HV1572 DE AMSTERDAMMER A°. 1907. WEEKBLAD YOOK NEDERLAND Dit nummer bevat een bijvoegsel. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENLOEF, Keizersgracht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Abonnement per 3 maanden ...... Voor Lndiëper jaar, bij vooruitbetaling, . .. * . A&onderljjke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar ? 1.50, fr. p. post f 1.65 ' . . mail 10. .... 0.12'; Zondag 11 Augustus. Advertentiën van l?5 regels f 1.25, elke regel meer. .... . f 0.25. Reclames per regel 0.40> Annonces uit Duitsehland, Oostenrijk en Zwitserland worden uitsluitend aangenomen door de firma RUDOLF MOSSE te Keulen en door alle filialen dezer firma. De prijs per regel is 40 Pfennig. INHOUD: W-AS vViERRE EN VAN NABIJ: Volks?onderwüs en Verkiezingen, (Ingez.), door J. "W. (Gerhard. ^Het Engelsen Hoogerhuis. IFEUILLETON: Biecht, door Karel F. Proost. KUNST EN LETTEREN: Tentoonstelling ,b|j Van Gogh.(den Haag), door Plasschaert. Wericen, bijeengebracht door v. Wïsselingh, ?door Plasschaert. Een Bilderdij k-Museum in de hoofdstad of elders? door dr. H. C. Maller. Naar aanleiding van Gudrun" "Vlaanderen's standaardwerk, door Herman ?^cérlinck. Oude tyden in den Oranje-Vrjj«taat. Naar dr. H. A. L. Hamelberg's nagelaten tpapiereu, beschreven door dr. Hendrik P. N. Maller, beoordeeld door A. Klaver. VOOR DAMES: Jus-Suffragü, door ELise A. Haigh*on. AÜEHLEI, door Caprice. UIT DE NAtoUR, door 'E. Heimans. De woonfauisprysvraag van De Amsterdammer. Het Battenvangershuis teHameln (Een tocht op d( n Boven-Weier), met af b. De St. Jacobskerk te 's-Hertogenbosch, met af b. Aesthetische opvoeding, (Ingez.), door K. Bes. Muziekbeoordeelingen, II, door Ant. Averkamp. Nieuwe boeken over spiritisme, door dr. A. C. A. Haffman. Sanatorium-Ie ven, naver teld door JeannetteNijhuijs, beoordeeld door Daiey E. A. ffunius. Bij dr. Marmorek, I, naar het Duifcsch, van Paul Block, I. FINANOIEELE ENOECONOMISCHE KRO NIEK, door Alex. J. Hendrix en V. d. S. SCHETSJE. ALLERLEI. INGEZON DEN. DAMKUBRIEK. SCHAAKSPEL. ADVEiKTENTIEN. Volksonderwijs en Verkiezingen. (Ingezonden). De uitslag der verkiezingen voor de Pro vinciale Staten was voor de linksche par tijen een groote teleurstelling. Na hare overwinningen bij de verkiezingen in 1905 meenden zij thans zeker te zijn van een zelfden uitslag. Edoch, 't is anders uit gekomen. Is dit te verwonderen? Neen, ons volk is in zijn meerderheid nog niet voor de liberale of demokratische beginselen gewonnen, dat hebben zelfs de verkiezingen van 1905 bewezen, ondanks de meerderheid 8inks in de Tweede Kamer. "Want hoe was de uitslag? 278.593 stemmen op de SUnksche partijen en 302.666 op de tegen partijen. Bij 'n proportioneele vertegen woordiging zouden wij dus heden niet 'n demokratische regeering maar 'n zuiver klerikale regeering moeten hebben. En feitelijk is 't aantal stemmen rechts nog grooter, omdat bij 't bovengenoemde getal niet gerekend zijn de duizenden katholieke «temmen in de zes districten, welker ver tegenwoordigers zonder stemming verkozen zijn _gew"orden. Waar dus feitelijk 't kiezers corps ,in zijn meerderheid rechts gestemd heeft, behoeft het niet te verwonderen, dat bij nieuwe verkiezingen de uitslag, wat betreft <le gekozen afgevaardigden, weer geheel anders wordt. Dit is dan ook bij de jongste verkiezingen zoo uitgekomen. Het Handelsblad noemt dit een hoogst betrettrensifafu'diye toestand voor allen, die als wij ^overtuigd zijn van het verkeerde der reactiog-inaire ,en conversatieve betjrippm welke thans ,v>eder het ovenvicht bij de kiezers blijken iie