8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1585 te brokkelig, hy moest gaan trachten, wat hg feuitea voor mooi aan niet, vaat te leggen ia, simpel hjnenstel, in zoo scherp mogelijk pnnctueeren van het karakter, en niet in kluiten krijtzwartsel. Zgn teeken vermogen is gering, Er moest wat meer met water verfpenseel geschetst en gekrabbeld worden, zonder potlood of krijt tot. preparatiet. Toch is het werk van dezen sympathiek naast de gladde kleurige prenten van zooveel anderen als Van Beek, Vredenburgh, Vermeulen en z« Ifs Wjjsmaller tegenwoordig. Naast Van Wyngaardt had P. Mondriaan genoemd kunnen worden om zijn goeden wil vooral, want zijn teekening is zoo zwaar als lood. Teekeningen en schilderijen van Koning hebben meestal het aantrekkelijke van alle flnksche Jaal, met opgewektheid ondernomen, hoewel onder zeer gericge geestelijke controle. De optimisten in kunst hebben óók veel voor! Naast bet werk van De Zwart, waarnaar het in uiterlijk door kordaatheid van uitbeelding iets trekt, komt het zeker beslist in de min derheid. De Zwart is aooveel solieder en ook innerlijker van doeling. Soms is hij wel grof echter, h\j teekent dan te veel als met stompen. D«i-paddestoelen van mej. Wanischeer z\jn minder dan haar bloemen; kan zij zich hierin beter terecht vinden door het meer enkel voudige in het gegeven ? Haar portret is zeer onbeduidend. Hobbe S rui t h geeft een proef van niet allemans-vaardigheid in Oude Zftrob. Het werk heeft het decoratieve drama tische van zooveel tegenwoordige Duitscbera, uitmuntend in het ontwerpen van klinkende affiche's. Legner lijkt me toch nog beter dan Mastenbroek, wijl het vrijer van artistiek vertoon is. Van Huib LUBS een zeer bekwaam uitgevoerde portretstudie, maar 't is om de uitvoering, de nitroerige, uitvoering. Eindelgk om een eind te maken aan dit verslag noem ik nog slechts de vo gende : Ezmond met twee aquarellen, vooral Kerk en Kosterskeuken, van- Driesten een Buurtje, van Boelofs, Rozen (met te onrustiger achtergrond), >,van Poortenaar enkele zijner etsjes uit d ie serie, een ets ook van Garf, en van Veldheer, bloembollenvelden van Koster, teekeningen van Vaarson Morel van Benner, een scherpe teekening van reigers, dan Co^saer die beter werk bij- Van Qogh exposeert, en een bouwterrein van Pabst. De overige die ik noemen wilde, ban ik vergeten. W. STEENHOFP. Dayii Oyens (Brussel). Dit soort tentoonstellingen helpt de som opmaken van de kunst der negentiende eeuw. Ze helpt het totaal vinden van een eeuw die de rijkheid der onbestemdheden tot een luister maakte, en ten laatste zich vergiste meenend dat grootheid gevonden wordt door verwaarloozing, inplaats van door gedachte vol coostrueeren, door het erken nen van de twéeieehén in het schilderij: het licht en den bouw. De Oyens' zijn van deze "richtingen geen wonderlijke vertegen woordigers. Pie'ter zal ik niet bespreken zelfs; alleen Damid (dezen vergelijkend met Bles en met Bakkerkorfl. Bakkerkorff 's appre ciatie van den toestand dien hij schildert is fijner, veel kieschkeuriger dan die van Bles. Het is een soort humor, die van Bles, die alle grootheid mist en die op zijn best oude heeren streelt, slim kykend naar een dienst meid, of die een rijk geworden burgerheer het degelijke van zijn interieur doet gevoe len, een humor ietwat getint zooals.dat gaarne geheeten wordt met die vroolijkheid die uit een Hollandsch rustig gemoed komt (de re oolykheid is aartsburgerljjk). Bakkerkorff's