D .E A M S T E R D A M M K R W hl K K l? L A D V OOR N K D E R L, A N D. -No. 1508 Gevallen op het veld van eer. 'Mr. Dr. W. J Doude van Troostwijk, secretaris-generaal der Vredesconferentie. en als zoodanig door alle staatshoofden, die de wereldbol met hunne tegenwoordigheid sereeren, met ridderofdtn n linten overladen. Dr. J. II. Gallée, zelf gepromoveerd op eene belangwekkende dissertatie: De drama tische Vertooningen in de Middeleeuwen" vond bij al deze werkers vele punten van aanraking, en toonde de grootste sympathie in al wat zij deden. Mij was het gegund uit de Protocollen van den kerkeraad der Nederl. Hervormde Gemeente te Amsterdam den strijd ioe te lichten tusschen predikanten en dichters uit de eerste helft der 17e eeuw, hoe zij geijverd hadden tegen Vondel en de vertooning van zijn ,,Gysbreght van Aemstel" en Lucifer," van welke aanteekeningen Prof. van Vloten gebruikt heeft gemaakt bij de uitgave der twee ge noemde treurspelen in het Letterkundig Pantheon. Gallée mocht ik in het bij zonder wijzen op den heftigen strijd der predikanten tegen der Medicynen Dokter, Samuel Adriaensz. Goster, wien ik, door archiefstudie, \>an Amsterdamsen burge meester- en Dokters-zoon tot zoon van een timmerman, tevens eersten koster der Oude Kerk, na 1578, terugbracht, en diens vader zijnen waren naam kon hergeven, zijnde Adriaen Lenaerts. Over den strijd tegen Dokter Coster en zijne Akademie had ik zeer belangrijke vondsten gedaan in de Protocollen van den Kerkeraad, en ge bruikt voor de beantwoording eener Prijs vraag, uitgeschreven door déAkademie te Groningen. Dr. Gallée wees ik op dien vondst, waarin hij levendig belang stelde. Deze ontdekking had zijn volle sympathie, dreef hem aan en gaf hem aanleiding om er, bij vernieuwd en zelfstandig onder zoek, eene studie over te schrijven, die bij Beijers te Utrecht verscheen, onder den titel: Akademie en Kerkeraad. Het scheen of Dr. Gallée in die richting z\jne onderzoekingen verder zou uitstrekken. Het tegendeel gebeurde. Wél bleef hij in de historie van het tooneel en in het tooneelzelve belang stellen, verraste hij ons nog met eene enkele studie over dit onderwerp, stelde wel zijne kennis en gaven in dienst van het Tooneel verbond en Tooneelsohopl, stond de vertooning van Koning Oedipus" in de oorspronkelijke taal door studenten der Utrechtsche Hoogeschool voor, en bewon derde oprecht en hartelijk den leider Mr. M. B. Mendes da Costa, wel begroette hij Duitsohe studenten, die te Utrecht Schiller's Roovers kwamen spelen, maar zijne tooneelstudiën namen kort na die over: Akadtwie en Kerkeraad, na zijne aanstelling tot lector (1881) aan de LItrechtsche Hoogeschool, en meer nog ca zijne verheffing (1882) aan dezelfde Academie tot Hoogleeraar in de Oud-Germaansche en Vergelijkende taaistudie, eene andere richting. De plaats zijner geboorte, Vorden, in Gelderland, heeft hem, als zijnde Graafscbapper, bij zijne taaistudie die van het oud-Saksch in het bijzonder als van zelf gedreven tot de studie der dialecten. In alles samenhang ziende, ving hij aan het wezen en het leven van hen die, eigen dialect hadden, na te sporen, kon het, tot aan den oorsprong. Dat leidde hem tot studie der volks- en volkenkunde, der authropologie[en den archaeologie der oude rassen en stammen van ons land. Op de tentoonstelling der oude en bijna vergeten kleederdrachten in ons land kon men, daar telkens en telkens Gallée ont moetend, ontwaren zijne groote belangstel ling in vroegere kleedij in verband met zijne andere studiën, maar ook vernemen, dat hij, djor onderzoek, tot het resultaat gekomen was, dat niet de kleeder drachten volkomen kenteekenen waren van het oude en overgeleverde, want dat de mode