Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER WE-E
AvD V,0t) R N ED E R L A N D.
No. 157.2.
teekend waarop de grenslijn zooveel werd
?verlegd dat die waardevolle plaatgen aan den
kwamen. 6)
r taocht Burgere, nadat de
Zuid-Afrirepubliek den En gelachen in handen
gevallen, den 10 April 1877 aan Hamelberg
-achrqven:
Helaas, ik schrjjf u dezen met een treurig
haJrt| kinnen weinige dagen bestaat de Z.
. Afrik. Republiek niet meer
' Wij moeten vallen zoo men ons niet helpt.
Dit land is doorspekt met Engelsche
verraders en schurken Ik kon met
?' Shepstone , Mtunrljjk niet onderhandelen;
?naar toch heb ik langs omwegen hem be
wogen ons zekere rechten te waarborgen.
Maar wat i» een Engelsche waarborg waard f
Het weinige dat ik Uit de Oude tijden"
?vma Oranje Vrptaat's geschiedenis in deze
beoordeeling kan aanhalen, doet reeds
dui-deiyk zien hoe belangrijk dit boek is. Het
ia een stuk geschiedenis, waard om gelezen
«m herlezen te worden. Nog wil ik de aan
dacht vestigen op enkele punten.
In de-eergSe plaats op de dikwijls [uiterst
treurige rol die de Engelsche zendelingen in
bet annexatie drama hebben gespreid. Hun
famndelwyze toont duidelijk aan dat ze
aller«erst zochten: macht, geld, dan ten slotte
?wellicht voor de inboorlingen het Koninkrijk
?Godg I Een voorbeeld :
In 1871 verscheen Pretorius met zy'n
Staatsprocnreur Kiein te Bloemhof om zijn rechten
te verdedigen. Tot overmaat van ramp liep
Pretorius in den strik hem door den zende
ling Ludorf gespannen. Ten einde te weten
«f Pretorius een afschrift bezat van zeker stuk,
?vroeg Ludorf verlof daarvan inzage te mogen
nemen» Goedmoedig antwoordde Pretorins dit
«tak niet te kennen. Het bleek (toen men
fcet bad laten komen) een door Ludorf
?gesenreren contract te zijn, van tal van hand
tekeningen voorzien. Pretorius leverde het
fcj het scheidsgerecht in als een bewijsstuk
?wm« fijn eigen aanspraken. Thans bleek dat
bet stuk gedagteekend was van een veel
vroe?ger jaartal dan het watermerk van het papier
aanwees, Pretorius hadduseenveraikcftJbtuk
ingeleverd.
Later verhaalde Arnot dit bedrog aan den
geschiedschrijver Thea!. I had not one
trump«ard in my hands, and yet I. licked the
beggars."
Maar, vroeg Theal, hoe kon Ludorf, een
?vendeling, zoo handelen ? O, was 't antwoord:
He was made of brass!" Dit eene voorbeeld
.?spaaks volumes l"
Merkwaardig is de houding der Christen
boeren tegenover de kaffers. In Europa was
allerwege belang stellen in het zieleheil der
kaffers. De boeren, die onophoudelijk hun
broeders" in toom moesten houden, waren
van oordeel dat zeker den kleurlingen Gods
woord moest worden gebracht, maar dat elke
partij haar eigen leeraren moest hebben.
Toen dan ook ds. Postma begon tegelijkertijd
als herder en leeraar van boer en kaffer op
te treden, ontstond er rumoer in casa.
Hadden we dat geweten, wij zouden met
hem geen voetstap voortgegaan zijn, want
het verschil is als tusschen dag en nacht!"
Wordt Venter gewezen op het gebod On
derwijst alle volken," dan antwoordt hy met
een ander: Geeft het heilige den honden niet,
noch werpt uwe parelen voor de zwijnen". 8)
Wanneer ik uw ouderling was, en gij den
kansel gebruikt voor een stoel om van uwe
zwarte lievelingen te spreken, zou ik u
maar stil bij den kraag nemen en u dien
waardigen stoel afleiden. Met Gods woord
wordt gespot onder dat volk. Wanneer er
gezongen wordt, zijn zij allen nuchter en
zingen, dat het een lust is om het te hooren.
Toen de preek begon, was er een met een
stok; ik wist niet wat dat beteekende. Om
trent een kwart uur later begonnen de houders
van de banken te schuiven; toen ging de
man met den stok rond om de hoorders wakker
te maken. Toen de preek ten einde was en
gezongen moest worden, waren zij allen
nuchter en vrolijk. Ook wanneer hun het
heilig Avondmaal bediend wordt mag de
leeraar den aanzittenden den beker niet in
de band geven, of n drinkt alles uit. Hij
moet dien vasthouden en een teug geven,
anders zou een half aam voor vijftig
avondmaalgangers niet genoeg zijn. Zietdaar het
uitverkoren volk Gods, dat Gods genade meer
noodig heeft, dan wij blanken." 9)
Gy jaagt den rechtvaardige, ten gunste
van dieven en moordenaars. En wat vrucht?
