DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR N E D E R L A N D. No. 1596 Aëromobielen. n v Fig. 2. Vliegtoestel van Archdeacon. Fig. 3. Vliegtoestel der Gebrs. Wright. Fig. 1. Otto Lilienthal in vrye vlucht. Het schitterende resultaat, den 13den van deze maand door den Engelschen ingenieur Henry Farman met zijne aëromobiel op het oefenveld te Issy-les Moulineaux behaald, zal (vele, oningewijden in de aviatiek of vliegkunst wel het bewijs geweest zijn, dat de zoo lang miskende aëromobiel het rijk der utopie verlaten heeft, om in dat der werkelijkheid te treden. Ik heb gemeend het woord vliegmachine te mogen vervangen door het woord aëro mobiel, niet uit voorliefde voor een vreemd woord, maar aangezien ik geloof, dat het woord aëromobiel een juistere benaming is voor deze toestellen,die in de naaste toekomst zich hoogstwaarschijnlijk in eene algemeene en levendige belangstelling zullen mogen verheugen. En waar de spreektaal van het woord automobiel kortheidshalve maakt auto", zoo is het niet on waarschijnlijk, dat het hier voorgestelde woord later in de spreektaal aëro" zal worden genoemd. Raeds in de grijze oudheid heeft de mensen er van gedroomd zich evenals de vogels, vrij en naar believen door het lucht ruim te kunnen be «regen. Maar laat ik de legenden, en ook de denkbeelden uit lateren tijd, hier met eerbied en zwijgen voorbijgaan, en het eerst de aandacht van den lezer vragen voor foto no. l, voorstellende den Duitschen ingenieur Otto Lilienthal, tijdens een vrije vlucht: Hier staan wij nl. voor de allereerste practische resultaten der aviatiek. Inderdaad is Lilienthal te beschouwen als de klassieke voorganger in ae aviatiek. Hij droomde niet van toestellen, die het vliegen der vogels zoomaar in ns zouden kunnen nabootsen, integendeel, zijne enorme en onvergetelijke verdienste bestaat hierin, dat hij eene methode heeft bedacht, om het vliegen te leeren, Zijne vinding, die in den loop der ettelijke jaren, gedurende welke hij vliegproeven ondernam, wel eenige wijzigingen onderging, komt toch in prin cipe hierop neer, dat hij eene machine bedacht, voorzien van twee groote vleugels en een staart (zooals op de foto duidelijk is te zien) en die groot genoeg waren, om een mensch door het luchtruim te dragen. Wel is waar, bewoog hij zich met deze machine, zonder motor, in dalenden zin door de lucht, maar hoe ook hij vloog; en daarmede was reeds op onomsr.ootbare wijze bewezen, dat een mensch zich, zij het dan ook over korten afstand, met een toestel zwaarder dan de lucht' door het luchtruim kon bewegen, en zoodoende een vrij aanzienlijken afstand kon afleggen. In tegenstelling met alle andere uitvinders, kwam hij tot de overtuiging, dat de kwestie van de motor betrekkelijk bijzaak, doch die der stabiliteit, hoofdzaak was. Anders gezegd, kwam zijn genie tot deze waarheid, dat het rst noodig was, zich de onontbeerlijke kunst aan te leeren met zijn toestel in evenwicht te blijven, en dat hij er daarna eerst over koa traan denken een motor in zijn toestel te bouwen. Een tweede geniale idee van Lilienthal was, om een stijgenden luchtstroom te eebruiken, ten einde zijn vlucht te beginnen, (de cardinale moeilijkheid in de aviatiek). Hij deed zulks door zijn proeven aan te van gen van af den top van een lagen heuvel; de wind woei dan tegen den hèivel op, en nu plaatste Lilienthal zich met zijn toestel recht tegen den wind in en liep dan een weinig vooruit, met dat gevolg, dat spoedig de betrekkelijke wind (d.i. de resultante van den wind en de dalende beweging) krachtig genoeg was, om het langzaam dalende toe stel te dragen. Op deze wijze werd voor het eerst in 1891 een mensch door middel van vleugels door het luchtraim gevoerd. Dikwijls is Lilienthal, op deze wijze werkende, gevallen, doch ten gevolge van de geringe valhoogte, liep het bijna altijd goed af, en hiermede zijn voorgoed de vliegproeven