DE AMSTERDAMMER WE-E AvD V,0t) R N ED E R L A N D. No. 157.2. teekend waarop de grenslijn zooveel werd ?verlegd dat die waardevolle plaatgen aan den kwamen. 6) r taocht Burgere, nadat de Zuid-Afrirepubliek den En gelachen in handen gevallen, den 10 April 1877 aan Hamelberg -achrqven: Helaas, ik schrjjf u dezen met een treurig haJrt| kinnen weinige dagen bestaat de Z. . Afrik. Republiek niet meer ' Wij moeten vallen zoo men ons niet helpt. Dit land is doorspekt met Engelsche verraders en schurken Ik kon met ?' Shepstone , Mtunrljjk niet onderhandelen; ?naar toch heb ik langs omwegen hem be wogen ons zekere rechten te waarborgen. Maar wat i» een Engelsche waarborg waard f Het weinige dat ik Uit de Oude tijden" ?vma Oranje Vrptaat's geschiedenis in deze beoordeeling kan aanhalen, doet reeds dui-deiyk zien hoe belangrijk dit boek is. Het ia een stuk geschiedenis, waard om gelezen «m herlezen te worden. Nog wil ik de aan dacht vestigen op enkele punten. In de-eergSe plaats op de dikwijls [uiterst treurige rol die de Engelsche zendelingen in bet annexatie drama hebben gespreid. Hun famndelwyze toont duidelijk aan dat ze aller«erst zochten: macht, geld, dan ten slotte ?wellicht voor de inboorlingen het Koninkrijk ?Godg I Een voorbeeld : In 1871 verscheen Pretorius met zy'n Staatsprocnreur Kiein te Bloemhof om zijn rechten te verdedigen. Tot overmaat van ramp liep Pretorius in den strik hem door den zende ling Ludorf gespannen. Ten einde te weten «f Pretorius een afschrift bezat van zeker stuk, ?vroeg Ludorf verlof daarvan inzage te mogen nemen» Goedmoedig antwoordde Pretorins dit «tak niet te kennen. Het bleek (toen men fcet bad laten komen) een door Ludorf ?gesenreren contract te zijn, van tal van hand tekeningen voorzien. Pretorius leverde het fcj het scheidsgerecht in als een bewijsstuk ?wm« fijn eigen aanspraken. Thans bleek dat bet stuk gedagteekend was van een veel vroe?ger jaartal dan het watermerk van het papier aanwees, Pretorius hadduseenveraikcftJbtuk ingeleverd. Later verhaalde Arnot dit bedrog aan den geschiedschrijver Thea!. I had not one trump«ard in my hands, and yet I. licked the beggars." Maar, vroeg Theal, hoe kon Ludorf, een ?vendeling, zoo handelen ? O, was 't antwoord: He was made of brass!" Dit eene voorbeeld .?spaaks volumes l" Merkwaardig is de houding der Christen boeren tegenover de kaffers. In Europa was allerwege belang stellen in het zieleheil der kaffers. De boeren, die onophoudelijk hun broeders" in toom moesten houden, waren van oordeel dat zeker den kleurlingen Gods woord moest worden gebracht, maar dat elke partij haar eigen leeraren moest hebben. Toen dan ook ds. Postma begon tegelijkertijd als herder en leeraar van boer en kaffer op te treden, ontstond er rumoer in casa. Hadden we dat geweten, wij zouden met hem geen voetstap voortgegaan zijn, want het verschil is als tusschen dag en nacht!" Wordt Venter gewezen op het gebod On derwijst alle volken," dan antwoordt hy met een ander: Geeft het heilige den honden niet, noch werpt uwe parelen voor de zwijnen". 8) Wanneer ik uw ouderling was, en gij den kansel gebruikt voor een stoel om van uwe zwarte lievelingen te spreken, zou ik u maar stil bij den kraag nemen en u dien waardigen stoel afleiden. Met Gods woord wordt gespot onder dat volk. Wanneer er gezongen wordt, zijn zij allen nuchter en zingen, dat het een lust is om het te hooren. Toen de preek begon, was er een met een stok; ik wist niet wat dat beteekende. Om trent een kwart uur later begonnen de houders van de banken te schuiven; toen ging de man met den stok rond om de hoorders wakker te maken. Toen de preek ten einde was en gezongen moest worden, waren zij allen nuchter en vrolijk. Ook wanneer hun het heilig Avondmaal bediend wordt mag de leeraar den aanzittenden den beker niet in de band geven, of n drinkt alles uit. Hij moet dien vasthouden en een teug geven, anders zou een half aam voor vijftig avondmaalgangers niet genoeg zijn. Zietdaar het uitverkoren volk Gods, dat Gods genade meer noodig heeft, dan wij blanken." 