Historisch Archief 1877-1940
8
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No. 1585
te brokkelig, hy moest gaan trachten, wat
hg feuitea voor mooi aan niet, vaat te leggen
ia, simpel hjnenstel, in zoo scherp mogelijk
pnnctueeren van het karakter, en niet in
kluiten krijtzwartsel. Zgn teeken vermogen is
gering, Er moest wat meer met water
verfpenseel geschetst en gekrabbeld worden, zonder
potlood of krijt tot. preparatiet. Toch is het
werk van dezen sympathiek naast de gladde
kleurige prenten van zooveel anderen als
Van Beek, Vredenburgh, Vermeulen en z« Ifs
Wjjsmaller tegenwoordig. Naast Van
Wyngaardt had P. Mondriaan genoemd kunnen
worden om zijn goeden wil vooral, want zijn
teekening is zoo zwaar als lood.
Teekeningen en schilderijen van Koning
hebben meestal het aantrekkelijke van alle
flnksche Jaal, met opgewektheid ondernomen,
hoewel onder zeer gericge geestelijke controle.
De optimisten in kunst hebben óók veel voor!
Naast bet werk van De Zwart, waarnaar het
in uiterlijk door kordaatheid van uitbeelding
iets trekt, komt het zeker beslist in de min
derheid. De Zwart is aooveel solieder en ook
innerlijker van doeling. Soms is hij wel grof
echter, h\j teekent dan te veel als met stompen.
D«i-paddestoelen van mej. Wanischeer z\jn
minder dan haar bloemen; kan zij zich hierin
beter terecht vinden door het meer enkel
voudige in het gegeven ? Haar portret is
zeer onbeduidend. Hobbe S rui t h geeft een
proef van niet allemans-vaardigheid in Oude
Zftrob. Het werk heeft het decoratieve drama
tische van zooveel tegenwoordige Duitscbera,
uitmuntend in het ontwerpen van klinkende
affiche's. Legner lijkt me toch nog beter dan
Mastenbroek, wijl het vrijer van artistiek
vertoon is. Van Huib LUBS een zeer bekwaam
uitgevoerde portretstudie, maar 't is om de
uitvoering, de nitroerige, uitvoering. Eindelgk
om een eind te maken aan dit verslag noem
ik nog slechts de vo gende : Ezmond met
twee aquarellen, vooral Kerk en Kosterskeuken,
van- Driesten een Buurtje, van Boelofs, Rozen
(met te onrustiger achtergrond), >,van
Poortenaar enkele zijner etsjes uit d ie serie, een ets
ook van Garf, en van Veldheer,
bloembollenvelden van Koster, teekeningen van Vaarson
Morel van Benner, een scherpe teekening van
reigers, dan Co^saer die beter werk bij- Van
Qogh exposeert, en een bouwterrein van
Pabst. De overige die ik noemen wilde, ban
ik vergeten.
W. STEENHOFP.
Dayii Oyens (Brussel).
Dit soort tentoonstellingen helpt de som
opmaken van de kunst der negentiende
eeuw. Ze helpt het totaal vinden van een
eeuw die de rijkheid der onbestemdheden
tot een luister maakte, en ten laatste zich
vergiste meenend dat grootheid gevonden
wordt door verwaarloozing, inplaats van door
gedachte vol coostrueeren, door het erken
nen van de twéeieehén in het schilderij:
het licht en den bouw. De Oyens' zijn van
deze "richtingen geen wonderlijke vertegen
woordigers. Pie'ter zal ik niet bespreken
zelfs; alleen Damid (dezen vergelijkend met
Bles en met Bakkerkorfl. Bakkerkorff 's appre
ciatie van den toestand dien hij schildert is
fijner, veel kieschkeuriger dan die van Bles.