hebben" Zeker, betreurenswaardig is deze toestand voor iedej-, dis-de» vooruitgang wil. Want hierop komt het .naar: jzal Nederland voor waarts ««h/rijden (in zijn sociale ont wikkeling, ja of neep? Het laatste beduidt stilstand, achteruitgang, 't ophouden van zijn bestaansrecht. Wie derhalve den voor uitgang wil, moet in de.eerste plaats willen de toeneming der liberak en demokratische beginselen onder het gefyetje volk; die moet jdeh voor alles afvragen: iwe komt het, dat $8.8 volk in zijn meerderheid voor zoover ieanrïnste de kiezers deze uitdrukken nog laffoserig is van den vooruitgang? Want ftlleeu als men de oorzaken eraran kent, is 't mogelijk ook de middelen ter verbetering aan te geven. Heeft de pers getracht die oorzaken op te sporen ? Mij is daarvan niets pnder deoogen gekomen. Wel zijn er talrijke beschouwingen gehouden over den uitslag, wel is een enkele maal gepoogd een ver klaring te vinden voor den achteruitgang der linksche partijen, doch dan was het steeds een verklaring van dien achter uitgang, vergeleken bij den uitslag der ver kiezingen van 1905. Maar nergens is voor zoover ik weet getracht een oorzaak te vinden van het verschijnsel dat het clerical'sme zoo diep in ons volk wortelt. En alleen dit verschijnsel moet men trachten te doorgronden, anders zal ook nimmer de weg gevonden worden, die ter ver betering voert, m. a. w. naar de zegepraal van het liberalisme en de demokratie. Wanneer men nu, zooals ik boven aange geven heb, naar de eigenlijke oorzaak zoeken wil, moet men voor alles weten, waar zich de liberale en demokratische (linksche) en waar de klerikale (rechtsche) kiezers zich bevinden. In het volgende staatje heb ik ze geplaatst in de verschillende provincies van ons land op grond van de hoofdverkiezingen van 1905. Dat sommige distric ten zich ook uitstrekken over de grens der provincie, waartoe ik ze gerekend heb, maakt zoo 'n luttel verschil, dat wij dit gerust buiten rekening mogen laten. £B .* Sf a jjtlfftil! S 55 p -s .!*; «i-on. .44854 Friesl. 5768] Drente 21134 Over. 60098 GelJ. 84205 utrecht. 3-87 59 N.-H. 142654 Z.-H. 152524 Zeel. 38428 M.-Br. .72064 Limb. 4.1401 24316 6 27071 4 10822 3 22423 3 28917 4 14816 2 6526615 63269 13 17208 2 3424 O 1053 O 12396 22187 5461 31072 37950 18158 50973 66904 7 16513 3 31519') 11 95341) f; S 10 J3 20771 19796 11765 23119 34291 12581 63941 64236 15150 28412 18078 5454 8685 1656 6450 12502 8749 21581 34407 3314 13171 4520 .753S02 278593 52 302666 48 312145 120489 Deze staat is m. i. de meest aandachtige beschouwing waard, want daarin ligt op gesloten het antwoord op de vraag: wat i» de oorzaak van het diep ingewortelde kleri kalisme bij ons volk 't Wij zien hier duidelijk, dat het bolwerk van het klerikalisme gevonden wordt in die «treken, waar het bij zonder, dat is onder de heerschappij van de kerk staande onder wijs bloeit, dat daarentegen de liberalen hun steun vinden daar, waar de openbare school de overheerschende is. De twee pro vincies waar nog nimmer een liberale kan didaat is doorgedrongen, n.l. Limburg en Noord-Brabant zijn zoo goed als geheel overgeleverd aan de kerk, wat het volks onderwijs betreft. Wel zijn er nog openbare scholen, maar deze zijn in het wezen der zaak vrijwel gelijk aan de bijzondere scholen in die provincies. Hoe de openbare scholen daar indirect onder de kerk staan, daarover straks meer. Daarnaast valt ons verder in 't oog, dat Drente enöroningen, die uitsluitend linksche vertegenwoordigers naar de Kamer zenden, ook een zeer zwak bijzonder onderwijs hebben. Wanneer wij ook de meisjes der openbare en bijzondere scholen meerekenen is 't verschil nog duidelijker. En de invloed der vrouwen, hoewel ze zelf nog niet 't kiesrecht hebben, kan niet geheel over 't hoofd gezien worden. De lezer moge nu ook de volgende tabel eens aandachtig beschouwen. O £ Bevol- ? king. SLimburg. N.