l 6 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.. No. 1569 Japansche Kunst. (De p-ma Wed, C. O. Kleykamp). In de Rotterdamsche Wijnstraat, een nauwe ouwe straat van enkel kantoren en pakhuizen; een straat zonder licht, zonder lucht, zonder vreugde; een straat van de meest geraffineerd-doocsche be rusting in al-maar-zaken-doen, waar honderden jonge menschen achter gesloten ramen en liefst ge/akte gordijnen opge sloten zitten vier uur vóór beurstijd en vier uur daarna en ook nog wel vier uur des avonds; de citystraat in't quadraat: nauwe steegjes waar 't drukker is dan in de hoofdstraten, geven er van de Blaakzijde toegang aan, er komen alleen menschen die in handelsbezigheid haast hebben; een straat waarmee al sinds een halve eeuw gebeurd is, wat met alle oude stadshavens aan 't gebeuren is: opgeofferd worden aan de kantoor-wellust voor achttiende eeuwsche huizen vol kamers met eeuwig halfduister; in zoo'n straat dan, die een nachthengsterige hoon is aan alle verlangen naar vrijheid en ruimte in ods eeuwige mooie natuur, daar sta je als bij verrassing voor een breed etalageraam, waarachter pracht van Oostersche kunst in goedbedoelde wanorde is uitge legd, dan zie je ivoor- en houtsnijwerk, goudlak, bronzen, cloisonné, mooie oude satsuma's, oude kakemonos en makimonos, kodzukas, netsukes, daar zie je merk waardig Japan op z'n mooist. Ben gril, dat juist in zóó'n wijk van enkel kil en gehaast kantoorbestaan, waar liever nooit iemand komt, die er niet noo dig heeft, zoo'n nobele belangwekkende handel wordt gedreven, welke 't hebben moet van kunstlievende menschen, die hun buisinterieurs te vermoeien wenschen en 't daar het allerminst zoeken zouden. Maar de zaak was er al, een halve eeuw geleden, toen men in 't algemeen van de machtige Japansche kunstvaardig heid al even weinig bewust was, als vóór den oorlog in Mantsjoerije, van de machtige Japansche strijdvaardigheid. Toen ook de firma Kleykamp nog een zeer gewone, welbeklante mandenmakerij had. De zoon van de weduwe Kleykamp en zijne echtgenoote kwamen, bij simpele erfopvolging, in 't bezit van die manden makerij en zij gaven daar al hun ijver Buddha beeld Dai-Butsu. (Houtsnywerk). aan, ofschoon hun mér dan bijdengrondsche ondernemingslust er matig voldoe ning in vond. Zij probeerden er wat hooger bedoeling in te brengen door den toeleg naar mooier vlechtwerk, naar fraaie tuinrietmeubeltjes en bekoorlijk mand werk, maar 't was toch niet hun ambitie, dit. Zij verkochten er nog wat uit Londen geïmporteerd bazaargoed b ij, dat Japansch en Chineesch genoemd wordt, waaiers, pa rasols, nagemaakte kakémona's, die dan, mét de meubeltjes, smakelijke serrekamers en waranda's moesten vormen, prulleboel in 't museum Kleykamp en hij is de gast van de Kleykamp's, die hem ont vangen en hun bezittingen wel vrien delijk willen toonen, zij het dan met «l Eerlijk gezegd voel ik voor de tech nische details niet zoo veel. Ik kan al die Japansche kunstenaarsnamen niet onthouden en het interesseert mij niet, Tentoonstelling van teekeningen, vol gens de nieuwe methode gemaakt, gehouden in de militiezaal te Amsterdam. n. Wy willen nu, het al of niet doenlijke van het moderne teekenonderwijs en het nut er van voor de lagere school, eens laten rusten, voornamelijk omdat deze tentoon stelling slechts het resultaat wil zijn van eene proefneming, en ook de deelnemers, onbe vooroordeeld het geëxposeerde beschouwende, wel tot inzicht zullen komen, dat de meeste opgaven, de krachten hunner leerlingen zeker te boven zijn gegaan; en thans iets nader de eischen bezien, die men aan den onder wijzer zal moeten stellen, wil hy met eenig succes het moderne teekenonderwijs leiden. Gaan wij na, wat men van teekenen ver langt, van den candidaat voor de hulpacte, zoo bepaalt dit zich tot een eenvoudige wandplaat, en een eenvoudige blokkencombinatie, behalve de mondelinge toelichtingen .> ?' " -" "?