métier is zooals zijn aard, beaonnener. Hy werkt met kleine toetsjes totdat het schil derijtje gaaf is en iedere toets is een verholen hatelijkhei l, een zuur-zoet beetje in de gemoedsrust dier oude dametjes die ' hjj liet zingen, of stil zich wat bedrinken, of als vreemde vogels gekleed op reis gaan met de groote kan ieaen. Oyens is dieper dan Bles (zijn figuur ig natuurlijker, zijn licht houdt meer geest in), Damd (wien het schil deren eigen was terwijl het Pieter een moeitevol iets lijkt) heeft de goedmoedigheid van een speelsch célibatair. Zijn ontwikkeling is zooals natuurlijk is, naar meer vrijheid; zijn einddoel was het licht-leven in kamers; hy had een gevoel voor de kleur (Belgisch) in een stilleven, maar leege stoelen( na een bezoek) konden van een diepe innigheid de voordracht zijn (ze zijn dat bij hem niet); een kamerlicht (zie Vermeer) was bjj hem niet een eeuwigheid. De geestigheid san dezen getrouwde was inderdaai die van een goedlevend jong-gezel, euziju interieurs', van dien aard de uiting, zijn het aangenaamst in zjjn werk. PLASSCHAEHT. Rectificatie. Lees regel 11 en 12 art. B. v. Houten... de opengegane donkerteu gezet tot vaste orde. haar belangstelling. FenMtisclie Bata»er, n Een Nederlandsche Parisienne. Ik geef toe, dat de overgang wat gewaagd is van de in de ooien harer tijdgerooten wel wat losse, maar toch iltijd deugdzame echtgenoote van Ds. Wolf, naar een echte Parisienne, die, in het toenmalig Babel aan geland, zonder andere middelen dan jeugd, geest en aanvaliigheid, binnen zes maanden zich een inkomen wist te verzekeren van tienduizend livres ... de qualiflcatie is duidelyk genoeg l Maar toch ligt die over gang om meer dan eene reden voor de hand. Laat ik myne Parisienne voorstellen. Reeds jaren geleden teekende ik uit Quack'a Socialisten (II, p. 377) aan, dat deze als een der leden der Cercle social van den abt Fauchet een Hollandsche dame noemde, mevroBW Palm, geboren Aelders, uit Gro ningen met de bijvoeging, dat zij dikwijls het woord opnam, om de emancipatie der vrouw te bepleiten", in afwachting dat de gelegenheid zich zou voordoen iets van haar te weten te komen. Vóór die gelegenheid tot eigen onderzoek er echter was, 13 dat overbodig geworden, door dat dr. Colen brander de resultaten van een door hem ingesteld onderzoek heeft gepubliceerd in het eerste deel zijner Gedenkstukken. Maar die bron ia zoo speciaal voor rak mannen bestemd, dat het wel geoorloofd is hier het zelfde te verhalen, temeer daar het ons te doen is om de feministische werkzaam heid van mevrouw Palm, die uit den aard der zaak door dr. C. slechts terloops is ver meld. Set was hem allereerst om haar politieken arbeid te doen. Wat nu aangaande haar bekend is komt hierop neer: Et a Lubine Jobanna Aelders, was de dochter van den Groninger Johan Aelders en Agatha Pieternella de Sitter. Volgens de verhalen was Aelders herbergier, maar de bevestiging daarvan werd niet ge vonden, terwijl de familie de Sitter behoorde tot de gezeten burgerij 1) en Etta Aelders zeker een behoorlijke opvoeding heeft gehad. Zy trouwde in L762 of '63 met C. F. L. Palm, maar deze begaf zich weinige maanden later naar Oost-Indië. Na een jaar of zes te Groningen te zijn blijven wonen, vertrok zij naar Amsterdam, maakte daar kennis met een jong Groningsch advocaat, Mr. Jan Munniks, di-m zij, toen hij tot Consul te Messina benoemd was, op reis vergezelde. Doorziekte werd zij genoodzaakt in