van groote hoogten of van uit ballons veroordeeld! Van den 30 M. hoogen heuvel legde Lilienthal tegen den wind in, meerdere malen afstanden af van 200 tot 400 M. Het zwaartepunt wijzigde hij door het bewegen zijner, vrij naar beneden hangende beenen. Toen hij hierin voldoende oefening had verkregen, begon hij naar middelen om te zien, om het gewicht van een motor met zich mede te kunnen voeren. Het is toch duidelijk, dat, wanneer men met een toestel zwaarder dan de lucht" een horizontale of stijgende baan door het luchtruim wil afleggen, de aanwezigheid van een motor, reeds van een theoretisch oogpunt, onontbeerlijk is. Ten dien einde bouwde Lilienthal een zweeftoestel met twee boven elkaar liggende zweefvlakken, overeenkomstig de later te behandelen nieuwere zweeftoestel len en aëro nobielen. Helaas verongelukte deze reeds beroemde voorganger der aviatiek bij een zijner proe ven en wel op den 9den Augustus 1896. Bij zijne zoo interessante vliegproeven, ben ik wellicht een weinig langer blijven stilstaan, dan men bij een niet-vakkundig gesteld artikel wel zou verwachten, doch zulks geschiedde op grond van de omstandig heid, dat deze proeren de basis hebben ge legd voor de geheele verdere aviatiek. Hoe verder men in deze wetenschap zal vorderen, des te beter zal het klassieke werk van Lilienthal worden ge vaardeerd. Na Lilienthal zien wij in verschillende lan len meerdere personen opstaan, die voort bouwen op wat hij voorde menschheid heeft tot stand gebracht. Zoo vermeld ik hier 189S Pilcher, Chanute, Herring, Avery; 1599 F^rber; 1900 O. en W. Wright; 190,2 Robert; 1904 Voisin, Burdin, Peyrey, Esnault Pelleterie. Het zou te ver voeren te vermelden, hoe al deza mannen getracht hebben Lilien thal ta e Denaren en te overvleugelen." Daarom zal ik mij tot hoofdzaken bepalen, die de ontwikkeling des hedendaagschen aëromobiels nader aan het licht doen treden. Teneinde in deze zeer talrijke machines weg wij< te worden kan men hen indeelen in: Ie. Orthoptores. 'A:. Héliooptères. 3(>. Aëroplanen. De toestellen on Ier l zijn die, welke de vlucht der vogels trachten na te bootsen, m. a. w. zich door slaande vleugels in het luchtruim willen voortbewegen. Ik voor mij, zie in deze toestellen zoo weinig toe komst, dat ik ze hier niet verder zal be handelen. I>c hél-ico))tèren zijn toestellen, die in het luchtruim worden omhoog gehouden door middel van een of meer snel roteerende horizontale schroef bladen. In de aflevering van l Januari jl. van het Belgische tij Ischrift ?/« (1,on<iut':te de 1'ui.r' komt de mededeeling voor, dat het onlangs te Douai aan een uitvinder gelukt is, zich door middel van een hélicoptère 1,5 M. omhoog te doen voeren. Hij noemde zijn voertuig Gyroplane. fs dit bericht juist, en ik heb geen reden, om hieraan te twijfelen, dan is dit voor de aviatiek, hoe eenvoudig het er ook moge uitzien, noch tans een enorme schrede voorwaarts. Voor zoover ik vooralsnog heb kunnen na?aan, wordt hiermede een toestel bedoeld, dat geconstrueerd is door de gebroeders Breguet, in verbinding met den heer Richet. Dit toestel is een combinatie van een hélicoptère en een acroplaan. Interessant is het wellicht te weten, wat de beroemde Franscbe Kolonel der Genie, Charles Renard (f 1905) over een dergelijke combinatie hè-'ft gezegd in een geschrift aan Ie Académie, handelen ie over de mogelijkheid, om zich door middel vaneen hélio iptère in de lucht omhoog te houden: Les aéroplanes, qui donneront une sustentation si cononiique, sont certainement les appareils volants de l'avenir, mais ils ont besoin, pour tre complétés, de disposer de moyens pratiques de départ et d'atterrisage que les hélices bien employees pourront seules leur procurer. [l est probable que ce sont ces appareils stil ten opzichte van de aarde, maar de lucht beweegt ten opzichte van den vlieger; met ds aëroplaan is het een eender geval, doch