen maken 't voor de meeste kinderen onder de vijftien nie; zoo aantrek kelijk, dat ze er uithilen wat de schrijver er in heeft willen leggen. We zijn in ons land zoo gewoon dat boekjes over de natuur, over vogels en bloemen, ook eu niet in de laatste plaats voor kinderen aantrekkelijk moeten zijn ; ons volk moet nog opgevoed worden in 't kennen en waardeeren van natunrschoon, natuurleven; daarom zeg ik 't er maar altijd bij, als 't niet zoo is. Wel is er veel uit te leeren voor hen, die aan hun kinderen de oogen willen openen voor de natuur. Voor hen, die met oordeel lezen kunnen, is 't een goed boekje. Nog moet ik even zeggen dat er een nieuw deeltje Wild Flowers at Home, 't 3de over bloemen in Gowans' serie, is verschenen. 't Is mooier dan de beide andere die ik onlangs besproken heb, maar 't bevestigt toch mijn meening dat 't fotografeeren van planten naar de natuur, en daarbij in situ, nooit zooveel voldoening kan geven (behalve dan aan botanici), als de foto's die thuis met een gekozen achtergrond zijn genomen." Enkele van zulke niet op de groeiplaats zelve genomen plaatjes van orchideeën, komen (ais afwijking van den regel in deze serie) in dit 3de bloemen boekje voor; en ze zijn verreweg de mooiste; ook door de grootte die nu mogelijk werd. Dan heb ik nog een mooi zestig cents boekje ter recen-e gekregen, van C. H. J. R/i/iii, getiteld : Imkeren, 't handelt over 't lief hebberen in bijenteelt, daar over zal ik 't nog wel eens hebben, als ik van onze bijtjes zelf wat vertel. E. HEIMANS. COKRKSPOXDKNTIE. E. S. Uw vogel is een doodgewone spreeuw, de witte stipjes hebben u gefopt, net als zooveel anderen. De metaalglans komt in 't voorjaar bij oude mannetjes 't meest voor. G. B. e a. De dotjes van bruine of groene blaadjes in de kale wilgen zijn veroorzaakt door gal vorming, ontstaan door 't in-ect dat er in leeft. Ze heeten w il <j-rozetjes naarden vorm.