Historisch Archief 1877-1940
D .E A M S T E R D A M M K R W hl K K l? L A D V OOR N K D E R L, A N D.
-No. 1508
Gevallen op het veld van eer.
'Mr. Dr. W. J Doude van Troostwijk, secretaris-generaal der Vredesconferentie. en als
zoodanig door alle staatshoofden, die de wereldbol met hunne tegenwoordigheid sereeren,
met ridderofdtn n linten overladen.
Dr. J. II. Gallée, zelf gepromoveerd op
eene belangwekkende dissertatie: De drama
tische Vertooningen in de Middeleeuwen"
vond bij al deze werkers vele punten van
aanraking, en toonde de grootste sympathie
in al wat zij deden. Mij was het gegund uit
de Protocollen van den kerkeraad der Nederl.
Hervormde Gemeente te Amsterdam den
strijd ioe te lichten tusschen predikanten
en dichters uit de eerste helft der 17e eeuw,
hoe zij geijverd hadden tegen Vondel en
de vertooning van zijn ,,Gysbreght van
Aemstel" en Lucifer," van welke
aanteekeningen Prof. van Vloten gebruikt heeft
gemaakt bij de uitgave der twee ge
noemde treurspelen in het Letterkundig
Pantheon. Gallée mocht ik in het bij
zonder wijzen op den heftigen strijd der
predikanten tegen der Medicynen Dokter,
Samuel Adriaensz. Goster, wien ik, door
archiefstudie, \>an Amsterdamsen burge
meester- en Dokters-zoon tot zoon van een
timmerman, tevens eersten koster der Oude
Kerk, na 1578, terugbracht, en diens vader
zijnen waren naam kon hergeven, zijnde
Adriaen Lenaerts. Over den strijd tegen
Dokter Coster en zijne Akademie had ik
zeer belangrijke vondsten gedaan in de
Protocollen van den Kerkeraad, en ge
bruikt voor de beantwoording eener Prijs
vraag, uitgeschreven door déAkademie te
Groningen. Dr. Gallée wees ik op dien
vondst, waarin hij levendig belang stelde.
Deze ontdekking had zijn volle sympathie,
dreef hem aan en gaf hem aanleiding
om er, bij vernieuwd en zelfstandig onder
zoek, eene studie over te schrijven, die bij
Beijers te Utrecht verscheen, onder den
titel: Akademie en Kerkeraad.
Het scheen of Dr. Gallée in die richting
z\jne onderzoekingen verder zou uitstrekken.
Het tegendeel gebeurde. Wél bleef hij in
de historie van het tooneel en in het
tooneelzelve belang stellen, verraste hij ons nog
met eene enkele studie over dit onderwerp,
stelde wel zijne kennis en gaven in dienst
van het Tooneel verbond en Tooneelsohopl,
stond de vertooning van Koning Oedipus"
in de oorspronkelijke taal door studenten der
Utrechtsche Hoogeschool voor, en bewon
derde oprecht en hartelijk den leider Mr.
M. B. Mendes da Costa, wel begroette hij
Duitsohe studenten, die te Utrecht Schiller's
Roovers kwamen spelen, maar zijne
tooneelstudiën namen kort na die over: Akadtwie
en Kerkeraad, na zijne aanstelling tot lector
(1881) aan de LItrechtsche Hoogeschool, en
meer nog ca zijne verheffing (1882) aan
dezelfde Academie tot Hoogleeraar in de
Oud-Germaansche en Vergelijkende
taaistudie, eene andere richting.
De plaats zijner geboorte, Vorden, in
Gelderland, heeft hem, als zijnde
Graafscbapper, bij zijne taaistudie die van het
oud-Saksch in het bijzonder als van
zelf gedreven tot de studie der dialecten.
In alles samenhang ziende, ving hij aan
het wezen en het leven van hen die, eigen
dialect hadden, na te sporen, kon het, tot
aan den oorsprong. Dat leidde hem tot studie
der volks- en volkenkunde, der
authropologie[en den archaeologie der oude rassen
en stammen van ons land.
