8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOORNEDERLAND. No. 1595 LeR eve H.C,. rne '. ... Il £ut ete blu5 iTU.Urur men. ckcr "A de Bülow. de me faire eaUadre U a Vondeli betering, door GE BARD BROM, Amsterdam, B. 7. d. Vecht. Een biographie van Vondel, waarin al de latere ontdekkingen verwerkt zijn, bestaat nog niet. Het flinke boek van Baumgartner was voor z\jn tijd, 1882, \ wat men wenschen kon; maar hoe veelvuldig zijn de meeningen over den dichter sedert niet gewijzigd, hoe veel nieuwe gegevens niet gevonden. De jonge doctor in de Nederl. letteren, die fondels overgang tot de Katholieke Kerk in studie heeft genomen, en in waarheid 's dichters geheele mooie leven had te bestudeeren, stond er dus gunstig voor. Als schatten lagen de Vondeliana voor hem op gehoopt, hij had er slechts met zorg uit te kiezen en met goed overleg gebruik van te maken. Zqn werk bewijst, dat h\j 't ware talent bezit om zulke vaak afwijkende gegevens te verwerken en in hun volle beteekenis en samenhang aan te wijzen. In zeven hoofdstnkken : Mennist, Remonstrant t V r end, Dich ter, bekeerling, Bekeerder, Burger, bewezen door een grooten rijkdom van aanteekeningen, wordt Vondels leven, werken en optreden getoetst aan zijn bekeering, aan zijn neiging tot het Catholicisme, die zoo vaak op den voorgrond treedt. Het speuren naar allerlei verborgen bedoe lingen bij den dichter, het overal zoeken naar schrijvers en bronnen die Vondel tot model gediend, of tot ondergrond voor zijn grootere gedichten gestrekt kunnen hebben, wat den laatsten bijzonder in trek schijnt, heeft den schrijver niet kunnen verleiden, 't Zou een in vele opzichten nuttelooze arbeid gebleken zyn, evenals het weinig vrucht brengt te weten, of Marius dan wel de Jezuïeten Vondel Belarminus' Dieputationes geleend hebben, toen hij zijn A Itaergeheimnigsf n ging dichten; even min als het de moeite weinig loont te achter halen, welke uitgaaf van den Bijbel de dichter naast zich had liggen, terwijl bij De Heerlijckheid der Kercke bezong. Van meer beteekenis moet worden geacht wat Brom aantoont, dat de roomsche priester Stalpert van der Wiele den Mennisten Vondel latijnsche hymnen ter vertaling moet hebben verstrekt. Stukken uit Prudentius en Ambrosius, vergeleken met Vondels overzetting, bewijzen zeer afdoende dit opmerkelijke feit. Hoe Vondel aan zijn taalkennis kwam door Duitsche en Engelsche Waterlandsche broe ders in den geloove, hoe hij 't Fransch en Deensch door zijn koophandel machtig werd, zijn zeer opmerkelijke bijzonderheden door Brom aangetoond. Toch schynt Vondel niet altijd zeker van de regels te zijn, daar hij in een Fransch vers ion table heeft laten staan, al kan 't ook een drukfout zijn. Nog niet bekend, ook niet aan Brom, is, dat Vondel reeds voer 1640 in 't Deensch goed thuis blijkt te zijn. Immers het beroemde vers uit Joseph in Dothan: Het kleene treedt op 't kleed, de groote treên op 't hart" is ontleend aan een nn nog in Denemarken zeer in zwang zijnd spreekwoord, ja daarvan een bijna letterlijke vertaling: Smaa Börn traeder Moderne paa Forklaedet, de store traeder