DE A M S T E II D A M M E R WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. Ub9 Ion bestaan de cantine weer in gebruik te Bemen, temeer, omdat, toen de legerplaats bij Harskamp als permanent schietkamp TOOF de infanterie werd ingericht, dat ge touw daar door het Rijk is gezet met de bestemming om voor «de officieren ah canWnetedienen. Soortgelijke gebouwen bestaan immers insgelijks ten behoeve van de Onderofficieren en van de soldaten. Indien men nu nog bovendien weet, dat Tan ie Ier officier, die voor de eerste maal dat schietkamp bezoekt, een bedrag van ?»ier gul len als entree wordt geheven, dan blijkt daaruit voldoende, dat die cantine ket karakter draagt van een sociëteit, welker comfort het gemeenschappelijk eigen dom is van alle officieren, die voor den dienst in de legerplaats moeten vertoeven. De vraag rijst: waarop s'eunde die order, en zien wij hier niet Teel eerder een nieuw staaltje van singulier militair optreden ? Teekenend is intusschen, dat tegen dat 'wegjagen op heftige wijze werd geprotes teerd door... een offbier van gezondheid, wien het nog nimmer was overkomen in zijn voorbereidingstijd, toen hij nog niet het voorrecht had de militaire jas te dragfln, op zidkeen wij/.e te worden behandeld. O bra e aesculaap, wen u alvast maar aan dergelijke bejegeningen! Gaarne geKioven wij met u, dat ge als gtulent nooit de kans heSt geloopen naar bed te worden gestuurd, doch toen hadt ge nog niet M!»t het kleed zó5.reel van u we persoonlijke vrijheid ingeboet. Naar verluidt, heeft een kolonel, die >ok onder de weggestuurden behoorde, ernstig Tft'zet aangeteekend' tegen de ondervonden behandeling. Of het geholpen heeft? Intusschen i} bovenstaand staaltje kenscKetsend voor het singuliere optreden van sommige militaire chefs! AU zoo iets kan gebeuren onder offieieren, onder de meerderen", hoe moet het dan wel toegaan ten opzichte van de minderen''? ? En dat in een tijd waarin gestreefd wordt naar populariteit van het leger onder de leus: Leger en Natie den! Observator. * * # Bijlage: Alinea uit het Afdeelingsverslag Tan de 2e Kamer, Hoofdstuk VIII; D.>or sonmige leden werd de geest in het leger heersehende niet gunstig genoemd mat verwijzing naar het gebeurde in de tegeridaats van Harskamp, waar zelfs een manifestatie tegen den generaal-diiisieeommandant zou hebben plaats gehad." De Pandbeleening. i. Lang nog, zoo niet eeuwig, zal de beleeaing op onderpand blijven bestaan en nx)dsakelijk blijken, ook in de best georgani seerde samenleving, daar zij voorziet in den drinijendsten nood, ontstaande uit onvoor ziene omstandigheden, die de meest zorg19 m en niet kunnen bezweren. Bij alle volken kan men eene klasse vinden, die van de dagelijksche verdienste moet leren. Aangenomen, dat de gezondheid en ie krachten niet in gebreke blijven, wordt daarin van den eenen op den anderen dag gele'f]. De geringe verdienste en de onmo gelijkheid om te sparen, niet zelden de last Tan een groot gezin, werkeloosheid, rampen, enz. zullen ds leden dier klasse noodzaken, om in moeielijke tijden hulp te zoeken in het beleenen op onderpand. Want hun toestand ontneemt hun alle krediet en daaruit volgt de noodzakelijkheid otn crediet te schepeen door het geven van onderpand. Voor allen geldt in deze eigenlijk dezelfde noodzaik. Een rekening-courant wordt aan een handelsman in een bankinstelling «lechts toegestaan na voldoende bevonden zekerheid (krediet). De hypotheek is niets anders dan beleening op onderpand. De prolongatie op effecten is een andere Torm daarvan, maar bij die verschillende «peratiën mist men niet het direkt gebruik Tan Ket onderpand, hetgeen bij de beleening op goederen en zaken, hier bedoeld, wel 't geval is. Er is, in 't laatste