No. 1545 D K A M S T P: R D A M M K U V E E K BLAD V O O K N K l > K U L A N 1). Een onverklaarbaar teeken des tijds is, dat er téweinig geschreven wordt. Er bestaan wel kranten, weekbladen, tijdschriften, maar ze zy'n feitelijk leeg. Er wordt niet in ge schreven. Vooral niet in positieven zin. Er wordt wel hier-en-daar gemediteerd. Te weinig geconstateerd. In deze behoefte wil deze rubriek voorzien, door van tyd tot tyd een bevattelijk, zakelijk, onpartijdig overzicht der gebeurtenissen te geven. Daaraan bestaat behoefte. Wel-is-waar,. is het dienderswerk. Men moet evenwel voor anderen wat over hebben. T'it zelfopoffering desnoods. Een aantal knappe bollen verbond zich derhalve, van t;jd tot tijd, ieder n zakelijken zin te leveren. Met een even eenvoudige af beelding als deze, van zwart op wit, zouden deze, waar noodig, aangevuld worden. 4 Om te beginnen : Januari is altijd de eerste maand desjaars geweest. Ook aldus in het nieuwe jaar 1907. Op den eersten Januari liep half Nederland klap op de andere helft. De andere helft beantwoordde de heilwenschen met een onvriendelijken tegenwensch. Waarschijnlijk is het de laatste maal geweest, dat daarbij kwartjes en dubbeltjes uitgewisseld werden. Men verwacht het volgend jaar het nikkel stuiveratuk en dientengevolge minder heilen-zegen-wenschen. Dit zal te danken zijn aan den minister van financiën. De minister van oorlog heeft, na zijn laatsten veldsla*, geen nieuwe overwinning behaald: hij staat daardoor nog vast in zijn schoenen. Zijn collega van marine helaas minder. Die kwam onpolitiek?-te vallen, brak n arm. Beterschap wordt reeds ge constateerd. Overigens bleef de binnenlandsche politiek onder nul. Zelfs ds. De Visser kon zijn kachel niet warm stoken met de anti-thése. Derhalve reed Nederland schaats en leed kou. De verkiezingen in Duitschland bleken een groot succes te zijn... voor alle partijen. En centrum, n linker-, n rechterzijde komen versterkt uit de stembus te voorschijn. In Teheran zong men in bet Per/.ischLe sjah est mort, vive Ie sjah l" Dichter bij huis strijdt men hevig over het boren van een tunnel tusschen Frankrijk en Engeland; het is een strijd tusschen vooruitstrevenden en behoudensgezinden, zoodatde tunnel voorloopig wel op papier zal blijven. Intusschen sprak de aarde zelf ook een woordje mee. Er had weer een betreurens waardige roering op Jamaica plaats onder en bovenaardsch, zoodat aelfs hier een poli tieke ondergrond bleek te schuilen. Dagelyks komt de zon n minuut vroeger op. Ook voorspellen Enkhuizer Almanak" en Staatscourant" een goed jaar l CHRIS KRAS Kzn. llllnlMMMMMIMIIIIMMHIIIIIMIIIllllllllllllllMIlllllmlIllUlllllUlllmlmU Inziet in de Hoofdstad, Weinig groote koorwerken genieten ten onzent een bekendheid als Bach's Matth uspassion". In de laatste jaren toch wordt het werk regelmatig tweemalen ten gehoore gebracht. De Koninklijke Oratorium-vereeniging gaf er 27 dezer een uitvoering van, waarvoor zij de beste solisten had weten te verkrijgen; n.l. de dames Anna Kappel en de Haan Manifarges en de heeren Jos. Tijssen Jr. en H. C. van Oort. Het koor der Oratorium vereeniging en het orchest van het Concert gebouw zijn geheel doorgedrongen in het werk; de heer Tierie heeft de Passion reeds herhaaldelijk gedirigeerd en is volkomen vertrouwd met de partituur, zoodat alle factoren aanwezig waren, om tot een voor treffelijke uitvoering te komen. Deze is ons dan ook geboden. Reeds dadelijk was het mij een genot het aanvangskoor in een vloeiend, niet te langzaam tempo te hooren. Wél klonken mij de tenoren wat zwak, maar het geheel was toch mooi van toon. Ook de koralen