in omgekeerden zin, d. w.z. de aëroplaan beweegt ten opzichte van de lucht. Een vogel, die niet met zijne vleugels slaat is een aëroplaan. De volgende foto's 2, 3, enz. geven allen voorstellingen van aëroplanen. Is de aëroplaan voorzien van een motor, die hem eene voortbeweging door de lucht verzekert, dan kan men spreken van een aëromobiel. Deze aëroplanen en a rotnobielen nu, zullen we aan de hand van eenige foto's nader behandelen. Foto no. 5 geeft eene voorstelling van het toestel van Prof. Langley van het Suithsoman Institution te Washington. Dit toestel zou de vlucht aanvangen van een hal, drijvende in de Potomao rivier. Be schouwt men de foto nauwkeurig, dan valt het gemakkelijk het toestel geheel bovenaan te ontwaren, en te zien, dat het 'ii hoofd zaak bestaat uit 2 paar groste hori/.outale vakken, achter elkaar (een Ier vleugels wordt op' de fot > bijna geheel door de andere bedekt.) Aan de voorzijde (op de foto links) was het toestel nog voorzien van een verticaal en een horizontaal vlak, l wdrecht oo elkaar staand (te zien onder den meest linkscben vleugel.) Het totale oppervlak der vleugels be Iroe^ 97 M-, terwijl het toestel met inbegrip van n persoon 3(>6 K.g. woog. Tusschen de beide vieugelparen bevond zich eon 5 eyliuder motor van 52 P. K., wegende 2'4 K.g. per P. K Hoewel een gunstig resultaat werd ver wacht, verloor het toestel den Ten October 1903, spoedig na het verlaten van den hal, het evenwicht en viel in de rivier. (Men lette op het voordeel vaneen stijgenden lucht stroom bij vliegproeven, overeenkomstig hetgeen Lilienthal ons geleerd heeft.) Foto no. 2 geeft ons eene duidelijke voor stelling van de aëroplaau van Archdeacon. Allereerst merken we op 2 rechthoekige vlakken, recht onder elkaar. Deze vorm is j ontleend aan de aëroplaan der gebroeders Wright. Deze vorm, die wij ook later zullen terugvinlen bij deaëromobielen van Wright, Santos Dumont en Farman, is vrij wel de eenige, die tot gunstige resultaten heeft geleid. Beschouwen we alvast weer fig. 8, dan zien we in een oogopslag de overe-mkomst met den Hargrave of kastjes-vlieger, en het is natuurlijk geen toeval, dat doze vlieger evenzeer de eenige is, die onder alle omstandigheden op gunstige resultaten kan bogen. Frnest Archdeacon heeft ten dienste der luchtvaart reeds heel wat gedaan. Na het bezoek van den bekenden Amerikaanschen aëronaut Chanute stichtte hij modellen geeft fig. 4 eene voorstelling. Daze is afkomstig van Regierungsrat Hofmann. Ik voor ?-"-mij, voel heel weinig voor modellen van vliegtoestellen, ten minste, wanneer men uit het succes van ~v?, het model wil concludeeren, dat het groote apparaat nu ook wel zal voldoen. Zoo lang men zoowel over de luchttegenstaniseoëfficienten bij verschillende vlakken en voor ver schillende snelheden, als omtrent den gunstigsten vorm en het nuttig effect van luchtschroeven nog geene vaststaande ge gevens besit, doet men m.i. beter tijd en geld te besteden aan de zoo hoog noodige proeven, dan aan het vervaardigen van modellen. Fig. 3 is wel de meest interessante, die bij dit artikel is gevoegd. Zij geeft eene voorstelling van de aëro mobiel der gebroeders Wright, waaromtrent men zoo lang in het onzekere heeft ver keerd, en is geteekend in overeenstemming met de mededeelingen, die de Duitsche ingenieur Carl Diensrbach te Ne w-York en de gep. Hiuptmann Hildubrandt te Berlijn, naar aanleiding van een nauwgezet on Ier/.oek over dit zoo zeer interessante onder werp, hebben gepubliceerd. In de N. R. C. van Vrijdag 17 Jan. jl. heb ik over de vinding der gebroeders Wright tamelijk uitvoerig geschreven. Aangezien de lezers van het Weekblad niet allen van mijn vorigen arbeid zullen hebben kennis genomen, zal ik de beschrij ving van het Whright-toestel uit het be doelde artikel overnemen. Het toestel bestaat uit '2 rechthoekige langgerekte vlakken, recht onder elkaar. Vóór