geval, opoffering met daartegenover groote verantwoordelijkheid Toor den pandbewaarder, aan den pand gever de verplichting opleggende, om te deelen in de noodzakelijke kosten van be waring en administratie. . Vandaar de schijn van woekerwinst, zelfs lij de best georganiseerde instellingen, die geen eigen inkomsten (fondsen) hebben en die derhalve de kosten van bewaring en administratie moeten ontvangen van de jandge vers. Het geldt de vraag: Op welke minstDE ANARCHIST. Naar het Pi-ansch, van JEAN CHANTAVOINB. III. (Slot) Van lieverlede begonnen ook zijn gedachten weer terug te keeren. Langen tijd had inen even teer voor het verstand als voor het leven van Chamard gevreesd. Gedurende de kritieke pe iode van zijn ziekte had e2n langdurig delirium zijn ziel gezuiverd. Zooals een ah-^ces een golf van etter uitstort, zoo had lij al de gemeenheid van zyn liederlijk leven, «l het vergif van zijn misdadige gevoelens Tan haat en wrok uitgebraakt in een vloed Tan vuile kreten, van gemeene woorden, die den oppasser deden grinniken bij het zien Tan de doodeUjke ontzetting der zuster. Ea daarna had hij, dagen achtereen, in 't geheel niets gezegd. Slechts af en toe een dof ge kreun bewees, dat hem in zijn verdooving nog een sprankje bewustzijn overbleef. Maar, langzamerhand, schenen de nevelen, die zijn hersenen hadden omhuld, minder dicht te worden ; hij begreep wat er tegen hem werd gezegd. En hij begon zelf ook weer een paar woorden te zeggen. Het was, alsof hij weer opnieuw leerde praten, het ging met al de onhandigheden, de aarzelingen, de naïveveit T«n een kind, alleen maar met veel snellere vorderingen» De herstellende maakte korte, kinderlijke zinnetjes, zoekende naar zijn woorden, ze herhalende en herkennende, als ze hem werden voorgezegd, vragende naar de namen van allerlei dingen, die hij had verkostbare wijze kan men in de voor de betrokkenen bestaande behoefte voorzien ? Er bestaan ten deze in de verschillende landen drie van die wijzen", ze zijn: 1. Geheele vrijheid tussehen panlgever en pandbewaarder. 2. Verpachting van het recht om te be leenen aan particulieren, met limieteering en reglementeering. 3. Monopolie van beleening op pand door den Staat of de Gemeente in Banken van leening. 1. Geheele vrijheid tussehen pandjeoe.r en pandbewaarder. Is geheele vrijheid tusschen pandgever en pandbewaarder mogelijk:' Mag men aan nemen, dat de concurrentie zul tengevolge hebben: vermindering van kosten,voor den pandgever ? Wat in deze is opgemerkt vóór de schep ping van de Bank van leening, en ook ge durende tijdelijke of geheele opheffing ah in vele gemeenten ten onzent en bijv. in Frankrijk in Van IV en ook elders, toont aan, dat de behoefte nog steeds dezelfde is en in deze de transactiën in t geheel niet vallen onder de algemeene regels en wetteu van vraag en aanbod". Het is immer ten koste van de arme hulpzoekenden, dat ten deze aan den woeker vrij spel wordt gelaten. Het is ten koste van hen, dij, dikwerf door honger ge Irongen, na meermalen weigering te hebben ontvangen bij het vragen on voorschot, overstelpt door schaamte, toestemden in alle conditiën, die van hen worden gevergd. De hetende Fransche staatsman Necker heeft gezegd : De woeker wijkt geheel af van de gewone overeenkomsten in de maatschappij, waar de leeners en vo >rschotgevers onderling den prijs van het loon regelen, onderworpen ah ze zijn aan het algemeen gevolg van vraig en aanhol De woeker onstaat itn ner uit bizoiidere toestanden, uit misbruik van den sterke tegenover den zwakkere;, zijn micht vindt haar oorsprong in gierigheii en hebzucht, uitgeoefend op de zwakke klasse van de maatschappij". De wetten tegen den woeker in 't algemee.i hebben echter nimmer zijn voortgang