DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1600 wijzersvakvereeniging tot een protest gedwongen, omdat hare leden werden gepasseerd ten voordeele van leden eener neutrale organisatie, Zoo neemt de verwarring toe, maar uit deze verwarring zal steeds meer en meer het besef geboren worden, dat de Katholieke vakorganisatie in Nederland juist door hare rechtstreeksche afhan kelijkheid van het kerkelijke gezag op den verkeerden weg geraakte. Dit zal het.duidelijkste blijken bij de eerste groote botsing tusschen Katholieke werkgevers en werknemers. Dan zal juist ala gevolg van die afhankelijkheid, de geestelijkheid, al naar hare inzichten, betrekkingen eu belangen over beide kampen worden verdeeld; maar juist dan zal het duidelijk blijken, dat men op een dwaalspoor is. Dan zal het uitkomen, dat de Kerk als leerares der sociale rechten en plichten, boven de partijen moet staan ; wat heel iets anders is dan het streven om beide strijdende partijen tegelijk aan te willen voeren. Medewerking aan de voorbereiding der leden volgens het verlangen van Z. H. den Paus is heel iets anders dan het leiden en beheerschen der vakvereenigingen zelve. XXX. Bibliotheek van Nederlandsche Letterkunde, uitgegeven door T. TEBWEY, voortge zet daor J. KOOPMANS en dr. C. G.N. T>E VOOYS, No. 3 en 8. Te Groningen, ba J. B. Wolters 1907. f£ De vroeger door Terwey uitgegeven Biblio theek, een van de gelukkig niet meer zeld zame pogingen om onze goede schr\j vers uit de 17e en 18e eeuw voor weinig geld nader tot hun volk te brengen, zonder daarbij tot populariteit af te dalen, wordt voortgezet on Ier redactie van J. Koopmans en dr. C. G. N. de Vooys, twee goed-klinkende namen in de wereld van de nieuwere taal- en letterkundige wetenschap. On te beginnen geeft de eerste redakteur twee deeltjes tsgslyk: een herziene 2e druk vau Hooft'» Haarlem en Alkmaar en een nieuwe bloemlezing uit Juttus van Effen't Hollandsche Spectator. Al is het vooral in het eerste deeltje nog niet erg merkbaar: de Bibliotheek wordt ineen nieuw s pelling-pakje gestoken, en ook hier wordt beirezen, «Is het nog bewezen moest worden, dat men in vereenvoudigde spelling weten schap pelik kan zijn. Gelukkig zijn er niet velen meer, die het Kollewijns afschrikt en die de vereenvoudigers beschouwen als een goedig-domme, lichtelik-belachelike, maar voorloopig nog onschuldige menssoort. Uit gaven als de;e zijn zeer geschikt 021 hun aantal binnenkort tot een minimum te bepeiken, al zullen er misschien nog lang onbegrijpelike" mensen blijven als de heer Sterck, die een vraagteken zet bg dr. Brom's zinnetje: al overtrof de dichter de geleerde hemelhoog". Als zo iemand in Koop nan's Voorwoord bij Hooft leest, dat Juist de lotswisseling op eigen bodem afgespeeld de schrijver moest aantrekken", dan zal ook hier het jammerlik verzuim der buigings-n" (de uitdruiking is niet fraai) hem moeilike ogenblikken bezorgea. Nee, hy moet aan dit deeltje maar liever niet beginnen, want als hij na een ogenblik van respijt tengevolge van Terwey's Inleiding, aan Hooft zelf komt en op bl. 2 leest: dien naam had ook zijn eerloosheid", waar dien" nominatief is, dan ' zal alle steun hem ontvallen. Hooft is om andere redenen dan om zijn spelling geen gemakkelike lektuur. Zijn beknoptheid, zijn Latinismen, archaïsmen, neologismen, germanismen en hoe die andere -ismen van zijn kunsttaal heten mogen, schrikken de gem ddelde lezer af, zelf ?) in een uitgaaf met noten. Maar als men tijd, geduld en inspanning voor hem o 'er heeft, als men zich lang in dit