8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1577 kunst van Therèse Scbwartze, wier kleuren wier gevoel voor bepaalde levenshoudingen (uiterUjk leven dan) niet van het slechtste is in Holland van wat in die richting werkt. Van de drie waterverftekeningen door Willem Maris is als geheel No. 75 landschap met koeien, een mij gekend werk het beste. In No. 81 Melktjjd is hoewel het land tegen den horizont in een haast droomend" licht staat, het Hek (waarbij de voorste koe) wel te los van teekening; daarenboven is het licht op den rog.van die koe te dik". No. 80, de kleinste aquarel bevat een zeer fijn wit koetje; de teekening wordt echter geschonden door de wolk in de rechterhoek, wier omtrek en kleur onharmonisch zijn ten opzichte van het geheel. Terwijl de geheele Atnaterdamache groep zich onthield (een kunstkoopersactie ?) zond Tbolen deze keer vyf teekeningen ; een landschap te Giethoorn, en vier voorstellingen uit een papiermolen bij Apeldoorn (1907). Het werk van Tholen, zal door zjjn eigenaardige zucht naar het oude en eenvoudige, en typische van ambacht, van handenwerk en oud métier eveneens later een waarde als document hebben daar de getrouwheid der weergave altijd groot is. De Lompenschuur" met de gekleurde brok ken papier als een boeket ia zuirer van observatie in het lichtspel naar de diepte; de stampers met hun melkachtig grauw op de stelen is e renais Papierscheppen (2 figuurtjes bezig een aan een tobbe vol vocht vol lichtzwemen) zuiver als weer-gave, en de personen zuiver van actie; de Droogschuur met zjjn ophangend papier en zijn pointill van-zon Tholen kenmerkend: eenheid uit veel détail. PLASSCHAERT. f Wordt vervolgd}. Tentoonstelling m amüaclits- en miraoei s Konst in den Haakenen UKriog, Het zal zeker nog een heelen tijd duren, voor wij hier in Holland tentoonstellingen van nijverheidskunst kunnen organiseeren zooals men die in het buitenland, vooral in Duitschland weet te houden. Dat is jammer, want 't zou waarlijk wel genpegelijk zijn eens een duidelijk beeld te krijgen van wat hier In Holland gemaakt wordt, of eigenlijk van wat hier gemaakt kan worden. Be halve genoegelijk, zou 't ook nuttig zij a door de aansporende werking die er van uitgaat en door het leerzame dat er in zit. Want zouden al enkelen, z wakken, voldaan zijn door het zien van wat hier op een groote tentoonstelling bijeengebracht kan worden, op de meeden, en juist op de sterksten zou 't een heilzame werking hebben, daar 't duidelijk zou doen zien, dat er in het algemeen, ja wel een boel goeds gemaakt wordt, maar dat er toch nog zoo weinig zuiver en goed modems is in al ons werk, dat het nog zoo onaf, nog zoo erg begin werk is, ja waarlijk, dat wij nog maar heel aan 't begin zijn van wat wij wenschen te bereiken. Er wordt wel eens geklaagd over de veelheid van ten toonstellingen en het ia dan ook waar dat als de middelen die besteed worden aan allerlei kleine tentoonstellinkjes, minder versnipperd werden, dan zou er tenminste eens een behoorlijke tentoonstelling ge houden kunnen worden, die een duidelijk overzicht gaf van wat hier wordt gepresteerd. Hoewel toch waarlijk belangrijke tentoon stellingen, waar te zien zijn alle mogelijke uitingen van architektuur en nijverheids kunst, waar geheele huizen, bestemd voor alle standen van bewoners, waar winkels, schouwburg- en concertzalen, kerkinterieurs, feestzalen, 'interieurs van rijks- en gemeentegebouwen zijn bijeengebracht, hoe wel zulke tentoonstellingen hier wel nooit gehouden zullen worden. In Duitsch land wordt ingezien dat er een kultuurbeweging gaande is. Niet alleen particulieren, maar allerlei openbare lichamen, staat en gemeente incluis, doen groote opdrachten, waar vernuft en talent aan gespendeerd kan worden. Hier in Holland echter, . . . wie op de duiten zit, blijft erop zitten, en kuituur is geen oortje waard. Mooie, groote opdrachten die aanleiding geven tot 't vinden van allerlei nieuwe oplossingen, zij worden niet gedaan dan bij uitzondering, alles moet op zijn hollandseh, op een koopje, en staat en gemeenten doen alsof er niets gaande is. 