Het is een soort humor, die van Bles, die
alle grootheid mist en die op zijn best oude
heeren streelt, slim kykend naar een dienst
meid, of die een rijk geworden burgerheer
het degelijke van zijn interieur doet gevoe
len, een humor ietwat getint zooals.dat gaarne
geheeten wordt met die vroolijkheid die uit
een Hollandsch rustig gemoed komt (de re
oolykheid is aartsburgerljjk). Bakkerkorff's
métier is zooals zijn aard, beaonnener. Hy
werkt met kleine toetsjes totdat het schil
derijtje gaaf is en iedere toets is een
verholen hatelijkhei l, een zuur-zoet beetje
in de gemoedsrust dier oude dametjes die
' hjj liet zingen, of stil zich wat bedrinken,
of als vreemde vogels gekleed op reis gaan
met de groote kan ieaen. Oyens is dieper
dan Bles (zijn figuur ig natuurlijker, zijn licht
houdt meer geest in), Damd (wien het schil
deren eigen was terwijl het Pieter een
moeitevol iets lijkt) heeft de goedmoedigheid van
een speelsch célibatair. Zijn ontwikkeling is
zooals natuurlijk is, naar meer vrijheid; zijn
einddoel was het licht-leven in kamers; hy
had een gevoel voor de kleur (Belgisch) in
een stilleven, maar leege stoelen( na een
bezoek) konden van een diepe innigheid de
voordracht zijn (ze zijn dat bij hem niet);
een kamerlicht (zie Vermeer) was bjj hem
niet een eeuwigheid. De geestigheid san
dezen getrouwde was inderdaai die van een
goedlevend jong-gezel, euziju interieurs', van
dien aard de uiting, zijn het aangenaamst
in zjjn werk.
PLASSCHAEHT.
Rectificatie. Lees regel 11 en 12 art.
B. v. Houten... de opengegane donkerteu
gezet tot vaste orde. haar belangstelling.
FenMtisclie Bata»er,
n
Een Nederlandsche Parisienne.
Ik geef toe, dat de overgang wat gewaagd
is van de in de ooien harer tijdgerooten
wel wat losse, maar toch iltijd deugdzame
echtgenoote van Ds. Wolf, naar een echte
Parisienne, die, in het toenmalig Babel aan
geland, zonder andere middelen dan jeugd,
geest en aanvaliigheid, binnen zes maanden
zich een inkomen wist te verzekeren van
tienduizend livres ... de qualiflcatie is
duidelyk genoeg l Maar toch ligt die over
gang om meer dan eene reden voor de hand.
Laat ik myne Parisienne voorstellen.
Reeds jaren geleden teekende ik uit Quack'a
Socialisten (II, p. 377) aan, dat deze als een
der leden der Cercle social van den abt
Fauchet een Hollandsche dame noemde,
mevroBW Palm, geboren Aelders, uit Gro
ningen met de bijvoeging, dat zij dikwijls
het woord opnam, om de emancipatie der
vrouw te bepleiten", in afwachting dat de
gelegenheid zich zou voordoen iets van haar
te weten te komen. Vóór die gelegenheid
tot eigen onderzoek er echter was, 13 dat
overbodig geworden, door dat dr. Colen
brander de resultaten van een door hem
ingesteld onderzoek heeft gepubliceerd in
het eerste deel zijner Gedenkstukken. Maar
die bron ia zoo speciaal voor rak mannen
bestemd, dat het wel geoorloofd is hier het
zelfde te verhalen, temeer daar het ons
te doen is om de feministische werkzaam
heid van mevrouw Palm, die uit den aard
der zaak door dr. C. slechts terloops is ver
meld. Set was hem allereerst om haar
politieken arbeid te doen.
Wat nu aangaande haar bekend is komt
hierop neer: Et a Lubine Jobanna Aelders,
was de dochter van den Groninger Johan
Aelders en Agatha Pieternella de Sitter.
Volgens de verhalen was Aelders herbergier,
maar de bevestiging daarvan werd niet ge
vonden, terwijl de familie de Sitter behoorde
tot de gezeten burgerij 1) en Etta Aelders
zeker een behoorlijke opvoeding heeft gehad.
Zy trouwde in L762 of '63 met C. F. L.
Palm, maar deze begaf zich weinige maanden
later naar Oost-Indië. Na een jaar of zes
te Groningen te zijn blijven wonen, vertrok
zij naar Amsterdam, maakte daar kennis met
een jong Groningsch advocaat, Mr. Jan
Munniks, di-m zij, toen hij tot Consul te Messina
benoemd was, op reis vergezelde. Doorziekte
werd zij genoodzaakt in Zuid-Frankrijk achter
te blijven; hersteld reisde zij niet naar hem
maar mar Parijs, waar zij al heel gauv op
de boven reeds aangegeven wijze zich een
vrij aanzienlijk inkomen wist to verechaff n.
