Historisch Archief 1877-1940
No. 1558
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
J J J
?:!
Tegeltableau, vervaardigd in de Koninklijke Porcelein- en Kunstaardenwerkfabriek: Roozenbargh te 's-Gravenhage, voorstellende de winkels
kantoren, magazijnen en pakhuizen der firma Pecfc & Co., haar aangebeden door het personeel bij haar 50 jarig bestaan, 27 April 1907.
G. PECK, G. LEOJJHARDT en W. LEOJJHARDT,
onder den firma's naam : PECK & Co.
De firma PECK & Co. is voor hare inzen
dingen van alles wat op water- en gas
leidingen, sanitaire goederen, pompen, ij zeren
bouwartikelen, badinrichtingen, Engelsche
en Amerikaansche artikelen op technisch
gebied, metaalbewerking, verwarming, ma
chines, gereedschappen en bouwartikelen op
de Koloniale en
Uitvoerhandel-tentoonstelling, Mjverheids en Landbouw-tentoonstel
ling en vele andere exposities met eerste
prijzen bekroond.
In 1859 kreeg de firma de vergunning tot
het voeren van het koninklijk wapen.
Door het leggen der waterleiding in Am
sterdam heeft de firma Peck en Co. zich
populair gemaakt. Eigenaardig is het thans,
d»t de werkzaamheden van John Aird en
Een praatje over Mele Hut.
Iets bijzonder goeds is op 't ogeblik aan
't gebeuren te Zoeterwoude, en daar wilde
ik het eigen lik overhebben. Jan Stuijt heeft
daar een juweeltje van een kerk gezet, die
daar zo natuuriik en zo intiem doet. dat we
haast zouden gaan denken dat ze in dit
landelike milieu als vanzelf uit de grond gegroeid
is. Ze had onmogelik anders kunnen worden
als we ze nu zien. Even rustig als ze van
buiten is, even rustig is alles van binnen. Je
voelt dat je in een kerk bent. Maar, o, lieve
hemel, wat had dat mooie intieme kerkje
misschien verknoeid gewordau, wanneer daar
een ander over pastoreerde dan deken
Mosmans, die n door de keuze van zy'n
architekt, n van zijn dekorateur van ongewone
kunstbeschaving ons blijde zekerheid schonk.
Dan waren we daar misschien uit de vrome
stemming, waarin dat harmoniese bouw
geheel ons van zelfbrengf, aange vloekt door
de bonte verfoeielikheden uit de kunsJfabriek
b.v. van een Jozef Muller uit München (om
geen hollandse peinture fabrieken te noemen)
of tot lachens toe gekieteld door het clown
achtige doen van allerlei
gedrochtelikekerkmeubelen.
Nu is Theo Molkenboer bezig daar een
kruisweg in tegels te plaatsen, die ik onder
heel veel opzichten als een model wil prijzen.
Er zullen er misschien zyn, die de schou
ders ophalen voor een tegel-procédé, en van
mening zijn dat alleen graphito, ceramiek,
sektiel, mozaïek, beeldhouwwerk of zo, erdoor
kan, wanneer men nu eenmaal geen schilde
ring op doek of fresco- behandeling verkiest;
maar Molkenboer had niet alleen rekening
te houden met wat bij zelf misschien ook
mooier vond, maar op de eerste plaats met
de bescheiden middelen waarover hij be
schikken mocht, en dan geloof ik, dat hier
in ons land onder de goedkopere procédés,
tegels te verkiezen zijn boven schilderingen
op doek en boven fresco, omdat deze twee
laatste veel te lijden hebben van de ongedu
righeid van ons klimaat, en hun
kleurfrisheid tamelik gauw begint te verweren
door invretend vocht. Een kruisweg in tegels
is onverwoestbaar. En het fabrikaat dat in
Zoeterwoude gebruikt is, is bovendien van
zo superieure kwaliteit dat men nagenoeg
geen verschil ziet tussen de kleuren van de
kartons en van de tegels 't Was interessant
dat na te gaan op de laatste tentoonstelling
van kunstnijverheid in het Suasso museum
te Amsterdam, waar een tegeltableau hing
van Molkenboer, voorstellende de vlucht naar
Egypte, en daarnaast de oorsprokelike teke
ning in kleuren.