Zuid-Frankrijk achter te blijven; hersteld reisde zij niet naar hem maar mar Parijs, waar zij al heel gauv op de boven reeds aangegeven wijze zich een vrij aanzienlijk inkomen wist to verechaff n. Zg noemde zich daar E, L. J. de Sitter, veuve de Messire C. F. L Palm baron d'Aelders", en in contemporaine briefwisse ling, mémoires en andere lectuur, kojit zy steeds voor als la baronne d'Aelders". In 1778 had zij zich weelderig ingericht een marchand miroitier" moest later 3280 livres van haar hebben, bij meubel- en rijtuig makers stond zij in het krijt m hotel no. 30 rue Villedo. Maar al in 178 L ging het haar minder vo irspoedig en woonde zij bescheidener no. 348 rue Favart. Zij ver keerde in Parys met voorname leden der Oranje party en kwam zoo in betrekking tot Van de Spiegel, dien zij geruimen tijd ran Parysche bericbten voorzag, tegen betaling. Heftig was zij gekant tegen de aristocratische patriotten, die zij zooveel zij kon tegenwerkte. Het schijnt juist haar democratisch gevoel 'e zgn geweest, dat haar zóó deed partij kiezen, want ten opzichte der Franache politiek stond zy geheel aan de zijde der revolutie: tot haar bekenden behoorden de constituants Menou, de Lameth's, Freteau, Pétion, Robespierre, de journalist Carra, later de filosoof Corjdorcet. Tijdens de schorsir g van Lodewijk XVI (na zyn vlucht) moet zij zy'n opgetreden voor de republiek; na de journée du Champ de Mars'1 werd zy in hecntenis genomen, maar spoedig weer losgelaten. Ne. den 10 Augustus 1792 kwam zy in aanraking melden Minister van Buitenlandsche Zaken der Republiek, Lebrun, die haar naar Holland zond om te weten te komen, wat Frankrijk van de Ver. Nederlanden te hopen of te vreezen had, en of men hier een gezant der Fraosohen Repu bliek zou willen ontvangen. Zoo verscheen zy 3 Ne?. 1792 bij Van de Spiegel. Sedert bleef zij in het land in de moeilijke positie van vriendin der beide Republieken." Toen de oorlog uitbrak werd haar dan ook van weerszijden den dienst opgezegd en raakte zy in allerlei moeilijkheden. Van de Spiegel, die haar reeds voorheen nuttig maar lastig" genoemd had, legde nu op het laatste woord den nadruk. Toen de revolutie hier uitbrak werd zij al heel spoedig, als spion der Oranje party, door toedoen harer patriottische vijan den gevangen genomen; een uitvoerig rapport in Jan. '96 over haar uitgedacht concludeerde tot haar gevangenzettirg, en in Februari werd zy met Van de Spiegel en Bentinck maar op een veel minder voet gelogeert dan deze" te Woerden gevang-n gezet. Wat er van haar is geworlen na '20 Dec '98, toen men haar weder gelijk met genoemde heeren in vrijheid stelde, is niet bekend. Er is echter ae episode in haar leven, die ons hier meer interesseert dan wat zij deed als politieke intriguante; haar wel is waar viij onbeduidende, maar vaak onder houdende brieven kan men tro'i vens in de Gedenkstukken terug vinden : het is haar optre den in den revolntietijd te Parijs, waarbij zij vooral op de bies slond voor de vrouwen rechten. En het schijnt, dat '.ij daarbij vrij veel gerucht maakte en bekendheid kreeg. De municipaliteit van Creil bijvoorbee d be giftigde haar met een rnpdaille en een brevet als officier honorair van het corps amazonen, de inwoneressen van Bordeaux vereerden haar met een burgerkroon en Caen schonk haar het burgerrecht. Haar aanvaliigheid" waarvan" volgens het comitévan Waak zaamheid het overschot in den ouderdom van circa 53 jaren nog zichtbaar (was)" 