't Is waarachtig een wonder dat er niet nog veel meer architekten en nijverheidskunstenaars het land uitgaan dan er reeds gegaan zijn. Zoo moeten wij ons tevreden stellen met kleine tentoonstellinkjes in zalen voor schilderijen-expositie bestemd, waar dus bovenbelichting is inplaats van de voor meubelen zoo noodige zij-belichting, waar interieurs nooit tot hun recht kunnen komen in de met latten en doek afgeschoten hokjes, veelal slecht van proportie, aan n zijde geheel open en zonder plafond. Want het mag niet veel kosten. Ook de Nederlandsche Vereeniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst moest zich daarmede tevreden stellen toen zij hare expositie in het gebouw van den Haagsehen Kunstkring organiseerde, en wij hebben haar dankbaar te zijn voor het resultaat dat zij met de beperkte middelen waarover zij te beschikken had, toch nog wist te bereiken. Al is deze tentoonstelling klein, al is er slechts het werk te zien van een klein deel der Hollandsche kunstenaars, zij geeft toch vrijwel een beeld van de verschillende elementen die in de kunstnijverheidbeweging te vinden zijn, tenminste wat de voornaamste uiting daarvan, de meubelkunst betreft. In het onderdeel metaalwerk missen wij vooral Jan Eisenloeffel die hiervan wel de voor naamste vertegenwoordiger is en bij het aardewerk hadden wij nog gaarne werk gezien in den geest van dat van C. J. van Ier Hoef. Het is hier niet de plaats om een geschiedenis te geven van de huidige kunstnijverheidbeweging, maar wij moeten toch even wijzen op de verschillende stroo mingen die sedert het begin van die be weging, dat is sedert Morris, zijn ontstaan. William Morris -en zijn tijdgenooten, ziende welke esthetische onheilen de machine had teweeg gebracht, moesten die machine wel hartgrondig verfoeien; zij ijverden dan ojk met al hun kracht voor een volkomen terugkeer naar het handwerk en bonden een vinnigen strijd aan tegen al wat machine was. Euskin reisde zijn land door per postkoets en bestreed altijd en overal spoortreinen, stoomschepen en fabrieken. Langzamerhand echter, toen de zoo indivi dualistische schilderkunst niet meer allén kunst heette en de kunstenaars, door be oefening der technische kunsten nit hunne geïsoleerdheid in het leven, in de maat schappij kwamen te staan, begon langzamer hand het inzicht te groeien dat die machine toch niet zoo'n vloekwaardig ding kon zijn als waarvoor z\j langen tijd was aangezien, dat de fout zat in het systeem dat de machine op totaal verkeerde wijze had ge bruikt, o.a. al hierdoor dat het haar altijd had laten maken vormen die in alle tijden met de hand gemaakt waren, dat het direct van haar had gemaakt een vormen-namaker inplaats van een vormgever. Vandaar dat zoo vele jonge nijverheidskunstenaars werden van bestrijders der machine, be strijders van het systeem dat de machine had misbruikt en tot een onheil gemaakt, van het kapitalisme. Dit bracht al dadelijk een veel grootere klaarheid met zich. Men ging weer met overleg zoeken naar het verband tusschen kunst en maatschappij, dat het eerst was gezocht en voor een groot deel gevonden door Dubos, door Herder, door Taine en door vele schrijvers van den nieuwen tijd. ''Men zag welke rol de machine inneemt in de maatschappe lijke ontwikkeling en men moest komen tot de conclusie dat ook in de kunsten die machine een belangryke plaat3 zou gaan innemen, velen begonnen duidelijk in te zien de meening, reeds uitgesproken door Semper, dat er zou komen een nieuwo