Ik heb er nog overgedacht om op de een
of ondere manier een foto van de XIII en
XIV statie machtig te worden, ten einde er
een clichévan te laten maken voor De Am
sterdammer, maar op de eerste plaats ken ik
Molkenboer niet persoonlik, en vervolgens
zou een reproductie van een of twee staties
u toch geen idee kunnen geven, waarom juist
dit laatste werk van Molkenboer zo hoogst
in orde is. Het is onmogelik die kruisweg
op zichzelf te beschouwen en te beoordelen.
Men moet hem zien in die kerk. Want zijn
allergrootste verdienste is: de zuiver gewelde
eenheid met het gebouw.
Vergelyk dit werk van Molkenboer bijv,
Peck en Co, behalve het leggen van het
hoofdbuizennet en van binnenleidingen voor
de waterleiding ook behoorde: het geven van
inlichtingen e a het aanprijzen der voordeelen
dezer waterleiding, de eerste in Nederland.
Toch was dit wel noodig, als men bedenkt,
dat, tot opening der Duin waterleiding,
Amsterdam van drinkwater werd voorzien
of door regenwater, van de daken vergaard,
of door het z.g. schuitwater", dat door 27
schuiten z.g. waterhaalders", uit de Vecht
nabij Weesp gehaald werd, of uit de
Mariapomp te Utrecht en ook uit Haarlem in
kruiken werd aangevoerd. De feestelijke
aanvang der werkzaamheden in de duinen
op 11 November 1851 in tegenwoordigheid
van den Prins van Oranje werd dan ook
allerwege begroet en door den dichter Nic.
Beets met een lied, Het Oranjewater"
beeens met een soortgelijk werk, waar Jan
Dunselman op 't ogeblik mee bezig is in de
kerk van de H. Willibrordus buiten de Veste
te Amsterdam, dan zult ge aanstonds voelen
wat ik bedoel. De kruisweg van Duaselman
(afgezien er van dat ik de voorstellingen
vreselik slap en leeg vind), kan men gerust
uit zijn milieu waar hij voor gemaakt is,
wegnemen en in welke andere kerk ook, ja
zelfs in een gouden lijst in een zaal ophan
gen, dan zal het overal even goed, of e ven
weinig, net zoals men het neemt?voldoen
(Met Mengelberg wil ik Molkenboer helemaal
niet vergelijken, want Mengelberg heeft niet
eens de verdienste van Dunselman van neu
traal te zijn). Dat kan men met de kruisweg
van Molkenboer niet doen. Dat ia geworden
een stuk van die kerk.
Stuijt heeft het interieur van de kerk te
Zoeterwoude gebouwd in twee kleuren steen.
Molkenboer schildert zyn kruisweg in drie
dominerende kleuren, die met de twee kleu
ren van het gebouw een zuiver akkoord
vormen. Ga er maar eens voor staan dan
zult ge zien hoe heerlik dit doet, wat een
prachtige stemming of dat geeft.
En als ge die kleuren-harmonie gevoeld
hebt, le< dan eens op die lijnen harmonie.
Zie eens wat een mooie verdeling van het
muurvlak, met hoeveel bewustheid de pro
portie gevoeld is; ga eens aandachtig na de
komposietie van die twee staties (er waren
er twee klaar, toen ik te Zoeterwoude was),
en de fijne architekturale lijnen in de teke
ning, en hoe dat alles in wondere eenheid
is met de lijnen van het gebouw.
Die eenheid was een van de eerste wetten
die de bloeitijd van vroegere dekoratieve
religieuze kunst beheerst hebben, en nu nog
moeten beheersen, wil men iets moois krijgen.