-Brabant. Gelderland. utrecht. Overijsel. Drente. Groningen. Friesland. N.-Holland. Z.-Hol and. Zeeland. 309752 11 589725 16 604668 10 272913 12 359443 162141 315923 353313 1058083 1262136 10 225562 8 16 14 20 15 25 51 30 21 23 18 30 * a Si s'S. ) >vj O B n S O) 390 172 21 19 16 15 13 13 16 20 13 3 £ 32 19 16 15 11 30 2(5 16 20 l!) 14 Een volkomen zuiver beeld van de wis selwerking tusschen verkiezingen en volks onderwijs geven de bovenstaande tabellen natuurlijk niet. Zoo moet feitelijk, om om maar iets to noemen, in Limburg en N. Brabant het aantal inwoners voor elke klerikalen kiezer kleiner zijn dan hier is aangegeven, wijl Ie van enkele districten 't aantal klerikale kiezers niet opgegeven kan worden, en 2e de thuisblijvers in deze provinciën 'n grooter percent vormen dan in de overige. Maar hoe onvolledig ook: duidelijk laten deze cijfers ons zien, dat het klerikalisme machtiger is, naarmate het bijzonder onderwijs bloeit, on het liberalisme .en de demokratie slechts leven kunnen van de openbare school. Wij kunnen dat nog meer gedetailleerd zien bij 'n beschouwing van de uitslagen in de enkele districten. Ik wil hier niet de volledige lijst van alle honderd districten geven, kies er slechts enkele uit. Aantal Aantal stemmen stemmen op links, op recht 8 Amsterdam. . . 29052 16089 Hilversum . . . 2634 5443 's-Gravenhage . . 12806 8631 Loosduinen. . . 2298 5878 Katwijk .... 1103 5569 Leiden .... 2621 2740 Rotterdam . . . 15442 12369 Sliedrecht . . , 2272 3520 Gouda .... 4019 3769 Haarlem. . . . 3641 3022 Haarlemmermeer. 2010 6066 Arnhem .... 3341 2649 Rheden .... 1110 3223 Utrecht .... 6967 5151 Breukelen . . . 1771 4301 Breda 1518 3616 's-Hertogenbosch. 411 2251 Assen 3173 1031 Emmen .... 4141 1975 Groningen . . . 4617 1926 Zuidhorn . . . 3850 3197 Leeuwarden . . 4841 1439 Schoterland. . . 3415 1342 Dokkum, . . . 3077 3608 Jammer genoeg ontbreken mij de gegevens omtrent 't aantal leerlingen der openbare en bijzonden} scholen in deze districten. Maar zooveel pjpgen wij er gerust van zeg gen, dat de neeste kiezers op links ook steeds gevonden worden, waar het openbaar onderwijs het krachtigst is. Natuurlijk komen er hier en daar nog wel eenige andere fac 1) Buiten de districten, waar de afgevaar digden bij enkele kandidaat-stelling gekozen zijn. toren bij, die echter bij nader inzien meestal hierop neerkomen: waar meer ontwikke lingsmogelijkheden aanwezig zijn, daar winnen het liberalisme en de demokratie veld. Vandaar dat in de groote steden van Noord- en Zuid-Holland en Utrecht, in de eerste plaats de linksche partijen haar meeste aanhangers vinden, terwijl in de omliggende plattelandsdistricten, waar die mogelijkheden niet zoo, of heelemaal niet zijn, en waar de bijzondere seholen bloeien, juist de klerikale partijen haar kracht zoeken. Toch is 't niet overal gelijk op 't platte land en we kunnen alweer konstateeren, dat juist in die plattelandstreken met de sterkste bevolking op de bijzondere scholen ook het klerikalisme de meeste aanhangers heeft. Nemen wij b.v. N.-Holland. Amster dam bracht in 1905 uit 29652 stemmen op links en 16089 op rechts, dus was 't voor 't overige N.-Holland: 34614 links en 34884 rechts. Op alle bijzodere scholen behalve te Amsterdam gingen echter 22578 leer lingen, verspreid over alle districten in N.