8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1569 beheerschen, een vertooning van bijna twee volle uren aan n stuk.zonder eenig tusschenspel of verpoozing. Dat vordert behalve groote gaven ook nog fysieke kracht. Royaards liet ons zien alle fazen van de menschlyke ziel, de schrik, de verslagenheid, de vertwijfeling, de angst, de grenslooze wan hoop, de inkeer, de boete, de berusting, de laatste afrekening met zichzelf en dan de Ijjdeljjke, gelukzalige overgave. Al die wisselingen moeten zonder te opzettelijke overgangen zóó worden uitgebeeld, dat de toeschouwer ze meeleeft, als 't ware zelf er aan gelooft. En heusch, volgens de gewone eischen van tooneel werk is dit nai'ef gedicht op zichzelf niet zoo sterk; meer vroom dan sterk. Men moet eraan gelooven. Voor de innerlijke waarde vergelijke men het maar eens met de Jobsiade. Deze Elckerlyc is geen Job. Ook al wordt al het kleine van de wereld hier zinnebeeldig tentoongesteld, en al voelen we medelijden met Elckerlyc als met on» zelf, we kunnen in den grond Gheselgcap en al die anderen geen ongelijk geven als ze hem alleen laten by de reis waarvan niemand wederkeert, 't Is wel een spiegel en in zooverre kan 't ons ontroeren, indien we er vatbaar voor zijn, maar op zichzelf bevat het geen tragiek die tot ontroering dwingt, indien 't niet zoo voortreffelijk, ik zou zeggen bijna bovenaardsch, door Royaards werd uitgebeeld. Royaerds beheerschte ons volkomen; we werden vroom en devoot met hem. Er waren natuurlijk enkele zwakkere plaatsen, o. a. bij zijn eerste jammerklacht, maar hoe schakeeringsvol bleef zijn spel tot aan 't eind. Soms, o. a. bij het neerknielen en smeeken om genade, naderde hu, en hoe juist was dit gezien de klucht. Hij herinnerde in houding dan even men vatte dit niet ver keerd op aan Kreeft in zjjn kostelijke operette-tijd. Die burleske angst was werkeljjk prachtig, het ridicule tot het sublieme overgekoppeld. Alleen van een zoo zwak en door vrees gefaksineerd mensen is zulk een totale verslagenheid te wachten. Men onderstelle toch niet dat in die goede .middeneeuwen de menschen allemaal zoo bang-naïef waren. Er waren toen ook jjzervreters, die om God noch duivel gaven en die in plaats van te jammerklagen hoonend lachten, als de bleeke Hein aanklopte. Neen, van die hoog-opgegeven naiefheid der mid deleeuwen ben ik niet zeker. Wél dat ze deden alsof. De sterken waren grof, de zwak ken sluw. Na een leven van pret of uitbuiterij bouwden ze een kerk of schreven een stichtelijk stuk. Ook al, omdat geen ander middel overbleef, nu ze gelijk de vos wel de haren maar niet de streken ver loren, en uit angst en zwakheid de bege nadigde spelen. Deze middeleeuwsche spelen, tenzij als een zoo groot kunstenaar gelijk Royaards z\jn ziel er in steekt, staan een weinig buiten ons om, meer zelfs dan de oude Grieken, al heeft hier de zwakheid van de mensen, die weer haast kind wordt, een bekoring op zich zelf voor zniver-geloovigen of literair-ontwikkelden ; maar op een publiek eenigszins gemengd zou het zich wreken, meedoogenloos. Om de uitwerking na te gaan ben ik bij de tweede vertooning te Rotterdam, naar het zoogenaamde Schellinkje gegaan, dat tot dub bele prijs verhoogd, toch ook eigenlijk, nog gelijkgezinden inhield. Welnu, op