bevindt zich een horizontaal, achter een verticaal roer. In het midden staat de motor, die 2 groote schroeven in beweging brengt. De steunvlakken en de motor worden gedragen door een paar leggers, waarop het toestel tijdens de landing kan glijden. Vóór het begin van den tocht rust het too-stel echter niet op deze leggers, maar op een platform tusschen deze beide aan gebracht, hetwelk rolt op twee achter elkaar staande wielen. Zoodra de schroeven in beweging worden gezet, loopt het platform en daarmede de geheele machine over een railbaan (ter lengte van ongeveer 75 M i, tot dat tij een fiepaalde snelheid heeft verkregen. De machine verheft zich dan in de lucht, met achterlating van het platform. De proeven hadden plaats op eon rechthoekig grasveld, ongeveer 1,6 K.M. in omtrek, omgeven door boomen en voorzien van een loods. Tijdens den langsten tocht werd ongeveer ? 10 malen rond dit veld gevaren. De proeven werden niet alleen bij kalm weer, doch ovenzeer bij hevijren wind ondernomen. Omtrent de ontwikkelingsgeschiedenis van deze machine, die, thans vos door de uitvinders, Orville en Wilbur Wright te Dayton, Ohio, streng geheim gehoulen wordt, zij het navolgende vermeld. In 1900 bouwden zij een aëroplaan, ten einde daarmede, op voorbeeld van Lilienthal, vliegproe en te nemen. Van 1900?1902 werden gaandeweg verbete ringen aangebracht. Den 17den December 1903 vloog voor het eerst een tnenseh met een toestel, zwaarder dan de lucht en door een motor gedreven, door de lucht. Ken der Wriirhts legde nl. tftjeii een wind van 31 K.M. per uur in (9 M. per sec.) in n minuut een afstand af van 250 M. Deze machine woog 338 KG., had 50 M'2, oppervlak en werd gedreven door een motor van 1(5 P.K. Volgens de mededeelingen van Chanute, hebben zij in de maand Augustus 1904 meerdere malen afstanden van 300 a 400 }1. afgelegd. 15 September 1904 begonnen zij met het maken van bochten, 20 September van dat jaar beschreven Fig. 4 Model voor vliegtoestel van Regierungsrat Hofmanu. mixtes qui offriront dans l'avenir Ie moyen de naviguer rapidetnent avec sécuritédans les airs, sans Ie secours des ballons." En zooloende zijn we als van zelf ge komen tot de derde soort van toesteilen: de aëroplanen. Aëroplanen zijn uit een aantal vlakken (met verbindingen) bestaande toestellen, die met groote snelheid door de lucht worden voort be* ogen. Groote snelheid is bij deze toestellen een onontbeerlijke eisch. Eerst als zij met een groote snelheid zijn toegerust, kunnen zij hua arbeidsvermogen van beweging omzet ten in dat van plaats, m. a. w. stijgen. Het vermogen om te stijgen wordt uit de snelheid geboren. Een ieder begrijpt het beginsel van den vlieger; dat van de aëroplaan is niet min der eenvoudig. Een aëroplaan is een vlieger, waarvan de trekkracht van het vliegertouw wordt ver vangen door een motor, of door de kracht waarmede het toestel in de lucht wordt gelanceerd. Weliswaar staat de vlieger betrekkelijk ten behoeve der Aéro-Club de France een sub-commissie voor de avia tiek en liet een aëroplaan type Wright ver vaardigen. Met dit toe stel werden door Voisin in 1904 vliegproe ven onderno men te Becksur-Mer. Ook de Fransche kapiteinFerber deed proeven met deze a roplaan. De resultaten wa ren echter niet van de beste. Van n on der de talrijke (Fig. 5. Vliegtoestel van Langley op een hal vóór het vertrek. zij met hunne machine voor het eerst een cirkel door de lucht en keerden daarbij naar het punt van uitgang terug. Den 9en November namen zij 22.5 K.G. ballast mede in den vorm van ijzeren staven. Reeds toen werden afstanden van meer dan 4 K.M afgelegd. 30 October 1905 werd met de machine een afstand afgelegd van 15 mijl in 25 min. 5 sec. 4 October 21 mijl in 33 min. 17 sec. en eindelijk 5 October 1905 vloog Wilbur Wright over een afstand van 24lfa mijl ( = 39 K.M.) in :t8 min. .'