* ' Kakémono of rolschilderij. Shojure en Korean, van den artiest Fujiwa. Een Shirabiyashi of aristocratische dame (Heian-tydperk). (Oud brons figuurtje). made in Germany" en voor guldensbazaars bestemd. Maar waar zij nu toch met dankbaarheid aan terugdenken, want het was de eerste stap." Ben vertegenwoordiger van zoo'n Londensch huis, een donkere Hindoër, met oogen als zwarte gitten, dien we allen even aakeken als we 'm op den Blaak tegenkwamen, zoo'n pracht van een rasvent ondanks zijn heerachtig-Europeesche kleeren, had zijn kantoortje óók in de Wijnstraat en die liet hun zoo en passant, ook eens wat betere dingen zien, echt Japansch erbij, waar Holland toch geen land voor was. Ik heb dikwijls in dat Wijnstraat-opkamertje den kleinen Hindoër met voorzichtige handen, uit een zorgvol opengesloten kast, mooie vazen en bron zen beeldjes zien nemen en dan liet hij me die bekijken, op een afstand, ongeloovig bij mijn mooi vinderij, want belangstelling was er in Holland toch niet voor. In Holland moet het glimmen en blinken en 't moet duidelijk prent werk zijn, hoonde hij in zijn gebrekkig Engelsch De arme kerel is gauw failliet gegaan en speurloos verdwenen: voor den bazaarpronk had hij niet de rechte ambitie en voor het betere wist hij geen koopers te vinden. Als deze Hindoër wist hoe nu. een kleine tien jaar later, het echtpaar Kley kamp Holland heeft kunnen overtuigen van de ontroerende schoonheid der Japansche kunst, hoe zij een handel drijven van niets dan mooie Oostersche kunstnijverheid, hoe zij heel Holland door tentoonstellingen houden, die al drukker bezocht worden en al meer koopers lokken en lofgloeiende beoor deelingen in de dagbladpers en perio dieken veroorzaken, hij zou allicht Hol land wat hooger taxeeren en minder kleinachtend, den wrok richten uit zijn koolgloeiende oogen naar die onbenullige Dutchmen. Het is een wonder, wat dat onder nemend echtpaar heeft aangedurfd en bereikt, hoe zij een huis vol Japansche pracht als een museum bijeen hebben, 't wisten weg te halen van aucties in Londen, van het oudste en het kost baarste er bij; al grooter bun schat vergaarden en tegelijk in al meer Hollandsche huizen het te voren niet gekend genot van brons en snijwerk en kunst druk en aardewerk uit Japan brachten. Als je nu in hun winkel komt, daar staat de etalage vol nobel brons en fijn geciseleerd metaalwerk en prenten, en de wanden staan er van opgetast en zoo is het boven, een suite van drie ver trekken, óók. Met een plezier in uw belangstelling, waar alle koopmanschap buiten blijft, laten ze u hun schatten zien, zij dragen ze aan uit kasten en vitrines, naar het licht voor het venster, bewonderen mee, uren lang. Een wat gevoelig bezoeker zou van koopen bijna niet durven spreken, hij is immers hier de trots van den gelukkigen bezitter. Zij hebben heel wat van Japansche kunst gelezen en gehoord en al riekt Vaas (Satzuma aardewerk). hun uitlegging een enkele maal naar de boekjes, geestdriftvol en tersnede is zij in elk geval. Duivel (Japansch aardewerk). iiiiiiiiiimmiiMiii over perspectief en methodiek. Voor de hoofd acte gaat men iets verder en kan een meer samengestelde plaat en meer samengestelde blokkengroep, waarbij n lichaam met ge bogen oppervlak, (kegel, cilinder of bol) eischen, behoudens de kennis der perspectievische grondbeginselen en de methodiek van het vak. Deze eischen zijn echter zoo rek baar, dat het van de examen-commissie in verschillende deelen van het land afhangt, niet alleen wat zij willen vragen en wat zij willen laten teekenen, maar zelfs hoeveel tijd zij voor plaat en blokkengroep beschikbaar stellen, wat varieert tusschen drie uur en ander half uur. Nemen wij echter het meest gunstige geval, dan nog geeft de onderwijzer met hoofdacte niet meer waarborgen dan dat hij een groep blokken en een plaat behoorlijk kan teekenen, wij willen niet eens aannemen dat hij de hoofdacte behaalde met een laag cijfer voor het teek en vak. Noch van den onderwijzer met hulpacte noch van den onderwijzer met hooldacte kan dus meerdere bedrevenheid verwacht worden dan noodig is voor een betrekkelijk vlak n'guur en voor een groep lichamen uit ongeprofileerde vlakken samengesteld. Rest ten