werden schoon gezongen en de dramatische koren met de noodige slagvaar digheid. Het kwam mij voor dat de dames en heeeren leden der Oratoriumvereeniging in het Paleis voor Volksvlijt goed thuis zijn, misschien beter dan in het Concertgebouw, want de klank van het koor was, wellicht door acustische omstandigheden, ditmaal edeler dan onlangs in laatstgenoemd gebouw. De solisten hebben het echter zwaar te ver antwoorden gehai. De dames, den geheelen avond met haar pelsmantels otn zingende en de heeren .. . zoolang mogelijk hielden zij het uit; maar ten slotte moesten zij ook in hun winterjassen bescherming zoeken tegen koude en tocht. Toch was hun zingen zeer schoon. Bovenaan stond de heer Tijsfen. Zijn op vatting van het recitatief was zóó levendig, zóó meezaand met den inhoud en de beteekenis der tekst woorden, dat ik daardoor den geheelen avond geboeid werd. Mair ook de beide dames gaven bijzonder veel te genieten. Evenzoo de heer Van Oort, wiens stem zeer schoon is en goed draagt in de groote ruimte van het Paleis. Alleen tegen zijn voortdurend vibrato heb ik eenig bezwaar. Het komt mij voor niet een natuurlijke gol ving der stem te zijn, maar een ietwat uiterlijk effect ter verhooging van gevoelsuiting. Het uiterlyke was naar mijn meening echter te sterk aanwezig, De heer v. d. Broecke zong de kleinere partijen van Petrus,, Hoogepriester enz. Mejufirouw Landrébegeleidde de seccorecitatieven op het klavier geheel in den stijl; nooit te haastig, nu eens krachtig, dan weder zacht, in aansluiting met de tekstwoorden vau het recitatief. De heeren Robert (orgel), benevens de solisten van het C'mcertgebouw-orchest Herbschieb, Kruger, Blanchard en Beheers, droegen het hunne er toe bij om het in strumentale gedeelte der uitvoering voor treffelijk te doen slagen. Straks zeide ik reeds dat de heer Tierie het aanvangskoor in een tempo nam, geheel over eenkomstig mijn opvatting. Enkele andere tempi waren mij wel wat te snel; zoo b.v. het wondervolle alt-recitatief. ,,Du lieber Heiland du" en enkele gedeelten van koralen. Maar dat blijft natuurlijk een geheel subjectieve meening. Jammer is het dat zooveel schoone num mers moesten gecoupeerd worden. Het is waar, de duur van het geheele werk zou den tijd van een gewonen concert avond verre over schrijden. Maar zou het niet mogelijk zijn afwisseling te brengen in de coupures'.' Nu de Oratoriumvereeniging jaarlijks de Matthiius passion schijnt uit te voeren, ware dat een alleszins geschikte oplossing dezer quaestie en het publiek zou eindelijk eens kennis kunnen maken met nummers, die het misschien nog nimmer gehoord heeft. Een andere zaak, waarover de meeningen uiteenloopen, is het gebruik der appoggiaturen (lange voorslagen). De heer Tijssen ont hield zich er van. De tieor van Oott wendde ze dan eens aan. een andermaal niet. Zoo b.v. in Xo. 30, wél bij Mein Vater" ; niet bij ist 's nicht möglich" en later weer w-el lijj so geschehe dein Wille'" (hier bij het laatste woord). In den regel neemt men aan dat xe bij Gluck, Mozart en Ilaydn en enkele andere componisten, moeten worden aangewend, bij Bach niet. Maar /oker is hot wenschelijk, dat er een zelfde gedragslijn gevolgd wordt door alle solisten. A.NT. AviCKKAMr. Fretoik Ernst carel yan fler Hardt AJiersoii. t Toen de bladen dezer dagen het heengaan op ruim tachtigjarigen leeftijd meldden van den heer F. K. C. v. d. Hardt Aberson te Angerlo, zullen velen daarin niet bet doodsbericnt gelezen hebben van den ,,OuilKcJierpschulter", die het eerst in de Groene zijn licht liet schijnen over einbnmdt's Nachtwacht- voorstellingDat overwaard te lezen en te herlezen