Op de tentoonstelling der oude en bijna
vergeten kleederdrachten in ons land kon
men, daar telkens en telkens Gallée ont
moetend, ontwaren zijne groote belangstel
ling in vroegere kleedij in verband met
zijne andere studiën, maar ook vernemen,
dat hij, djor onderzoek, tot het resultaat
gekomen was, dat niet de kleeder drachten
volkomen kenteekenen waren van het oude
en overgeleverde, want dat de mode haar
invloed had doen gevielen. De sieradiën
betoogde hij bewaarden het best en het
meest de herinnering aan het oudste ver
leden, en zette dat verleden voort. Verge
lijking van metalen voorwerpen, opgegraven
uit terpen, met de nog in gebruik zijnden,
gaven hem recht tot dit beweren. Toen en
reeds vroeger was hij tot de ontdekking
gekomen, dat het Nederlandsche boerenhuis,
de boerenerve, nog dezelfde kenmerken ver
toonde als in den Saksischen tijd. Het
onderzoek daarnaar ging weldra al zijn
aandacht innemen; hij reisde en wandelde
het land af, bezocht alle mogelijke boerde
rijen, nam er teekening of fotografie van,
bracht het grondvlak in kaart, en vernam
naar alle bij-omstandigheden. Het rijke
materiaal over de Nederlandsche
boerenerven, door hem verzameld, verwerkte hij
en deed er openbaar mededeeling van, o.a.
te Einden en op een bijeenkomst der
Anthropologische Vereeniging te Amsterdam, en
stelde zijne teekeningen, fotografiën, enz.
ten toon.
Door eenigen,8te,un der Regeering werd
het hem mogelijk .zijne studie over het
Boerenhuis in Nederland en zijne bewoners
aan de per* toe te vertrouwen. A. Oosthoek
(Kemink en Zn.) te l'trecht gaf het eerste
gedeelte uit als een begeerlijk prachtwerk,
het ontbrekende zou dra volgen.
(iallée leefde dubbel in het bezorgen dier
uitgave; dagelijks kwam hij bij Oosthoek om
er zijne zorg aan te wijden, lïet is nog geen
veertien dagen geleden, dat hij er voor het
laatst zou komen. Eene plotselinge onge
steldheid greep hem aan, waarvan het einde
de dood was. Toen is als bij zijn
ter-aardebestelling no? eens overtuigend gebleken, hoe
zeer hij bemind was als mensen en geleerde,
en hoe het einde van zijn leven was als
het begin : sympathie.
Van die sympathie ook voor de studenten
blijft in wezen het Studiefonds, dat hij met
zijnen vriend Van der Vliet gevormd heeft
om studenten in de klassieke letteren in
staat te stellen tot studiereizen naar Duitsch
land, Italiëen Griekenland. Gallée wist de
groote beteekenis van het rei/en; hij zelf
had veel gereisd en in de landen, waar hij
kwam in bibliotheken, kon het, ook in
kloosterbibliotheken, «ewerkt en er met ge
leerden kennis aangeknoopt.
Van een dier reizen, met minder geleerd
doel ondernomen, heeft hij indertijd een
beschrijving gegeven in Hut- Nieuws van
den Dag. Het was een reis door Kent. Later
is die reisbeschrijving afzonderlijk uitgege
ven met illustraties van L. W. K.
Wenckebach. J. TI. R.
Mgr. M, J. A Lans. t
De dood heeft alweer een man van ons
genomen, die wegens zijn buitengewone gaven
en rijke verdiensten een leegte achter laat,
welke moeilijk zal kunnen worden aangevuld.
Met Monseigneur Lans is de man
hetngegaan, die de ziel was van de beweging ten
gunste eener waarachtig schoone religieuse
katholieke kerkmuziek. Begaafd met een
fijnen smaak voor kunst in het algemeen en
met een zeer harmonisch ontwikkelden zin voor
de muziek in het bijzonder, beeft Mgr. Lans
zich reeds lang vóór dat de groote beweging
op het gebied der kerkmuziek een aanvang
nam, bedroefd over het wereldsche karakter
der muziek in den R C. Eeredienst.
Doch in daden wilde hij zijn meening, zijn
opvatting omzetten en het gevolg hiervan
was de oprichting van het Sint Gregoriusblad,
Tijdschrift tot bevordering vin kerkelijke
Toonkunst", hetwelk met l Januari zijn
33sten jaargang is ingetreden.
Wat hij voor dit hlad geweest is tot aan
zijn dood, zullen slechts zijn getrouwe mede
werkers op dejuiste waarde weten te schatten.
Doch ook wij, de lezers van het blad, zijn ons
bewust dat hij er een vaste leiding aan wist
te geven en dat ouder zijn stuurmanschap
het blad een goeden koers uitging.
Het zou mij te ver voeren, hier in
wijdloooige beschouwingen te treden over de
artikelen die hij in zijn blad heeft gepubliceerd.
Maar een genot was het steeds zijn fijn
gestyleerd en glashelder proza ts lezen en niet
minder op te merken op hoe buitengewone
wijze hij zijn stof meester was en welke groote
belezenheid hij aan den dag legde. Steeds
wist hij in welverzorgde taal de kern van zijn
onderwerp open te leggen.