een der mooiste momenten, als Bleker l ij c zichzelf kastqdt, zaten er naast me te lachen en was er spot en ontatichting. En dit moet men niet als barbaarsch beschouwen, eer zon het barbaarsch z\jn als 't andersom w&s geweest. Dergelijke spelen als Elckerlyc kunnen, behalve voor lettres gegeven worden in kerkgebouwen of bij kerkelijke feesten. Daar is de stemming er vanzelf; daar is devotie, de willigheid van den geest, daar zijn de middeleenwen feitelijk nog in leven. Daar is ook de hoogte en de breedte, de sfeer, zoodat ieder toeschouwer eigenlijk geen toeschouwer is maar medelevend deel. Ik stel me voor, dat een kloosterzuster, een koorknaap de zinnebeeldige rollen oeter kan vervullen dan de dames en heeren door Royaards en Ver kade hiervoor saamgelezen. 't Is geen verwijt, enkel maar een konstateering, want hoe men 't ook zou hebben aangelegd, het zou toch maar benaderen zijn gebleven, omdat onze geest niet meer identiek is, ik zou zeggen niet meer zoo nederig, zoo neerbuigend als toen, omdat de spelers weten dat ze spelen en niet zich zelf geven. Alleen zeer groote artisten kunnen dit. Behoudens Royaards en Verkade klonk elk geluid niet zooals 't behoort, 't Was alle maal wel in Royaards manier maar zonder zijn genie, een pralen om die mooie mid deleeuwsche verzen te vermalen, al zat er in enkelen wel wel wat goeds. Er is veel lof geschreven over de kostuums en er was ook wel moeite aan besteed, maar veel schoons noch stichtelijks heb ik er aan kunnen ontdekken. Enkelen waren op zich zelf wel mooi, maar Kracht en Biechte b.v. gewcon afschuwelijk en met elkaar was het mij te druk. Ik geef dadelijk toe, dat voor zinnebeelden, die dan tegelijk middeleeuwseh moeten beteekenen, moeielijk is een pas send kleedsel te bedenken; men had ze in eenvoud kunnen stijleeren, zoodat die kleedgels ons hielpen in herinnering brengen den geest, en niet de bonte dracht dier tijden; men had zich die ook neutraal kunnen denken, meeste laten aankomen op het dichtwerk zelf, al die zinnebeelden schimmen om de wanhopige Elckerlyc; Mevrouw Roy aards?Sandbergen zeker had 't menigmaal en Gheselscap was niet onverdienstelijk en ook de man van 't Goed, maar meestal waren de figuren te reëel, te enkel en daardoor weer te episodisch. Ik stel me voor dat men het, óf heel primitief f zeer fantastisch als een oud sprookje had kunnen behandelen. In 't laatste geval het tooneel als bij de ouden in drieën verdeeld. De handeling in het mioden, aan weerskanten de menigte, waaruit al naar 't spel de personen treden. En ook dan nog, bij veel hoogte en ruimte, zoüen de zinnebeelden niet al opvallend mogen zijn, eer schemerend, zoodat ze iets onwerkelijks krijgen. Nu hiervan was 't hél ver af. Onze Hollandsche dames ook zonder onhoffelijk te zijn, lijken juist niet wat men noemt onwerkelijkheden. Ze zyn, c"e enkele als b.v. Deugd" uitgezonderd, welgezet en eerder kogelrond dan lephemeer. Men zou haast durven wedden, dat ze het kostuum maar zoo over haar gewone kleeren hadden aan geschoven. Zoo althans zagen velen er uit. En toch, ondanks deze bezwaren, deze haast niet te vermijden tekortkomingen ben ik de heeren Royaards en Verkade innig dankbaaar voor deze vertooningen. We meenden 't zoo zeker, en ik ben nog