2) zal daaraan niet minder schuldig zijn ge weest dan haar vernuft" dat, ook blijkens hare polieke opdrachten en de manier, waarop over haar gesproken werd, zeker ver boren het middelmatige was. De kring, waarin zy optrad, nauw verwant met de Jacoby'nenclub, naast wier locaal zy vergaderde, noemde ik reeds als die, welke zich gevormd had om den mystiek en communistisch aan^elegden abt Claude Faachet 3), die o. a. in zyn priester kleed aan de belegering der Bastille had medegedaan, wiens buitengewoon oratorisch talent hem, gedurende eenigen tijd, een grooten aanhang bezorgde. Zyn Amis de la Vérité" vormden een Cercle Social; daar sprak, zegt Michelet 4), Fauchet, ce saint Paul entre deux Tücla ..., l'autre dame une Hollandaise de bon cceur et de noble esprit, c'est madame Palm Aelder, l'orateur des femmes, qui preche leur emancipation." Hare beteekenis voor de gevoelens der Cercle ten opzichte van het feminisme was niet gering. Den 31 October 1790 werd de quaestie er het eerst behan deld, maar vijandig. Toen een maand later zekere Roseau ten gunste der vrouwenrech ten optrad viel men hem heftig in de rede. Toen was het volgens l'Oratéur du peuple, een vreemdelinge, retnarquable par sa taille avantageuse", die het woord nam, om in naam der fransche galanterie r,e vragen den redenaar aan het woord te laten. De verga dering werd gesloten, maar zij werd om ringd en bedankt door de aanwezige burge ressen. Het was mevrouw Palm 5) En toen weldra Cóndorcet ook lid der <\rcle werd, keerde de meening ten opzichie van het fe minisme geheel, en hield de traneère" er 30 December 1790 een groote rede. En het is in het orgaan der Cercle. de Bauche de fer," dat ons deze re Ie grootendeels bewaard is gebleven H). Het is zeker de eerste ,die een Nederlandsche vrouw gehouden heeft over dit onderwerppen ze is daarom merkwaardig genoeg om er hier een gedeelte van te laten volgen: My'ne hteren,"?zoo begon zij na eenig excuus voor hare vermetelheid i$ij hebt mijne sekse toegelaten tot deze vaderlands lievende vereeniging der Vrienden van de Waarheid", dat is een eerste stap naar de rechtvaardigheid. De verheven Vertegen woordigers dezer gelukkige natie hebben voor kort de onverschrokken moed toegejucht der amazonen in een u*er departe menten en veroorloven haar een corps te vormen tot verdediging van het vaderland 7). Dat is een eerste stoot toegebracht aan de yooroordeelen waarmee men ons bestaan heeft omhuld, dat is een hevige slag toegebracht aan dat despotisme da', van alle het moeilykst te ontwortelen is. Maar weeat dan niet slechts ten halve rechtvaardig, mijne heeren! Gij hebt het gewild, en weldra zijn met geweld de muren ineengestort dier trotsche sterkten, die de vernedering en de schande waren der Franschen; vernielt eveneens die bolwerken van vooroordeelen, nog gevaarlyker misschien daar zij schadelijk zijn voor het algemeen geluk. De /rechtvaardigheid moet de eerste deugd zijn der vrije menecben en de recht vaardigheid vraagt dat de wetten gemeen zyn aan alle wezens als de luuht en de zon; en toch zyn overal de wetten gunstig voor de mannen ten koste der vrouwen, omdat 1) Een harer leden Albert Johan de S. was bijv. in 1795 met Grasveld Ambassadeur extraordinair naar de Conventie, zij maauten zich daar belachelijk door daar de zotste aan spraak te houden die ooit in die vergadering gedaan is," sprekende van een aanstaande gouden eeuw" op een aogenblik, dat te Parijs vrijwel hongersnood heerschtel 2) In '94 schreef, de later zoo bekende, Mr. W. F. Roëll over haar als eene beminne lijke en aangename vrouw." 