slotte de klasseonderwijzer die een acte lager onderwijs teekenen behaald heeft. De eischen voor deze speciale teeken acte bepalen zich tot een vrij eenvoudig gips afgietsels, en n of twee voorwerpen tot een groep vereenigd, een stoel, een bankje, een schraag, een slede enz enz., het tweede gedeelte van het examen, te doen na het verkrijgen van voldoende cijfers voor de beide eerste opgaven, omvat dan de mondelinge vragen over perspectief en methodiek, een zuiver wetenschappelijkeperspectiefteekening, en ... de sinds de paar laatste jaren inge voerde schetsteekening naar project!vische gegevens. Dit laatste nu, hoewel telken jare de examencommissie op de belangrijkheid ervan wijst, is voor de meeste candidaten een zeer groot struikelblok ; maar toch niet in die bedoeling dat zy' er werkelijk door zullen struikelen, en met een onvoldoend cijfer ervoor, hunne acte moeten missen. En juist is dit uit de geheele acte lager onderwijs Kakémo of rolschilderij. Apen, van den artiest Mori Soyen. naar welk doel in het Japansche volks leven zich al de mij vertoonde dingen richten. Ik verlustig mij in de buiten gewone, wat bizare een enkele maal, soms ook grillige en niet zoo gemakkelijk te waardeeren schoonheid van de kunst voorwerpen, die de Kleykamp me vertoonen. Hun bewondering zie ik spon taan en echt, zonder de opdringerigheid van kunstverkoopers. We hadden hier vroeger in een kunst handel een jongmensch, dat geregeld den man van de krant ontving en beslist meeliep langs de schilderijen. En die wees je dan, met zoo'n ge-wijs van een parmantigen schildersduim, al die ver duiveld knappe" en rake" en echte", en kloek gepenseelde" of diep ge voelde" dingen. Het was er meestal naast, maar het was lichtelijk imponeeneerend. En terwijl je over de schilde rijen schreef, dacht je toch wel even aan het jongmensch, dat boos wezen zou, als ie las hoe je zijn appreciaties vol komen negeerde. De Kleykamps mogen de kunst, die zij ten verkoop bieden, zeker wel mee waardeeren. Zij hebben 't ontdekt en naar Holland helpen brengen en met iets van eerlijken aanleg weten zij het buiten gewone er in te wijzen en te verklaren. Green kooplieden, toch wel kooplieden. Het doet hen dikwijls leed als een of andere fijne netsukéverkocht is. Als de heer Kleykamp, of mevrouw, op een Londensche veiling zit, zenden ze elkaar verrukte telegrammen over een mooien koop; de kist, die het moois aanbrengt, wordt ontvangen als kinderen 't een Sinterklaassurprise doen, en ze openen die en bekijken stuk voor stuk zoo ver rukt, als was 't een verrijking van hun eigen voor het leven verkregen bezit. Kom je toevallig even binnen wippen, als er weer wat aangekomen is, dan moet je mee bewonderen en mee al die kleine fijne schoonheden beschouwen, 't mee in de handen wenden en onder ander licht brengen en meó toestemmen welk een verrukkelijke artiesten die kleine gele kerels zijn. En mee gelooven dat, als de Amerikanen durven beginnen, ze even ongenadig klop krijgen als de Russen gehad hebben. Want het wondervolk, dat zulke kunst maakt, is tot alles grootsch in staat! Een Kleykatripsche illusie is, ook eens naar Japan te gaan en dan in het land zelf de kunst te koopen. Toch wel kooplieden. Want hun handel gaat met de maand levendiger en williger. Zij weten koopers te vinden voor uiterst kostbare stukken, bezoekers die zoo eens voor een duizend gulden koopen" zijn geen wonderen; op hun tentoonstellingen zit meest mevrouw Kleykamp als gids en haar levendig bewonderend verklaren maakt van menig expositie-slenteraar een blijen kooper! Dan is het hun lust weer met de leekenen, het eenigste punt dat vaardigheid kan doen verwachten, wanneer de betrokken persoon tegenover het reform teekenonderwijs (om het zoo maar te noemen) zal komen te staan. Hierbij is vóór alles noodig, niet een geheele morgen zitten meten en controleeren met breipennen en schietloo Ijes naar een groep, maar vlug iets te kunnen schetsen, direct een blik hebben op verhoudingen en ver kortingen, en dit mist men, gezien de examen eisehen, van de meeste