haar invloed had doen gevielen. De sieradiën betoogde hij bewaarden het best en het meest de herinnering aan het oudste ver leden, en zette dat verleden voort. Verge lijking van metalen voorwerpen, opgegraven uit terpen, met de nog in gebruik zijnden, gaven hem recht tot dit beweren. Toen en reeds vroeger was hij tot de ontdekking gekomen, dat het Nederlandsche boerenhuis, de boerenerve, nog dezelfde kenmerken ver toonde als in den Saksischen tijd. Het onderzoek daarnaar ging weldra al zijn aandacht innemen; hij reisde en wandelde het land af, bezocht alle mogelijke boerde rijen, nam er teekening of fotografie van, bracht het grondvlak in kaart, en vernam naar alle bij-omstandigheden. Het rijke materiaal over de Nederlandsche boerenerven, door hem verzameld, verwerkte hij en deed er openbaar mededeeling van, o.a. te Einden en op een bijeenkomst der Anthropologische Vereeniging te Amsterdam, en stelde zijne teekeningen, fotografiën, enz. ten toon. Door eenigen,8te,un der Regeering werd het hem mogelijk .zijne studie over het Boerenhuis in Nederland en zijne bewoners aan de per* toe te vertrouwen. A. Oosthoek (Kemink en Zn.) te l'trecht gaf het eerste gedeelte uit als een begeerlijk prachtwerk, het ontbrekende zou dra volgen. (iallée leefde dubbel in het bezorgen dier uitgave; dagelijks kwam hij bij Oosthoek om er zijne zorg aan te wijden, lïet is nog geen veertien dagen geleden, dat hij er voor het laatst zou komen. Eene plotselinge onge steldheid greep hem aan, waarvan het einde de dood was. Toen is als bij zijn ter-aardebestelling no? eens overtuigend gebleken, hoe zeer hij bemind was als mensen en geleerde, en hoe het einde van zijn leven was als het begin : sympathie. Van die sympathie ook voor de studenten blijft in wezen het Studiefonds, dat hij met zijnen vriend Van der Vliet gevormd heeft om studenten in de klassieke letteren in staat te stellen tot studiereizen naar Duitsch land, Italiëen Griekenland. Gallée wist de groote beteekenis van het rei/en; hij zelf had veel gereisd en in de landen, waar hij kwam in bibliotheken, kon het, ook in kloosterbibliotheken, «ewerkt en er met ge leerden kennis aangeknoopt. Van een dier reizen, met minder geleerd doel ondernomen, heeft hij indertijd een beschrijving gegeven in Hut- Nieuws van den Dag. Het was een reis door Kent. Later is die reisbeschrijving afzonderlijk uitgege ven met illustraties van L. W. K. Wenckebach. J. TI. R. Mgr. M, J. A Lans. t De dood heeft alweer een man van ons genomen, die wegens zijn buitengewone gaven en rijke verdiensten een leegte achter laat, welke moeilijk zal kunnen worden aangevuld. Met Monseigneur Lans is de man hetngegaan, die de ziel was van de beweging ten gunste eener waarachtig schoone religieuse katholieke kerkmuziek. Begaafd met een fijnen smaak voor kunst in het algemeen en met een zeer harmonisch ontwikkelden zin voor de muziek in het bijzonder, beeft Mgr. Lans zich reeds lang vóór dat de groote beweging op het gebied der kerkmuziek een aanvang nam, bedroefd over het wereldsche karakter der muziek in den R C. Eeredienst. Doch in daden wilde hij zijn meening, zijn opvatting omzetten en het gevolg hiervan was de oprichting van het Sint Gregoriusblad, Tijdschrift tot bevordering vin kerkelijke Toonkunst", hetwelk met l Januari zijn 33sten jaargang is ingetreden. Wat hij voor dit hlad geweest is tot aan zijn dood, zullen slechts zijn getrouwe mede werkers op dejuiste waarde weten te schatten. Doch ook wij, de lezers van het blad, zijn ons bewust dat hij er een vaste leiding aan wist te geven en dat ouder zijn stuurmanschap het blad een goeden koers uitging. Het zou mij te ver voeren, hier in wijdloooige beschouwingen te treden over