niet van het tegendeel geheel overtuigd, dat het tooneel vóór alles vraagt aktie, saamgedrongen handeling, en daar hebben we nu twee volle uren zitten luisterstaren naar een tooneel dat geen tooneel is, geen handeling het ft, en waar de hoofdpersoon onafgebroken jammerklaagt. Dus tegen alle regels in. Dit geeft veel te denken, n ook vertrouwen als men kunstenaars gelijk Royaardi heeft. R'dam, 16/7. G. VAN HULZEN. Ontruiming van krotten en woningvraagstuk. "Wie de civiele terechtzittingen van de kantongerechten bijwoont zal geregeld eehige zoogenaamde ontruimingzaken hooren behandelen, dat zijn zaken, waarin een huurder ten verzoeke van zijn verhuurder gedagvaard is, teneinde zich te hooren veroordeelen tot ontruiming van zijn wo ning. Het betreft meestal weekwoningen, waarvan de huur op een termijn van acht dagen ten verzoeke van den verhuurder bij deurwaarders-exploit is opgezegd. Na de uitroeping der zaak ter terecht zitting door den deurwaarder verschijnt dan in veel gevallen eene nog jonge vrouw, wie armoede en ontbering is aan te zien, vaak met een jong kind op den arm. Haar eênig verzoek is veelal uitstel om te ver huizen, al of niet gemotiveerd door eene der volgende bijvoegingen: ziekte van huisgenooten, werkloosheid van den man, nog geen woning gevonden. De reden der huuropzegging en daarop gevolgde actie tot ontruiming is dan ook in verreweg de meeste gevallen, dat de huurder meerdere weken huur ten achter is, wat er op wijst, zooals trou wens van zelf spreekt, dat de economisch-zwakken het meest aan d logement bloot stann. In deze gevallen pleegt bij meer dan een kantonrechter dan wel het menschelijk hart sterker dan het juridisch geweten te spreken door de ontruiming, niettegenstaande de erkenning der vordering door den huurder, eene halve of eene heele week na de uit spraak van het vonnis te bepalen. Zelfs heb ik in den afgeloopen winter bijgewoond, dat een rechter uit een der kantons nabij Amsterdam, den gedaagde na diens erken ning der vordering toevoegde: Ik moet de vordering toewijzen, maar bepaal de ontruiming over veertien dagen, omdat ik niet wil hebben, dat ze je in deze koude op straat zetten." Hoewel dergelijke uitingen van menschlievendheid, vooral van een rechter, wel dadig aandoen en in principe zeker te prijzen vallen, moet toch toegegeven wor den, dat in zulke uitspraken voor den betreffenden verhuurder iets willekeurigs gelegen is. De rechter beschikt zoodoende dan toch eigenlijk, min of meer, zooals ik 'teen practizijn wel eens heb hooren zeggen, over de beurs van den verhuurder, die, al is hij huiseigenaar, daarmede nog niet tot kapitalist gestempeld wordt. (Hypotheek). De eigenaar op papier is lan» niet altijd de werkelijke eigenaar. Waar blijven de menschen wie een von nis tot ontruiming getroffen heeft? Het is niet mogelijk dat voor alle gevallen gere geld na te gaan. Maar het vermoeden ligt voor de hand, dat zij aanlanden in woningen, welke eenige stuivers goedkooper zijn, door anderen om het een of ander gebrek ver laten werden en dus nog minder beant woorden aan matig gestelde eischen dan het ontruimde verblijf. En wat moet 't den menschen in kwestie dan nog een inspan ning en opoffering kosten om een ander krot te kunnen aanvaarden! Gesignaleerd