candidaten met een acte lager onderwijs teekenen. Of men nu wil beweren dat het maar een durf' is en het wel went, dit is praterij; wat men niet geleerd en geoefend heeft, kan men niet weten, evenmin als men kan zingen zonder ook hierin behoorlijk onderlegd te zijn, en wij weten maar al te goed, dat het behalen van acten bij onderwijzers steeds in den kortst mogelijken tijd van voorbereiding moet geschieden, deels om de te verwachten verhooging (in enkele gemeenten eraan verbonden)deels om lat de studie van andere acten, na het behalen der voorgaande moet volgen. winsten steeds nieuwe kunstwonderen voor hun collectie aan te koopen, die uit te breiden en te maken, tot wat zij trouwens reeds is, een grooten, zooveel mogelijk volkomen completen ook in vergelijking met de belangrijke Engelsche ondernemingen completen Japanschen kunsthandel. Een omvangrijk cahier met knipsels uit kranten in Rotterdam, Amsterdam, Den Haag, Hilversum, Nijmegen, Haar lem, Amersfoort, Utrecht, Middelburg, Groningen, Zwolle, Elberfeld, Deventer, Apeldoorn, Arnhem, vertelt u van de belangstelling die zij daar overal gevon den nebben, de vreugde die zij daar hebben gebracht; zij zijn met hun Japansch het land doorgegaan en de heer Loebèr die het voorwoord schreef voor de cata logus, heeft voor hen de bijzondei e schoon heid der verzameling helpen aanwijzen en verklaren. Het is een dankbaar onderwerp: het ontzaglijk rijk resultaat van 't streven der Japanners om al wat hun omringt mooi te maken, van de Japansche liefde voor vorm en kleur, van de Japansche vaardigheid in 't kunstambacht, hun talent en hun originaliteit. Maar in de beperkte ruimte die mij vergund is, mis lukte het pogen door al te oppervlakkige behandeling. Er is in de Bibliotheque de l'Enseignement des Beaux Arts", een boek van Louis Gonse over l'Art Japonais, een kloek boek, en de schrijver beklaagt zich, dat hij zoo heeft moeten beperken ... Het onderwerp is onuitputtelijk; Voor 't oogenblik vind ik trouwens een waardeering van het streven der beide Kleykamp's aantrekkelijker dan een al zoo vaak ondernomen waardeering van Japansche kunst, waaraan hun naam voorloopig zeer vast verbonden is. Wie een uur rondkijkt in hun magazijn, op hun tentoonstellingen, doet daar meer begrip en zeker meer eerbied op, dan een commentator, zelfs Gonse, hun ver mocht te geven. En, wat van bijzondere beteekenis is, hij ziet, door vergelijking, dat het artis tiek vermogen der jongere Japanners al even breed en wijdomvattend is als dat der ouderen, n elk deel der kunstnijver heid scheppen zij nog steeds wonderen van originaliteit en technisch kunnen. Het krachtig talent is van geslacht op geslacht overgegaan. Tot de infectie met de lieden uit het witte Westen, die zoo bang zijn voor het gele gevaar, van hen óók al producenten op bestelling zal hebben Godin Kwannon. (Brons). gemaakt, langharigen en breedgehoeden, die 't verleerd hebben zich en hun werk den allerhoogsten eisch te stellen. HENRI DEKKING. Zal dus het reformteekenen en in het bijzon der dat gedeelte, waarbij men de jeugd direct de natuur tot voorbeeld geeft, op de lagere school onderwezen worden, dan Wijven er slechts twee wegen over : of het teek enen te laten geven door een vak-onderwijzer, zooals dit aan instituten en derde- en vierde-klassescholen te Amsterdam bijv. geschiedt, of de lagere acte teekenen zoodanig te wijzigen, dat zij veel meer teekenvaardigbeid van den candidaat eischt dan tot nu toe. De betrokken onderwijzers, die thans met het lager acte diploma het reformteekenen moeten geven, zijn beslist onvoldoende onderlegd en zullen niet door oefening gelijk met de kinderen", doch slechts door zelfoefening onder goede leiding, datgene kunnen verkrijgen wat van hem gevergd wordt. Wij willen niet onvoorwaardelijk aan de acte middelbaar onderwijs handteekenen, het preadicaat verbinden, dat de bezitters ervan goede onderwijzers voor het reformteekenen zullen zijn, ook hiervoor zijn de exameneischen niet aansluitend, maar waar de kortste studie toch zeker een jaar of drie van