hende paa ffjaertet. Wie nieuwe, oorspronkelijke kijkjes wil op Vondels leven en tijd, leze Broms boek, al valt het lezen niet makkelijk in zijn bruisen den stijl, met soms zonderlinge wendingen en Kollewijnsche spelling. Tegen veel fantasie en gewaagde uitspraken ziet de schrijver niet op, en steeds is het noodig zijn tekst op den voet te doen volgen door de aanteekeningen, die er zoo lastig ver van af staan, 't Kollewijnsch geeft ook hier weer vaak onduide lijkheid. Wat beteekent b.v. op bl. 3 al overtrof de dichter de geleerde hemelhoog?" Duisterheden door verzuim der buigings-n komen meer voor. Broms stijl staat veelal wel wat beneden de waardigheid van zijn onderwerp, en hij schijnt soms wat sterk onder den indruk van sommige hekeldichtjes, als op Morand en Jaap Priaap, geraakt te zijn, om te kunnen spreken van Dominee pesten", van boodschap] ee tegen de kerk klaarspelen", spugen", zet te stin ken" enz. Maar zulke eigenaardigheden spre ken niet te luid bij de groote verdiensten van den inhoud, bij de leuk-pittige conjectures, b v. over de verhouding van embrandt tot Vondel in het hoofdstuk Dichter"; Vondels weinig ontwikkeld gevoel voor schilder- en beeldkunst, die hij alleen met een letterkundig oog bekeek. Zoo tal van andere punten, beter te lezen dan aan te balen. Het groote hoofdstuk is wel: Bekeering, doch 't brengt ons 't minste nieuws. De overwegende invloed van Grotius op Vondel! roomsen worden wordt in 't licht gesteld, evenals wat Tesselschade heeft bewerkt en de Plempen. Maar geheel onvoldoende lijkt de groote vraag behandeld, waarover Schaepman, illard, Klönne en anderen schreven. Deze kan men niet beslissen met de voorstelling: De laatste dagen houdt hy (Vondel) een retraite volgens Sint Ignatius' lessen onder leiding van zijn trouwe vriend Pater van Teylingen. Want Pastoor Marius was voor alles goed, behalve voor biechtvader van Vondel. Ze praatten immers zoo vertrouwelijk onder een glaasje Rijnwijn, dat ze bij 't zonderegister allebei verlegen zouden wor den". (Bl. 93). Een groot werk, geschreven met het doel Vondels bekering" te behandelen, had over deze vraag een afdoend antwoord moeten geven, nieuwe gezichtspunten moeten openen. Nu brengt het den kenner niets nieuws, en den zoeker geeft het geen zekerheid; want deze kan niet uitmaken wat waarheid, wat conjectuur is. Maar de Vondel-litteratuur is een mooi boek rijker geworden, dat straalt van 's dich ters gloed bij den schrijver en dat den lezer onder den heilzamen invloed dier warmte brengt. Am ster d., Nov. '07. J.F.M. STERCK. Catalogus der verkooping van Ethnographica bij H. G. BOM, 21 en 23 Januari. Naturaliën, oude Meubelen en Koperwerk, antieke Klokken en Pendules. Curiositeiten. Juweelen. Goud en Zilverwerk, Penningen en Munten. Post zegels. Catalogus Kunstveiling bij H. G. BOM, 25 tot 28 Januari. Oudeen moderne Schilderijen. Topographische en andere teekeningen. Fransche en Engelsche prenten. Hollandsche gravures en etsen, enz. Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid. No. II der Goedkoope Uitgaven van het Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid. Benige opmerkingen over den toestand der Maga zijn- en Winkelbedienden in Nederland", uit komst van een onderzoek door het Bureau bij verschillende medici van ons land. In iederen boekhandel verkrijgbaar. NIEUWE UITGAVEN. Handboek voor Cultuur- en Handelsonder nemingen in Ned.-Indië1908. Amsterdam, J. H. de Bussy. Vivat's kleine Encyclopedie, algemeen woor denboek voor wetenschap en kunst met 100 gekleurde en ongekleurde platen en kaarten. Verschenen afl. l?18. Nederlandsche Bibliotheek." Voordrachten over Bouwkunst: No. 1. Over het begrip en het wezen der Bouwkunst, door J. E. VAN DBR PBK, met 21 af b. No. 2. Mahomedaanache Kunst, door W. KROMHOUT CZN., met 23 afb. No. 3. Klassieke bouwkunst, door J. W. H. LELIMAN, met 9 afb. No. 4. Middeleeuwiche bouwkunst, door Jos. CUYPERS, met 21 »fb. No. 5. Benaissance, door A. W. WEISSMAN, met 25 alb. No. 6. Over hedendaagsche en toekomstig* bouwkunst, door H. J. M. WALENKAMP CZN.. met 20 afb. No. 7. Slot voordracht Samenvatting, door H. P. BBRLAGE NZN., met 24 afb Het Hoogtte recht, tooneelspel in 4 bedrij ven, door INA BODDIER BAKKEB. Amsterdam, uitgaven van de Maatsch. voor goede en goedkoope lectuur. De Blauwe Bibliotheek," l* o. l en 2: TOLSTOY, De Kozakken. Wereld Bibliotheek." De Ridders vanAristofanes, door dr. H. C. MULLER. Amsterdam, uitgaven van de Maatsch. voor goede en goedkoope lectuur. Inhoud van Tijdschriften. De Nieuwe Gids, afl. L: De krisis in den Godsdienst, door G. J. P. J. Bolland, Ode aan Sapho, door P. C. Boutens. Reisplezier, door Marcellus Emants. Brieven aan een onbekende, door Hein Boeken. Nieuwe wegen in kuBet, door H. de Boer. Verzen, door Willem Kloos. ? Aanteekeningen over Volkskracht, door L. Simons. Iets over nevroae in letteren, door J. de Meester. Het grijze Jand, door Jeanne Eeijneke van Sluwe. Literaire Kroniek, door Willem Kloos. De Nieuwe Tijd, N 1.1: Armoede, voorheen en thans I, De voor kapitalistische armoede, door F. van der Goes. Vrouwenarbeid in de fabrieken en werkplaatsen, door L. Heijermans. De taak der sociaal-demokraten in den bond van Nederlandsche onderwijzers, door J. Joosse. De kracht onzer kiesrechtbeweging, door W. van Ravesteijn Jr. In zake de bestuurdersbonden, door Th. van der Waerden. Vakbeweging en partij In Belgi II, door A. B. Soep. Rusland, Staatkundige beschouwingen, door Maxim Gorki. De Russische maaiers, door S. Bonn. Moleschott, No. 28: Malaria, door dr. H. J. M. Schoo. Huismiddeltjes, door Andreaa Otto. De Militaire Gids, afl. l : De debatten over de oorlogsbegrooting, door R. ? Miskenning van een Staatkundig vraagstuk (Nederland's macht ter zee), door J. P. van Rossum. Is het noodzakelijk en gewenscht dat inden tegenwoordigen tijd, waarin tal van zaken dringend verbetering eischen, millioenen worden uitgegeven voor kazernebouw in onze oostelijke provinciën? door F. H. van der Kop. Naschrift, dcor Red. Uitga ven ten dienste der landmacht, door E. van Gendt. Nieuwe uniformen (wijzigingen in kleeding en uitrusting) door W. van Rede. Het blijvend gedeelte bij de bereden-artilerie, door D. E. D. O. Luchtvaart, door