in blaadjes van huiseigenaren-vereenigingen en door allerlei wederwaardigheden en zorgen financieel uitgeput, valt 't niet te verwonderen, dat de woningzoekende tot list en nieuwe schulden maken, ja tot bedrog zijn toevlucht neemt om een nieuw onder dak te bekomen. Een en ander houdt zeer zeker het op ruimen van krotten en het verbeteren van woningtoestanden ten zeerste tegen. Want onder de vigeerende woningtoestan den zul len er steeds economisch-zwakken gevonden worden, die voor een of anderen prijs, welke toch nog altijd veel te hoog is, nood ge dwongen feitelijk onbewoonbare en her haaldelijk om gebreken verlaten krotten, blijven betrekken. Teneinde dergelyke wantoestanden te trachten te verbeteren ligt 't dunkt mij op den weg der gemeentebesturen, vooral in groote plaatsen, eene inrichting in 't leven te roepen, waar aan economisch-zwakken, wien de huur is opgezegd, (na daartoe in gesteld onderzoek van gemeentewege) de gelegenheid wordt geboden voor korteren of langeren tijd intrek te nemen, al of niet met de verplichting, indien zij in beter doen geraken, eene bepaalde vergoedingte betalen. De menschen worden dan juist op het oogenblik dat zij in eene verdere economi sche inzinking dreigen te vervallen, in de gelegenheid gesteld zich uit die inzinking te trachten op te heffen. Mij dunkt dat eene dergelijke instelling de oplossing van het woningvraagstuk en daarmede ook den menschen, die bij die oplossing zooveel belang hebben, moet ten goede komen l GERARD G. LENBELINK. Tentoonstelling te Amsterdam b|j Frederik Muller & Co. Een keurverzameling 17e eeuwsche kunst is in de kunstzalen van Frederik Muller & Co., Doelenstraat te Amsterdam tentoon gesteld. Het voornaamste onder al het voorname is de beeldtecis der 60-jarige vrouw, door Rembrandt. Dan betwisten elkander den voorrang de werken van Jan Steen, van Frans Hals, van J. van Goyen, van A. v. d. Neer, van G. Ter Borch deze vooral , van A. Brouwer, van J. M. Molenaar, van J. Ruysdael, van A. van Ostade, en van nog vele anderen. Een der schilderwerken geeft een tafereel van den vrede te Nijmegen in 1676 te aan schouwen. Onder de Fransche, Bngelsche, Hollandsche, Zweedsche en Spaansche gevol machtigden zijn duidelijk te herkennen: d'Estrades, Colbert, Sir William Temple, Oxentierna, de markiezen de Los Balbases en IIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIMMUIlmillHlmilll imiiiiiMiiimimiimiiUMiiHiiimimiinrjiii Nevenstaande kaart van de Vereenigde Staten met de aldaar geldende vier tydzónes: oostelijke tijd (volle zeven uren verschillend met Greenwich), centrale tijd (acht uren), bergtyd (negen uren en pacifiscie tyd (tien uren verschillend met Greenwich) doet met n oogopslag zien hoe gering gewicht het argu ment geacht moet worden hetwelk in Neder land meer dan eens uiting vondt, dat nl. de zónegrenzen zoo strikt mogelijk de meridianen behooren te volgen. De praktische Amerikanen hebben dit wel beter ingezien. Zelfs de grenzen van de Staten worden niet gevolgd: uitsluitend het gemeenschappelijk belang van 't openbare le?en en van het spoorweg verkeer beslist hier. En tevens verraadt die ne blik dat bijv. de meest westelijke grens lijn van de zone voor welke central time" geldt (van de Midden-Amerikaansche