DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 157.5, Alg een natuurlijk gevolg van dit gebrek aan medeleven met -den middeleeuwschen geest, van dit gemis aan eenig dieper kunstinzicht, aan elke breedere kunst-kennis, aan 'het geringste kleurgevoel, zien wij bovendien nog de verwarring, die het woordje realisme", evenzeer als de ongedefinieerde term mid deleeuwen' ', in moderne hereenen gewoonlyk sticht. Immers dr. Leendertz schrijft naar aan leiding van Lanseloot: Realistisch is deze 'kunst in hooge mate. Geene scheppingen van zyne verbeelding geeft ons de dichter, maar :zjjne waarneming van de werkelijkheid, zoo gegroepeerd, dat het een aantrekkelijk, boeiend geheel wordt, en zoo aanschouwelijk voorge steld, dat wy daardoor de werkelijkheid beter leeren zien, dan wij zonder zijce hulp in staat zonden geweest zjjn. Maar het is een be^ schaaf d realisme. Nergens vermeit hg zich in grof heid of platheid. Terwijl hy de volle werkelijkheid onder de oogen durft zien en niets verzwijgt, wat noodig is om het beeld volkomen te maken, is hjj te zeer een man van smaak om daarvoor ruwe woorden te gebruiken" (bl. 16). En verder: De taal is geheel in overeenstemming met dit realisme. Zoo eenvoudig en waar is zij, dat wy het zelfs niet onnatuurlijk vinden, dat alle per sonen in verzen spreken" (bl. 17). Daarlatende nu de schoolmeesterige woor denkeus en de platte loci-communes dezer zinnetjes, zal ik mij bepalen tot een klein protest tegen dien term realistisch," welke niet zonder nadere verklaring aanvaard kan worden. De min-of-meer getrouwe naboot singen, die sommige tooneelschrjj vers van den laatsten tijd vervaardigen van de spreektaal en de uiterlijke handelingen hunner sujetten, eene soort van aller-ondichterlijkste kunst," welke zum dürftigen Abbilde der Erscheinnng geworden ist nnd darum unendlich armer als die Erscheinung selbst", een kunst ?wier beeldende zusteren Sculptura en Pictüra haar ideaal bereikt hebben in het Panopticum, deze wijze dan van nabootsen der werkelijkheid noemen sommigen realisme," en ik vermoed, in verband met wat dr. L. van zjjn middeleenwschen regisseur zegt, dat ook hij met realistisch" dit tooneel-naturalisme bedoelt. Tegelijk echter wordt met realisme aange duid de kunst van onze groote boerenschilders Bruegel, Teniers, Ostade, Steen, die oneindig verre leefden van de sfeer, waarin de tegen woordige verbeeldingsloozen hunne woordphotographieën samenknutselen. En, om nog verder in de tijden terug te zien, realistisch noemen wy ook de beelden der oude Fransche kathedralen, die vaak als sprekend en handelend tot elkaar zy'n ge wend; maar dit is het innerlyk leven reëel verzichtbaard, tot realiteit geworden in zinnelyk-waarneembare vormen en gebaren. Het realisme der in beide laatste alinea's genoemde soorten is opgeheven en van leven door-ademd in de verbeelding van groote kunstenaars; dat der eerete soort is het product van handige en met tamelyk doorzichtige trucs werkende industriëelen. Dat hooger realisme vindt men ook bij Shakespeare en in Goethe's Fanst, niettegenstaande deze beide auteurs wel eens ruwe w oorden" of dubbel zinnige- grapjes hebben neergeschreven, waar dr. Leendertz zulk een preutschen afschuw van heeft. Indien zy realisten waren geweest van het soort waar Dr. L. aan denkt, dan hadden zij ook niet de personen hunner drama's in hun eigen schoone verzen moeten doen spreken, maar in het allemans-proza. En zoo is het ook met den onbekenden dichter van Lanseloot het geval. Zy'n taal is in overeenstemming, niet met het realisme waar dr. L. op doelt, maar met dat hoogere réalisme, dat de zielen der menschen tot reëeler scheppingen maakt dan hunne lichamen. Een onvergeeflijke flater jegens de teedere en edele schoonheid