3) Zie over hem Quack, Socialisten I, p. 375 en ?lg. en de daar aangeh. litteratuur. 4) Hist. de la Rev. Ed. 1847, r. II, p. 311. 5) Zie een, aan dr. C. niet bekend, artikel van M. A Aulard in de Revue bleue van 19 Maart 1898, dat ook nog enkele andere bijzonderheden geeft, o.a. haar optreden aan het hoofd eener vrouwendeputatie, l April 1792 in de Législative, om daar te vragen: gelijk onderwijs voor meisjes als voor jongens; meerderjarigheid der vrouwen op 21-jarigtn leeftijd; gelijk recht ^oor meisjes als jongens; erkenning der eeht-'cbeiding. G) Buchez et Roux Hist. Parlem. d. 1. Rev. Fr., t. VIII, p. 424. Het schijnt, dat zij de rede liet voorlezen. Het is deze rede, die, door de Cercle gedrukt en verspreid, haar de bovengenoemde onderscheidingen ver schafte; zie Aulard t. a. p. 7j Zij doeit op een adres van de arrazonen" uit de gemeente V'ic, dat in de Constituante 20 Nov. '90 was gelezen. Iflltlllllllllllllllllll LARENSCHEKUNSTHANDEL AFD. AMSTERDAM, HEERENGRACHT 495. J5 Sïovember *luitiii£ van de tentoonstelling met de werken van Meïr. SUZE BISSCHOP ROBERTSON, J. H, WEISSENBRÜCH, J, M, GRAADT VAN ROGGEN, TJIPKE VISSER Ui November opening van de tentoonstelling met de werken van de Glasgow- en Edinbnrghechool en etsen van Toon de Jong HFV^TFF Pi AM STERDAM l IL- f .J l LL WREMBRAMDTPLEIM:55 ? E UT T O O J» 9 TE l, l, l % van origineele Teekeningen en Aquarellen, vervaardigd voor het Weekblad Simplicissimus in de Kunstzalen van J. C. SCHUL,L,ER, Plein 99<** -i- -n- -H -t- -+ '«-Gftirru/ Geopend op werkdagen van 9?5 uur. Yrjj entree. MAGAZIJN OÜD-HOLLAND", 75. AIÏISTKKDAM. Directie P. C. FAEREIiS. T K i, K F O O V 99e I. Door toevallige omstandigheden in het bezit van : in uitstekende» staat, waaronder ze T zeldzame bieden wij deze legen ongehoord lage prezen TK KOOP %AM. Voorliet*. hebbers van antiek een zeldzame voorkomende gelegenheid. WSNELTJES: TKOPERGIETERY i-3KOPERSLAGERY ^KOPERWERKEH ? hAAR? MODEL DF--TEEKEhiriG LECTRO-GALVANI5CHE == INRICHTING ====: KENNEMMER5TRAAT? Ni l HAARLEM Ni/' '\ix' ' --J/ 'si/' -\lx-^_^J.N-_-^_^£^_-<2^ Alp. tat- en SIER KUNST" IV. S"Verschillende soorten Aardewerk, Batik- en Borduurwerk, Koper-werk, Beeldhouw w <. rk. Schilderijen. Teekeningen, Ltsen, Foto's en Lithogiafitën Antiquiteiten (Meubelen, Aarde werk enz.) RUDOLF ELIOh i C'. Kunsthandel QER &C?. 3?a Noordeinde. 's-Gravenhage. Permanente tintr.onstclling v: Schilderijen en Aquarellen. f KUNSTHANDEL =?= - - =-= WED. G. DORENS & ZN. =-: - :-: EXPOSEERT: - - - - ROKIS 56ORIGINEELE ETSEN EN' LITHO'S VAN BAUER, DUPOXT. GR. VA M ROGGEN, MOULIJN.NIEUWENKAMP, ______ W1TSEN, E. A. ORIGINEELE FRANSCHE KLEURETSEN. ETSEN NAAR SCHILDERIJEN VAN HOLLANDSGHK MEESTERSVAX PROF. DAKE, GR. VAN ROGGEN. E. \. f t t REPRODUCTIES PROCÉD , _-??VAN' MEURS. SIMILt-AQUARELLEN, KLEURDRUKKEN, ENZ. t t t i t t t COPFNHAGEN PORCELEIN t t t t REPRODUCTIES NAAR BEELDHOUW WERKEN t t t t t t t t t t - SPIEGELS EN ENCADREMENTEN. IAMSTERDAM HILVERSUM ACHTER ST. PIET BB 16 -:- -:- Utreclit -:- -: MAGAZIJN VAN COMPLETE MEUBELEERING EN bTOFFEERINQ = VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN, SPECIALE AFDEELiNG ANTIQUI TEITEN EN KUNSTVOORWERPEN WONING-INRICHTINGEN 2.2>-q SPUISTRAAT. 76 DAMRAK. AMSTERDAM fl (C L D C OH E'S 11 QP KOPER EN ZINrS 6EB°WHPELIX MERITIS" ?KCIZERSGRAChT32<f R