En dat juist is de allergrootste verdienste
van Molkenboer, en daar is tot dus verre
beslist niemand (ik spreek alleen over reli
gieuze kunst) zo ingeslaagd als hij.
Wat nu de voorstellingen zelf betreft, er
waren nog maar twee staties klaar en het
zou dus een beetje voorbarig wezen om nu
al te gaan oordelen over het religieuze sen
timent. Dan pas wanneer de gehele kruisweg
in kleuren en lijnen gedramatiseerd was, had
ik het durven wagen over de religieuze in
druk die het werk van Molkenboer maakt,
iets te zeggen. Maar we kunnen uit hetgeen
af is, toch al met tamelike zekerheid
prognosticeren, dat al zal het ver beneden blijven
het onbegrijpelik mooie en tere dat onze
katolieke kunstenaar Jan Toorop maakt, *) het
van de andere kant toch weer heel ver ooven
het gesahilder in die richting zal uit
staan van alle andere katolieke artisten, en
wat zich voor artist uitgeeft. Het is
mannelik en krachtig geconcipieerd, eerder te
streng, ja soms zelfs heeft het iets van het
stroeve van de school van Burne Jones.. .
Maar laat ik niet voorbarig wezen, en af
wachten tot alles klaar is. ..
FRANK VAN DEN BEKQ.
*) Ik heb hier speciaal het oog op de
tekeningen voor de Aloysius-Kapel in de
St. Bavo te Haarlem, waarvan twee zijn
geëxposeerd geweest te Arnhem en in den
Haag. Later hoop ik nog eens gelegenheid
te hebben hierover wat uitvoeriger te han
delen.
zongen. En wel eigenaardig klinkt thans,
waar waterleiding voor veel kleinere steden,
dan Amsterdam destijds was, een noodza
kelijkheid is geworden, de aanbeveling in
het prospectus,uitgegeven door
deDuinwaterMaatsch., dat men het door haar geleverde
duinwater voor alle huishoudelijk gebruik
kan aanwenden, zoowel om te drinken, te
kooken, te wasschen, het huis mede schoon
te maken, de glazen te reinigen, in n
woord te wasschen en te plasschen naar
welbehagen."
De firma PECK & Co. bestond 27 April
1907 vijftig jaar. Bij de herdenking van
dit feit, is haar, bij vele andere blijken van
belangstelling ook een tegeltableau aange
boden, waarop de magazijnen en pakhuizen
voorkomen, gelijk de reproductie van het
tegeltableau aantoont.
Bij den Expert J. Schulman wordt van
13?15 Mei in De Brakke Grond" te Am
sterdam eene belangrijke verzameling kunst
verkocht, die voor ieder aldaar te zien is
Donderdag 9, Vrijdag 10, Zaterdag 11 en
Zondag 12 Mei. De kostbare en zeldzame
kunstvoorwerpen zijn afkomstig uit de
collectie F. W. Ross te 's-Gravenhage, A.
Durand te Parijs, uit de bekende verzame
lingen en nalatenschappen te Hoorn, Gronin
gen en Amsterdam.
Om uit de groote verscheidenheid eene
keuze te doen, worde gewezen op het
volgende:
I.
De fout in deze tentoonstelling is dat de
lijn die scheidt niet duidelyk is gebleven.