Onheil, komt, beproeft het. Ik heb een zestal
die kafïersch en hollandsch lezen en schrijven
kunnen; ik maak ze u present voor enen
ongeleerden. 10)
Doch ook het gemis aan bekwaamheid van
sommige presidenten, hun eigenzinnigheid,
hun te goed vertrouwen verbloemt dit boek
niet. Het wijst ook op een gebrek aan ver
trouwen op eigen volk, dat duidelijk uitkomt
in een brief van den gewezen staatspresident
Burgers, van wien we hierboven ook een
fragment citeerden. Hij schrijft nu: de Trans
vaal beweging is geëindigd. Voor hen, die
achter de schermen zien, was het duidelijk,
dat de geheel e demonstratie was een
witge-pleisterd graf.' Jbubert en Krugèr, die er
altijd van praten zich tpt riempjes te laten
snijden voor de vrijheidj spelen een dubbele
rol. In bewogen wateren yisschen zij ent
maken goede zaken.... Sedert de orthodoxe^
partij der predikanten déoverhand verkreeg,
ia de bevolking door -en door verdeeld en
zwak. Helaas, mijn arme natie is gedemo
raliseerd. .."
Wel mag men met dr. Muller zeggen:
Men staat verbluft den gewezen
staatspresident zoo te hooren spreken over een volk,
dat later zou bezongen worden als een volk
vol heldenmoed". Maar als we dan elders
lezen: Elke idee van Staat, van vaderland,
van eer, van groote traditiën is den
Transvalers vreemd, verstrooid ea eenzaam wonend,
kennen zij slechts twee motieven, die hen ver
heffen boven het peil van 't dagelijksch leven:
de godsdiensten de geldzucht", dan wijzen we
die uitspraak in haar algemeenheid af, maar,
denkend aan de houding van enkele' van
Transvaal's hoofdmannen tegenover het eens
als perfide" gescholden Engeland komt toch
de vraag bij ons op: hoeveel waarheid is
er in deze algemeene beoordeeling?" Het is
hier niet de plaats over deze vraag verder
uit te wijden. Nog even wil ik wijzen op
de uiterst welwillende houding door
Willem III aangenomen tegenover O. Vrijstaat,
wat blijkt uit het uitvoerige schrijven waarin
hij de Vrijstaat een vlag aanbiedt, en tevens
den Vrijstaat-consul erkent. 11)
Nog eens, als eerlijke, onpartijdige, loyale
beschrijving der fata van de Oranje Vrijstaat
is dit boek van groote waarde. Zyn we
dr. Muller er dankbaar voor zeker ia die
dankbaarheid ook een plicht jegens hem, die
belangeloos, zijn leven wijdde aan de hem
lief geworden republiek; die, soms voor
't hooft gestooten, toch ook in Europa nog,
bleef waken voor hare belangen. Met zeldzame
toewijding heeft hij, ook in moeilijke tijden
en omstandigheden, zijn post niet verlaten. In
het volkslied van den Oranje Vrijstaat, door
hem gedicht, zong hjj:
Al heeft ons land een klein begin,
Wij gaan met moed de toekomst in,
Het oog op God gericht.
Die nooit beschaamt, wie op hem bouwt,
Op hem als op een burgt vertrouwt,
Die voor geen stormen zwicht.
Vervuld met li«fde tot ons land,
Gaan wij eendragtig hand aan hand,
In voorspoed en in druk.
Als broeders staan w' elkaar ter zij,
In eer en trouw; zoo stichten wij,
Het zekerst volksgeluk.
Dit waren voor Hamelberg geen ij dele
klanken zijn leven heeft getoond dat het
hem ernst was. Daarom is dit boek tegelij
kertijd een waardig monument voor den man
van wien werd getuigd: the rendered-
invaluable services in buildens up the
independence of the Freeatate" elders Hij
was een man, een man uit een stuk. Een
vriend van den O. Vrijstaat en daar waar
hij kon, heeft hij gewerkt en gezwoegd voor
het land dat in tijden van nood en kommer
hem aanhing met het volste vertrouwen".
President Steyn schreef o ver hem: De diensten
door den overledene aan dit land; bewezen
waren zoowel langdurig als kostbaar. Hij is
heengegaan met het bewustzijn dat zy n arbeid
niet ijdel is geweest. Het land, dat zijne
diensten wist te waardeeren, beseft het ge
leden verlies."
n voor Oranje Vrijstaat, n voor Hamel
berg, heeft dr. Muller in dit boek, versierd
met tal van portretten, en voorzien van een
uitmuntend register ea tal van belangrijke
bijlagen, opgericht een monumentum aere
perennius".