van dit middeleeuwEche spel zou het derhalve zyn, indien moderne, naar de gewone tooneelachool manier ge barende, stern-buigende en accentueerende spelers zich daaraan vergrepen. Verre ver wijderd van elke poono- en kinematographische uiterlykheids-nabootsing en even verre van een toch onbereikbare historische reproductie die met den geest" niets gemeen heeft, zal een bevredigende en voor het theater der toekomst" leerrijke opvoering alleen mogelijk zijn. Dr. Leendertz denkt wellicht, dat deze volgens hem zeer moderne" wyze van opvoeren ons stijf-automatisehe bewegingen zal doen zien en eentonig-metrisch gezegde verzen doen hooren, met schrale spookachtige figuren, als een teekening_ van Toorop op het tooneel overgebracht^ Hy kan echter gerust zijn: met eenigerlei mode sympathieën heeft, wat wij van de vertooning van een middeleeuwsch drama verlangen, niets te maken. Maar grau ist alle Theorie", en wil dr. Leendertz precies weten wat spelen is naar den geest der Middeleeuwers en wat middeleeuwEch realisme beteekent, dan herinnere hij zich Willem Koyaards, die, toen hij deze zomer in Lanseloot de rol van Eeinout e in Elckerlijc de titelrol speelde, beweze heeft dat het innerlijk realisme, dat waarly middeleeuwsch realisme, nog in onzen ty'd voor een groot kunstenaar te bereiken is. En doordrongen van den middeleeuwschen geest juist voor ons van waarde om hare zuiver-harmoniache samenvatting van inner lijke en uiterlijke bewegingen, om de nooitovertroffen samenwerking van alle kunsten was ook de ensceneering, die Verkade by Elckerlijc gaf. Zy zien ook ongetwijfeld deze zaken anders dan dr. Leendertz, die als puur-geleerde voraussetzungslos" het verleden besnuffelt en voor levende kunst zyn neus ophaalt. Kunstenaars echter eeren het verleden en trachten het te begrijpen, en, op dit be grip verder bouwend, te leven voor het heden en voor de toekomst, en de nieuwe kunst met hunne bijzondere gaven te dienen. Dr. P. H. VAN MOEEKEEKEN Jr. De Pleegzoon van het Friezenveen, door J. N. VAN HESTEBEN (Schrijver van De Jonkvrouw van de Stoevelaar"). Twee deelen. (258 en 248 blz.). Amers foort G. J. Slothouwer (1907). De inhoud van dit lij rig boek is de volgende: In 1662, bij den dood zijns vaders, Arnold van Eiemsdijk, die met de bewaking van het oude kasteel te Gramsberg belast was geweest, stond de 12-jarige Gerhard alleen op de wereld. Zijn ry'ke kinderlooze oom, Jeremias van Riemsdijk, een Friezenveensch koopman wiens handelsrelatiën zich over geheel Oost-Europa uitstrekten, nam hem tot zich. Gerhard wordt opgeleid voor Ooms zaken. Op zijn 14de jaar maakt hij voor 't eerst een reis mee naar de Oostzee. Hij betoont zich een vlaggen en cordaten jongen. Tijdens de afwezigheid van oom en neef breekt de Tweede Engeleche Oorlog uit; terwijl Barend van Galen met zijn Munstersche troepen den Overijselschen en Gelderschen Achterhoek binnenvalt. De Ruyter's eseader haalt de Hollandsche handelsvloot uit Riga en Danzig af, en brengt ze behouden te Delfzijl binnen; zoo komen ook de Riemsdijken weer veilig in de Neder landen maar de weg naar Friezenveen is hun afgesneden door de Munsterschen. Eerst wanneer die weggetrokken zijn, komen ze bij tante Geertrude en de oude meid Bertha terug. Volgt het verhaal van een handelsreisje, dat Oom en Neef in 1666 door Holland doen, waar Gerhard bij de handels vrienden moet worden geïntroduceerd. Met Kerstmis wilde de oude koopman naar gewoonte weer thuis zyn; maar sneeuwstormen, die de wegen onbegaanbaar maken, beletten dit. En als zij eindelyk, op Oudejaarsavond, het Frie zenveen naderen, blijkt een vreeselijke brand daar te woeden. Slechts weinig huizen, waaronder dat van V. Riemsdijk blijven gespaard. Op de smeekingen van haar dochtertje