Historisch Archief 1877-1940
l
No. 1590
D K AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
seerd, afgegoten wordt en daarop de ver
schillende exemplaren in den gietvorm
-gestampeerd". Hier wordt ook het eigenlijke
beeldje geboetseerd, daarop snijdt een
machine, niet ongelyk aan die, waarmee
medailles worden gesneden, den vorm na
in hout, met een stift, die alle buigingen
lijnbe wegingen van het voorbeeld volgt.
Dan legt de ontwerper aan ieder exemplaar
nog eens de hand, waardoor men inderdaad
unica kryet. Het spreekt van zelf, dat het
wenscheluk wordt gevonden, elke figuur
uit slechts n houtblok, van slechts n
houtsoort dus te vervaardigen. Zoo zijn
enkele van v. d. Hoefs figuren
uitcarmandelhout, dat een fijne zwart-grijze kleur
heeft, andere uit ijzerhout of palmhout.
Een aardig effect maakt echter dikwijls
even de afwisseling. Bij het oude vrouwtje
b.v. zijn hoofd en handen van ivoor, de rest
is van peerenhout. Die afwisseling, vooral
waar zij noodig is om de verschijning, die
hij weergeeft te typeeren zoekt y. d. Hoef
dikwijls te verkrijgen door plaatselijk beitsen,
en het is hier dat sommige technische
moeilijkheden optreden, die nog niet naar
vereischte zijn overwonnen.
De mooie, geestige vorm der kleine
figuurtjes, waarbij steeds naar een massale
ronding en levendige lijnen is gestreefd,
maakt dat ze in het geheel geen knutselwerk
zijn geworden. Misschien was het ook goed,
als de beeldhouwer er de niet erg gemoti
veerde ornamentjes hier en daar, o. a. bij
de dame, maar afliet. Dat is uit zijn
pottebakkers-ont werpen overgehouden
prutsverciering. En daar is het karakter der
figuren te groot voor.
CORNELIS VETH.
liilmimiiiiii in m lliuiiii n i i il
Maarschalk Bernadotte.
Door het overlijden van koning Oscar II
van Zveden achten we het niet van belang
ontbloot eene mededeeling te geven over den
bekenden Franschen maarschalk Bernadotte,
van wien deze vorst een kleinzoon was.
Jean Baptiste Jules Beinadotte was de zoon
van een rechtsgeleerde en werd den 26sten
Januari 1763 te Pau geboren. In 1780 trad hij
als vrijwilliger in dienst bij het Fransche leger,
waar hij spoedig opklom en zich als
divisiegeneraal bij de veldtochten van 1794 en 97
met roem overlaadde.
Na den vrede van Campo Formio als
Fransch gezant te Weenen geplaatst, moest
h|j spoedig de wijk nemen tengevolge van
«en oproer, dat ontstaan was door het uit
steken van de driekleurige vlag uit zijn hotel.
Onder Jourdan was hij in 1799 bevelhebber,
vervolgens voor een korten tijd minister van
oorlog en weldra lid van Napoleon's staats
raad. In 1800 kreeg hij het bevel over het
Westelijke leger, onderdrukte met veel beleid
een opstand in de Vendée en werd in 1804
stadhouder van Hannover, waar hij zich zeer
bemind maakte. Een groot aandeel had hij
in de overwinningen bij TJIm en Austerlitz.
Bij de vestiging van het Keizerrijk werd de
republikeinsche Bernadotte met eeretitels,
waardigheden en dötatiën overladen en in
weerwil der redenen van misnoegen, welke
hij den keizer dikwijls gaf, werd b\j achter
eenvolgens tot maarschalk van het Keizerrijk
(1804) en tot prins van Ponte-Corvo (1806)
verheven.
De betrekking, waarin Bernadotte tot Na
poleon stond, jegens wien hij een ijverzucht
en antipathie koesterde, welke hij niet altijd
wist te verbergen, bleef voortdurend gespan
nen. Zelfs was hij aan de familie Bonaparte
geparenteerd door zijn huwelijk met Mlle.
Désirée Clary, eene zuster van de vrouw van
Joseph Bonaparte.
Op vijftienjarigen leeftijd in 1794
had zij zich eerst door Napoleon het hof
laten maken, die toen slechts de arme op
half tractement gestelde artillerie-generaal
was, wiens dienstaanbiedingen door de Con
ventie werden van de hand gewezen.