ge stuit, want naarmate de controle scherper wordt, verdubbelen de woekeraars hunne voorbehiedrniddelenen tevens hunne eisenen tegenover hunne si ichtoll'ers. Wil men den wjeker in 't aljemeen be' strijden, wat wij een anaïdeu-arbeid isoemen,dan zal men behporen aan te vangen b.v. met een aanval op die groote geld-verdienerijen, waar het doel alleen is om de grens van den geoorloofden winst zoo dicht mogelijk te brengen bij dien van den ongeoorloofien. Wie kan echter die grens in 't algemeen bepalen ? Wie zal hier woeker on lerscheiden van geoorloofde winst? De Usantiëti" zijn voor eiken tak VAU handel verschillend, en die usantiën verbreiden niet zelden een woeker-pirfum. Maar waar is de maatstaf? Terecht komt dan ook in de Nederlandsche wetboeken het woord woeker'' niet voor. Z'er te betreuren zou het zijn, als de ten onzent opnieuw aangekondigde s-trijd tegen den woeker in 't algemeen (ontstaan uit de zeer loffelijke pogingen van den Xei. Vrouwenbond tot vermeerdering van het zedelijk bewust/.ijn" om beperkingen te verkrijgen van den woeker in de pindjeshuizen) ten gevolge zou hebb;n, dat de eenige remedie voor die beperking, namelijk een kracVtiger en verbaterde werking der offijieele Banken van leerling, zou worden van de baan geschoven. Er zijn teekonen, die de se veronderstelling wettigen. Voorziening in het zóó urgent vraagstuk der pandbeleening ten onzent door een liijka-wet mag niet nitlrijveii, dit is alge meen gevoel! eu erkend. Het vorig Mini sterie heeft zich deze moeilijke taik krachtig ten doel gesteld en zeker was daardoor ? ware het aan het bewind gebleven reeds eene regeling getroffen, maar het huidig Ministerie toont nog geen lust om dit toch zoo dringend vraagstuk, door welks oplos sing millioenen in de zakken der armen zouden kunnen blijven, tot een eind te brengen. Zou die armzalige politiek" ook al hier van de oorzaak zijn? Wij zien eerstens heil in het beteugelen van den woeker uitgeoefend in de patidjeshuizen, on achten dit beteugelen'' be reikbaar door eene Rijksregeling der 15 uiken van leening; zooal.s de Buiken nu zijn is slechts van een moeras" te spreken. En hoe meer dat een moeras" is, des te meer bloeien de zaakjes der woekeraar-i. Hieroij zijn het tocünog niet zoo zeer de ge'en. Hij begon van d igtof. dag meer plezier te krijgen in het spreken, als iu een oud en te geliJKertijd verra-send nieuw spel. Toen hij zoover was, kwam het nonnetje uren ea uren achtereen bij zijn bel zitten; /ij brei ie, naaide en verstelde, en praatte ondrtrtusschen honderd uit tegen Chamard. Zij vertelde hem over het Ie/en iu hut klooster, over As regelmatigheid van de gebeden eu de eere diensten, over het huishouleiijk werk, het verzorgen van den tuin, de ariaenbez .eken; in dat kunstmatige bestaan, buiten ('e wereld en al haar strijd staan Ie, was g<-(n plaats voor zorg of slechtheid. Ui1 gestrekt tussehen de witte lakens, verzorgd en ge koegterd, vergeleek Crminard zijn leven met dat van de brave nonnen. Hij gevoelde zich geheel aan haar gelijk, «n geheel vervuld vau die werkelooze gelukzaligheid, d e hei ligheid wordt geaoemd. Zijn vrosger bestaan, met a', zijn hardheid en slechtheid, herinnerde hij zic'i tenauwernood meer; dat >vas van hem afgezonderd, van hem gescheld »n, door een diepen afgrond zouder brug, waarvan hij de overzijde niet eens kon zi u Er was niets meer overgebleven vaa d;m ouden Cnaaaard: \u hij verzorgd en verpleegd werd, nu hij zich omstraald gevoelde door toewijding, was hij zelf vol zachtheid, vriendelijkheid, dank baarheid, vol milde gevoelens, die zijn hart verruimden, zooals iemand, die uit een vuilnisput komt, voelt, hoe de frissche lacht zijn longen verruimt en reinigt. Door zijn ziekte had hij