9) Gy jaagt den rechtvaardige, ten gunste van dieven en moordenaars. En wat vrucht? Onheil, komt, beproeft het. Ik heb een zestal die kafïersch en hollandsch lezen en schrijven kunnen; ik maak ze u present voor enen ongeleerden. 10) Doch ook het gemis aan bekwaamheid van sommige presidenten, hun eigenzinnigheid, hun te goed vertrouwen verbloemt dit boek niet. Het wijst ook op een gebrek aan ver trouwen op eigen volk, dat duidelijk uitkomt in een brief van den gewezen staatspresident Burgers, van wien we hierboven ook een fragment citeerden. Hij schrijft nu: de Trans vaal beweging is geëindigd. Voor hen, die achter de schermen zien, was het duidelijk, dat de geheel e demonstratie was een witge-pleisterd graf.' Jbubert en Krugèr, die er altijd van praten zich tpt riempjes te laten snijden voor de vrijheidj spelen een dubbele rol. In bewogen wateren yisschen zij ent maken goede zaken.... Sedert de orthodoxe^ partij der predikanten déoverhand verkreeg, ia de bevolking door -en door verdeeld en zwak. Helaas, mijn arme natie is gedemo raliseerd. .." Wel mag men met dr. Muller zeggen: Men staat verbluft den gewezen staatspresident zoo te hooren spreken over een volk, dat later zou bezongen worden als een volk vol heldenmoed". Maar als we dan elders lezen: Elke idee van Staat, van vaderland, van eer, van groote traditiën is den Transvalers vreemd, verstrooid ea eenzaam wonend, kennen zij slechts twee motieven, die hen ver heffen boven het peil van 't dagelijksch leven: de godsdiensten de geldzucht", dan wijzen we die uitspraak in haar algemeenheid af, maar, denkend aan de houding van enkele' van Transvaal's hoofdmannen tegenover het eens als perfide" gescholden Engeland komt toch de vraag bij ons op: hoeveel waarheid is er in deze algemeene beoordeeling?" Het is hier niet de plaats over deze vraag verder uit te wijden. Nog even wil ik wijzen op de uiterst welwillende houding door Willem III aangenomen tegenover O. Vrijstaat, wat blijkt uit het uitvoerige schrijven waarin hij de Vrijstaat een vlag aanbiedt, en tevens den Vrijstaat-consul erkent. 11) Nog eens, als eerlijke, onpartijdige, loyale beschrijving der fata van de Oranje Vrijstaat is dit boek van groote waarde. Zyn we dr. Muller er dankbaar voor zeker ia die dankbaarheid ook een plicht jegens hem, die belangeloos, zijn leven wijdde aan de hem lief geworden republiek; die, soms voor 't hooft gestooten, toch ook in Europa nog, bleef waken voor hare belangen. Met zeldzame toewijding heeft hij, ook in moeilijke tijden en omstandigheden, zijn post niet verlaten. In het volkslied van den Oranje Vrijstaat, door hem gedicht, zong hjj: Al heeft ons land een klein begin, Wij gaan met moed de toekomst in, Het oog op God gericht. Die nooit beschaamt, wie op hem bouwt, Op hem als op een burgt vertrouwt, Die voor geen stormen zwicht. Vervuld met li«fde tot ons land, Gaan wij eendragtig hand aan hand, In voorspoed en in druk. Als broeders staan w' elkaar ter zij, In eer en trouw; zoo stichten wij, Het zekerst volksgeluk. Dit waren voor Hamelberg geen ij dele klanken zijn leven heeft getoond dat het hem ernst was. Daarom is dit boek tegelij kertijd een waardig monument voor den man van wien werd getuigd: the rendered- invaluable services in buildens up the independence of the Freeatate" elders Hij was een man, een