VerDe nieuwe Koning van Zweden.
Koningswisseling in Zweden.
Zondagochtend, om kwart over negen, heeft
koning Oskar van Zweden de tweede van
dien naam zijn volk, zijn gezin, zijn land,
en naar alle waarschijnlijkheid ons aller
moeder, de planeet Aarde, voorgoed verlaten.
Hij gold onder Europa's vorsten voor den
meest vorstelijke, voor een van de wijste,
beschaafdste, veelzijdigste. Hu wist, meer dan
eenig ander koning, het decorum tot zijn recht
te doen komen, als een schoon vliegwiel
van den Staat" zich te gedragen, minzaam
en majesteitelijk te zijn. Hij was dan ook
zér populair.
Toch was hij van alle regeerende vorsten
voorzoover de tijdgenoot dat weet! in den
bloede de minst vorstelijke. Zijn grootvader
was de burgerman Bernadotte uit het Fran
sche provinciestadje Pau. Er zijn honderde
Nederlandsche families, waarvan de leden een
kleur zouden krijgen bij de gedachte aan een
dermate nederigen komaf!
Het burgerbloed doet intusachen niet altijd
kwaad in de aderen der hooggeplaatsten!
De Bernadottes hebben zich, temidden der
andere koningsgeslachten van onzen tijd,
onderscheiden door eenige intellectueele en
artistieke gaven.
Van Oskar II bestaan monographieën over
geschiedenis, heele deelen proza en... zelfs
poëzie. Dit heeft een bijzonder sympathieken
kant. Het is poëzie buiten ministeriëele
verantwoordelijkheid'' gedicht en gedrukt.
Al is het, naar kenners van 't Zweedsch
getuigen, ook en kon, ja mocht dit wel
anders ? zg. officieele" poëzie.
Oscar U's vader was componist, een zijner
zoons ijvert voor bij bel verspreiding, en de
jongste, Eugenius, schildert, met stemming"
op zijn schilderstukken.
Wat zal Oscar Guetaaf Adolf doen, die als
Gustaaf V den troon heeft bestegen?
Hu zal zeker aan de schoone renommée
der Bernadottes geen afbreuk doen.
M. C.
Koninklijk'slot Drottningholm (van de zeezijde.)
Wijlen Oscar II, Koning van Zweden.
?<§*>?'
De nieuwe Koningin van Zweden.
somber gestemd waren dan de generaal
Bonaparte, die de liefde van DéaireëClary
voor hem deden verkoelen. Ook haar vader,
een rijk koopman te Marseille, toonde zich
allesbehalve ingenomen met Napoleon's ge
negenheid voor Désirée en gaf voor dat hij
genoeg aan eenen Bonaparte in zijne familie
had".
Niettegenstaande Napoleon Bernadotte
zoowel na den slag bij Auerstüdt (1806) als
in den Pruisisch-Poolfchen oorlog (1807) van
nalatigheid beschuldigde, werd hij aan het
hoofd van een in het noorden van
Duitschmoedelijk zou er een nauwere verbindtenis
tusschen haar en Bonaparte tot stand zijn
gekomen, wanneer verschillende omstandig
heden die niet hadden verijdeld. Joseph
Bonaparte was met lastbrieven van het
Comitévan Algemeen Welzijn naar Genua
gezonden; zijn jeugdige gade en hare zuster
Désirée vergezelden hem. Mogelijk waren het
de nieuwe afwisselende indrukken der reia,
mogelijk waa het ook de omgang met andere
officieren, welke minder afgetrokken en
land gevormd observatiekorps geplaatst en
vestigde hij zijn hoofdkwartier binnen Ham
burg. De uitgebreide volmachten, waarvan hij
was voorzien, zoowel als het gewicht zijner
positie, werkten mede, om aan den staf den
luister en het aanzien eener hofhouding te
geven, die de blikken der bevolking van het
noorden sterk moest boeien, reeds half ver
blind als zij waren door de schitterende
zegepralen van het groote leger, waaraan
ook de prins van Ponte Corvo evenals de
andere maarschalken een roemrijk deel had
gehad.