stijl, gebaseerd op de nieuwe wijze van vorm geving, op de machinale techniek. Toch, er was nooit anders dan handwerk geweest, alle eeuwen door, het had zooveel schoons gewrocht, het was wel moeilijk om te komen tot het besluit dat kunst ook zonder hand werk zou kunnen bestaan, en vele kunste naars konden het geloof in de machine nog niet vinden. Maar ook deze wisten wel van het verband tusschen kunst en maatschappij, ook deze begrepen dat zij moesten komen tot een nieuwen stijl, dat is een vormgeving die verband houdt met, die aansluit, die gebaseerd is op het algemeene maatschap pelijke leven. Deze echter willen, evenals Morris en Ruskin uit de maatschappelijke ontwikkeling de machine verwijderen of, zoo zij al iets verder gaan, haar niet toe laten dan voor het grove, ruwe werk alleen. De eersten willen komen tot een stijl langs den weg door de maatschappelijke evolutie aangewezen, de laatsten zoeken een richting langs allerlei zijpaadjes, die zij zoo graag willen gaan, die echter vaak doodloopen en altijd voeren naar de vormgeving van vroegere t\jden. De eersten zijn zich ervan bewust dat zij moeten zoeken nieuwe elementen voor de vormgeving van een geperfectioneerd (ook esthetisch over meesterd) machinalisme, de laatsten meenen dat zij moeten trachten te vinden een nieuwe uiting van het oude handwerk en doen daarbij niet anders, kunnen niet anders doen, dan terug grijpen naar de oude handwerkzwmtf». Vandaar dat in het werk der eersten een nieuwe geest tot uiting komt, waartegenover het publiek vreemd en on willig staat (Berlage, Penaat, Eisenloeffel, C. J. van der Hoef), terwijl de laatsten al spoedig meer waaraeering vinden omdat die onbegrepen geest bij hun ontbreekt, integendeel hun werk iets heeft dat men herkent, waarmede men meer vertrouwd is (de Bazel, Zwollo, Brouwer). Buiten deze twee groepen staan natuurlijk nog een groot aantal ontwerpers, die zich niet zoozeer bewust zijn van wat zij willen en bovendien vooral een groot aantal van menschen, die maar zoowat meedoen, die dan eens naar den een, dan naar den ander kijken en zich weinig erom bekommeren wat er nu eigenlijk gaande is, als hun werk er maar modern" uitziet. In zooverre is de tentoonstelling in den Haagschen Kunstkring volledig, dat van al deze soorten werk aanwezig is, en van de voornaamste groepen dat van de beste vertegenwoordigers. En zoo heeft het toeval de inzending van Penaat een plaats doen vinden recht tegenover die van de Bazel. Penaat en de Bazel, de knapste nijverheids kunstenaars die wij hebben, maar Penaat zoekend voor zich uit in de richting van wat hij weet dat komen moet, trachtend den geest, die door de wereld vaart, meester te worden, om de kracht die er van uitgaat, en die nu nog allerwege anarchistisch rondspookt, te leiden met overleg naar het gewenschte doel; de Bazel, verliefd op het handwerk, pok ziende dienzelfden geest, maar niets er in vindend dan boosheid, en daarom vol verlangen hem te onderdrukken door ver heffing van het handwerk. Dit zijn wel de belangrijkste inzendingen. Het werk van Penaat is belangrijk vooral om den geest die er uit spreekt, orn het beginsel dat men er in herkent, dat van de Bazel is mooi om de groote liefde, het ongeëvenaard fijne vormgevoel, het groote meesterschap over lijn- en materiaal-tech niek, die men er in vindt. Het werk van Penaat is mooi omdat het naast het persoon lijke talent van den ontwerper ook het be langrijke van diens principe vertoont, dat van de Bazel is mooi om de geweldige knapheid. Penaats werk is mooi en belang rijk voor de beweging, de Bazel's werk is alleen mooi, maar dan ook geweldig mooi. T. LA.XDKJÉ. Vacantie-weelde. Den eersten schooliag na een vacantie vraagt men onwillekeurig eens aan zijn leerlingen hoe zij hun vacantie hebben doorgebracht. Zoo deed