tijdstrook dus) vér buiten 7%°west e l ij k van de tijdmeridiaanloopt. D.w.z. dat men de westelijke staten in ruime mate van hetzelfde voordeel laat genieten, hetwelk &an Nederland te beurt zal vallen zoodra het zich bij de Midden-europeesche tijdstrook "t' dit beslist werd* niet ,zo$ znaar aan te reke nen dat zij -zich niet "wmiddelijk van de voordeeligste keuze voor die beide landen bewust zyn geweest Wel mag men het hun echter ten kwade duiden dat zij en hunne lastgeefsters, de spoorweg-maatschappijen, uit Rechthaberei", zoo sterk tegen den overgang tot midden-Europeeschen tijd tegen stribbelen. Toch is die tijd voor Nederland de eenig aanbe velenswaardi ge. Amsterdamsche tijd moet op den duur den zelfden weg op dien de Amsterdamsche voet en het Amsterdamsche pond gegaan zijn: zelfs Groot-Brittannië, dat zich nog steeds bleef verzetten, zal eerlang tot het decimale stelsel moeten overgaan. Drie landen in Europa zijn er die zich nog niet in volle overeenstemming met de tijdgordels bevin den: Nederland, Griekenland en Portugal. In de beide laatsten geldt nog de tijd van de hoofdsteden. Maar daar het Spaansche spoorwegnet den West-Europeeschen tijd volgt, zou het al te onzinnig zijn zoo Por tugal, dat niet als Nederland alleen in het Westen, maar dat ook in het Noorden en Zuiden door de zee begrensd wordt, in plaats aansluit. Naarmate de centrale staten van N.-Amerika ieder jaar dichter en dichter be volking erlaugen, zal de te ver westelijk geplaatste grenslijn van de midden-Amerikaansche tijdstrook door een toenemend aantal dankbaar aanvaard worden. De doctrinaire voorstanders van Greenwicht\jd in Nederland mogen dus veilig ter schole gaan bij hen die het eerst zone-tijd voor een continent in het groot hebben ingevoerd; de voorstanders van den midden-Europeeschen tyd ten onzent kunnen zich verheugen dat hun streven reeds voor lange jaren in Amerika als juist erkend en in 't groot verwezealijkt is. Het Amerikaansche stelsel had in 1892 ook dadelijk op Belgiëen Nederland moeten toegepast worden. Het is den toenmalige vertegenwoordigers dier beide landen op de vergaderingen van het Eisenbahn-verein, waar van den Spaanschen (W.-E. tijd) den zeetijd van 15 gr. W. v. G. aannam l Unificatie naar het Oosten is daar evenzeer te ver wachten als in Griekenland, waar, zoodra de Oost-Europeesche ty'd wordt aangenomen de bevolking dezelfde voordeelen zal genieten als in Nederland wanneer daar M.-E.-tijd gelden zal.f Spiegelen die drie kleine Staten zich aan Noord-Ameriks, zoo zal de tijdkaart van Europa spoedig een soortgelijk karakter vertoonen als de hier overgenomen kaart van de Vereenigde Staten en zullen niet alleen n, maar drie volken van Europa aan hunn eigenaardige geografische ligging voordeelen danken, die hun, mits regeering en volks vertegenwoordiging de oogen niet sluiten onmogelijk ontgaan kunnen. A. A. W. HUBEECHT. de la Fuente, Christin, Bevernink, Van Jaren enz. Voorts bevatten enkele zalen eene collectie an kostbaar ' en hoogst uniek porcelein, vooral het Paksisch en Delftsch collectie Boreel 17e eeuwsch gemeubelte, koperwerken, enz. NIEUWE UITGAVEN. Twee weken te Berlijn, door G. VAN LISSA. Geïllustreerde Gids voor Berlijn met een kaart en een spoorwegkaartje, (Brusse's Reisgidsen, i). Rotterdam, W. L. & J. Brusse. 