krachtig proza (en in de noten!) verdiept: wat gaat dan al wat Hooft beschrjjft leven en schitteren, wat een kracht. wat een gloed, wat een aanschouwelikheid. Dat de prozaschrijver de geschiedschryver overtreft (de lezer voelt, dat ik dit niet zonder enige aarzeling neerschrijf), wie denkt er aan, als hij geniet van de kleurrijke beschrjjring van een persoon, een karakter, een gebeur tenis, zooals Hooft die gezien heeft, niet altijd histories-juist voorgesteld, maar altijd de uiting van een levendige en oorspronkelike, zowel ah wjjsgerig-gevormde geest. In zijn door Koopmans onveranderd gelaten In leiding (van 1890) meent Terwey Hooft in bescherming te moeten nemen tegen wie hem beschuldigen de geschiedenis op te smukken. Op dit ogenblik zal wel niemand meer willen beweren, dat de Nederlandsche Histoorien" een zuivere bron roor geschied kundige feiten zijn, maar de schrijver die zien wil, hoe men geschiedenis rerheffen kan tot kunst, hij ga nog altijd eerbiedig tot Hooft. Hem als geschiedschrijver in bescher ming nemen hoeft nog niet. Bij de stukken uit de Hollandscae Spec tator" geeft Koopmans een korte, heldere inleiding, waarin h\j eerst Van Effen, de van huis uit degelilte Hollander die de levens omstandigheden tot een kosmopoliet hadden gemaakt, schetst als moralist en bovenal als mensekenner, die karakters en zeden wist te beschrijven e» daarbij zelf soms vergat, dat hjj nog moralist was óók, om dan enkele woorden te wijden aan de essay in het alge meen, aan wat Van Effen in de mensen van zijn tijd het meest afkeurde, het meer te willen schijnen dan men is", aan sjjn voortreffelike proza-stijl, zijn taal, spelling en gallicismen, en ten slo'te aan de persoon van de schrijver, zijn leven en werk. In de ge kozen stukken wil de inleider Van Effen doen uitkomen als Moralist, als Karakter tekenaar en als Realisties zedenschilder. De vertogen over Zelfonderzoek", over Hoe het publiek de Spectator moet lezen", waarin de scarij 'er o. a. een beschouwing geeit over zijn veelgeprezen Kobus en ignietje, en over Enghartiiheid in 't Wederzydsch Waarde ren" (bij menschen uit verschillende provin cies en vooral bij Nederlaniers en Duitsers onderling) laten hem in de eerste, de be schrijvingen van de Tngeb-elde Geleerde", de Eerlijke en de Geslepen Koopman", en de Onvergenoegde en Vergenoegde Zslfminnaar" in de tweede: de schildering van Geertje Levens en Meester Jochemius", Tijsbnurs Os" en Kobus en Agnietje" in de derde hoedanigheid kerm-m. Voor ons is de laatste soort ongetwijfeld de beste: de geschiedenissen van de ouwe Gaertje, die maar niet dood wil, van het koetje, van de zotte Tijs en de innig-genoeglike burger-vrijage, zo echt-Hollands, en met heerlike humor beschreven, bseien en ver maken ons nu nog, waar we geneigd zijn Van Effen's moraal wat meer krities te be kijken. Mogen zij in deze uitgaaf nog eens onder veel oogen komea en nieuwe belang stelling wekken voor onze 18e eeuw. ClIRISTINA LlGTENBEEG. flier te RepbM. Onder de Republiek, door L. E. Amsterdam, van Holkema en Warendorf, 1907. De schrijfster van Silhouetten" heeft haar incognito nog niet opgeheven, al wordt haar boek terecht het gunstigst beoordeelde oorspronkelijk-Nederlandsch werk in 1906" geheeten en al is het voor velen geen geheim meer wie de schrijfster der 200 aantrekkelijke schetsen is. De lof in de Pers is eenstemmig geweest, L. E. mag zeggen: ik kwam, zag en overwon." In onzen ty'd is zoo iets heel ongewoon, bijna dagelijks leest men meeren deels afbrekende beoordeelingen in de tijdechriften en