ik ook vóór-verleden Dinsdag en toen bleek me, dat van 25 leerlingen 5 hadden deelgenomen aan het vacantiekinderfeest; n van deze 5 was boven dien met de boot naar Zaandam geweest; 2 vanwege hun zondagsschool een tochtje hadden gemaakt naar Hilversum en Baarn; l naar Velsen en Wijk aan Zee was geweest; l naar Haarlem en Zandvoort; l naar den Helder om te visschen, met zijn vader, die op een vrijbiljet reisde. De jongen had zoo goed als niets gezien en l naar Haarlem voor 8 dagen! Welgeteld hebben dus 9 van deze 25 kinderen n dag buiten doorgebracht; n is zelfs twee keer uitgeweest, terwijl de laatste acht dagen lang buiten Am sterdam heeft gelogeerd! En voor de overige 14, d.i. voor 56 put. van 't geheele aantal, bestond de vacantie hierin, dat ze vrij van school waren. 26 uur per week langer dan gewoonlijk mochten ze spelen in de straat waar ze woonden, moesten ze moeder of vader helpen, konden ze passen op kleinere broertjes en zusjes of neefjes en nichtjes. Of deze kinderen en de andere, wien een zeldzaam vreugdedagje ten deel viel genoten hebben l Hoe heerlijk versterkt naar lichaam en geest moeten ze bij ons terug gekomen zijn om met nieuwen moed en frissche kracht hun schooltaak te hervatten! Wie weet of ze vóór de vacantie niet uit volle borst gezongen hebben dat aardige liedje Vacantie", waarvan ik een paar coupletten overschrijf: Leve de vacantie! Wuift met muts en pet, Veertien dagen rusten, Jongens, wat een pret. Niemand is zoo vroolijk En zoo blij als ik; 't Is een mooi vooruitzicht, Jongens! 'k heb zoo'n schik! * * * Maar, zal misschien iemand zeggen, uw leerlingen hebben nu wel een eigenaardige vacantie gehad, over 't algemeen zal het toch wel niet zoo ongunstig zijn. Ik heb geen cijfers over dit jaar, wel echter over 1904. Die wil ik hier even in herinnering brengen, omdat ze nog niets van hun welsprekendheid verloren hebben. Er is immers geen enkele reden om aan te nemen, dat de toestand nu beter zal zijn dan toen. In genoemd jaar stelde de Afd. Amster dam van den Bond van Ned. Onderwijzers een onderzoek in, hoeveel leerlingen uit de hoogste klassen van de scholen der Ie, 2e en 3e klasse gedurende de vacantie naar buiten waren geweest en voor hoe lang. Het resultaat blijkt voldoende uit dit staatje : Soort der scholen Van de 3e kl. Van de 2e kl. Van de lekl. *" i '? ~ g ^^i ^j p : "t^ ? ^f] CO : OJ ; ~3 "^ K : -< 1265 689 147 958 189 596 a 0) M C8 ^ ri 0) M CS T3 &l M 42155 i C : M g I-S Sf1"0 -S **-C ; C ?^ lO 6918 16l'l7434 5 o' bc ca T3 r 138 233 11341:6817 2300;439 182:30 36 545 i . ?S s| c« I> 507 528 992 Het aantal kinderen, dat niet uit de stad geweest was, bedroeg dus resp. 12 pCt., 36 pCt. en 60 pCt., terwijl zij die langer danTdagen buiten doorgebracht hadden, resp. 40 pCt., 20 pCt. en 9 pCt. van het totaal vormden. Voor een juiste waardeering van deze cijfers wijzen we M op, dat de scholen der eerste klasse bezocht worden door de kinderen van on- en minvermogenden. Het zijn de vroegere stadsarmenscholen, terwijl de beide andere soorten resp. de plaats in genomen hebben van de tusschen- en b u r g e rscholen. Duidelijk teekent zich dus in deze percenten af liet verschil in maatschappelijken welstand van de ouders. Duidelijk spreekt er, echter ook uit, voor hoe weinig kinderen de vacantie inderdaad een tijd van werkelijke ontspanning is ge weest. * * * Donderdags met de taalles zei ik te^en de kinderen: Nu moetje eens een opstelletje maken over de vacantie. Je kan bijv. zoo beginnen: Van Zaterdag den 27sten Juli tot Dins dag den 20sten Augustus hebben we vacantie gehad. Verder vertel je alles wat je gedaan hebt en aan het slot moet je eens zeggen, of je nog graag wat langer vacantie gehad zou hebben." In minder dan geen tijd waren de meesten klaar. Ze hadden ook zoo bitter