Daarom komt hem onze dank toe'.
O. Wetering. A. KLAVER.
1) Bladz. 58, 2) bladz. 172, 3} bijlage G.
4) bladz. 11, 5) bladï. 201, zie ook noot;
6) bladz. 211, 7) bladz. 256, 8) Matth. 7:6,
9) zie bijlage B. B., 10) bladz. 258, 11 bladz.
49-54.
VOOR DAMES.
Jas
Gelijk allen weten, die aan het openbare
leven op de een of andere wijze deelnemen,
dan wel als belangstellend toeschouwer het
op eenigen afstand aandachtig gadeslaan, be
staat er een maandblad Jus Suffragii
geheeteu. De onderstelling, dat een ieder het
bestaan van dit orgaan kent, wiens blik verder
reikt dan rechtstreeksch persoonlijk voordeel
of welslagen, berust op de overtuiging, dat
de vrouwenkwestie een niet los te maken
onderdeel van het sociale vraagstuk, is;: wie
dus in 't eene belang stelt, zich voor 't
andereinteresseert, en omgekeerd. De verandering;
in den economischen toestand, in hoofdzaak
het gevolg van toegepasten stoom en
electrieiteit, drukte aanstonds zwaar op vele mannen;
vooral op hen, die moeten leven van hun,
handenarbeid. Maar de vrouwen liet deze>
verandering allerminst ongemoeid) jp greep,
goed gezien, nog dieper in haar bestaan. Ztf
werden er door gedreven, veelal tegen wil en
wensch in, naar de arbeidsmarkt dit woord
in de ruimste beteekenis genomen.. Maar op
dat veld waren, uitgezonderd- in een paar
onaanzienlijke, verafgelegen hoekjes, nognooit
vrouwen gezien. Noch met haar persoon,
noch met haar rechten als openbaar arbeidster,
was dus ooit rekening gehouden.. Zelfs de»
Rijkswet, al zegt deze de belangen van allen
te behartigen, kende haar niet, behalve als.
echtgenoote trouwens als een, die met haar
huwelijk haar persoon, haar vrijheid vanbe
weging, het recht op haar kinderen en be
schikking over haar vermogen prijs geeft
als onderwijzeres in de laagst bezoldigd»
betrekkingen, en... in déstrafwet.
Een steeds aangroeiend getal vrouwen ge
voelde levendig, dat het niet langer aanging
te worden beschouwd als- een quantit
negligeable, waar het rechten ea loon betrof, omdat
de natuur nu eenmaal vastgesteld heeft, dat
ook de vrouw moet eten om te leven.
Denaar werk zoekende vrouwen leerden elkaar
kennen; allereerst ter plaatse, waar zürijen
vormden als concurrenten. De
scherpzinnigsten onder dezen deden het voorstel om
zich te vereenigen en gezamenlijk te vragen
om datgene, wat ze- konden bewijzen, dat
haar naar recht en billijkheid toekwam. Dua
wetswijziging, wanb zoodra de wet de vrouw
verheft tot m e n- s c h, is de grondslag
gelegd voor alle verbeteringen. En de wet
kan alleen de vrouw tot menseb. verheffen
door haar het kiesrecht te geven. Natuurlijk
bezaten lang niet allen voldoende
yerstandsontwikkeling om, de wijsheid van het voorstel
in te zien, maar wel een aantal groot genoeg;
om een steeds in kracht toenemende corpo
ratie te vormen.
Het zit in de lucht" is een gezegde, dat
waarheid blijkt te bevatten. Aldus vond het
ontwaken der vrouw plaats over de geheele
aarde, nagenoeg tenzelfden tijd. En alle dezen
gevoelden den vereenigingsdrang diep ge
noeg dan oat spoedig een wereldbond voor
Vrouwenkiesrecht tot stand kwam, op dit
Eederlandsch-Indie
De bpondere aandacht
«ordt voor d« Tropen ge*
vestigdopbovenst. fabrikaat
'Benige vertegenwoordigen
jroor Nederland en Kolonie»
MEIJEOOS^KALSHOVEIT
R3STPI E
THEE - E. BRANDSMA.
Damrak 99. Telêph. 5341.
REISBOEEEN.
oor's
Mosterd
W. A. SPOOR Jr., Fabrikant, Culemborg.
RESTAURA^ T ci-devant TAJT DER PIJL,,
18 Plaats, I*a Maye.
i-PREMIÈRE MAISON DE LA
HOLLANDE.-iS^NS OEOHESTEE.
COGNAC HENNISSY.
Akademie Friedberg
foy Frankfort a/M.
Politechnische school voor
Machine«? Awtomobielbouw, Electro Ingenieurs,
Bouwkundigen en Architecten. Voor
buitenlanders gereduceerde condities.