-H. buiten Amsterdam. Er waren immers in 't geheel 246 kerkelijke scholen in de provincie. Amsterdam alleen telde 87 (schoolverslag van 1906), derhalve op 't platte land en in de weinige steden nog 159. Aan den uitslag der stemming op links en op rechts is 't zeer goed na te gaan, dat ze overal schuilen. Vergelijken wij hiermede eens de provincie Groningen, waar in 't geheel maar 64 protestantsche en 9 katholieke scholen zijn. Wanneer wij 't district stad-Groningen buiten beschouwing laten, dan heeft 't platteland nog 19699 stemmen op links en maar 10470 op rechts uithebracht. In deze 5 districten waren 37005 stemgerechtigden. Nemen wij nu 4 districten in N.-Holland met nog iets meer kiezers n.l. den Helder, Haarlem, Hilver sum en Beverwijk (samen 37353 kiezers), dan hebben deze uitgebracht 13080 stem men links en 19763 stemmen rechts. Leg hier verder naast de heele provincie Zee land met slechts 1000 kiezers meer! Wat was de uitslag? 17208 stemmen links (alzoo ca. 4000 meer dan in de vier genoemde N.-Holl. districten 1) en 16513 stemmen rechts d.i. ruim 3000 stemmen minder I Alzoo veel liberaler dan X.-Holland maar minder dan Groningen. Het aantal bijzondere kerkelijke scholen is er echter maar 54, veel minder dan op 't platteland van N.-Hol!ani, maar in Verhouding tot de bevolking meer dan in Groningen. Al deze getallen leeren dus ten duidelijkste dat 't liberaal- of klerikaal zijn niet zoo zeer samenhangt met stads- of plattelands bevolking maar in hooge mate met de volksontwikkeling m.a.w. met het openbaar of bijzonder d.i. kerkelijk onderwijs. Daarbij komt verder duidelijk uit het groote verschil in macht over hare discipelen tusschen onze twee klerikale partijen: de katholieken en do protestestanten. Ver gelijk eens de steden in het katholieke Noord-Brabant en Limburg b. v. met die in het protestantsche Zeeland, Groningen of Friesland. Limburg heeft 1) 106 katho lieke en 3 protestautsche scholen ; NoordBrabant 191 kath. en 25 prot.; Zeeland 16 kath. en 38 protest.; Groningen 9 kath. en 64 protest.; Friesland 15 kath. en 137 pro testantsche scholen. Hoe groot de macht der katholieke kerk is, blijkt ook wol uit don indirecten invloed, dien zij uitoefent op het openbaar onder wijs in die provincies, waar zij alleen.heerscheres is. Ik heb reeds gezegd, dat daar 't openbaar onderwijs al vrij wel gelijk staat met 't katholiek bijzonder onderwijs. Ik wil hiervoor slechts een indirect bewijs aanvoeren, dat wel beschouwd zeer sprekend is n.l. de volkomen afhankelijke positie der openbare onderwijzers, 't Spreekt van zelf, dat de wet hen ook in Limburg en X.-Brabant toestaat zich vrij te vereenigen. Waar dit echter, ondank alle pogingen van andere zijden, niet gebeurd is, daar ligt de conclusie voor de hand, dat of vrees voor of direct verbod van den pastoor er de oorzaak van is. En juist Limburg en Noord-Brabant zijn de eenige provincies, waar noch het gematigde Xederlandsche Onder irijzer* Genootschap noch de meer radikale Jloiid ran Nedrrlandsche Onderirijzfrs een noemenswaard aantal leden bezit. De volgende tabel leert ons dit. Zij leert tevens en ik vestig hier wel de aandacht op dat ook in andere provincies, waar de protestantsche kerk meer of minder te zeggen heeft, do openbare onderwijzers zich in diezelfde mate bij een der twee genoemde onderwijzersbonden of bij beiden aangesloten hebben. Daaruit is voor de liberale en demokratische partijen de groote les te trekken, dat zij slechts te winnen hebben bij de verheffing van een t'rijen onder wij zersstand. ?u a S i a 8 . . S Limburg . N.