Zg noemde zich daar E, L. J. de Sitter,
veuve de Messire C. F. L Palm baron
d'Aelders", en in contemporaine briefwisse
ling, mémoires en andere lectuur, kojit zy
steeds voor als la baronne d'Aelders". In
1778 had zij zich weelderig ingericht een
marchand miroitier" moest later 3280 livres
van haar hebben, bij meubel- en rijtuig
makers stond zij in het krijt m hotel
no. 30 rue Villedo. Maar al in 178 L ging
het haar minder vo irspoedig en woonde zij
bescheidener no. 348 rue Favart. Zij ver
keerde in Parys met voorname leden der
Oranje party en kwam zoo in betrekking tot
Van de Spiegel, dien zij geruimen tijd ran
Parysche bericbten voorzag, tegen betaling.
Heftig was zij gekant tegen de aristocratische
patriotten, die zij zooveel zij kon tegenwerkte.
Het schijnt juist haar democratisch gevoel 'e
zgn geweest, dat haar zóó deed partij kiezen,
want ten opzichte der Franache politiek stond
zy geheel aan de zijde der revolutie: tot haar
bekenden behoorden de constituants Menou,
de Lameth's, Freteau, Pétion, Robespierre,
de journalist Carra, later de filosoof
Corjdorcet. Tijdens de schorsir g van Lodewijk XVI
(na zyn vlucht) moet zij zy'n opgetreden voor
de republiek; na de journée du Champ de
Mars'1 werd zy in hecntenis genomen, maar
spoedig weer losgelaten. Ne. den 10 Augustus
1792 kwam zy in aanraking melden Minister
van Buitenlandsche Zaken der Republiek,
Lebrun, die haar naar Holland zond om te
weten te komen, wat Frankrijk van de Ver.
Nederlanden te hopen of te vreezen had, en
of men hier een gezant der Fraosohen Repu
bliek zou willen ontvangen. Zoo verscheen
zy 3 Ne?. 1792 bij Van de Spiegel. Sedert
bleef zij in het land in de moeilijke positie
van vriendin der beide Republieken." Toen
de oorlog uitbrak werd haar dan ook van
weerszijden den dienst opgezegd en raakte
zy in allerlei moeilijkheden. Van de Spiegel,
die haar reeds voorheen nuttig maar lastig"
genoemd had, legde nu op het laatste woord
den nadruk. Toen de revolutie hier uitbrak
werd zij al heel spoedig, als spion der Oranje
party, door toedoen harer patriottische vijan
den gevangen genomen; een uitvoerig rapport
in Jan. '96 over haar uitgedacht concludeerde
tot haar gevangenzettirg, en in Februari werd
zy met Van de Spiegel en Bentinck
maar op een veel minder voet gelogeert dan
deze" te Woerden gevang-n gezet. Wat
er van haar is geworlen na '20 Dec '98, toen
men haar weder gelijk met genoemde heeren
in vrijheid stelde, is niet bekend.
Er is echter ae episode in haar leven,
die ons hier meer interesseert dan wat zij
deed als politieke intriguante; haar wel is
waar viij onbeduidende, maar vaak onder
houdende brieven kan men tro'i vens in de
Gedenkstukken terug vinden : het is haar optre
den in den revolntietijd te Parijs, waarbij zij
vooral op de bies slond voor de vrouwen
rechten. En het schijnt, dat '.ij daarbij vrij
veel gerucht maakte en bekendheid kreeg.
De municipaliteit van Creil bijvoorbee d be
giftigde haar met een rnpdaille en een brevet
als officier honorair van het corps amazonen,
de inwoneressen van Bordeaux vereerden
haar met een burgerkroon en Caen schonk
haar het burgerrecht. Haar aanvaliigheid"
waarvan" volgens het comitévan Waak
zaamheid het overschot in den ouderdom
van circa 53 jaren nog zichtbaar (was)" 2)
zal daaraan niet minder schuldig zijn ge
weest dan haar vernuft" dat, ook blijkens
hare polieke opdrachten en de manier, waarop
over haar gesproken werd, zeker ver boren
het middelmatige was. De kring, waarin zy
optrad, nauw verwant met de Jacoby'nenclub,
naast wier locaal zy vergaderde, noemde ik
reeds als die, welke zich gevormd had om
den mystiek en communistisch aan^elegden
abt Claude Faachet 3), die o. a. in zyn priester
kleed aan de belegering der Bastille had
medegedaan, wiens buitengewoon oratorisch
talent hem, gedurende eenigen tijd, een grooten
aanhang bezorgde. Zyn Amis de la Vérité"
vormden een Cercle Social; daar sprak, zegt
Michelet 4), Fauchet, ce saint Paul entre
deux Tücla ..., l'autre dame une Hollandaise
de bon cceur et de noble esprit, c'est madame
Palm Aelder, l'orateur des femmes, qui preche
leur emancipation." Hare beteekenis voor de
gevoelens der Cercle ten opzichte van het
feminisme was niet gering. Den 31 October
1790 werd de quaestie er het eerst behan
deld, maar vijandig. Toen een maand later
zekere Roseau ten gunste der vrouwenrech
ten optrad viel men hem heftig in de rede.