dagbladen, maar menigeen, moe en beu van de felheid en het drukke gedoe der hypermoderne literatuur, kwam hier onder de bekoring; het aardige gezellige boek met de eenvoudige verhalen uit de oude dooa" sloeg in, het rustige van dit boek deed behagelyk aan, de lectuur boeide en wat tegenwoordig zoo zelden voorkomt, verkwikte de le;ers. Vandaar algemeene erkentelijkheid en de hier en daar uitgesproken wensch dat de auteur spoedig meer van die spijs moge voorzetten, waaraan het Nederlandsche pu bliek behoefte heeft. L. E. liet de ongednldigen niet lang wachten. een jaar na Silhouetten" is een tweede bundel verschenen, waarin zij ons weder komt vertellen van onze hoffelijke voorouders uit de achttiende eeuw met hun steekhoeden, hunne vele kanten en strikken en zwaar ge poederde haren, toen men zelfs in deftige huiien den maaltijd gebruikte bij het onzekere schijnsel van een paar kaarsen, toen men in een zware reiskoets van Overijssel naar Utrecht hobbelde en zulk een tocht voor een belang rijke reis gold, toen in onze Bepubliek der Vereenigde Provinciën eene regenten-aristo cratie de lakens uitdeelde en Oranje-gezindheid gevaarlijk was. De schrijfster is wonder wel tehuis in dien tijd, waarvan zij de stem ming zoo juist weet weer te geven, nauw gezet ook heeft zij studie gemaakt van alles wat het dagelijksche leven betreft, zoodat niets haar ontgaat, tot in de kleinste détails toe. Onder da Republiek" bestaat uit drie ver halen : Van hen, die niet meetelden, Een een zame, en De kinderen van Warmelo. De laatate twee schetsen zijn ons reeds bekend uit het tijdschrift Eigen Haard; de eerste, welke ons hier wordt geboden, heeft nog de aantrekke lijkheid van het nieuwe. Zij, die niet mee telden1', waren onze Roomsch-Katholieke landgenooten in de zeventiende en achttiende eeuw; hunne ver van benijdenswaardige pcsitie is in dit verhaal heel goed geschilderd, hoe zij door de strenge placaten belemmerd werden in de vrije oefening van hun gods dienst, hoe de Roomsche priesters zich buiten de deur door geen kleeding van anderen mochten onderscheiden, hoe hunne bidplaatsen niet zichtbaar mochten zijn van de straat en het klok] uiden hun streng verboden was. Het was leer om leer; wat in den Spaanschen ty'd de aanhangers van het nieuwe Geloof eens moesten lijden, werd op minder gruwe lijke wijze verhaald op hen, die de oude Moederkerk trouw waren gebleven, zij werden nagenoeg buiten alles gehouden. Zoo ging het ook met de familie van den ritmeester van Dieden, die in Juli 1708 het leven liet in den slag bij Oudenaarde; betrekkingen in het leger stonden nog wel open voor een Katholiek edelman, het leven voor het vader land te offeren werd hem door de Hooge Regeering genadig toegestaan, doch zelden kregen de niet-Hervormden hooge aanstel lingen. Aan Arnt van Dieden, den oudsten zoon van den gesneuveldan ritmeester, gelukte het aanvankelijk eenige promotie te maken, doch dit dankte hij uitsluitend aan het feit dat hij eene Protegtantsche vrouw getrouwd had, een dochter uit een invloedrijk regentengeslacht. Toen na d«n vroegtijdigen dood van Arnt en zy'ne vrouw het achtergebleven kind door de verwanten van den vader in het Roomsche geloof zou worden opgevoed, werd hun krachtens de placaten het kind eenvoudig afgenomen. De kinderen der Kerk droegen het kruis; eigenaardig doet het aan, dat deze geschie denis grootendeels te Nijmegen speelt, dat de Roomschen het toen zoo hard te verantwoor den hadden in een stad, waar thans de Pro testanten al bitter weinig vermogen, waar enkele jaren geleden