In 1809 streed hij bij Wagram. Na dezen be
roemden slag kreeg B. 't weer met Napoleon
aan den stok wegens een dagorder, die hij
den Saksers, aan wier hoofd hij gestreden
had, deed teekenen en daarin liet voorstaan
alsof de eer van den dag aan hem, den
Prins van- Ponte Corvo, toekwam. Toen in
datzelfde jaar de Engelschen op Walcheren
«vilden landen, kreeg hy het opperbevel te
Antwerpen. Te Parijs teruggekeerd zijnde,
hadden er weer onaangenaamheden tusschen
Napoleon en hem plaats, omdat hij onte
vredenen om zich h«en verzamelde en
met revolutionaire demokraten connextiën
had aangeknoopt.
Een maarschalk, die zich meer met politiek
dan met krygszaken inliet, vond de keizer
beter voor een andere passender werk
kring te bestemmen. Napoleon benoemde
hem tot Gouverneur-Generaal van Rome.
Doch ziet, kort voor zijn vertrek kwam een
deputatie van Zweedsche afgevaardigden
hem zijn benoeming tot kroonprins van
Zweden aankondigen. Toen hij aan Napoleon
de tyding van zijn verheffing kwam kennis
geven, aarzelde deze eenige oogenblikken
omtrent de partij, welke hij te kiezen had,
en riep toen uit: Vertrek I Dat u w noodlot
vervuld worde."
Bernadotte kwam in Zweden, werd daar
door den van ouderdom verzwakten Karel XIII
geadopteerd en nam, na tot de Proteatanteche
kerk te zijn overgegaan, de namen van Karel
Johan aan. Als aanvoerder van het Xoorder
leger der geallieerden streed hij in 1813 bij
Gross-beeren, Dennennitz en Leipzig tegen
Napoleon's troepen. In 1818 besteeg hy den
troon van Zweden en Noorwegen en trachtte
de materieele welvaart van zijn aangenomen
vaderland krachtig te bevorderen. Hij over
leed den Ssten Maart 1844 en werd door
zijn zoon Oscar (Karel XV) opgevolgd.
G. H.
H. A. M. RoeJants. f
De thans verscheiden boekhandelaar uit
gever, H. A. M. Eoelants heeft zich in geheel
Nederland populair gemaakt door de
goedkoope uitgave van Nederlaodsche klassieken,
onder den naam: Letterkundig Pantheon. Ieder
Nederlander kent deze blauwe boekjes, en
menig Nederlander heeft er nut en voordeel
van gehad. In 1852 verscheen er het eerste
deeltje van. Gunstig ontvangen bij hetpubliek,
en in den beginne, met leede oogen door de
uitgevers aangezien, zyn meer dan honderd
van deze goedkoope boekjes in het licht ge
komen, bevattende werken van de beste
Nederlandsche schrijvers, in verschillende
eeuwen, en voorzien van aanteekeningen
door bevoegde literatoren.
Uit het oogpunt van handel was deze uit
gave een goede greep, maar ook nit het oog
punt van kunst en wetenschap: want dui
zenden heeft zij in de gelegenheid gesteld
kennis te maken met het beste der Neder
landsche letterkunde, wat den meesten, zon
der deze uitgave, onmogelijk ware geweest.
In 1846 had H. A. M. Roelants zich te
Schiedam als boekverkooper en uitgever ge
vestigd. In de vele jaren zijner werkzaam
heid heeft hij die stad door verbreiding van
voortbrengselen van den geest een beteren
naam bezorgd dan zij had door de bereiding
van het nationaal vergif."
Volgens den zeer ervaren A. C. Kruseman,
is Roelants als uitgever reeds dadelijk goed
begonnen met een paar kloeke ondernemin
gen, als: Van Dissel's Flavius Josephus"
en Welter's Wereldgeschiedenis." Daarop
volgden Hyrtl's Topographische Ontleed
kunde;" een tijdschrift: de Kinderkerk,"
en eenige romans.
Roelants heeft veel en goed uitgegeven.
Van het groote getal zijner uitgaven, mogen
H. A. M. Roelants. f
o. a. vermeld worden de tijdschriften :
Christoterpe, De Kansel", Oud en Nieuw,"
DamesCourant,"?Nederlandseh Museum,"
Stuiverseditie voor de Jeugd," Maandblad voor
Nederlandsche taal," Het Vaandel," en de
Jaarboekjes voor de Nederlandsche Her
vormde K«-rk" en dat voor gemeentebestu
ren" en de Nederlandsche Volksalmanak."
Wetboeken" gaf hij uit van Greve en Stolk;
ook Fransen van de Putte's Parlementaire
redevoeringen".