Een lichaam als de Rotterdamgche Kunstkring
is niet ten eerste ingericht op verkoop
en de daaruit komende baten het is, het
moet, ten eerste gericht zijn naar goede ten
toonstellingen. En het is niet te ontkennen
dat de Kunstkring wel de beste, de meest
actieve is; dat hij een aantal belangrijke
tentoonstellingen reeds hield en waarschijn
lijk dit zal voortzetten. Maar juist diarom
omdat h;j de beste is in Holland zou ik
wenschen dat hij dit bleef. En wil hij dit,
dan dient de lijn die scheidt" strak door
getrokken te worden niet hier en daar, op
enkle plekken, vervaagd, half uitgewischt. Er
ontstaat verwarring. En er is verwarring,
vaagheid, voosheid, genoeg dan dat de niet
verkoopzieke" Kunstkring daaraan mee zou
doen. Hij heeft geen concessies te doen. Ik
wou dat hij de?gentleman"bleef onder de kunst
genootschappen?wat hem vooral gemakkelijk
gemaakt wordt omdat het bestuur bestaat uit
leden, die niets anders in hunnen werkkring
in dit opzicht te zoeken hebben, te dienen
hebben, dan de schoonheid. Ze hebben geen
vriendendienst te bewijzen zooals schilder aan
schilder soms haast doen moet ? Ze kunnen
vr\j als een kritikus zich zetten tegenover
het werk dat ze willen laten zien. De fout
van deze tentoonstelling is dat ze waarom
toch? gedeeltelijk hiervan weken; dat het
aantal schilderijen door sommigen hier inge
zonden te groot wierd; dat sommigen zooal-i
Jozef Israëls hier te onbelangrijk werk gaven.
De twee portretten door Th. Molkenboer
konden hier zeer gemist worden; het
portret van den heer van der Maarel is wel
groot, maar niet belangrijk (ik zal deze later
uitvoeriger bespreken); waarom kwam hier
het portret door professor van der Waay ;
er zijn interessante Witsens; er zijn hier te
veel Thérèse Schwartze's (een dacht me vol
doende); te veel Kamerlingh Onnes; een
portretje als dat van mej. van Hettinga Tromp
moge voor teedre gemoederen bekoring heb
ben het staat buiten de kracht van het
meeste werk hier. De Alma Tadema is eer
onbelangrijk; het portret van mevr. Toorop
meer een genre-stuk.
De onthoudingen verder van Allebé, van
Derkinderen, zijn te betreuren. Hart Nibbrig's
portretje is eveneens niet een van zijn beste.
Dit zijn de bezwaren tegen deze tentoon
stelling. Ik zal enkle hiervan nog bespreken
in de volgende karakteriseeringen. Er zal
natuurlijk hier of daar een goed portret ver
geten zijn maar dat kan niet anders.
Verder hoop ik dat deze tentoonstelling nog
gevolgd moge worden door een
zwart-en-wittentoonstelling, eveneens van portretten. Er
zijn van deze een groot aantal gemaakt: ets,
litho etc. en een dergelijke tentoonstelling ware
zonder interesse? Ik geloof het tegendeel,
De vraag die van zelve komt na het zien
van zulk eene tentoonstelling is: wierd de
kunst van het portret grooter? Er is niets
dan te constateeren dat ze achteruitging. Een
uitvoeriger betoog hierover past op een
andre plaats. Maar het feit ig duidelyk
voor wie werk kent uit vroegren tijd. Het
meisje in het wit, met met de paarse bloemen
in de ceintuur, door Alma Tadema is niet
eens precieus". Het mist natuurlek de
schoone kleurbegaafdheid en de invloed
der andere, te vele wei-archeologische
schilderyen, is niet van dien aard geweest dan
dat het door detailstudie nog interessant werd.
Het is een portretje dat gemist kon worden.
Het damesportret van Fridolin Becker 1868,
de vrouw breeduit gezeten in een bruin
kleedje heeft een goedmoedige burgerlijkheid
maar mist alle diepzinnige kracht Het is
iets dat een burgerkamer niet ontsiert,
maar dat te kort schiet naar eigenschappen
van weidscher pogen. De beide Blommers
zijn zeer verschillend. Het kleine kinder
portretje met de gouden kleuring in het
gezicht is veel beter dan het andre ujt
1819. Dit is ruw. De oogen zijn goed,
diepzwart, maar de kleur is te dik. Ik weet
dat iemand hierbij van Frans Hals geschreven
heeft, maar inderdaad de vlugge genialiteit
van Hals die de kleuren levend maakt, wordt
in dit gemist. De heer J. Zoetelief Tromp
heeft hier eveneens een portret. Het is totaal
onder den invloed van Blommers geschilderd.