artikel gedateerd Zondag '2 i April l Hor» waarbij het is, of men de onbegrepen schilderij zich zelve hoort demonstreeren. blijft een genot. En het dwingt eerbied en bewondering af, iemand op zoo hooge jaren zich nog warni te zien maken voor een goede zaak, voor een nationaal belang: ont hulling van het meest raadselachtig gebleven gewrocht onzer groote Sehilderschool". Wat na zoolang zoeken, raden en gissen, door opeenvolgende geslachten, daar opeens met zooveel stelligheid en klem van over tuiging omtrent de beteekenU van liembrandt's schutterdoek ontcijferd werd, het was een openbaring, die ons niet met rust liet. En onze slotso:n? Het kan niet anders, of met dien nieuwen vondst, niet dien logischen kijk op Hembrandt's minst begrepen werk, zullen er voortaan twee wegen openstaan, om tot meerdere kennis en waardeering te komen van wat onze schilderkunst, ten aanzien van de buitenwereld, machtigst en ongeëvenaards heeft voortgebracht. Eenerzijds voor de kunstzinnigen, zesg meer ontvankelijken, hooger aangelegden, bij wie Veth's het moet beaamd prachtig ge vonden totaal-impressie van de Nachtwacht het sterkst zal inslaan; anderzijds voor hen, en die vormen een breede schare, die nog altoos meer behoefte hebben aan een reëelen ondergrond. Die zich meer aangetrokken voelen door, en zich dientengevolge ook intenser verlustigen in de herscheppings kracht van het genie Van Rijn, om een stuk werkelijkheid zoo mooi voor te tooveren, om een alledaagsche ziening zoo verbasterend en ontstellend hoog op te voeren. Die bij de beschouwing van Bern randi's oeuvre waarom by uitzondering juist niet bij zyn onvolprezen schuttersstuk ? voor alles in hem den plcturaUn schilder blijven onder kennen en huldigen. Toch zou het ons niet verwonderen nog eenmaal beide wegen, die in tijde- en rangorde, door uitbouw en uitgroei zich logisch als aesthetisch uit elkander moeten ontwikkelen, te zien samenloopen. Zij het ook in weerwil en ten koste der reputatie van meer doctrinair aangelegde naturen en geleerde onderonsjes", die, waar het gold de ontraadseling van Rembrandt's meeat hervorragend" boven dien in ons bezit gebleven gewrocht, ten onzent zelfs gedurende het huldigingsjaar zulk een onvergeeflijk zwijgen bleven in acht nemen. Aan de wel te verschuiven, maar niet te verhinderen verwezenlijking dier gebeurtenis, dat samengaan vau kenner en leek in recht matige bewondering van Rembrandt's kunnen, zal de naam van onzen tijdgenoot, van nu wijlen den heer Van der Hardt Aberson voor goed verbonden blijven. Is bij een kunstwerk, welk dan ook, de aprioristische vraag: wat het voorstelt? eigen lijk wel te scheiden van die andere: wat de kunstenaar er mee voor had, of waartos het bestemd mag geweest zijn ? En daarom kan de derdehal ve eeuwsche hebbelijkheid om altoos juist achter de Nacht wacht te zoeken wat er niet inzat, bij her haalde beschouwing onder het Angerlosche licht nog heel wat goed maken. A m s t e r d a in, Jan. '07, Stniies uit het Burgtheater, door Dr. R. FEENSTRA. II. Hét artikel. Twee groote groepen van kunst-voor werpen hebben bijzonder mijne belangstel ling getrokken. De Ibsenspelen. En de klassieken. Ik wou hier over de klassieken praten. Ibsen geeft te veel materiaal. Ook omdat het Burgtheater specialiteit is in de opvoering, in het spel en de regie van het klassieke drama. Ja, men kan met gerust heid beweren, dat het Burgtheater in dit opzicht het nationaaltheater van het Deutschtum" is geworden. Tegenwoordig Schlenther werkt Schiller der-in. Zijn voor gangers hebben Ooethe, Lessing, Grillparzer der-in gewerkt. Rest Hebbel, voor wien voorbereidingen