een volkomen gedaantever wisseling onderdaan; zijn herstel was een aardsche opstanding en de kinisheid van een nieuw, smet'eloos leven. Als de zuster hem eenuen tijd alleen moest laten om naar de kap-ji of naar de keuken te gaan, liet zij het ean of andere boek bij hem achter om hem voor ver veling gsvirderde onmatig hooge renten, die de ongelukkigen plagen, als wel de praktijken toegepast om de te pand gegeven voor werpen te benaderen. Het groot aantal pandhuizen, dat, als er vrijheid in deze bestaat, dadelijk uit den grond schiet, toont aan, dat het bedrijf misschien daarom in hoofdzaak zóó gezocht is. In het jaar IV, toen de Parijsche Montde-Piétézijn poorten had moeten sluiten en een ieder mocht beleenen, d. w. z. een pandhuis houden, werden in korten tijd tal van inrichtingen door pirticulieren geopend, als: ('ui-se au.eitialre, Lombard L<ift*on, Lombard Feijdau, Lombard Sériliij, Lombard AugiMtin, enz. en al die hui zen hadden m een kort tij dsbest <k een zoo ontzettend aanta.1 andere gebaard, dat in so nmige wijken de lantaarns, die ze aankondigden, voldoende waren ter ver lichting van de straten. DJ zich aan het bjdrijf wijdende industrie hal en heeft nog, wij hoeven het niet te zegden, slechts n doel voor oogen, ijeldverdienen. Wat men nog steeds ziet met den handel in beleenbnefje->, toont aan, wat m ;n ten deze moet verwachten bij volkomen vrij 'eid. Loon Say stelde zich daarom de vraag: Is het geen misbruik en schandaal, dat die Helen, dikwijls iu een hok, tal van iioederen opslaan, niet eens beveiligd tegen diefstal en bran l ? Wie geeft in dat geval de goederen of hunne waarde terug ? Niemand, want er is geld, noch eigendom; geen waarborg hoegenaamd." Ea wat is het gevoelen van het hygiënisch staatstoo ;icht iu deze? l'.t het bovenstaande besluiten wij, dat de beleening op pand moet geschieden in gemee lelijke publieke inrichtingen, waar het doel niet is om er winst mede te behalen en waar niet meer kosten worden betaald, dan die noo lig zijn om het bedrijf op de minst kostbare wijze te voeren. OM die redenen zijn schier alle gouver nementen er toe overgegaan toezicht te houdiii op de pandbeleening, z)o\v^l op die door particulieren geëxploiteerd als op de Banken van leening. In een rapport, opgemaakt in l'an l'JII, door den Itaad van het departement vau do Seine, wordt met betrekking op de plaats gehai hebbende sluiting van de Parij-sche Bank van leening (daar men had gemeend het bedrijf aan de particuliere industrie te kunnen overlaten) gezegd: De pandbelcening is een maatschappejke behoefte voor den arme, die in geldnood zit, voor den handelaar, die eeue plotselinge betaling moet doen, in n woord voor allen, die, door welke omstandigheid ook, door tijielijk eenige ineuoelen of goedereu te missen, zich moeten redden zonder ze voor goed te moeten verkoopen. Maar het zij verre, dat men uit een vrijhandelsoogpunt deze pandhuizen zou moeten laten ^voortwoekeren; het belang van den handel, van den arme, van de pubiieïe moraliteit, eischt, dat men zich hauste otn die gevaarlijke huizen te sluiten." Ik herhaal, men had toen genénd de Bank van leeniug te Parijs to kunnen missen en zij was gesloten geweest. 