Toen was het volgens l'Oratéur du peuple, een
vreemdelinge, retnarquable par sa taille
avantageuse", die het woord nam, om in
naam der fransche galanterie r,e vragen den
redenaar aan het woord te laten. De verga
dering werd gesloten, maar zij werd om
ringd en bedankt door de aanwezige burge
ressen. Het was mevrouw Palm 5) En toen
weldra Cóndorcet ook lid der <\rcle werd,
keerde de meening ten opzichie van het fe
minisme geheel, en hield de traneère" er
30 December 1790 een groote rede. En het
is in het orgaan der Cercle. de Bauche de
fer," dat ons deze re Ie grootendeels bewaard
is gebleven H). Het is zeker de eerste ,die
een Nederlandsche vrouw gehouden heeft over
dit onderwerppen ze is daarom merkwaardig
genoeg om er hier een gedeelte van te laten
volgen:
My'ne hteren,"?zoo begon zij na eenig
excuus voor hare vermetelheid i$ij hebt
mijne sekse toegelaten tot deze vaderlands
lievende vereeniging der Vrienden van de
Waarheid", dat is een eerste stap naar de
rechtvaardigheid. De verheven Vertegen
woordigers dezer gelukkige natie hebben
voor kort de onverschrokken moed
toegejucht der amazonen in een u*er departe
menten en veroorloven haar een corps te
vormen tot verdediging van het vaderland 7).
Dat is een eerste stoot toegebracht aan de
yooroordeelen waarmee men ons bestaan heeft
omhuld, dat is een hevige slag toegebracht
aan dat despotisme da', van alle het moeilykst
te ontwortelen is.
Maar weeat dan niet slechts ten halve
rechtvaardig, mijne heeren! Gij hebt het
gewild, en weldra zijn met geweld de muren
ineengestort dier trotsche sterkten, die de
vernedering en de schande waren der
Franschen; vernielt eveneens die bolwerken
van vooroordeelen, nog gevaarlyker misschien
daar zij schadelijk zijn voor het algemeen
geluk. De /rechtvaardigheid moet de eerste
deugd zijn der vrije menecben en de recht
vaardigheid vraagt dat de wetten gemeen
zyn aan alle wezens als de luuht en de zon;
en toch zyn overal de wetten gunstig voor
de mannen ten koste der vrouwen, omdat
1) Een harer leden Albert Johan de S. was
bijv. in 1795 met Grasveld Ambassadeur
extraordinair naar de Conventie, zij maauten zich
daar belachelijk door daar de zotste aan
spraak te houden die ooit in die vergadering
gedaan is," sprekende van een aanstaande
gouden eeuw" op een aogenblik, dat te Parijs
vrijwel hongersnood heerschtel
2) In '94 schreef, de later zoo bekende,
Mr. W. F. Roëll over haar als eene beminne
lijke en aangename vrouw."
3) Zie over hem Quack, Socialisten I, p. 375
en ?lg. en de daar aangeh. litteratuur.
4) Hist. de la Rev. Ed. 1847, r. II, p. 311.
5) Zie een, aan dr. C. niet bekend, artikel
van M. A Aulard in de Revue bleue van 19
Maart 1898, dat ook nog enkele andere
bijzonderheden geeft, o.a. haar optreden aan
het hoofd eener vrouwendeputatie, l April
1792 in de Législative, om daar te vragen:
gelijk onderwijs voor meisjes als voor jongens;
meerderjarigheid der vrouwen op 21-jarigtn
leeftijd; gelijk recht ^oor meisjes als jongens;
erkenning der eeht-'cbeiding.
G) Buchez et Roux Hist. Parlem. d. 1. Rev.