iemand tot rector van het stedelgk Gymnasium werd benoemd, die in het geheel niet op de ly'st van aanbeveling stond, enkel en alleen omdat hjj Roomsen Katholiek was. En nog andere dingen beleven wij, tijdgenooten van het Monsterverbond l Een eenzame" verplaatst ons naar het stille Zeeuwsche stedeke Zierikzee (indien ik goed ben ingelicht, tevens de woonplaats der schrijfster). Daar maken we kennis met een typischen vertegenwoordiger van deregentenoligarchie, een der heftigste leden van de anti-stadhouderlijke partij. Mr. Pieter Mogge van Renesse en Drieschor, de schatrijke pa triciër uit Zierikzee, meermalen burgemeester, weldra behoorend tot de Hoog Moogende Heeren Staten-Generaal, bezat de fouten van zijn partijgenooten, maar voor zijn geboorte stad koesterde hij een groote oprechte liefde. Al verplichtte zy'n hooge waardigheid hem om meestal in den Haag te vertoeven, hij vergat het kleine Zierikzee niet; ten einde aan zijn geboorteplaats grooteren bloei te verzekeren, bepaalde de ongehuwde man dat na zijn dood een aanzienlijk kapitaal zou worden geschonken voor de oprichting van eene Academie aldaar. Van deze Zeeuwsche Hoogeschool is evenwel niets gekomen; Holland verzette er zich krachtig tegen en ook droeg de wijze, waarop het geld toen door Zierikzee besteed is, niet bg tot den bloei der stad. Eene zeer smadelyke bejege ning, in het jaar van de verheffing van Wïllem IV door de Oranjeklanteu binnen Zierikzee hem aangedaan, verbitterde de laatste levens dagen van den somberen eenzamen Mogge. De kinderen van Warmelo" bevat eene aandoenlijke familiegeschiedenis, waarin we nu en dan oude bekenden uit Silhouetten" ontmoeten. Het verhaal, met veel gevoel en heel natuurlijk geschreven, ia van eene be koorlijke teeder heid, maar behoort mijns in ziens niet in dezen bundel thuis; door niets immers worden wij er aan herinnerd dat deze personen onder de Republiek" leefden, de lotgevallen der kinderen van Arend Sloet, die op n na allen jong stierven, hebben niets uit te staan met de historie der Ne derlandsche Republiek. De mooie novelle EJisabeth" uit Silhouetten", zou hier beter op haar plaats zijn, want daaruit spelen de willekeur en onbuigzame trotschheid der republikeinsche regenten weder een hoofdrol. Maar waarom n et ook deze drie verhalen uitgegeven als Silhouetten tweede bundel" ? Overigens wenschen we de talentvolle schrijfster geluk met dit nieuwe boek. Moge het succes even groot zijn en een tweede druk spoedig noodig blijken, waarmede dan tevens de wel wat talryke drukfouten kunnen verdwijnen. Stellig zal dit het geval zyn, indien voor het lezend publiek deze soort van lectuur even pakkend en sympathiek is als voor den ondergeteekende, die het een voorrecht achtte een boek van L. E. te mogen aankondigen. Dr. K. E. W. STBOOTMAN. W H ISlATUURVÏOLLEN ONDERGOEDEREN VAN JANSEN &TILANUS ^ FRIEZENVEEN. zijn verkrijgbaar: te AMSTF.KOAM bij: Bispinck Knndert, Kalver"itraat 101, Rokin 90; Magazijn De Ylijt", W. A. Schade & Zn., Nieuwendijk 237; Filiaal Paleis voor Volksvlijt(W.-z.); Hoelaud de Wilde P/n., ManufacturenMagazijn De Amstel", Van Woustraat 9a hk Hemonylaan; A. Schröder & Co., Leidsche«traat 32-34; Naamlooze Vennootschap De Voorpost"; Singel 462, b/h Koningsplein; A. F. Herbermann, Konings plein 20; H. Mejer, Hofleve rancier, Koningsplein 4-6; H. Hollenkamp & Co., Vijzelstr. faoek Keizersgracht; 6, W. von Schmit & Zn., Kalverstr. 167; B. Schnitger, Nieuwendijk 158; Au Bon Marché, Bilderdijkstr. 