man uit een stuk. Een vriend van den O. Vrijstaat en daar waar hij kon, heeft hij gewerkt en gezwoegd voor het land dat in tijden van nood en kommer hem aanhing met het volste vertrouwen". President Steyn schreef o ver hem: De diensten door den overledene aan dit land; bewezen waren zoowel langdurig als kostbaar. Hij is heengegaan met het bewustzijn dat zy n arbeid niet ijdel is geweest. Het land, dat zijne diensten wist te waardeeren, beseft het ge leden verlies." n voor Oranje Vrijstaat, n voor Hamel berg, heeft dr. Muller in dit boek, versierd met tal van portretten, en voorzien van een uitmuntend register ea tal van belangrijke bijlagen, opgericht een monumentum aere perennius". Daarom komt hem onze dank toe'. O. Wetering. A. KLAVER. 1) Bladz. 58, 2) bladz. 172, 3} bijlage G. 4) bladz. 11, 5) bladï. 201, zie ook noot; 6) bladz. 211, 7) bladz. 256, 8) Matth. 7:6, 9) zie bijlage B. B., 10) bladz. 258, 11 bladz. 49-54. VOOR DAMES. Jas Gelijk allen weten, die aan het openbare leven op de een of andere wijze deelnemen, dan wel als belangstellend toeschouwer het op eenigen afstand aandachtig gadeslaan, be staat er een maandblad Jus Suffragii geheeteu. De onderstelling, dat een ieder het bestaan van dit orgaan kent, wiens blik verder reikt dan rechtstreeksch persoonlijk voordeel of welslagen, berust op de overtuiging, dat de vrouwenkwestie een niet los te maken onderdeel van het sociale vraagstuk, is;: wie dus in 't eene belang stelt, zich voor 't andereinteresseert, en omgekeerd. De verandering; in den economischen toestand, in hoofdzaak het gevolg van toegepasten stoom en electrieiteit, drukte aanstonds zwaar op vele mannen; vooral op hen, die moeten leven van hun, handenarbeid. Maar de vrouwen liet deze> verandering allerminst ongemoeid) jp greep, goed gezien, nog dieper in haar bestaan. Ztf werden er door gedreven, veelal tegen wil en wensch in, naar de arbeidsmarkt dit woord in de ruimste beteekenis genomen.. Maar op dat veld waren, uitgezonderd- in een paar onaanzienlijke, verafgelegen hoekjes, nognooit vrouwen gezien. Noch met haar persoon, noch met haar rechten als openbaar arbeidster, was dus ooit rekening gehouden.. Zelfs de» Rijkswet, al zegt deze de belangen van allen te behartigen, kende haar niet, behalve als. echtgenoote trouwens als een, die met haar huwelijk haar persoon, haar vrijheid vanbe weging, het recht op haar kinderen en be schikking over haar vermogen prijs geeft als onderwijzeres in de laagst bezoldigd» betrekkingen, en... in déstrafwet. Een steeds aangroeiend getal vrouwen ge voelde levendig, dat het niet langer aanging te worden beschouwd als- een quantit negligeable, waar het rechten ea loon betrof, omdat de natuur nu eenmaal vastgesteld heeft, dat ook de vrouw moet eten om te leven. Denaar werk zoekende vrouwen leerden elkaar kennen; allereerst ter plaatse, waar zürijen vormden als concurrenten. De scherpzinnigsten onder dezen deden het voorstel om zich te vereenigen en gezamenlijk te vragen om datgene, wat ze- konden bewijzen, dat haar naar recht en billijkheid toekwam. Dua wetswijziging, wanb zoodra de wet de vrouw verheft tot m e n- s c h, is de grondslag gelegd voor alle verbeteringen. En de wet kan alleen de vrouw tot menseb. verheffen door haar het kiesrecht te geven. Natuurlijk bezaten lang niet allen voldoende yerstandsontwikkeling om, de wijsheid van het voorstel in te zien, maar wel een aantal groot genoeg; om een steeds in kracht toenemende corpo ratie te vormen. Het zit in de lucht" is een gezegde, dat waarheid blijkt te bevatten. Aldus vond het ontwaken der vrouw plaats over de geheele aarde, nagenoeg tenzelfden tijd. En alle dezen gevoelden den vereenigingsdrang diep ge noeg dan oat spoedig een wereldbond voor Vrouwenkiesrecht tot stand kwam, op dit Eederlandsch-Indie De bpondere aandacht «ordt voor d« Tropen ge* vestigdopbovenst. fabrikaat 'Benige vertegenwoordigen jroor Nederland en Kolonie» MEIJEOOS^KALSHOVEIT R3STPI E THEE - E. BRANDSMA. Damrak 99. Telêph. 