de artikelen die hij in zijn blad heeft gepubliceerd. Maar een genot was het steeds zijn fijn gestyleerd en glashelder proza ts lezen en niet minder op te merken op hoe buitengewone wijze hij zijn stof meester was en welke groote belezenheid hij aan den dag legde. Steeds wist hij in welverzorgde taal de kern van zijn onderwerp open te leggen. Slechts edkele weken vóór zijn dood, toen de kwaal, waaraan hij lijdende was en die hem ook ten grave gesleept heeft, hardnek kiger werd, heeft hij een deel ran zijn taak op de schouders geleed van zijn jongeren vriend, pastoor W. P. H. Jansen. De oprichting van het Sint Gregorius blad, Dr. B. Mger, t werd eenige jaren later gevolgd door de stichting der Sint Gregoiius-vereenigin-*, die met haar alom in den lande verspreide afdeelingen, een machtige hefboom werd voor de invoering van een waardigen kerkzang. Talrijk zijn de feesten geweest, in Utrecht, Arnhem, Amsterdam, enz. waarheen van heinde en verre koordirecteuren en zan gers samen stroomden om leering te putten, uit hetgeen dair werd ten gehoore gebracht. De ziel, het middelpunt dier feesten was Mgr. Lans. Zeker was het voor den geestdriftigen voor zitter der Sint Gregorius-vereeniging een groote voldoening, toen aan deze vereeniging door het college der Bisschoppen in Nederland de zorg voor de naleving van htt Motor Proprio" van Paus Pius X werd opgedragen. Schooner bekroning van zijn arbeid kon de edeldenkende strijder voor het goede niet wenschen. In jongere jaren nam Mgr. Lans ook deel aan den strijd over de kerkmuziek, die in het buitenland gevoerd werd. Het bekende con gres van Arezzo gaf hem een brochure in de pen, die in verschuif nde vreemde talen werd overgezet en die hem in ruime mate de waardeeiing schojik van de kopstukken der Duitsche Caeciiia-vereeniginu. Zoowel van dr. Fr. X. Haberl, als van Michael Halier meeht ik vernemen' hoe buitengewoon hoog Lans bij hen stond aangeschreven. Ook als componist van verschillende werken op bet gebied der kerkmuziek heeft mgr. Lans getuigd van zijn kunde en diep doordringen in den stijl; die in de kerk thuis behoort. Een leerboek o/er het contrapunt, meer bepaaldelijk over het contrapunt der oude vocaal-componisten, is ons een bewijs van den ernst zijner pogingen om met de daad ook propaganda voor de kunst van Palestrina te maken. Tal van voorbeelden, ontleend aan werken van dezen grooten meester, sieren zijn leerboek. Wanneer men nagaat dat, in den tijd toen dit verscheen, Palestina eigenlijk slechts nog bij naam bekend was, zal men nog zooveel te meer waardeering hebben voor het werk van Mgr. Lans. Ik ma,; mij niet vermeten u;t te weiden over de verdiensteu van Mgr. Lans al3 priestei; dit moet ik aan bevoegder handen overlaten. Wel mag ik hier memoreeren dat de Paus zijn verdiensten erkende door hem den titel van geheim kamerheer te verleenea; dat hij reeds lang zitting had als kanunnik van het kathedraalkaputel in het Diocees Hatrlem en dat ook de Nederlandsche Regeering zij neverdiensten erkend heeft door hem de ridderorde van den Nederlandschen Leeuw te verleenen. Jaren lang is Mgr. Lans president gewees1. van het Seminarie Warmond. In 1906 be noemde de Bisschop van Haarlem hem tot Deken van Amsterdam. In die qaaliteit trad Mgr. Lans herhaaldelijk op den voorgrond. Er was letterlijk geen gebeurtenis van belang in de katholieke wereld van Amsterdam of Mgr. Lans gaf door zijn tegenwoordigheid blijk van zijn levendige belangstelling en dan maakte zijn bolle,ijkt', innemende vormen s-eeds den minzaamsten indruk. Het heengaan van m^r. Lans laat een groote leegte achter. De herinnering aan den edelen priester en den begaafden rnenech zal niet licht uit het gehe igen gewischt