in gang zijn. De klassieke spelen liggen geheel in de lijn van de tradities van het Burgtheater en zijn artistieke vermogen. Ken groot draaitooneel, dat snelle scène-wisseling ver oorlooft; dat voor bonte menschengroepen en schilderachtig groepeeren ruimte biedt. Onbegrensd geld. De invloed van Makart z'n roes van kleuren, zijn dienst der schoon heid, als een herinnering hangend in de hersenen der leidende regisseuren. De regie der massa-bewegingen stamt van Dingelstedt. Naar zijn principes wordt onder Schlen ther nog gewerkt. Deze principes zijn niet zuiver die van Makart, die voor alles in de tegenstelling van licht en donker bijna op z'n Rembrandtsch, eö'ect zocht. Nog minder die van de Meininger school, die in histo rische preciesheid artistieke winste dacht te halen. liet is voor alles het principe van de harmonie tussehen de stemming van het kunstwerk n de stemming van de decoratie. Zooals de gansche Burgtheater regie uitgaat op nheid van stemming nummer-én. De regie heeft hier het gansche apparaat in handen, en kan de fijnste tril lingen van tonen en toonnuances aantokkelen, terwijl toch de mu/Aek <;cn-\an-klank blijft. Dat is niet te zwaar karwei voorde regie: de directeuren van het Burgtheater hebben het voor do rest makkelijk, 't Is alleen noodig nu en dan nieuwe snaren te spannen. Opdat het geluid jong en frisch blijft! Maar (iat is dun ook het eenige, waar zij voor te zorgen hebben Om aan De Tunnel onfler het Kanaal. /uilen wij over een paar jaar dit reisje ;i la .lules Verne" maken, honderd meter onder de zeeoppervlakte? Ken reisje met een electrischen trein, welke ons in 4 ii 5 naburen weer dezelfde geschiedenis. Ken mengelmoes van de uiteenloopendste be weegredenen wordt den tunnelgezinden naar hot hoofd geworpen. Ken paar van de ernstigste hiervan: Ten eerste de meest materioele: Allen, r r a n k rijk. l'ig. l. De ontworpen tunnel door het Kanaal. Bij de ingang van den tunnel aan de zijde van Frankrijk ziet men een viaduct in hoetijzervorm, gemakkelijk te vernielen in geval van oorlog. De tunnel is geboord door een krijtlaag die bizonder goed bestand is tegen het indringen van water (de craie grise de Roaen\ De andere krijtlagen zijn min of meer poreus. De tunnel bevindt zich, in 't midden van 't Kanaal, ongeveer 100 meter beneden de zeeopperplakte bij gemiddeld peil. uren sporens van Parijs in 't hart van Konden brengt? Zullen we honderd meter onder zee, rustig in een comfortabelen spoorwegcoupégezeten, een gesprek aanknoopen over de zonnige dagen, die we beleven, of de krant lezen, of in de restauratiewagen lunchen? Prettig en wél modern idee: ..Het broertje van het scholletje, dat ik hier ver orber, zwemt, niets kwaads vermoedend, boven mijn hoofd rond !" Of het genot van kalmpjes zijn sigaar te rooken midden in 't Kanaal, terwijl men weet, dat daarboven de golven elkaar als' razenden aehternahollen en de grootste schepen schommelen of ze vergaan. rWat /uilen ze daar op de tweede etage ze.eziek zijn.' zegt men dan tegen zijn buurman. Don 12don Februari a.s. komt het lot van Jen Kanaaltunnel in handen van Krigelaiul's volksvertegenwoordiging. Voor don die hun brood verdienen door of dank zij Kngeland's scheepvaart zijn tegen den tun nel. Men rekene hiertoe de bevolking van bijna alle havenplaatsen, hetgeen, wanneer men van Kngeland spreekt, nogal iets beteekent. De/o mcnschen moenen. dat Kugeland's scheepvaart een knak zal krijgen. Dat is net als Van dend en Loos dacht in den grond te worden geboord door de komst der spoorwegen, /ij vergeten, dat zoo'u tunnel het verkoer en den handel verle vendigt en hiiiïzoodoende toch \\eer, zij het ook soms andersoortigen arbeid geeft. Ten tweede de militaire argumenten: Op een goe ieu nacht zullen als gewone bur gers vermomde soldaten door den tunnel binnen Kuuehuid vallen... Ver/in ik hot? Neen de oth'cieele . l/'w/;/ <un/ \<ici/ duzi'fte. xcgt het! '/,<? l<on evengoed voorstellen alle schepen to vernielen omdat: op een «roeden nieuwe stukken te komen, daar hoeven z\j zich het hoofd niet moe over te piekeren. Zij zijn onafhankelijk van het publiek; kunnen een stuk op het réper toire houden, tegen den zin van het publiek in en met extra-kluifjes zuinig w;ezen. Zoo goed hebben het andere directies niet. Ze kunnen daarom meer hun krachten op het kleed concentreeren. De pailletten goed aanhaken en op de coupe piekeren. Dat het kunstwerk 'n magnifiek costuum aan krijgt. Laube heeft het woord leeren hanteeren, Dingelstedt de massa's, het groote. feest-apparaat; Makart de coulissen en Burchhardt het electrisch licht. Van de school dezer voorgangers heeft het Burgtheater van elk het beste behouden. En zoo is, wat de uiterlijke pronk van het klassieke drama, van het tooneelstukin het algemeen, betreft het Burgtheater het eerste theater van de wereld. Noch het théatre framjais, noch het Kon. Schauspielhaus in Berlijn, ja niet eens het Deutsche Theater van Reinhardt kan in dit opzicht tegen het K.K. Hof burgtheater opkomen. Ik wil hier wat nader ingaan op een Faust-vertooning, die ik mocht bijwonen. Van half zeven tot middernacht wisselt 23 maal het tooneel. En het een overbluft je nog meer dan het ander. Het is als 'n sneltreinrit door de bloembollen-landen. De kleur blijft, het natuur-genieten passeer je. In dit geval de kunst. Er is ook een boel tasten naar onzekere schoonheids- en stem mingsidealen nog in de regie. En 'n poeiertik snobisme galement! De proloog in den hemel b.v., direct bij 't doek-opgaan, desilluzeert persé. Een klein theater-onder nemer zou paf staan. We zien drie engelen hoog in den hemel staan. Het geheel hangt achter gaas. Kleine vederwolkjes drijven een tweede gaasdoek, dat in rotatie is. De hemel zelf glanst van osmium-licht. De duivel. De stem van den Heer! De engelen zijn van 'n gruwelijk heiligenplaatjes-vulgariteit, Mannen met vleugels en lange blauw-tullen hobbezakken. Tegen het eind van den proloog worden ze 'n paar meter hooger getakeld, en beginnen de wolken zich uit te vederen. Een dergelijke hemol werkt wel door het effect van 'n zekere gladde kunstvaardigheid; maar het gemoed, het oog, de verfijnde zin krijgen niets beters te genieten. Daar contrasteert de tuin bij Maar welk een ondernemen! De langste tunnel, die tot nu toe bestaat, is 18 K.M. lang: de Simplontunnel. De Kanaaltunnel zal er 5 J zijn. Welk een moeilijke waag stukken van waterafvoer, ventilatie, enz. komen hierbij kijken! Orden ik mijn beschrijving. Ue tunnel, als hij tot stand kornt, zal oen dubbele tunnel zijn. Klke tunnel afzonderlijk moet gelegenheid geven tot het passeeren van n trein. Waarom maakt men niet, zal iemand vragen, n tunnel met dubbel sp >or? Omdat de cirkelvormige opening den meesten waarborg geeft voor weer stand, en twee cirkels met ieder een middellijn van b.v. 5 meter, minder oppervlak hebben dan n cirkel met een middellijn van 10. Men ziet op fig. 3 nog een derden, kleineren tunnel (E.) Dit is het z.g. afvoerkanaal, dat als kleinste tunnel het eerst gegraven wordt en van waaruit boringen geschieden om ter rein te verkennen in den zeebodem. Daar deze zeebodem uit allerlei krijt lagen bestaat, waarvan sommige meer, ander minder poreus zijn, is het na tuurlijk van 't grootste belang de geologische kaartvan de zeebedding goed te hebben, vóór men aan de tweemaal vijftig kilometer tunnel begint! l'ig. l stelt (op een wellicht wat na efkleine schaal) het ontwerp-Kanaaltunuel voor. Men ziet daaruit, dat de tunnel in 't midden van 't Kanaal het diepst beneden het peil van do zee is. De laag grijs krijt van Kouaan," die bijna ondoordringbaar is voor water en dus het meest geschikt om den tunnel er in te boren, is slechts '2~ a .'