weinig te vertellen. Enkele van de opstelletjes laat ik hier volgen, letterlijk, alleen niet met de t a a 1fouten er in. Dries had geschreven: Van Zaterdag den 27sten Juli tot Dins dag den 20sten Augustus hebben we vacantie gehad. Ik heb erg veel pret gehad. Ik ben haast eiken dag op straat geweest. Soms heb ik ook een dag op zolder gespeeld. Ja, ik heb erg veel plezier gehad. Maar ik ben toch blij, dat de school weer begonnen is. Altijd op straat ver veelt ook." Jan had er dit van gemaakt: .,Den eersten dag van mijn vacantie ben ik naar Halfweg geweest. Den vol genden dag heb ik me verveeld. Maar Woensdag niet, want toen ben ik naar Zaandam geweest. Den laatsten dag ben ik naar den polder gegaan. Ik nam mijn teekendoos mee. Toen zag ik een boeren huisje en dat heb ik uitgeteekend. Toen heb ik nog eens de landerijen bekeken. Ik was maar heel blij, dat de vacantie om was en mijn moeder ook." J o h a n n a dit: ,I)en tweeden dag van de vacantie ben ik met mijn zusje en nog andere kinderen naar Buiksloot geweest. Verder ben ik alle dagen naar 't plantsoen geweest. Daar heb ik op mijn broertjes moeten passen." Dolf was hiermee klaar: Ik heb de heele vacantie op straat geloopen. Toen heb ik me erg verveeld. Ik was blij, toen het 20 Augustus was, want toen moest ik weer naar school". Na eerst iets van het vacantie-kinderfeest verteld te hebben, besluit C o r n e l i a aldus : Verder moest ik alle dagen bij mijn zuster op het kind passen. Toen de drie weken om waren was ik zeer blij, want alle dagen op het kind passen verveelde mij op het laatst." Kees had aan de zin, dien ik opgegeven had, niets weten toe te voegen dan: Wat heb ik me verveeld in de vacantie. Wat was ik blij, toen de vacantie om was." * * * Het is een lastige kwestie. Wetenschappelijk staat nu wel vast, dat vacantie n o o d z a k e l ij k is, voor leerMAUVE-TENTOONSTELLING TE LAREN N.H. LARENSCHE KUNSTHANDEL VILLA MAUVE. TENTOONSTELLING VAN 60 SCHILDERIJEN, AQUARELLEN, TEEKENINGEN EN STUDIES VAN WIJLEN DEN LARENSCHEN MEESTER, VAN 1?30 SEPTEMBER. DAGELIJKS GEOPEND VAN 9?5 UUR. ENTREE 50 CENT. ZONDAGS 25 CENT. KUNSTHANDEL &. O. SOJEÏTJL.LEU, Plein 99ai -*- H- H- -t- H- 's-Gruvenhage. Moderne Schilderijen, Aquarellen enz. ETAALVAR Magazijn Oud-Holland" Damrak 75, Amsterdam. Directie^ P.JJUPAERELS. Imitatie- en Antiek Kunstsnijwerk, Koper- en Zilverwerk, Porselein, Glas, Tin, Oude Perzische Tapijten enz. enz. ATELIER VOOR HET VERVAARDIGEN VAN' OUD-HOLLAND8CH SNIJWERK. TELEFOON 7261. KUNSTHANDEL Wed. G. DORENS & Zn., AMSTERDAM. - ROKIN 56. Origineele etsen van: J. IHLET. I, GKOOTE COLLECTIE KLEURETSEN, ETSEX, LITHO'S. KLEURDRÜKKEN ENZ. COPENHAGEN'-PORCELEI.N', EXCADEEMENTENT. rF Kunsthandel KRÜGER & 37" Noordeinde, 's-Gravenhage. Penmanente Tentoonstelling : Schilderijen en Aquarellen. AT?L!?Rü*D?CORATI?V -:- Ontwerpen en uitvoering van ?:- PLAFOND- EN WANDBESCHILOERING KUNSTNAALDWERK Ontwerpen, begonnen patronen en -;- -:- uitgevoerd werk z.a. -:- -:Voor Amsterdam verkrijgbaar bjj Gez. KNOL, Ketapcht M BATIKS V AH H El H MERCKEHS. ONTWERPEN EN TEEKENINGEN - op het gebied van Kunstnijverheid COCLTtUf'S» OP KOPER EN 6tB°W?PELIX MERITIS" KEIZERS TEL. 2007 If . ^» Alm. Kunt- en ?i]Yertafls?el SISRKUNSr IS. Spie^elstraat 3». Verschillende soorten Aardewerk, Batik- en Borduurwerk, Koperwerk, Beeldhouwwerk. Schilderijen, Teekeningen, Etsen, Foto's en Lithografieën. Antiquiteiten (Meubelen, Aarde werk enz.) RUDOLF ELION & C«. E-M-JAARSMA VENTIJ.EERE.NbE MAARDEN IAMSTERDAM HILVERSUM D.DeBIÈTREBlEmRT A.OHTEB ST. PLET EB 16 -:- -:- TJti-cclit -»- -:MAGAZIJN VAN COMPLETE MEU BELEBRINQ EN STOFFEERING = VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN, SPECIALE AFDEELING ANTIQUI TEITEN EN KUNSTVOORWERPEN WONING-INRICHTINGEN SPUISTRAAT. 76 DAMRAK, AMSTERDAM