133,135, Ferd. Holstraat 102; te ROTTERDAM bij: J. J. Heljne, Groote Markl 13; M.Baljon Tigchelmann,Noordblaak 59; A. Schröder & Co., ?Wsstnieuwland 11; C. ConTads & Co., Hoogatr. 311?13. te OEN HAACt bij: i. Schröder & Co., Groenm. 5; Iserief & Co., Veenestr. 16-18; T ereenigde Linnea-en Katoen industrie T wente",Piet Heinstraat 45; te UTRECHT bij: t. H. van der Sandt & Co. Oudegracht bij de Bakkerbrug; J. Kok, Lynmarkt 33. En verder in alle voor naamste plaatsen. ^f idressen worden gaarne opge geven. Geïllustreerde Prijscourant op aanvraag te bekomen. THEE - E. BRAIVDSM A. SEYFFARD'ps / BOEKMAN DEL Tel^prmon &. ,. STÜiEBOÊktN en Behangers. SINGEL bfl de Palei§straat 269, Amsterdam. S®. Telephoon o. 4640. Speciaal adx-e^ voor en W. JAIVSE Ju Bamstraat 1O, FM'!'! en 9ÊO. Begrafenis-Onderneming IX STRTJIJS JTr. Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. POP OP NATUURLIJKE GROOTTE. Voor l gld, 5O. Het beste en bet goedkoopste, bet verkieslijkst VOOP de Kinderen. Kan de kleeren van de kleine dragen! 75 Centimeters hoog. De pop is vervaardigd van de nieuwste stof l 2 andere poppen van 23 centimeter worden gratis bij iedere bestelling gezonden, mits vergezeld van ? 1.50, onder aanduiding van dit blad. De pop is gedrukt met blond haar, roze roode wangen, bruine oogen, het lichaam roomkleurig, roode kousen en zwarte schoenen op een zeer sterke onverscheurbare stof en zy blijft recht overeind. Als moeder aan de kleine wil toestaan de pop aan te kleeden met oude kleeren van haar, die zij kan aan- en uittrekken op hare wüze, zal de pop op natuurlijke grootte een der beste souvenirs van haar jeugd zijn. Zendt ? 1.50 en de pop op natuurlijke grootte wordt U franco per keercnde post toege zonden met de 2 poppen van 23 centimeters. Schrijven aan Art Fabric Mills, Dept. T. E. 75 Queen Victoria Street, London (Engeland). Zendt internationalen postwissel. LUXE-BROODBAKKERIJ Henri J. Carels voorheen PAUL C. KAISER. Geldersche DE HAMERMOLEN". P. M. N. PEELLER, UGCHELEN bij APELDOORN. Goede referentiën Billyk tarief. poor's Mosterd W. A. SPOOR Jr., Fabrikant, Culemborg. Chocolade Magazp KI IJK. Leiiscliestraat731 .Vamppn.u 6al6rü32-33 . .(AibihiiiiAi, DEBONT&LEIUTENS SPORTPASTILLES. Dorststillend. LUXE-PAPIER. - MONOGR4M STEMPELEN. ? CEBR.SIMONS KAI.VERSTBAAT 124. 34. PHILIPPONA KETELAAR, fournitseur de la Cour, Kalverstraat 1GG, Amsterdam. GRANDE SPECIALIXÉPOUR Trousseaux & Layettes. Sur demande envoi franco de Devis et de modèles. Téléphone No. 5939. COGNAC HENNESSY. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Begrafenis- Vereeniging - - TB AMSTERDAM. Administrateur: N. SAX. Jr., adrea F. O. H*«ftotr. M. Telephoon No. 041. D* Raad «on Jwfcmr; A W, VAK EEOHJOr Ji h. DA OO8TA, BESTAURAJfT cl-devant TAiT PEB FIJI., JfS f laat*, X>a Maye. 4-PREMIÈRE M AIS O N DE LA HOLLAND E. ?+ -. e A-N 8 OBOHESTBE. . LeyensYerzekeringMaatschappij Kapitaal i BEK niLLIOEN «VIiDHH (rolteekead). Sluit Levensverzekeringen en Lijfrenten op btysonder ?ttge verzekeringivoerwAMrden en tegen Tooneelstukken. MAKCELLUS EMANTS, Een nieuwe leus, Kluchtspel, 4 heeren, 3 dames ? 0-90. MARCELLUS EMANTS, In de praktijk. Blijspel, 4 heeren, 2 dames ? 0.60i [NA BOÜDIER BAKKER, Verleden, Drama, 5 heeren, 4 dames . . . . ? 0-75, OAVIDOFSKY, Een slaaf der Eubiöthiek. Scherts, 6 heeren .... ?0.76. Door alle Boekhandelaren te ontieden en tegen inzending van postivissel verkrijgbaar bij de Uitgevers VAN HOLKEMA & WABENDOBF, te Amsterdam. A,Boichel&C*. Hoogte KadUk, «?Mbo» 6W (M « «r t w^liil Urerea ? D JE JSJESTMS Engelsche en Belgische Anthraciet Vraagt PrflBCoorant