redt Gerhard mevrouw Reyst, de weduwe van een handelsvriend, uit de vlam men. Mevrouw Reyst, toch al ziekelijk, komt echter de emotie niet te boven zij sterft, en haar kleine Manna wordt door Jeremias en Geertrude van Riemsdijk ook als kind in huis genomen, waar zij spoedig een lieve en flinke hulp is. Volgt het uitgebreid verhaal van Gerhard's eerste groote handelsreis allén; naar Por tugal, Spanje, Canarische Eilanden, Italië. Intusschen breekt de 4 voudige oorlog van 1672 uit. Mét het eseader van Van Gent keert Gerhard naar het vaderland. Wér opgehouden in 't Noorden, gedraagt hij zich als een held, een voorbeeld voor allen, bij de verdediging van Groningen. Als de Mun sterschen 't beleg om deze stad hebben op gegeven, beramen Rabenhaupt, Gerhard en de oude leermeester van dezen, Edo van den Weersel uit Hardenberg, plannen tot her overing van Coevorden. Maar op het be richt, dat Friezenveen in 's vyands handen is, vertrekken Edo en Gerhard inderhaast naar 't Westen, naar Meppel en Vollenhoven, waar G. zekerheid hoopt te krijgen omtrent het lot der zijnen. Niemand kan hem echter inlichten. Dan verneemt hij, dat 't garnizoen van zijn geboorteplaats, den Gramsberg, lafhartig uit 't kasteel is wegge trokken ea met een 40-tal mannen van Rabenhaupt trekt hij erheen om 't te bezetten. Dddr vindt hij zijn pleeg yader en Manna weer. Natuurjijk is de laatste hem, mér dan een zuster" geworden. Moeder Geertrude is dood. De Munstersehen naderen den Gramsberg. Gerhard zendt Vader en Verloofde weg, en verdedigt met zijn mannen en met de hulp van boeren uit den omtrek het kasteel. Maar een oude gebochelde scheper pleegt verraad de vijand dringt in de buicht, en Ger. hard wordt als gevangene naar de citadel van Koesfeld geyoerd. Hier zoekt v. d. Weer sel hem op, en helpt hem ontvluchten. Iatusschen hebben de Munsterschen Overysel moeten ontruimen. De oude van Riems dijk en zijn pleegdochter komen terug uit den vreemde. En met het huwelijksfeest, waarop nog even de verrader van den Gramsberg gebonden wordt binnengebracht, maar door bruigom Gerhard begenadigd, eindigt iet boek. Ik heb dezen inhoud zoo uitvoerig naver teld, omdat het alles is, wat ik voor den auteur kon doen. Het bespreken van dit werk toch maakt het noodzakelijk, zooveel onaangename dingen te zeggen, dat men bly is, eens even te kannen verwijlen bij iets sympathieke. En dat is 't gegeven van dit boek mij wél. Een verhaal over een koop mansfamilie in de XVIIde eeuw, in de moei lijke jaren van 1664 tot 1674; een verhaal, dat grootendeels afspeelt in 't weinig ge kende, stille, wijde achterland van de Overijselsche hei, een verhaal van kloeken koop manszin en heldenmoed; een hecht en stoer geheel, met eren erdoorheen een duiding van Liefde.... Ja! Maar 't boek is tot&il mislukt. Het is een allererbarmelijkst lor. Niet n van die 508 bladzijden' keurig bedrukt, mooie letter, mooi papier niet ^én blad zijde, die leesbaar is. Want deze auteur kan absoluut niet SCHBUVEN; d. i. emotie doen reflecteeren in den lezer. Hij praat, nu eens gezwollen, dan weer plat, gemoedelijk maar wat voort. Zyn ver heffingen bestaan in versleten ihetoriek. Praatvaêrige herhalingen moeten dienen om diepen indruk te maken. Hadde hy" Ach, koude zij", Ware ik" Ach God, 't is of ik een voorgevoel hebbe, dat het ver keerd zal afioopen!.... Aeh, als 't eens de laatste maal ware, dat ik hem gekust hadde!(\) 1) zulke coniunctieven moeten het archastische tintje geven. Waar dan ineens weer de meest XXste eeuwsche alledaagsche wonden tusschenin staan. Eenige malen wordt iemand getroffen, als door een electrischen schok" Welk een gevoel voor historischen stijl! TwéOvergselsche woorden Magie 2) en schikken 3.) vertegenwoordigen bet Saksisch dialect! Er is in dezen stijl iets van den praattrant van een drogen en dnnlippigen boek handelaar, zooals men die wel aantreft, als men in een kiein provinciestadje een ansicht koopt die soms praten over oude poortjes en in oude boeken platen aanwijzen, je scherp langs hun neus aankijkende, met dichtgehapte lippen.. . JAN WALCH. 