worden. A NT. AVEKKAMT. betrekkin? tot Antwerpen gtnof md beeft, ia treflend geteekend in het ut tcbtxcke Dagblad, door een voornaam in svoner der 011 Ie bisschops stad Hij was de beziel-nde kracht, die de levenspolsen onzer gemeente Utrecht deed kloppen. In de zestien jaren, dat dr. Reiger burge meester was onzer stad. is aau zijn initiatief. zijn intuitie, zijn supérieuren gees', zijn onver moeide werkkracht en spankracht haar ont wikkeling, haar vooruitgang te dan ken geweest. De Burgemeester had in alles de leiding. Hij was het erkende hoofil in het college van het Dagelijksch Bestuur ; hij bebeerschte den hem gewillig v)laeni»-n Raad door de kracht zijner persoonlijkheid de, kracht zijner oveituiging, de steliiglieid van zijn woord en Utrecht's verlies, door den dood van Utrecht's .,goeden burgemeester" ^?zooal-f mr. Jan van Rijswijk eens Marnix van St. Aldegonde, in zyn degelijke en rijpe Kennis der zaken; hij bezielde de hoofden van alle takken van dien?t door de nooit falende zekerheid, waar mede hij alle aangelegenheden doorgrondde. Hij was een dier zeldzame harmonische figuren, die een volmaakt evenwicht vertoonen in grootheid van karakter en grootheid van geest. Zijn eerlijkheid en oprechtheid, zijn roniborstigheid en rechtschapenheid verzekerden hem den eerbied van allen, welke richting zij ook mochten zijn toegedasn. Bij was een karakter, zoo vast en zoo krachtig, dat elk diplomatisch zich dekken, elke overmaat van voorzichtigheid door hem kon worden ver smaad. In rechtmatig zelfvertrouwen ging hij steeds rechtstreeks af op zijn doel, zeide alto.ts klaar en duidelijk waar het op stond." SmirnaenPerasclieTapijten. Ter gelegenheid van het bezoek van H.M. de Koningin en Z. K. H. Prins Hendrik aan Zeeland, en van Z. M. den Keizer van Duitschland op 13 December j.L, werden door ondergeteekende diverse versieringen aangebracht en ontvang salons ingericht, waarvoor gedurende enkele oogenblikken een prachtige collectie N i?l I tt N A-. P K K 't. l N C H K T A P IJ T K 1%' en l O V K IS * - A A T l O r tf (alle onbeschadigd) in verschillende grootte, gebruikt is geworden, welke thans tegen uiterst la^-e prijzen worden Dagelijks te bezichtigen. P. C. P A E RE !? S, T K L K l* H O O N 4541. R O H IX 128. COMPLEETE MEUBILEEBINGEN tegen vooruit vastgestelden totaalprijs franco ter plaatse gesteld met garantie Uitvoerge geïll. prijscouranten. Vele Mcdelkamers. DE PHOENIX" Hoofdmagazijnen : 234 Spuistraat, Filiaal ? 76 Damrr.k. Fabriek: 43 Looiersgracht, AMSTERDAM. KUNSTHANDEL Wed. G. DORENS & Zn. Rokin 56, Amsterdam. Etsen. <to Ptoto's i. Keurs. Fipnintouteiiiraorv.J.C.i.lllOEF. ito's. Meubelfabriek Nederland". J. A. HV1Z1NGA. « BINNEN BETIMMERINGEN, BEHANGERIJ, MODELKAMERS. Groningen. WESTERSINGKL. FRANCO LEVE K ING. TELBF. 118. Kunsthandel KRÜGER & 37" Noordeinde. 's-Gravenhage. Illlllllllllllllllllllllllllll Permanente Tentoonstelling v: Schilderijen en Aquarellen. L Een natuurgetrouw Portret naar iedere foto ge schilderd, is een allerdankbaarst geschenk voor elke gelegenheid. Prijscourant gratis. H BO&AERTS & Co., B O X T K f>. Agent voor Amsterdam: MAX. COSMAN, Kalerij 4*. I fa, Iltr. Fabriek van Zilverwerta, I Hofjuwelier. = l Ondegracht E 17, utrecht. \ l PAAKI.KN - JUWKEI.ES. l mHiimiiiiiiiiiiiiHimiitHiiiiiiiiMiiiiiiMiiiiMMiiittiMiiiiiimitiiiitimin QLERS&WOLr: S« AMSTERDAM."^5'" DROUOT ?4- -J- WKSSEK & Co. ?»- 4* LANGE HOUTSTKAAT 7 & 2 * - - - Ooii Haat»- - - - TKI.EFOO\ 1>TEK< . 271 GROOTSTE INRICHTING VOOR COMPLETE MEUBILEERING = IN ALLE STIJLEN = = = =: ANTIQUITEITEN E i G-E N MEUBELFABRIEK: t» M Hl 'T BINNENHUIS! Inrichting tot meubeleering en versiering der woning b RAADHUISSTRAAT 48-50) AMSTERDAM M ? a