2e jaarverslag der Vereeniging tot Stichting en exploitatie van een volkssanatorium voor jorstlyders in Friesland. Moderne drukken en herdrukken, IV en V, RACHEL DB VRIES BRANDON, Om de kinderen. Rotterdam, Meindert Boogaerdt Jun. De graanelevators en de gisting in het haven bedrijf te Rotterdam, door A,VOOGD. Rotterdam, Meindert Boogaerdt Jun. Ein Zollbündnis zwischen Belgien und den Niederlanden. Untersuchuugen ber dieHandelsbeziehungen, zwncben Belgien und den Niederlanden Seit der Mitte des 19 Jahrhunderts, von dr. OSKAR GUTHMAUN. Mit einem Vorwort v. pr. dr. BERNHARDHARMS.Tübingen, Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung. Vijf-en-dertiglte jaarverslag der Algemeen Nederlandsche Vrouwenvereenigin? Tesselschade", van I April 1906 tot 31 Maart 1907. Op het Dievenpad. Verhalen uit het Jeven van een Amaterdamschen rechercheur, naverteld door JANFEITH. Amsterd., Scheltens & Giltay. Verslag van de tweed» jaarmarkt-tentoon stelling te Soerabaja, door J. E. JASPBE, met af b. naarphoto's. Batavia, Landsdrukkerij. Hei Oude Testament, bewerkt door J. HOOYKAAS, afl. 16?25, (slot). Sociale Studiën", De sociaal-democratie tegen over godsdienst, christendom en katholieke kerk, door dr. F. MEFFERT. Leiden, Uitgeversven nootschap Futura". KUNSTHANDEL J. O. SCHTILLEÜ, Ptein 99ai .+ H. H. H- H- 's-Gravenhage. Moderne Schilderijen, Aquarellen enz. TAALVAR sssssssssesss Magazijn Oud-Holland" D a m rak 75, Amsterdam. Directiej P.JJ^JPAERELS. Imitatie- en Antiek Kunstsnijwerk, Koper- en Zilverwerk, Porselein, Glas, Tin, Oude Perzische Tapijten enz. enz. ATELIER VOOR HET VEEVAARDIGEN VAN' OUD-UOLLA.NDSCH SNIJWERK. TELEFOON 7261. Alp. Kunst- en SI ER KUNST" IV. ftspiegelstraat Verschillende soorten Aardewerk, Batik- en Borduurwerk, Koperwerk, Beeldhouwwerk. Schilderijen, Teekeningen, Etsen, Foto's en Lithografieën. Antiquiteiten (Meubelen, Aarde werk enz.) RUDOLF ELION & C«. »:Kunsr»: -:- Ontwerpen en uitvoering van -:- PLAFOND- EN WANDBESCHILOERING KUNSTNAALDWERK Ontwerpen, begonnen patronen en -:- -:- uitgevoerd werk z.a. -:? ?:Voor Amsterdam verkrijgbaar b{j Gez. KNOL, KÉerspÉ418. BATIKS VAN H ElII MERCKEMS. ONTWERPEN EN TEtKENINGEN - op het gebied van Kunstnijverheid DIRIVSCHMBEL <C LOOI] [ OP K.OPER EN Gt6°W?PELIX MERITI5" rxEIZER5GRACHT32<t TEL. 2SO7 . . D.DEBIÈREBIESAART ACHTER 8T. PLET EB 16 -:- -:- Utrecht -l- -:MAGAZIJN VAH COMPLETE METJ BELEERINQ EN STOFFEERING = VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN, SPECIALE AFDEELING AKTIQUI TEITEH EU KUNSTVOORWERPEN KUNSTHANDEL - ??-? ??-? ??-? WED. G. DORENS & ZN. ??? ?-? ?-? EXPOSEERT : - - - - EOKIN 56ORIGINEELE ETSEN EN LITHO'S VAN BAUER, DUPONT, GR. VAK ROGGEN, MOULIJN, NIEUWENKAMP, WITSEN, E. A. ORIGINEELE FRANSCHE KLEURETSEN. ETSEN NAAR SCHILDERIJEN VAN HOLLANDSCHE MEESTERSVANPROF. D AKE, GR. VAN ROGGEN, E. A., i t t REPRODUCTIES PROCÉD VAN MEURS. SIMILI-AQUARELLEN, KLEURDRUKKEN, ENZ. t t t t t t t COPFNHAGEN-PORCELEIN t t t t REPRODUCTIES NAAR BEELDHOUW WERKEN tttttttttt - SPIEGELS EN ENCADREMENTEN. WONING-INRICHTINGEN 2.IM SPUISTRAAT. 76 DAMRAK. AMSTERDAM Kunsthandel KRÜGER & 37« Noordeinde. 's-Gravenhage. =fl Permanente Tentoonstelling v: Schilderijen en Aquarellen.