Programma zendt het SECRETARIAAT.
Heneer Foei
DOOR
F. DE SINCLAIR.
Geïllustreerd met pi.m. 90 plaatjes,
van CHRIS KRAS KZN.
Prya ingenaaid .... ? 1.9O
gebonden .... %.%5
Uitgave van VAN HOLKBMA &
WARENDORF, Amsterdam.
LUXE
PAPIER
FRAAIE SOORTEN
LINNEN-POST
Gebr.Simons
KALVERSTRAAT 124
HEILI6ENWE8 34
Begrafenis-Onderneming
T. D.
Jr.
Prinsengracht 837. Telephoon No. 906.
Weteringschans zoc, Amsterdam.
Fö,m.iliepension Ie rang".
Fraaiste gedeelte der 8tad. Onmiddelijk bij Rijks-Museum,Opera en Vondelpark.
ion p. dag, p. week of p. maand. Deaverkiezende Bediening in eigen salons.
HENRY J. BRUCE.
JLeyensTerzekeringMaatsckappij
flrnbenf
_ j ','V'-^
Maatschappelijk Kapitaal:
EEK M1L.LIOEN GULDEN (volteekend).
Sluit Levensverzekeringen en Lijfrenten op bijzonder
gnn«fige verzekeringsvoorwaftrden en tegen zeer
jpremiën. >s"- """ ' """" " """'" "
AMEUBLEMENTEN.
Meubelfabrikanten en Behangers.
SINGEL by de Paleisstraat 259, Amsterdam.
voorheen DAJWHAK SO.
Telephoon No. 4646.
FINE AMERICAN
tOlLET 50AP5
ARMOUR & GS
: CHICAGO U.S.A
? !»?««? «??*!?««?)<? ? ??!!? M* *<?»**?»»?»»
Hoofdagenten voor Nederland en I4oloniëii
HE VI»KI( II* HLIII* I»EHS & Co., Kokin l IS, ^Imsf., Tel.
PMLIPPONA KETELAAR,
K Al, VERST» A. AT 166, AMSTERDAM.
SPkCIALE INRICHTING voor het vervaardigen rmn
Uitzetten en Luiermanden.
Op aanvraag worden prijsopgaven en modellen franco toegexondwh
- Telephoon No. 5939.
H1IIIBER RIJ WIELEN
AIODEL 1007, ?105.
Zoolang de voorraad strekt OPRUIMING van de
modellen 1906
? 84, niet vrUwlel en 2 remmen.
11. LEONARD LANG, Amsterdam, 1U Staiontekaile,?Telefoon 1415.
IslATUUR^OLLEN
ONDERGOEDEREN
VAN
JANSEN &TILANUS
IS, FR1EZENVEEN.
^1»
zijn verkrijgbaar:
te Arnhem bij S. de Lieme;
Maiiiifactiiurhaudel voorheen
J. Bunker ; Assen, A. van der
Laan; Apeldoorn, W. F.Meijer;
Alkmaar, Inhulsen & Hoyer ;
's-Boscli, E. Schmeink, H. C.
Meerkerk; Breda, H. van
Besouw ; Ba.irn, G. M. C. Smit;
Deventer, T. M. Wilmink, H.
& L. Elfrink ; Enschedé, Wed.
D. J. Blom &Zn.; Groningen,
B. Burmann, J. W. Hommes;
Haarlem, F. Buhning, Abr.
Meijer ; Hengelo, H. H. Bonke;
Hilversum, A. Vlaanderen.
B^P" En verder in alle voor
naamste plaatsen. *^Q
Adressen worden gaarne opge
geven.
Geïllustreerde Prijscourant
op aanvraag te bekomen.
Speciaal adres voor KOFFERS en
ss
w. J&STSEM, uamstraat io, atatat en Reprateiir.
Fabriek : Spuistraat 9IO.
Waarom maken w|j
GRONINGEN en NEDERLAND
rijwielen van 70 en 85 gulden ?
Opdat ook zg, die anders
goedkoope buitenlandsche merken zouden koopen, met het FONGERSFABRIKAAT l
kennis kunnen maken. Waarom
koopen er dan zoovelen nog
de goedkoope, doch veel te dure
buitenlandsche rijwielen?
Chocolade Magazp
KUIJK.
Leittstraat 73
&alerüu .
AMSTERDAM.
NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP l
Begrafenis-Vereeniging ?
TE AMSTERDAM. l
Administrateur: K. SAX Jr., adres P. C. Hooftstr. 38. l
Telephoon No. 941. De Raad van Bestuur: ?
A. W. VAN EEGHEN Jr., Voorzitter, l
Is. DA COSTA, Gedelegeerde. |
OORSTSTILLEND MIDDEL.