'i \ri'riiiichti-nj van Ii"t re.i'ht om i'1 beli'eiK'n ann iiarlirullei-i'i/, met li.m inf.'i'rimj en rn'jiciiienlK'M'in/j. Bij de Kngo'gi'h sprekende volken, in Oroot-Brittanuic en A'iurika, bestaat dit systeem. Eene corpora'ie pacht v;in het Gouvernement of van Ie Gemeente het recht om, onder limieteering van dj te hcfl'-m kosten, en mot bepaalde voorschriften, voorschot to verleenen op pand met den aankleve daarvan. De resultaten daarmede verkregen, worden zelfs door de Ivigelscho pers ongunstig beoordeeld en de han lelingen van ie ,.achters (Pawnbrokors) w irden herhaaldelijk aan de kaak gesteld, terwijl daarbij do Banken van leerling van the continent" in gunstig licht komen. De drie vergulde ballen boven de deur van oen pachter zijn h"t ui;hangboi'd van den EnguUcheu pandjeshuishouder, want op betere benaming kan hij geen aanspraak maken. In sommige gedeelten van het East-Knd zijn ze even talrijk ah de kroegen, veelal daarrua-r, en er soms mede verbonden door handdsrelutiën. Do chefs noemen zich niettemin directeur" en de pacht is meestal in handen van eeuige farailiëi), die de zaken reuelen. Kr is een enorme som noodtg om een inrichting te m >i:en houden, uuur niettemin is het métier' /-'er gezocht, w,int men eis"ht zeer hooge renten van de voorschotten. Xerstens bestaat verfoeilijke!' itv-rAvr-syoteiMn dan het in Groot Brittannië', door den Staat bij de wet van 10 Augustus 1872 toegepaste. te vrijwaren. Het waren allemaal kleine verhaaltjes, go-d^ekeurd door bisschopp n, aartsbisschoppen en kardinalen, die op het BC lutblad hun goedkeuring hadden laten afdrukken, onderteekeud door hun voornaam, gevolgd door een kruisje. De verhaaltjes heatten: Het nare lei.vn, Van de narde tot den Ifei/ul, Gatpard of de oiilifkende zomi, Veryeei mij niet, enz. Zij bevatten noch op zettelijke predikaties, noch een uitdrukkelijke moraal. Maar op de eenvou ligste wijze ter wereld, d jor de be-chikkmgen van et-n gemoedelijke bjven atuurlijke macht, werd de ondeugd altijd gestraft, of veroeterd, de deu^d zonder uitzondering beloond door een rein en bescheiden ge.uk. AU Cuamird «en van deze vrome geschrif jes had ui'gnltizen, was hij, vol vertrouwen en vol blijmoed.ge karate, vasc besloten het goe Ie te doen, hetgeen zoo gemakkelijk en zoo voordeel i i was. Door zich patiënt te voelen, had hij bijiia vergeten, dat hij t en veroordeelde \vaj, docti toen dat hem weer te binnenscbojt, trok hij zich weinig ervan aan. Hij had in de boek-m van de zmt-r de ge-chiedenis van verscheiden veroordeelden t;ele'.jn, die, teruggebracht tot den godsdienst, zich een eerlijk ea fatsoenlijk en dientenievol ie zeer aangenaam bestaan hadden weten te ver werven. De Voorzienighe d zou hen voort durend in het oog houden; daar er geen bagno en geen galeien meer bestonlen, zou hij naar het een of andere verafgelegen oord worden gestuurd, naar Cayenne of Nieuw Caledonië, liefst naar Ndenw Caie ioniëwaar het klimaat beter is. Daar zou hij lan den grond bewerken. O /erigens zou hij niet precies gelij 'tstaan met de overige veroordeelden: anarchie, dat is politiek en omgekeerd; hij zou dus met consideratie worden behandeld, en onder niet In Amerika, waar hetzelfde systeem be stond, hebben eenige filantropen concurrenti) aan de Pawnbrokers" gedaan, doar het oprichten van Banken van leening, waarin men tegen matige kosten voorschot kan krijgen, niettemin met zekeie winstbeooging. Iu Groot Brittanniëw«rden 20 maal meer panden beleerd dan in Frankrijk. Te Lon den heeft men 650 pinJjeshuizen, beleenende 39 millioen panden tegen circa 15 millioen pond Sterling (180 millioen gulden) In Frankrijk bedraagt dit respectievelijk 5 millioen panden tegen 100 millioen francs (48 millioen gulden). De kleine panden, die de meeste last en zorg medebrengen, zijn de meest betalende. Beneden 10 shilling (t (>) voorschot worden de niet geloste panden, na een jaar en 7 dagen, eigendom van den Pawnbroker. Boven 10 sh. (?6) worden ze nadien ter mijn verkocht eu heeft de pandgever op de meerdere opbrengst, boven het voorschot en de kosten, gedurende 3 jaren recht. Voor de beleeningen boven 2 pond st. (f 24) zijn de conditiën eeuigszins minder drukkend. In Engeland helpt, de pawnbroker den vemlumeester (Gjuv.) bij den verkoop en