A. E. Rambaldo. Boekbeoordeeling. Jeugd, afl. l: Een Brielsche weesjongen, door Joh. H. Been. ? V. L., Het Esperanto. Op reis naar huis voor de Kerstdagen, door Charlotte Niese. H. FL, Het fotografische Silhouet. Vreemd en Eigen. Een won derlijk proces. Chirk-Castle. Kinderen. B. van Hasselt, Bij de plaat. Waaiheiden fantasie. Slöydwerk. Kunstjes en spe len. Raadsels. Eigen Haard: Een Keerpunt, door Fenna de Meyier, I. Met de camera naar Volendam, door J. A. Doesburg Lannooy, (met af b. naar photo's van R. H. Herwig). Ernst Jean Joseph Bachigaloupi, bij de viering van zijne veertigjarige tooneelloopbaaa (1867 1907) op 7 Febr. 1908, door J. H. Rössing, met portretten Ons Hollanders in Michigaa, door Theo de Veer, III, De Vader der Pel grim-Vaderen," met afb. Verscheiden heid. Feuilleton. Automobiel-Tentoon stelling. Strenge Winters. Een jeugdig slachtoffer der zee. Hoedenplaag, alles met afb. KUNSTHANDEL J. O. SCHTJr^LEir, Plein 99<* -+ -+ -+ -H ' -t '*-Gravenhage. Moderne Schilderijen, Aquarellen enz. COMPLEETE MEUBILEERINGEN tegen yooruit yastgestelden totaalprijs franco ter plaatse gesteld met garantie Uitvoerge gefll. prjjscouranten. Vele Mcdelkamers. ..DE PHOENIX" Hoofdnagazijnen : 234 Spuistraat, Filiaal ? 76 Damrak, Fabriek: 43 Looiersgracht, AMSTERDAM. Ter gelegenheid van het bezoek van H. M. de Koningin en Z. K. H. Prins Hendrik aan Zeeland, en van Z. M. den Keizer van Dnitschland op 13 December j.L, werden door ondergeteekende diverse versieringen aangebracht en ontvang salons ingericht, waarvoor gedurende enkele oogenblikken een prachtige collectie S JU I U K A-, PERZISCHE TAP IJ TEN (alle onbeschadigd) in verschillende grootte, gebruikt is geworden, welke thans tegen uiterst lage prijzen worden opgeruimd. Dagelijks te bezichtigen. P^PB ^^^B ^^ ^^^* ^^^B ^^71 ^r ^SE _ m_JV.. ^^^ _£A_ ^^m ^i^fc* ^^m M ? ^^B ? ^^f m ??? ^^^^B ???? ???^V IB^^B ^^^H BW ? TKL.KPHOOBT 4541. B O KIW 128. KOPERGIETERY «KOPERSLAGERY KOPERWERKEN ? MAAR ? MODEL OF ? ELECTRO-GALVANI5CME INRICHTING KENNEMMER5TRAAT -N? l HAARLEM Kunsthandel KRÜGER & 37« Noordeinde. 's-Gravenhage. l MIIIHIMWMItMMMMWM l Permanente Tentoonstelling i l v: Schilderijen en Aquarellen, l ng| ACHTER ST. PEBTEB 16 "i- -:- Utreclit -:- -: MAGAZIJN YAH GOXPLETE NKUBELEERINQ Ei\ BTOFFEEBI.NG n VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN, SPECIALE AFDEELIWQ ANTIQUI TEITEN EN KUSBTVOORWEItPEN /Meubelfabriek Nederland". J. A. HU1Z1NGA. BINNEN BETIMMERINGEN, BEHANGERIJ, MODELKAMERS. Groningen. WESTERSINGEL. TELEF. 118. FRANCO LEVERING. Alp. Koost- en SI ER KUNST" IV. Spiegelstraat SS Verschillende soorten Aardewerk, Batik- en Borduurwerk, Koperwerk, Beeldhouwwerk . Schilderijen, Teekeningen, Etsen, Foto's en Lithografieën. Antiquiteiten (Meubelen, Aarde werk enz.) RUDOLF ELION & C'. DRKSGHttflBEC KUNSTHANDEL Wed. G. DORENS & Zn. Rokin 56, Amsterdam. Etsen. to ftoto'81. lleiirc. :tsen. OP )\OPER EIS ZINrV Gt&oüW.FELIX MERITIS" KEIZER5GRACHT52*r TEL. 2SO7 'T BINNENHUIS F» Inrichting tot meubeleering en versiering der woning a e RAADHUISSTRAAT 48-50 ?--?> AMSTERDAM *> ?i r