-Braban t (relderland Utrecht . O verijdel . Drente Groningen Friesland. N.-Holland Z.-Holland Zeeland . ',te 75. 94 224 587 268 486 321 441 610 1215 1220 343 6ü,Q '?Q ^ ^SSri 288°24 169 136 104 580 87 305 88 534 71 280 92 643 62 494 99 1969 101 1661 82 317 O 1125 278 105 76 81 81 63 77 61 74 89 1) Volgens 't regeeringsverslag over 1905. Het zeer liberale Drente zou in den tabel een gunstiger figuur maken, als 't niet zoo uitsluitend platteland was dit werkt 't vereenigingsleven natuurlijk niet zoo inde hand als 't aanwezig zijn van groote steden in Z.- en N.-Holland b.v. * * Zal Nederland komen op den weg van den vooruitgang ? Zal Nederland een inderdaad liberaal en democratisch land worden ? Ja, maar alleen als de oorzaak van den tegenwoordigen stilstand is weggenomen: n.l. zijn bijzonder kerkelijk onderwijs, of m. a. w. ja, maar alleen door een grondige verbetering van het openbaar lager onderwijs, en vestiging hiervan, waar 't nog niet is. De schuld van de huidige misère draagt het liberalisme in Nederland zelf. Ik weet niet, of wij ooit met ons onderwijs aan de spits der beschaving gemarcheerd hebben zooals van liberale zijde vaak beweerd is. Maar wel weet ik, dat wij ons thans in alle opzichten met een bescheidener plaatsje in de rij moeten vergenoegen. In vele ge schriften en artikelen heb ik nu al ca. 17 jaar aangetoond, hoeveel er nog aan ons onderwijs ontbreekt, om ons op een gelijke lijn te mogen plaatsen met Zwitserland of Duitsehland. En wie hadden 't in de hand om dit te verbeteren ? De liberale partijen der vorige eeuw, die aan 't roer geweest zijn, hadden dit alles kunnen voorkomen, als zij tijdig goed en algemeen volksonder wijs aan het land hadden geschonken. En de tegenwoordige liberale en demokratische partijen hebben het nog in hun hand een toestand in 't leven te roepen, die Neder land bevrijdt van de malaise waarin het zich bevindt en zich zal blijven bevinden, zoo lang de oorzaak van het kwaad niet weg genomen ij. Dan zal Nederland ook eerst pas komen op den weg van een rustigen, stagen vooruitgang. Daarvoor is echter vóór alles noodig: 1. de algemeene volksschool; 2. een ontivikkélde, crije ondericijzersstand, en deze laatste is alleen mogelijk, zoo onze wet gevers het voorbeeld hunner Zwitsersche en Duitsche kollega's volgen: de onder wijzers zóó bezoldigen, dat zij behoorlijk en zonder stoffelijke zorgen kunnen leven en zich wijden aan hun taak, waarvan in de eerste plaats het wel en wee van ons volksbestaan afhangt. Ligt in dczo eischen opgesloten de her leving van een schoolstrijd, van een strijd tegen het geloof? Velen zullen dit misschien vreezen en er voor terugdeinzen. Een strijd tegen het geloof is 't absoluut niet, en tegen de kerk alleen in zooverre, als zij zich wil aanmatigen wat alleen de gemeenschap, den staat toekomt: n.l. het maatschappelijk onderwijs der gansche ro/A'SJeugd. Waar de kerk zeer goed bestaat en welvarende is in landen, waar de algemeene volksschool voor 99 pc. der volksjeugd bestaat, en waar noch het katho lieke, noch het protestantsche geloof onder mijnd is, daar behoeft men in Nederland niet- een geloofsstrijd te vreezen, als liberale en demokratische partijen ons een deugde lijke algemeene volksschool geven willen. Mocht de kerk haar onrechtmatige macht over het maatschappelijk onderwijs der jeugd niet willen prijsgeven, en een strijd uitlokken, welnu, dan onversaagd dien strijd aanvaard, gedachtig aan het woord: door nacht tot licht!" Een anderen weg ter redding zie ik voor Nederland niet. Amst., Juni 1907. J. W. GEKIURD. Het Engelsche Hoogerhuis. Onder alle parlementaire