>' sec. Voor de betrouwbaarheid dezer gegevens en voor verdere bijzonderheden verwijs ik naar mijn hiervoren reeds aangehaald artikel. De foto no. 7 geeft ons den, alom bekenden, aëromobiel van Santos-Dumont ten aanschouwe, waarmede deze vermaarde sportsman den 12 November 1906 op een hoogte van ongeveer 3 M een afstand heeft afgelegd van 220 M. Op de plaat is het toestel van achteren gezien, en bemerken we daarop direct de twee-bladige luchtschroef, die gedreven wordt door een 8-cylinder Antoinette motor van 50 Pk. De machine staat op een wagen, die dient bij het ver voer in en uit den loods. Het voorgedeelte, een lange arm, eindigend in eenige cellen, kunnen we op de foto bij wat nauwkeurig kijken nog voldoende zier. Wie wel eens een groote Hargrave-vlieser heeft gezien, kan zich dit toestel gemakkelijk voorstellen. De machine van Vuia is afgebeeld op figuur 8, die op het eerste gezicht weer doet denken aan Lilienthal. Op 12 en 27 Maart 1907 werden daarmede afstanden afgelegd van slechts 8 M. Ook hier vinden we den aëronaut in zittende houding, terwijl wordt opgemerkt, dat de Wrights in hun toestel liggen. Ik meen, dat de duidelijke foto mij ont slaat van verdere niet-vakkundige beschrij ving. Zulks is evenzeer het geval met lig. (i, voorstellende Farman in zijn aëromobiel, tijdens een zijner succesvolle tochten. De schroef is door de snelle beweging niet te zien, doch bevindt zich natuurlijk vóór de beide groote rechthoekige vlakken, en wordt gedreven door een Antoinette motor van 50 P.K. Farman geeft als kostenbegrooting voor zijn toestel op ? 8400. Het oppervlak van de gezamenlijke draag vlakken bedraagt 52 M . Onder het toestel ziet men 4 wielen, die het best met fietswielen zijn te vergelijken. Daarop staat het toestel vóór de vlucht. De schroef wordt in beweging gezet en daarmede de geheele machine. Is de snel heid groot genoeg, dan verheft zich de aëromobiel in de lucht. Het beginsel is dus zeer eenvoudig, doch de behandeling, thans nog, bijzonder moeilijk. Daarvoor is een groote mate van geoefendheid noodig, vooral voor het maken van bochten. Hoe ver Farman het daarmede heeft gestuurd, is ons bekend geworden door zijn schitterend succes op 13 Jan. jl., toen hij op het oefenveld te Issy-les-Moulineaux de 50.000 francs heeft gewonnen, die door Deutsch de la Meurthe en Archdeacon waren uitgeloofd voor den gene, die n K.M. in heen en weer gaande richting zou hebben afgelegd, met een toestel zwaarder dan de lucht. En zoo staan wij thans aan den voor avond van den dag, dat ook de aëromobielen zich zoodanig zullen verbeteren, dat deze voor een practisch gebruik geschikt zullen worden. Welke enorme gevolgen zulks zal hebben op het geheele maatschappelijke leven zal elk, die hierover ernstig en nauwkeurig nadenkt, meer en meer duidelijk worden. De tijd is nabij, dat ook de aëromobielen in grooten getale boven de hoofden der verbaasde menigte zullen vliegen. Aan het slot van deze mededeelingen geef ik als mijne meening ten beste: Een aëromobiel construeeren is slechts een kwestie van geld, haar beproeven is alles. Wie daarvoor een ? 10.000 o ver heeft, kan er verzekerd van zijn, dat, wanneer hij op alleszins oordeelkundige wijze te werk gaat, hij in bezit kan komen van een aëromobiel, waarme Ie reeds in de naaste toekomst schoone resultaten zouden worden bereikt. Het is te hopen, dat de Nederlandsehe industrie zich aan deze belangrijke zaak zal laten gelegen liggen, en dat men hier te lande niet wederom zoolang zal stilzitten, dat ook op dit gebied buitenlandsche industrieelen, in de volgende jaren, rijkelijk van de Nederlandsche langzaamheid zullen gaan profiteeren. J k hoop, dat men de bedoeling van dit populair gesteld artikel juist zal begrijpen. Ik heb daarmede niet anders voorgehad, dan de belangstelling voor deze interessante en belangrijke kwestie ook hier te lande in wijderet kring op te wekken. Uit het uitgebreide gebied der aviatiek