Tot de beste zijner uitgaven over geschiede
nis behooren: de werken van generaal Knoop,
van v. Rüstow, van De Roo van Alderwelt,
van Prof. v. Vloten, van Thiers; tot die van
letterkunde in al haar verscheidenheid, de
werken van S. J. v. d. Bergh, v. d. Hoop,
H. J. Schimmel, Piet Paaltjens, Koopmans
van Boekeren en een aantal goede romans.
Op het gebied van stichtelijke lectuur"
gat hij uit van De Charante, Piccardt, Steen
berg, Statius Muller, Réville; op dat van
onderwijs: boeken van Niemeyer, Kreenen,
Bakker, e. a. Voorts een menigte boeken
ten behoeve van het militair onderwijs en
tal van kinderwerkjes.
De meeste eer heeft Roelants ingelegd
met daze uitgaven: Cats" door Prof. v.
Vloten; Volksencyclopedie"; de verzamelde
werken van Zschokke, de Buil, Fred. Bremer,
De Koningin-Weduwe van Zweden.
Thackeray, Erckmann?Chatrian, de geïllu
streerde editie van Ch. Dickens, enz.
Voorts: Al de leerredenen van Oosterzee;
Prachtbijbel; het Nieuwe Testament met
platen Van Bida; de door Rochussen ge
llustreerde uitgave van Schimmel's binjeur
Semeyns," en De kapitein van de lijfgarde,"
en het reeds genoemde en geroemde: Letter
kundig Pantheon."
Den l sten Maart 1906 heeft H. A. M.
Roelants den dag herdacht, dat hy vóór
60 jaar zich als uitgever te Schiedam vestigde
en er als zoodanig zijn loopbaan begon.
***
H. J. Schimmel heeft op hoogen leeftijd,
nu vóór zeven jaar, een schoon getuigenis
van H. A. M. Roelants gegeven, met wien
hij reeds in 1843 in aanraking was gekomen.
Schimmel teekende hpm toen als Een
royaal uitgever." Sedert Roelants, uitgever
was geworden van Schimmel's Het huisgezin
van Baas van Ommeren" en opgekocht had
al wat Schimmel meer had geachreven, is
hij diens eenige uitgever geworden en ge
bleven.
Als een tweede D. A. Thieme en A. C.
Kruseman" schreef Schimmel wist
hij met letterconstenaars" om te gaan.
Was er sprake van honorarium, dan vroeg
hij wat hij daarvoor in zijn debet moest uit
trekken. Aarzelend noemde ik dan een cijfer.
Te weinig!" antwoordde hij dan wel eens.
Maar ik achtte 't voldoende en de zaak was
afgedaan.
In zijn huiselijke verhoudingen heb ik
H. J. Schimmel hem slechts in de laatste
tijden van meer nabij leeren kennen. Ik ont
moette hem, begeleid door eenige van zijn
naaste betrekkingen, wien 't was aan te zien,
hoe fier ze waren op het bezit van zulk een
vader en hoe gereed, om aan de hulde, hem
door mij in het voorbericht van de
prachtuitgave van Sinjeur Semeyns" gebracht in
de woorden: dat de kinderen mijner fantasie
steeds een prettig en vriendelijk thuis bij
hem hadden, toe te voegen: dat, wat hem
betrof, die hulde nog maar aan een klein
deel van de werkelijkheid uitdrukking gaf'.
R.
FDlcbri. feit van leden,
(Notities.)
Deze tentoonstelling geeft, zooals gewoonlijk,
geen volledig inzicht in den staat van de
water ver f kunst en der etskunst in Holland.
Een aantal schilders van wie ge beter werk
kunt verwachten dan hier is te zien, expo
seerden niet; uit een natuurlijken afkeer?
Maar wat hier gegeven wordt is van een
zoo zwakke hoedanigheid dat ge voelt dat
er tegen vloeken zelfs niet zoude baten, wijl
het, tegen een leegte, een ijdel gebaren zon
worden. Want wou ik vragen en mocht ik
weten: wat is de reden, de oorzaak, de nood
zakelijkheid, de innerlijkheid van te veel
van dit werk dat hier voor oogen hangt?
En is het, omdat ge ziet dat alles neer gaat,
met een anderen kritikns mee, een reden om
het op een akkoordje te gooien" met je
zelven, of is het een reden met de noodige