Fr., t. VIII, p. 424. Het schijnt, dat zij de
rede liet voorlezen. Het is deze rede, die,
door de Cercle gedrukt en verspreid, haar
de bovengenoemde onderscheidingen ver
schafte; zie Aulard t. a. p.
7j Zij doeit op een adres van de arrazonen"
uit de gemeente V'ic, dat in de Constituante
20 Nov. '90 was gelezen.
Iflltlllllllllllllllllll
LARENSCHEKUNSTHANDEL
AFD. AMSTERDAM, HEERENGRACHT 495.
J5 Sïovember *luitiii£ van de tentoonstelling met de werken van
Meïr. SUZE BISSCHOP ROBERTSON, J. H, WEISSENBRÜCH, J, M, GRAADT VAN ROGGEN, TJIPKE VISSER
Ui November opening van de tentoonstelling met de werken van de Glasgow- en
Edinbnrghechool en etsen van Toon de Jong
HFV^TFF Pi AM STERDAM
l IL- f .J l LL WREMBRAMDTPLEIM:55
? E UT T O O J» 9 TE l, l, l %
van origineele Teekeningen en Aquarellen, vervaardigd voor het Weekblad Simplicissimus
in de Kunstzalen van J. C. SCHUL,L,ER,
Plein 99<** -i- -n- -H -t- -+ '«-Gftirru/
Geopend op werkdagen van 9?5 uur. Yrjj entree.
MAGAZIJN OÜD-HOLLAND",
75.
AIÏISTKKDAM.
Directie P. C. FAEREIiS.
T K i, K F O O V 99e I.
Door toevallige omstandigheden in het bezit van :
in uitstekende» staat, waaronder ze T zeldzame bieden wij
deze legen ongehoord lage prezen TK KOOP %AM. Voorliet*.
hebbers van antiek een zeldzame voorkomende gelegenheid.
WSNELTJES:
TKOPERGIETERY
i-3KOPERSLAGERY
^KOPERWERKEH ? hAAR? MODEL
DF--TEEKEhiriG
LECTRO-GALVANI5CHE
== INRICHTING ====:
KENNEMMER5TRAAT? Ni l
HAARLEM
Ni/' '\ix' ' --J/ 'si/'
-\lx-^_^J.N-_-^_^£^_-<2^
Alp. tat- en
SIER KUNST"
IV.
S"Verschillende soorten Aardewerk,
Batik- en Borduurwerk, Koper-werk,
Beeldhouw w <. rk.
Schilderijen. Teekeningen, Ltsen,
Foto's en Lithogiafitën
Antiquiteiten (Meubelen, Aarde
werk enz.)
RUDOLF ELIOh i C'.
Kunsthandel
QER &C?.
3?a Noordeinde.
's-Gravenhage.
Permanente tintr.onstclling
v: Schilderijen en Aquarellen.
f
KUNSTHANDEL =?= - - =-=
WED. G. DORENS & ZN. =-: - :-:
EXPOSEERT: - - - - ROKIS
56ORIGINEELE ETSEN EN' LITHO'S VAN
BAUER, DUPOXT. GR. VA M ROGGEN,
MOULIJN.NIEUWENKAMP,
______ W1TSEN, E. A.
ORIGINEELE FRANSCHE
KLEURETSEN.
ETSEN NAAR SCHILDERIJEN VAN
HOLLANDSGHK MEESTERSVAX PROF.
DAKE, GR. VAN ROGGEN. E. \. f t t
REPRODUCTIES PROCÉD
, _-??VAN' MEURS.
SIMILt-AQUARELLEN,
KLEURDRUKKEN, ENZ. t t t i t t t
COPFNHAGEN PORCELEIN t t t t
REPRODUCTIES NAAR BEELDHOUW
WERKEN t t t t t t t t t t
- SPIEGELS EN ENCADREMENTEN.
IAMSTERDAM
HILVERSUM
ACHTER ST. PIET BB 16
-:- -:- Utreclit -:-
-:
MAGAZIJN VAN COMPLETE
MEUBELEERING EN bTOFFEERINQ =
VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN,
SPECIALE AFDEELiNG ANTIQUI
TEITEN EN KUNSTVOORWERPEN
WONING-INRICHTINGEN
2.2>-q SPUISTRAAT. 76 DAMRAK. AMSTERDAM
fl (C L D C OH E'S 11
QP KOPER EN ZINrS
6EB°WHPELIX MERITIS"
?KCIZERSGRAChT32<f
R