!(,» nieter dik en veroorlooft niet, wat óók een systeem" geweest is, den tunnel in 't midden vau 't Kanaal het hoogste inplaats van het laagste punt te doen be reiken. Wanneer de tunnel hot hoogste punt in 't midden van 't Kanaal bereikte, zou men natuurlijk een waterafvoerkanaal niet noodig hebben. Het wetsontwerp, dat door het Britsehe parlement /al moeten worden goedgekeurd, bevat de opdracht aan een op te richten maatschappij om van de Kngelsche kust af den tunnelarbeid te beginnen : The Ohaimel Tunnel Conipanx. Alles wat men in Frankrijk doet is wach ten op dit eindelijke verlof van den tingolschen wetgever, want sedert ruim 20 jaar is de Fransche maatschappij gereed tot den aanval, om haar aandeel, haar helft te bouwen: la Compagnie du Ohemin do l'er soiisterrain entre la Fraiice et l'Angletorre". Ook hot huis koth-u'hihi, dat zoo ongeveer tweeden keer /.al spanning zijn in de ge moederen van al diegenen, die iedere over winning op de natuur verheerlijken, omdat er do kracht in uitkomt van don kleinen" niensch. Zal voor de tweede koer Kngeland weigeren aan het vaste huid te worden ver bonden ? ..Mijn isolement," zegt het, is mijn kracht." In do jaren '*2, '83, toen voor het eerst alles gereed was om aan de constructie van den tunnel te beginnen, is in Kngeland een ongekend hartstochtelijke campagne gevoerd tegen dit grootsche werk. Alle conservatieve instincten van do trotsche eilandbewoners drongen zich naar voren. Mannen van we tenschap, van kunst, militairen, staatslieden, adel en geestelijkheid stonden overeind. leder had zijn bizondere argumenten. Kr waren respectabele onder, maar ook kort zichtige, komieke zelfs. Het is nu, in 't klein, bij onze Kngelsche nacht als burgers vermomde soldaten kim den scheep gaan te Houlogne om don vol genden ochtend ergens aan do Kngelsche kust do Fransche vlag te planten. Ten derde het argument, waar men vsor voelen kan : Het vorkoor van vreemdelin gen zal grooter worden. Kngeland zal Old Kngland niet meer zijn . .. Kr zullen cosmopolitischo hotels verrijzen. Kngeland zal n zijn met dat Kuropa van democratie en ontbinding, waarvan het in zijn trotsch isolement /ich altijd heeft afgescheiden. Maar ns zal de tunnel komen. Hij zal komen, omdat het in de onontwijkbare lijn van do logica en van de evolutie der menschheid ligt. De volkeren naderen elkaar. Naties worden provincies . .. Landengten worden doorgegraven, men boort tunnels door de Alpen en de Pyreeen,?het boren van den tunnel, die Dover met Oalais ver bindt, is een quaestie van tijd. K i g. '?'>? Doorsnede der twee tunnels en van het afvoerkanaal. De twee tuni els A en B, waarin men, in doorsnee, twee treinen ziet. zijn op elke l (ld meter verbonden door een gang 'C). Het binnendringende water wordt geloosd door groote riolen (D en uitgestort in 't afvoerkanaal (E). alles te zeggen heeft in den noorderspoorweg.is bij deze quaestie grootelijks betrokken. Zoo regent het thans in de groote pers, zoowol te Londen als te Parijs geïnspi reerde" artikeltjes, die de publieke opinie moeten bewerken voor een doel, dat in zijn grootsch ondernemen geen particulier zaakje moest zijn maar een internationaal onder nemen. Parijs. H. \V. J