lichamen der wereld is het Engelsche Hoogerhuis het oudste, liet meest eerbiedwaardige en ook het meest trotsche. Is er geea volksvertegen woordiging, waarvan het sociale en politieke karakter zoo diep geworteld zit in het volk zolf, zooals dat met het Lagerhuis 't geval is, evenmin is er een Eerste Kamer die, wat aanzien betreft, te vergelijken is met het Engelsche Hoogerhuis. De Franscho en Amerikaansche Senaten zijn gekozen, en de leden zijn door eigen verdiensten of door hun positie in de partijen tot vertegenwoor digers gekozen; hun politieke namen nemen zij, bij hun afreden, mede. Het Pruisische Heerenhuis bestaat voor het grootste gedeel te uit erttijke leden; maar een vergelijking tusschen een Pruisischen pair e» een Engelschen zou bijna kluchtig kunnen uitvallen Om hetgeen behandeld word in het Pruisi sche Heerenhuis bekommert men zich meestal zeer weinig; wat in het Engelsche huis der Lords geschiedt, wordt daarentegen door eiken Engelschman nauwkeurig nage gaan. Het Hoogerhuis is de diepste wortel aan den boom van het Engelsche volks bestaan. Het Hoogerhuis was 't, dat het eerst den strijd met de onbeperkte macht der vorsten heeft aangebonden, die macht die thans in andere Europeesche landen aan de volksvrijheid onderworpen is. Het Lagerhuis, dat het leven zag als een zeer bescheiden bij-loopertje van het huis des Lands, werd gedurende vele eeuwen door het Hoogerhuis geleid. Het was, voor 't grootste deel, ook een vertegenwoordiging van den adel, evenals het Hoogerhuis. De vader of de oudste broeder der familie welke den titel voeren mocht, zat in het cene en de jongere zoon of de neef in het andere Huis. De rest van het Lagerhuis bezette men met vrien den en bevoorrechten van de eerste families; en het was, tot de hervorming in 1832, moei lijk om een geheel onafhankelijken persoon in het parlement te krijgen. In den loop van de 19o eeuw pas heeft de Democratie zich doen gelden. Haar heerschappij is in Engeland nog niet krachtig doorgegroeid, maar zij is zich toch bewust geworden vaa haar doel en taak. Een hinderpaal op haar weg is het Hoogerhuis dat dagelijks meer een bolwerk tegen alle actie blijkt te worden. Het verschil tusschen de pairs ern de volksvertegenwoordiging is niet vaa toevalligen aard, maar ligt in het wezen vwt beide instellingen. De democratie kan principieel niet erkennen, dat een geprivilegeerde Kamer de mede-beslissing heeft: over de volksontwikkeling. Misschien zou men beter met elkaar overweg kunneit wanneer de pairs niet alles in het wert stelden om hun privilege gehaat te maken. De constitutioneele strijd, dien het Engel sche Lagerhuis onlangs weifelend aange vangen heeft, zal vermoedelijk lang duren. Vermoedelijk zal hij door een andere Eegeering be-eindigd worden dan door het zwakk& ministerie van soi-disant liberalen, dat thana aan het roer is. De premier Campbell Bannerman heeft een besluit ter tafel gebracht en doen aannemen, waarin in het algemeen gezegd wordt dat het Lagerhuis, gedurende den tijd, waarvoor het gekozea is, de definitieve beslissing behouden zal. Het Huis heeft met 432 tegen 147 stemmen, dus niet een meerderheid van 285, het Regeeringsvoorstel aangenomen. Deze is voorloopig daarmede tevreden. Het parle ment wordt dezer dagen gesloten om eerst in Februari weer bijeen te komen. Tot dien tijd geschiedt er dus niets. En wat dan ir Sir Honry Campbell?Bannerman heeft ia een groote redevoering zijne op zich zelf niets zeggende resolutie nader willen ver klaren, maar de kern van het beeld blijft nog zeer vaag. Wanneer de Lords, zoo> meent de Premier, in