koopt in wat turn aanita.f, o:n du daarna in zijne winkels te verkoopen. Men kan de praktijken, uit een eu ander voort komende, nagaan en deze geschieden niet medeweten van het Gouvernement, ten koste van den pandgever. Te Ne w-York, zeiden wij, vereenigden zich in 1892 eenige kapitalisten, om de Pawnbrokers concurrentie aan te doen. Het succes van de eerste bank van de Pro vident Loan Society was ongelooflijk. Men hief l pCt. rente per maand of gedeelte van een maand, terwijl de Pawnbroker 2 i 3 put. rekent, n*ar gelang van den staantijd. Te Parijs heft men aan den Mont-de-Piété7 pC't. per jaar. Sedert zijn te New-Vork, Brooklyn, Philadelphia en Baffalo tal van die banken gekomen. Met eenige voldoening ziet men die in richtingen bloeien in de imest bevolkte en drukste gedeelten; in de stillere en armere wijken schijnen ze echter de kosten van het bedrijf niet te kunnen opbrengen. Zóó moeten juist zij, die er de meeste oehojfte aan hebben, bij den pawubroker terecht komen. De 3e categorie, en daarmee onze con clusie, behandelen wij in een volgend opstel. C. G. POI.VMET, Oud-directeur van de J>uii/,' eau Leeniiuj te Amsterdam. etem fier EncyïM ; u omioici Over ie dn Duitsland zijn geen modernisten", zeide mij eens een Italiaans priester, want wat bij ons modernisme;' h-et deki zich vrijwel met wat in de geschiedenis der filo sofie: Kantiaaisuue" genoemd woidt." Deze bewering heeft veel waars en kan misschien te pas komen nu de Eucyküek, d. e opgesteld is in dat land o 'er de bergm '.oveel bewe ging d^ed ontslaan. !)e moderne aeiveging in Frankrijk en Ita'iëis wezeniik versunillend vaii die in Duitsland gaande is1. Al weet ik dan ook, dat get-sielik^ bewegingen nooit volkomen te om ijneu y.ijn, en n .oit precies wjrtuj ouiüreuid d,>or de politieke graaien van een land. liet 'iioiornisine ', zoals bet in een be paald-; fran-e en italiaiuse, theologiese bewe ging tot uiting kwam htefc de oorzaak van zijn veioor leling gevonden in het fei<, dat tiet z;c!i door bepaalde rtios Jliese synthesen van modern d'-iii^eu" beïnvloeden liet : de Encykiiek noemde ze agnosticinnie eu immanjnisint! vooral. De, diiitse theologie oeweegt >.ic!i bijna uitsluitend op ..einpiries-p-ychologiese en krities historiese'' oanen : iets anders lag niet iu haar evolu'.ie. Hieiop m «et bezouder worden gelet door een ieder, die iets van de tegenwoordige stand der iatiiolieke theologie beoordelen wil : «lat van de voor uitstrevende katholieke theologen een deel ich leiden laat door een bepaald lii-jsoting .sisteein, terwijl anderen van de mo lerne ge dacbte aKeen het we'.erjlike grijpen om er op ;e letten bij een theologie voor onse tijd, zonder Je gebondenen te zijn -'an eea Per soon, die, naar zij ti aard die gedachte gedacht er. geschreven heeft (Vergel. Internationale VV'ociieuschrifi: Pr. Vdo. Ehrhard. I.Jg.No.S, 9;. Hoe. het iu Frankrijk en Italiëtot /.nik een beiveging komen kon wordt lichter begrijpeiik, als uien de historie ziet: vooral wanneer men ziet in welse toestand ie katholieke theologie zich te voren daar bevond. ,.Z j oefent op het nationale geestes even van die landen, waaral te streng toedicht staan. Tengevolge van zijn voorbeeldig gedrag zou bij al spoedig een zekere mate van onafhankeUjiheid ver krijg n, en een stukje land om voor zie tl zelf te bïbuuvven. Arbeid onder de a vrijen hè.nel schenkt vrede en kalmte. Hij zou zich wijs en verstandig gedragen. Om niet alleen te slapen, hetgeen hem langzamerhand weer bevuil te hiuderej, zon bij een van zijn vrouwelijke lotg^uooten trouwen en de sta nvader worden van vrije kolonisten. Waartoe was het noodig, de bestaande maatschappij te verwoesten, als ieder rnan de onge lul lige kiem voor een toekomstige maatschappij in zich draagt ? Al die overpeinzingen lachten Chamard nog vriendelijker toe dan de zon, wier door het veiuter naar binnen vallende stralen de zwarte scnaduw der ijz^-rei staven op den lichten muur afteekendeu. Gedompeld in een soort wellustige leiighe.d vergat iiij de ge heele wereld om zich heen. Maar d: wereld vergat hem niet. De heer Lïlong de K inceray eu Dr. 