5341. REISBOEEEN. oor's Mosterd W. A. SPOOR Jr., Fabrikant, Culemborg. RESTAURA^ T ci-devant TAJT DER PIJL,, 18 Plaats, I*a Maye. i-PREMIÈRE MAISON DE LA HOLLANDE.-iS^NS OEOHESTEE. COGNAC HENNISSY. Akademie Friedberg foy Frankfort a/M. Politechnische school voor Machine«? Awtomobielbouw, Electro Ingenieurs, Bouwkundigen en Architecten. Voor buitenlanders gereduceerde condities. Programma zendt het SECRETARIAAT. Heneer Foei DOOR F. DE SINCLAIR. Geïllustreerd met pi.m. 90 plaatjes, van CHRIS KRAS KZN. Prya ingenaaid .... ? 1.9O gebonden .... %.%5 Uitgave van VAN HOLKBMA & WARENDORF, Amsterdam. LUXE PAPIER FRAAIE SOORTEN LINNEN-POST Gebr.Simons KALVERSTRAAT 124 HEILI6ENWE8 34 Begrafenis-Onderneming T. D. Jr. Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. Weteringschans zoc, Amsterdam. Fö,m.iliepension Ie rang". Fraaiste gedeelte der 8tad. Onmiddelijk bij Rijks-Museum,Opera en Vondelpark. ion p. dag, p. week of p. maand. Deaverkiezende Bediening in eigen salons. HENRY J. BRUCE. JLeyensTerzekeringMaatsckappij flrnbenf _ j ','V'-^ Maatschappelijk Kapitaal: EEK M1L.LIOEN GULDEN (volteekend). Sluit Levensverzekeringen en Lijfrenten op bijzonder gnn«fige verzekeringsvoorwaftrden en tegen zeer jpremiën. >s"- """ ' """" " """'" " AMEUBLEMENTEN. Meubelfabrikanten en Behangers. SINGEL by de Paleisstraat 259, Amsterdam. voorheen DAJWHAK SO. Telephoon No. 4646. FINE AMERICAN tOlLET 50AP5 ARMOUR & GS : CHICAGO U.S.A ? !»?««? «??*!?««?)<? ? ??!!? M* *<?»**?»»?»» Hoofdagenten voor Nederland en I4oloniëii HE VI»KI( II* HLIII* I»EHS & Co., Kokin l IS, ^Imsf., Tel. PMLIPPONA KETELAAR, K Al, VERST» A. AT 166, AMSTERDAM. SPkCIALE INRICHTING voor het vervaardigen rmn Uitzetten en Luiermanden. Op aanvraag worden prijsopgaven en modellen franco toegexondwh - Telephoon No. 5939. H1IIIBER RIJ WIELEN AIODEL 1007, ?105. Zoolang de voorraad strekt OPRUIMING van de modellen 1906 ? 84, niet vrUwlel en 2 remmen. 11. LEONARD LANG, Amsterdam, 1U Staiontekaile,?Telefoon 1415. IslATUUR^OLLEN ONDERGOEDEREN VAN JANSEN &TILANUS IS, FR1EZENVEEN. ^1» zijn verkrijgbaar: te Arnhem bij S. de Lieme; Maiiiifactiiurhaudel voorheen J. Bunker ; Assen, A. van der Laan; Apeldoorn, W. F.Meijer; Alkmaar, Inhulsen & Hoyer ; 's-Boscli, E. Schmeink, H. C. Meerkerk; Breda, H. van Besouw ; Ba.irn, G. M. C. Smit; Deventer, T. M. Wilmink, H. & L. Elfrink ; Enschedé, Wed. D. J. Blom &Zn.; Groningen, B. Burmann, J. W. Hommes; Haarlem, F. Buhning, Abr. Meijer ; Hengelo, H. H. Bonke; Hilversum, A. Vlaanderen. B^P" En verder in alle voor naamste plaatsen. *^Q Adressen worden gaarne opge geven. Geïllustreerde Prijscourant op aanvraag te bekomen. Speciaal adres voor KOFFERS en ss w. J&STSEM, uamstraat io, atatat en Reprateiir. Fabriek : Spuistraat 9IO. Waarom maken w|j GRONINGEN en NEDERLAND rijwielen van 70 en 85 gulden ? Opdat ook zg, die anders goedkoope buitenlandsche merken zouden koopen, met het FONGERSFABRIKAAT l kennis kunnen maken. Waarom koopen er dan zoovelen nog de goedkoope, doch veel te dure buitenlandsche rijwielen? Chocolade Magazp KUIJK. Leittstraat 73 &alerüu . AMSTERDAM. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP l Begrafenis-Vereeniging ? TE AMSTERDAM. l Administrateur: K. SAX Jr., adres P. C. Hooftstr. 38. l Telephoon No. 941. De Raad van Bestuur: ? A. W. VAN EEGHEN Jr., Voorzitter, l Is. DA COSTA, Gedelegeerde. | OORSTSTILLEND MIDDEL.