1) 1-175. 2) I-127. 3) d.i. vorderen; II?177. WILLEM BIJLMER Pèdlcure, 159. Spreekuur iederen Werkdag van 2 tot 3 uur. Chocolade Magazijn Hl IJK. u 3! AMSTEBDAM. 14 . . ?) MAISON FONDEE EN 1/43. Brut Impérial 1900 cuvée spéciale Brut Impérial extra sec(England). White Star Sec (Américain). Sillery Supérieurdemi sec. r VERKRIJGBAAR BU H.H.WIJNMAMDELAREN x LEFÉBURE4ZOON. AMSTERDAM. Graea/e Af enten itoor <te Nederlanden en Kobnlm THEE - E. BRANDSMA. WSEYFFARDT', f l BOEKHANDEL D/1MRAK99 '^4V Telephoon%34l l) SCHOOLBOEKEN <*v IVVdrl^UiO \ yfipgrdnfrpaj- liedje^ j GEBR. SIMONS AMSTERDAM OEBONT&LEIÜTENS SPORTPASTILLES. Dorststillend. Begrafenis-Onderneming Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. Meubelfabrikanten en Behangers. SINGEL bij de Paleisstraat 259, Amsterdam. voorheen MtAJfM«J f* SO. Telephoon No. 4646. 1IU91BER RIJ WIELEN MODEL, 1907, ?105. Zoolang de voorraad strekt OPRUIMING van de modellen 1906 ? 84, niet vrywlel en 2 remmen. l L LEONARD LANG, Amsterdam, 114 Statatótale, - Telefoon 1415. PDILÏPPOM KETELAAR. Vournitteur «te lm Comr. Hal ver tt trant MBO, Amsterdan*. GRANDE SPECIALITÉPOUB Troiisseaux & layettes* Bur demande envoi franco de Devis et do modelet. Téléphone No. 5939. LeYensyerzekeringMaatschappij iflrnbeiTf satschappelijk Kapitaal: EEN MlLLIOEBf GULDEN (volteekend). Sluit Levensverzekeringen en Lijfrenten op bijzonder gtlge verzekeringHVoorwaarden en tegen zeer billyke prentten» BESTAURAJtfT ci-devaut TAJf PER FIJI>, l S Plaats, La Ilaye. ^PREMIÈRE MAISON DE L A HOLLAND E. -f~?~ SA.NS OECHESTEE. - ~~ Speciaal adres voor KOFFJBRH en w. JANSEN, Uamstraat io, FabrM en Reparateur. Fabriek : Spulstraat 9 f O. is Geribd Gebreide Ondergoederen met het Alleen hoogste Onderscheidingen ??-? op de Wereld-? tentoonstellingen ??? fabrieksmerk. I* A. R-IJ S: 1889 Gouden Medaille. 1900 Grand Prbc "en Gouden Medaille. Het :goed is in alle groote winkels der wereld verkrijgbaar. Fabrieken in: AAEBURG (Zwitserland.) MONTBÉLIAKD (Doubs.) ^V>*^^'M ! \ *r£\ fe i';i-, ll'"| »-? >-*t' *" «\r^ *''*'' \vv v-t*1 '\\'\-<7. 'lïu^.V', x -L \& v ^T l 5 ' S , Filialen in: PARIJS 10 bis Bould de Sébastopol. LONDON E.C. 18 Cheapside. NEW-YORK 350 Broadway. Dames Borstrokken, Spen cers (anderlijfjes), Combinatiors, Pantalons, HeerenBorstrokken enz. Kinderkleeding. Alle soorten van Gordels in Zijde, Wol, Katoen enz. Koninklijke Stoomververij en Chemische Wasscherij F. P. VAN HAM, Utrechtsdiestraat 43 en Heerengracht 236, AMSTERDAM. TELEPHOON 50C4 RHENANIA INBRAAK -AMSTERDAM FRAHZDISCH. AMSTEBDAM, Keizersgracht 790. TELEFOON No. 7378. D F JE.. O. !?- Z. O.' IS DE MAATSCHAPPIJ VAN DE VERZEKERDEN. ZIJ GEEFT HAREN VERZEKERDEN RECHTEN, ZOOALS GEEN ENKELE LEVENSVERZEKERING-MAATSCHAPPIJ. HARE VERZEKERDEN HEBBEN ZELF HET. MEESTE BEL,AN« BIJ DEN BLOEI VAN DE E. O. L,. Z. O." O E K Jf geneeskundig onderzoek. Beperkte garantietijd . ?. . ?. . ?. . ?. . . . . . ?. . ?. . ?. . ?. Lage premièn. ONDERLINGE Maatschappij. ?.. ?. - Vraagt inlichtingen. ===== 11ENNESSY. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Begrafenis-Vereeniging TE AMSTERDAM. Administrateur: K. SAX Jr., adres P. C. Hooftstr. 38. Telephoon Xo. 941. De Baad van Bestuur: A. W. VAN EEGHEN Jr., Voorzitter. Is. DA COSTA, Gedelegeerde. een rijken collectie PENDULES, Art Nouveau. Horloges n/tl voornaamste fabrieken. J. P. KLUIJSKENS, Hofleverancier, UT i e u wen d ij h 110?118, Amsterdam.