'hargeboeuf waakten met liti'deover zijn hei stel. Van lieverlede had de directeur alle administratieve gestrengheid tegeno/er hem laten varen. Hij s ^rak. op ininzamen toon tot hem, informeerde naar zijn muiltijden, naar zijn eetlust, naar zijn spijs/erte;ing, naar zijnnachtrust. Hij noemde hem beste Chamard. Al d'e kleine vrieadelijkheden trollen den zieke zeer; er viel niet aan te twijfelen: de vrede tusschsn hem en de maatscfjappij was gesloten. Bij het ver'.a'en der zieken:aal spraken de directeur en de dokter steeds luider hun vrf ug Ie uit, nu van dag tot dag de kans op instorting van denzi^ke minder waarschijnlijk begon te worden. Toch maakten hes mini sterie, de pers en de pu ilieke opinie zich ongerust over den langen duur van het van de bevolking in overheersende meer ier heid katholiek is, niet alleen geen leidende invloed uit, maar zy heeft daar haar publieke plaats in het geestesleven bijna totaal ver loren en is tot een speciaal-, ik. had baast gezegd: geheim-wetenschap van de klerus te uggezonken. Zij is in alle vier die landen bijna geheel en al in een tilloie menigte seminaries gevlucht, en leidt in vele van deze, ove.-igens zeer achtenswaardige insti tuten, een recht kommervol bes'aan.' (Alb. Ehrhard t. a p.) Het is geen wonder, dat gfi°8teliken, wier theologiese opleiding langen i ij l zo behoeftig was geweest - tot voor belrekkelik korte ujd waren er in Frankrijïnog seminaries, waar de s'udie" der theologie bestond in het van buiten leren van een niet eens bizonder uitgebreide katechismus, en het bewijs van voldoende tneol >gie-kennis ge'everd werd door die boekjes met vragen en antwoorden te kunnen opzeggen het is geen wonder, dat die geesteliken de drang in zich voelden, tot vermee'dering van \veten en verdieping van leven v )oral, te grijpei. naar de moderne filosofie. 1) Wat men hun had voorgezet had ze begrijpelikerwijze onbe'redigd gela:en,en zij vonden hè; zoeken naar waarheid een hoge drang in zich. Zij wilden het franse volk ook wat beters geven, dan het armzalige geestes leven, dat m ^n hun gelaten had. In o /ereenstemmmg nwt de geestesrich ing van de tijd beleefde de theologie het begin van een nieuw leven; zij. voor wie het moderne denken vreemd was geweest, werden wel eens overstorm i door een bepaald synthese", die er de neerslag van was geweekt in een die dacht. De Encykliek is een betekenende daad, en haar betekenis ligt vo r zover die nu reeds is te bepalen in dit fe;t : zij n>rr/it ren 4'im tegen de aanstormende xtroomransuitjectivisiiH!, kantianisine en refat'ciime op. Sinds Plato en Aristotelcs hebben geleefd is de strijd tussen beider geesten niet uit de wereld geweken. In de eerste eeu Yen vau het Christendom had, door de Neoplatonici, Plato vooral invloed geoefend op de ontwikkeling der theologie: de griekse kerkvaders met hun oosters-spekulatieve zielen en hun p'atonies gedachtenbewee^ hadden de ontwikkeling ge dragen; ook Augustinus nog, die overigens om westerse geboorte en oji zijn bizondere psycholoziese ontwikkelingsgang, steeds meer ..juridies" werd. Later kwain l^ngs moorse weg Aristottl^s weer te ug, en Thomas vooral leidde hem de katholieke theologie binnen. Zo duurde het een tijd, tot de Renaissance'beweging het 8ubjjctivisme eeu element in de historie kwam mak-n. De kerkeüke theo logie echter bleei steunen op