Slechts edkele weken vóór zijn dood, toen
de kwaal, waaraan hij lijdende was en die
hem ook ten grave gesleept heeft, hardnek
kiger werd, heeft hij een deel ran zijn taak
op de schouders geleed van zijn jongeren
vriend, pastoor W. P. H. Jansen.
De oprichting van het Sint Gregorius blad,
Dr. B. Mger, t
werd eenige jaren later gevolgd door de
stichting der Sint Gregoiius-vereenigin-*, die
met haar alom in den lande verspreide
afdeelingen, een machtige hefboom werd
voor de invoering van een waardigen
kerkzang. Talrijk zijn de feesten geweest, in
Utrecht, Arnhem, Amsterdam, enz. waarheen
van heinde en verre koordirecteuren en zan
gers samen stroomden om leering te putten, uit
hetgeen dair werd ten gehoore gebracht.
De ziel, het middelpunt dier feesten was
Mgr. Lans.
Zeker was het voor den geestdriftigen voor
zitter der Sint Gregorius-vereeniging een
groote voldoening, toen aan deze vereeniging
door het college der Bisschoppen in Nederland
de zorg voor de naleving van htt Motor
Proprio" van Paus Pius X werd opgedragen.
Schooner bekroning van zijn arbeid kon de
edeldenkende strijder voor het goede niet
wenschen.
In jongere jaren nam Mgr. Lans ook deel
aan den strijd over de kerkmuziek, die in het
buitenland gevoerd werd. Het bekende con
gres van Arezzo gaf hem een brochure in de
pen, die in verschuif nde vreemde talen werd
overgezet en die hem in ruime mate de
waardeeiing schojik van de kopstukken der
Duitsche Caeciiia-vereeniginu. Zoowel van dr.
Fr. X. Haberl, als van Michael Halier meeht
ik vernemen' hoe buitengewoon hoog Lans
bij hen stond aangeschreven.
Ook als componist van verschillende
werken op bet gebied der kerkmuziek heeft
mgr. Lans getuigd van zijn kunde en diep
doordringen in den stijl; die in de kerk
thuis behoort.
Een leerboek o/er het contrapunt, meer
bepaaldelijk over het contrapunt der oude
vocaal-componisten, is ons een bewijs van
den ernst zijner pogingen om met de daad
ook propaganda voor de kunst van Palestrina
te maken. Tal van voorbeelden, ontleend aan
werken van dezen grooten meester, sieren
zijn leerboek. Wanneer men nagaat dat, in
den tijd toen dit verscheen, Palestina eigenlijk
slechts nog bij naam bekend was, zal men
nog zooveel te meer waardeering hebben
voor het werk van Mgr. Lans.
Ik ma,; mij niet vermeten u;t te weiden
over de verdiensteu van Mgr. Lans al3 priestei;
dit moet ik aan bevoegder handen overlaten.
Wel mag ik hier memoreeren dat de Paus
zijn verdiensten erkende door hem den titel
van geheim kamerheer te verleenea; dat hij
reeds lang zitting had als kanunnik van het
kathedraalkaputel in het Diocees Hatrlem en
dat ook de Nederlandsche Regeering zij
neverdiensten erkend heeft door hem de ridderorde
van den Nederlandschen Leeuw te verleenen.
Jaren lang is Mgr. Lans president gewees1.
van het Seminarie Warmond. In 1906 be
noemde de Bisschop van Haarlem hem tot
Deken van Amsterdam. In die qaaliteit trad
Mgr. Lans herhaaldelijk op den voorgrond. Er
was letterlijk geen gebeurtenis van belang in
de katholieke wereld van Amsterdam of Mgr.
Lans gaf door zijn tegenwoordigheid blijk van
zijn levendige belangstelling en dan maakte
zijn bolle,ijkt', innemende vormen s-eeds den
minzaamsten indruk.
Het heengaan van m^r. Lans laat een
groote leegte achter. De herinnering aan den
edelen priester en den begaafden rnenech zal
niet licht uit het gehe igen gewischt worden.
A NT. AVEKKAMT.
betrekkin? tot Antwerpen gtnof md beeft, ia
treflend geteekend in het ut tcbtxcke Dagblad,
door een voornaam in svoner der 011 Ie bisschops
stad
Hij was de beziel-nde kracht, die de
levenspolsen onzer gemeente Utrecht deed
kloppen.
In de zestien jaren, dat dr. Reiger burge
meester was onzer stad. is aau zijn initiatief.
zijn intuitie, zijn supérieuren gees', zijn onver
moeide werkkracht en spankracht haar ont
wikkeling, haar vooruitgang te dan ken geweest.
De Burgemeester had in alles de leiding.