den toekomst weer een gewichtige wet afstemmen, dan moet men eerst beproeven hen zachtjes overtehalen voor het tegendeel. Helpt dat niet,. dan wordt het wetsontwerp na zes maanden weer voor het Lagerhuis gebracht dan volgen weer pogingen en overredingen ea dan komt er een derde beraadslaging er* de aanneming van de wet. Alles en alles bij elkaar kan dat twee jaar duren. Is er dan nog tegenstand dan wordt de nieuwe wet van kracht zonder medewerking van de Lords, maar heeft alleen kracht naar buitea gedurende bet mandaat van het beslissende parlement. Een nieuw gekozen parlement. kan weder naar eigen goeddunken doen. Nu stelle men zich eens voor dat eea gewichtige wet op die manier tot stand komt! Men maakt bijv.: een thans in Enge land veel besproken ouderdoms- en ongevallenverzekeringswet, en riskeert dan da_t deze wet in het volgende jaar weer afge'schaft moet worden! Niemand kan zich voorts voorstellen, hoe een besluit tegen den wil in van de tot beslissing mede-gerechtigde Kamer, zelfe tijdelijk van wettelijke kracht kan zijnVermoedelijk denkt men, vóór dat het. uiterste geschiedt (nl. het invoeren van een. wet lijnrecht tegen den wil van het Hooger huis in) het parlement te ontbinden ea door een nieuwe verkiezing een referendum^ te vormen, opdat het Hoogerhuis bang worde en toch toegeve. Wanneer men echter dat wapen wil ge bruiken, waarom dan niet direct na de eerste afstemming en waarom eerst nog cirea twee jaar wachten, gedurende welken tijd toch nog met wankelend vertrouwen gere geerd moet worden? Van alles wat het ministerie Campbell-Bannerman tot nog toe tot stand gebracht heeft, is zijn Hoogerhuispolitiekwet het slechtste product. Het is volkomen dilettantenwerk en de spot der ories daarover is zeer gerechtvaardigd. De liberalen verwijten het Hoogerhuis dat het niets anders is dan een conservatieve club, die onder een conservatief ministerie de maatregelen der regeering eenvoudig: registreert en onder een liberale Regeeringr even eenvoudig afstemt wat de Leader vaa de conservatieve minderheid niet wil. Dat is volkomen juist. De Engelsche wetgeving ia haar tegenwoordigen vorm is zóó, alsof zij eigenlijk alleen tot nut van de conserva tieven is uitgedacht. Tot nog kort geleder» regeerde Balfour, omdat hij de meerderheid in de Commons had; thans in de oppositie, verhindert hij de liberalen te regeeren doordat hij door zijn meerderheid, in het Hoogerhuis, hun gewichtigste wetten laat verwerpen. Onder het voorlaatste, kort stondige liberale parlement, dat nog onderGladstone gevormd werd, hebben de Lords, gedurende een zittingsperiode, ongeveer eea dozijn gewichtige Bills" verworpen. Onder Campbell-Bannerman hebben zij meerdere groote voorstellen afgestemd, o.a. de School wet, waarbij het voor de liberalen staan of vallen was. Van te voren is het zeker dat iedere invloedrijke sociaal-politieke wet, iedere inkrimping van het particuliere verkeersmonopolie, iedere maatregel tegen het groot-grondbezit, tegen de staatsprivilegiën van de Engelsche kerk, verworpen wordt door de Lords. De staatswagen ia volkomen vastgeraakt en het Engelsche volk vaart, wanneer men de wetgeving niet veranderen wil, beter bij de conservatieve Regeering, want dan kan tenminste nog iets nuttigs geschieden. Zoo denken de Tories er pok over. Zij redeneeren dat wanneer de libe ralen zich nog maar een tijdje nutteloos vermoeid en geplaagd hebben, het volk hen wel moede zal zijn geworden en bij de volgende verkiezingen weer conservatief zal stemmen. Het Hoogerhuis was niet altijd conser vatief. Er is een lang tijdvak geweest waaria