Taoma". Het su1 j Activisme en individualisme, die principieel en histories vrijwel samengaan Ixacht het p-ote tmtisme voort en, later, de füoso/ie der ddeali-tten, Hetideaal?evena'.s de kunst zijn we.renlik ie's subjectiefs: alleen objecti-f gekend blijven z=i morele en esthiuese regelen. Het is dua geen wonder, dat dj ideaüstiese filosofie hoofdzakelik Biijectivisties was, en dat, Piato, de kunstenaar en idealist, voornamer rol er in speelt dan Arisioteles, de verstandige. De kath dieke theologie, die op een objec tieve openbaring zich baseert, heeft als zo danig een objectieve waarheid te behouden. Zvj heeft dit als menselike wetenschap, ook iilosofies te doen en deed het naar Aris'.otelesT hom a s. Het subjectivisme, dat de waa-de der open baring alken maar vinden kan in de relatie tot de mens, haar waarheid en de innerlika ^auv'jeotieve) ervaring van de menseziel (,,iiumanerjtis-ne" ooi wat het beweert, ?aiuo->tiiirme" om nat het lochenl) bete kent dus een gevaar voor de g loofsleer, die als een objectieve waarhtidtiahoad de kerk te bewaren beweert. De moderne fi osofie is ech'er niet voor niets eu zonder waarheidsinhoud in dr- wereld aekomen, en het geegteswerk van theologen, dat daarop is gebouwd, kan van grote bete kenis djn voor wie zich niettevre len stelt met een kenni-< van waarheid, die aan de opper vlakte blijfr. 1' eologen, die m°nen als in een rekensom God en het goddelike te kunnen ontleden, zijn weggevloeid in hun absttakte gedachter , terwijl hun hart donker bleef in onwetend heid. Zoo zijn zij bij al hun begeren wijs te zijn dwazen geworien, en de eeuwigonverauderlike God die het Lï?enis, hebben zij zich gemaakt naar de beperkte voorstel lingen van mensen (R,»m. I 21, 23) Niemand heeft God ooit gezien" wat .ij weten of ;nenen te weten van Gods we^.en en het Mysterie is maar menaelike kennis, die het 1) Het niet bij alle modernen" treffende verwijt van onbekendheid met de scholastieke wijsbegeerte houdt dus te/ens een verwijt in voor anderen, die hen niet voldoende daarvan op de hoogte hebben gebracht. geval. De geruchten over Chamard's ont vluchting, min of meer versterkt door de angst voor wraaknemingen van anarchis tische zijde, begonnen weer op te duiken en vonden geloof. Een tweede verzoek tot interpellatie werd bij de ICatner ingediend. Ten einde den datum van de terechtstelling te kunnen vaststellen, vroeg het ministerie aan Dr. Chargeboeuf, over hoeveel tijd de herstellende de ziekenzaal zou mogen ver laten. De dokter bracht een zeer objpctief rapport uit, ,aan het einde waarvan hij de conclusie trok, dat hij zich als medicus ver plicht achtte, den zieke voor onbepaalden tijd te verbieden de ziekeuzaal te verlaten, hetgeen noodlottige gevolgen voor den patiënt zon Kunnen hebben' . Uitgaande van dit rapport legde de minis ter dus in sierlijke bewoordingen aan de Kamer uit, dat de ziekte den zieke voorloopig onttrok aan den arm der gerechtig heid: men had hier om zoo te zeggen te doen met een ge?al van pathologische immu niteit. Hij laschte iu zijn redevoeringen een. paar fraaie zinsneden in, waarin hij de moderne ziekeninrichtingen vergeleek met de kapellen, die in vroegere tijden aan een ieder een onschendbare wijkplaats boden. De geheele Kimer juichte deze vergelijking toe, de rechterzijde omdat zij haar begroette als een hulde van de regeering aan den gods dienst, de linkerzijde daarentegen omdat zij haar beschouwde als eeu tegen-over-elkaarstellen van een wereldlijke instelling en een door clericalisme revleKte gewoonte. Toen de spreker naar zijn plaats terugkeerde werd hij gelukgewen?cat door een groot aantal zijner collega's, en werd met algemeene stem men tot het publiceeren van zijne rede besloten. * * *