Hij was het erkende hoofil in het college
van het Dagelijksch Bestuur ; hij bebeerschte
den hem gewillig v)laeni»-n Raad door de
kracht zijner persoonlijkheid de, kracht zijner
oveituiging, de steliiglieid van zijn woord en
Utrecht's verlies, door den dood van Utrecht's
.,goeden burgemeester" ^?zooal-f mr. Jan van
Rijswijk eens Marnix van St. Aldegonde, in
zyn degelijke en rijpe Kennis der zaken; hij
bezielde de hoofden van alle takken van
dien?t door de nooit falende zekerheid, waar
mede hij alle aangelegenheden doorgrondde.
Hij was een dier zeldzame harmonische
figuren, die een volmaakt evenwicht
vertoonen in grootheid van karakter en grootheid
van geest.
Zijn eerlijkheid en oprechtheid, zijn
roniborstigheid en rechtschapenheid verzekerden
hem den eerbied van allen, welke richting zij
ook mochten zijn toegedasn. Bij was een
karakter, zoo vast en zoo krachtig, dat elk
diplomatisch zich dekken, elke overmaat van
voorzichtigheid door hem kon worden ver
smaad. In rechtmatig zelfvertrouwen ging hij
steeds rechtstreeks af op zijn doel, zeide alto.ts
klaar en duidelijk waar het op stond."
SmirnaenPerasclieTapijten.
Ter gelegenheid van het bezoek van H.M. de Koningin
en Z. K. H. Prins Hendrik aan Zeeland, en van Z. M. den
Keizer van Duitschland op 13 December j.L, werden door
ondergeteekende diverse versieringen aangebracht en ontvang
salons ingericht, waarvoor gedurende enkele oogenblikken
een prachtige collectie
N i?l I tt N A-. P K K 't. l N C H K T A P IJ T K 1%'
en l O V K IS * - A A T l O r tf
(alle onbeschadigd) in verschillende grootte, gebruikt is
geworden, welke thans tegen uiterst la^-e prijzen worden
Dagelijks te bezichtigen.
P. C. P A E RE !? S,
T K L K l* H O O N 4541.
R O H IX 128.
COMPLEETE MEUBILEEBINGEN
tegen vooruit vastgestelden totaalprijs
franco ter plaatse gesteld met garantie
Uitvoerge geïll. prijscouranten. Vele Mcdelkamers.
DE PHOENIX"
Hoofdmagazijnen : 234 Spuistraat,
Filiaal ? 76 Damrr.k.
Fabriek: 43 Looiersgracht,
AMSTERDAM.
KUNSTHANDEL
Wed. G. DORENS & Zn.
Rokin 56, Amsterdam.
Etsen.
<to
Ptoto's i. Keurs.
Fipnintouteiiiraorv.J.C.i.lllOEF.
ito's.
Meubelfabriek
Nederland".
J. A. HV1Z1NGA.
«
BINNEN BETIMMERINGEN,
BEHANGERIJ,
MODELKAMERS.
Groningen.
WESTERSINGKL.
FRANCO LEVE K ING.
TELBF. 118.
Kunsthandel
KRÜGER &
37" Noordeinde.
's-Gravenhage.
Illlllllllllllllllllllllllllll
Permanente Tentoonstelling
v: Schilderijen en Aquarellen.
L
Een natuurgetrouw Portret
naar iedere foto ge
schilderd, is een
allerdankbaarst
geschenk voor elke
gelegenheid.
Prijscourant gratis.
H BO&AERTS & Co.,
B O X T K f>.
Agent voor Amsterdam:
MAX. COSMAN, Kalerij 4*.
I fa, Iltr. Fabriek van Zilverwerta, I
Hofjuwelier. =
l Ondegracht E 17, utrecht. \
l PAAKI.KN - JUWKEI.ES. l
mHiimiiiiiiiiiiiiHimiitHiiiiiiiiMiiiiiiMiiiiMMiiittiMiiiiiimitiiiitimin
QLERS&WOLr:
S« AMSTERDAM."^5'"
DROUOT
?4- -J- WKSSEK & Co. ?»-
4* LANGE HOUTSTKAAT 7 & 2 *
- - - Ooii Haat»- - -
- TKI.EFOO\ 1>TEK< . 271
GROOTSTE INRICHTING VOOR
COMPLETE MEUBILEERING =
IN ALLE STIJLEN = = = =:
ANTIQUITEITEN
E i G-E N MEUBELFABRIEK:
t» M Hl
'T BINNENHUIS!
Inrichting tot
meubeleering
en versiering
der woning
b
RAADHUISSTRAAT 48-50)
AMSTERDAM
M ?
a