De invloed van den schoonvader is in allen
gevalle te groot op den schoonzoon. J.Zoetelief
Tromp is, ik herinner me, begonnen met
een gansch ander soort werk: nauwkeurig
en toen nog mager" maar het had
een eigener aanzicht kunnen worden dan
het nu is. De kleur van Zoetelief Tromp
bleef beschaafd maar te zeer is tot nu
toe bouw en gegeven en kleur verwant aan
het werk van Blommers. Breitner's drie
zelfportretten zijn, zooals te verwachten is
van dezen (ruwen) rasschilder : boud neer
gezet. De kop dédaigneus. Rauw-hoogmoedig.
De kleuren niet zoo belangrijk als ik hoopte.
Expressief. Therèse Schwartze's werk op
Pulchri was beter dan wat hier is. De Gabriëlle
een liggend figuur was uiterst inhoudloos;
het portret van den heer Wolinarans, met
de totaal onuitdrukkingtlooze handen trok niet
aan; het beste werk was nog dat van den
heer Duyl. Er hadden hier van deze schil
deres van de drie zeker twee gemist kunnen
worden eveneens hoorde, zooals ik schreef,
het portretje van mej. van Hettinga Tromp
er niet thuis. Het was zwak. Niet onverdienste
lijk maar te krachteloos om hier tusschen
te hangen. Professor van der Waay's werk
het is me een raadsel hoe dat hier kwam.
Eveneens het werk door Th. Molkenboer.
Deze in bruine stroop \ erst jjfde figuren, met
onbeduidende hoewel woeste oogen wat
hadden deze objecten hier te maken. Door
wiens invloed verzeilden op de muren van
den Rotterdamschen knnstkring deze zaken
zonder belang en gansch zonder schoonheid.
Plaatselijke belangen ? Familiebelangen ?
Vriendschappelijke betrekkingen? Hoe ook,
hij die ze aanvroeg, zag hij niet in, dat een
zoodanige vraag een onkieschheid is tegen
over de meesten der schilders die inzonden ?
PLASSCHAERT.
Twee zilveren bekers zilver m insigne
twee groote drinkhoorns twee kleine
drinkhoorns met zilver gemonteerd alle
van het Vleeshouwersgilde te Dordrecht"
uit het bezit van den W.Ed. heer C. Bos
man van Oudkarspel.
In deze verzamelingen bevinden zich:
Kostbaar oud Delftsch, waarbij zeer groote
blauwe en gekleurde kaststellen, papagaaien,
doedelzakken, koeien en paarden, schotels,
borden, enz. enz. Porselein. Fraai blauw en
gekleurd Chineeseh en Japaansch porselein,
waarbij familie verte en familie rose ; lijzen
porselein; een zeldzaam blauw eetservies.
Europeesch porselein, waarbij een groot
Doorniksch eetservies, enz.
Meubelen. Oud Hollandsche kasten, waarbij
een Ridderkast, een antieke notenhouten
porceleinkast.
Staande klokken en pendules, waarbij een
fijn Fransch Lodewijk XVI penduletje.
Empire pendules. Een notenhouten
staande klok met speelwerk en beweging.
Zilverwerken. Paarlen, juweelen, waarbij
antiek Hollandsch zilverwerk, een gedreven
chanoukalamp,met Amsterdamsche
keurteekens, twee verguld zilveren plaketten gedre
ven en gecisileerd door Stephanus van Hol
land, voorstellende de zalving van David tot
koning van Judea en het oordeel van Salomo,
antiek zilveren speelgoed, colliers
paarlen. Gothieke beeldhouwwerken, gobelins.
Twee groote steenen leeuwen, antiek
koperwerk, kristal, enz. Oude en moderne schil
derijen.
Zilveren schaal.
Het drijfwerk, door Stephanus van Holland, stelt voor: De Zalving van David tot Koning van Judea".