Historisch Archief 1877-1940
8
DEAMSTLRDAMMEB WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
Ho. 1621
Dr. E. LAURILLARD f
Pr. E. LAURILLARD, geb. 25 Maart 1830,
overl. 10 Juli 1908.
IIIIIIMIimilllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIHIIimillllllllllHIflIMHIIIIIIMIIIIIIIIIIII
Reinier.
Zoo, zool 't Is wel, Saartje Jans, je hebt niet
kwalijk gezeid.
Wij znllen 't dan wat uitstellen, of je nog kwam te
verandien van zinlijkheid;
Daar wenach ik dat de liefde jou van dag tot dag
in wil versterken,
ii ik zal hier mijn afscheid nemen, en wachten wat
de geest mogt komen nit te werken.
Rechtsomkeert maakt de Kwaker, en wan
delt eren styf en stakerig heen als hu daar
een kwartier lang gestaan heeft. En Saartje
kjjkt hem na en jonwt hem uit: KeyerenS),
dat's een postuur! Ei, ziet hem eens
sehrybeenenl"' 4)
't Was niet ten onrechte dat de
tooneelechrjjver hier den Kwaker voorstelde als door
den geest gedreven", want de gecte nam
tegenover het huwelijk vaak eene houding
van heilige onverschilligheid" aan. Zij plach
ten van eene huweljjkaviering ook weinig
omslag te maken, en zeiden er van: 't Is
genoeg dat de noodzakelijkheid het ons
beveelt." Eene echtverbintenis werd alleen
op deze wijze voltrokken, dat het onder
trouwde paar, vergezeld van vrienden en
nabestaanden in de kerkelijke vergadering
verscheen, waar hun door de oudsten der
gemeente de gewone vragen werden gesteld:
of zij elkaar beminden, of zij begeerden
ververeenigd te worden, of zy beloofden elkaar
steeds hulp en bystand te verleenen, enz.
Van hunne antwoorden werd aldan in een
boek aanteekening gehouden, welke
aanteekening door hen onderteekend werd evenals
door de aanwezige nabestaanden als getuigen.
Daarna waren zij getrouwd en liet men hen
gaan, om de bevelen der natuur
godsdientiglyk te gehoorzamen".
De buitensporigheid van bruiloft houden
was hun onbekend. Dewijl volgens bun leer
het lichaam het kleed der ziel is, zoo was
men wel verplicht dat te onderhouden en te
bewaren, doch in eenvoud en zedigheid,
zonder overdaad en zonder dat men de zinnen
poogde te etreelen ten koste van de zuiverheid
der ziel. In Engeland werd zoo'n
Kwakershuwelijk in den aanvang voor onwettig ge
bonden; eerst in later tijd als geldig gerekend.
Het liet zich intusschen wel hooren dat
eene «msterdamsche burgerdochter van het
type Saartje Jans op zoo weinig omslag by
een huweljjk niet gestold was. De natuur werd
hier als 't ware buitengesloten, het was alleen
de geeat die kwam draven, en een huwelyk
dat zoo weinig ceremonie vorderde, scheen
beneden de gebruiken der beschaafde volken
te zijn. Het werd alleen gesloten op de
geestelijke overeenstemming tusscben de per
sonen, het was een huwelijk in den.Heer,"
Denkelijk was het iemand die voor Kwaker
wilde doorgaan, welke de hoofdrol vervulde
in de scabreuse geschiedenis, waarvan
Constantijn Huygens Jr. in het eerste deel van
zijn Journaal melding maakt. NI. van een
Presbyteriaan, die tijdens de
godgdlenstvervolging in Schotland onder Karel II zijn toe
vlucht had gezocht in het huis van 'een ge
loofsgenoot, en dat met de huysvrouw deli
bererende hoe hy zich zoude verbergen als
de soldaten het huys quamen doorzoecken,
hy zeyde geen andere raedt te weten als dat
hjj tuaschen haer en haer dochter in haer
bedde mocht legghen. Dat, zij dat toestaende,
de soldaten in camer quamen, en dat op zijn
raedt de moeder opstondt en de soldaten met
goede woorden amuseerde, en hij intussen
met de dochter "
Dat, de soldaten wegh zijnde en de moeder
wederkomende, hem willende doen opstaan,
verzocht daervan geëxcuseert te zijn, en
zeyde, dat de joffrouw en hy waren getrouwt
in théLord."
Een Kwakershuwelijk was niet veel beter,
meenden de vijanden der aecte.
De kleine gemeente is te Amsterdam al
lengs uitgestorven. Blijkbaar bestond er weinig
verband met de moedergemeente in Engeland
en met die in Noord-Amerika, waar de be
kende William Penn, de stichter van den staat
Pensylvaniê, er zooveel toe bijbracht om het
Kwakerelement tot aanzien te brengen. Zelfs
zou er eenige nasporing toe noodig wezen
om het huis nit te vinden dat het laatst tot
Kwakerskerk diende; op de Keizersgracht,
tusschen Leliegracht en Pnuaenstraat, bevindt
zich thans geen perceel meer dat een driehoek
(symbool van de H. Drievuldigheid, in den
gevel draagt. Het mag daarom wel opmerke
lijk h eet en dat bij. eene sectevan zoo weinig
beteekenis, en die als 't ware in 't verborgen
voortleefde, zich niettemin het feit voordeed
dat minstens een vijftal plaatsnamen te Am
sterdam naar het woord kwaker werden
afgeleid. (Tenzij men hier te denken hebbe
aan quaaken" in de beteekenis van dobbelen,
wat echter minder voor de hand ligt. By
Commelin vindt men aaugeteekend dat' hertog
Albrécht van Beieren het verbod uitvaardigde
zoowel in 't heymelyk als openbaar, niet
te hanteeren eenige Quaakborde of
Dobbelschole; die dat dede by nacht of bij dage,
of in zyn huyse toeliet, dat waar op een
boete van tien pond.")
Vooreerst vond men in het oude Amster
dam, buiten Raam- en Leidsche poort, een
geheel door water omgeven terrein waarop
eene menigte van zaagmolens gebouwd waren
en dat het Kwakers-eiland genoemd werd.
Wagenaar maakt melding van twee paden,
van den Buitensingel naar de Leidsche poort
loopende en toegang verleenende tot het
Quakers-eiland, rondsom welk zaagmolens
staan, van welken het ongezaagde bont in
eene breede sloot, in 't midden gelegen,
bewaard wordt."
Ook Daniël Willink maakt in zyn
AmsterdaiMche Buitentingel melding van dit kwartier;
nl. met de regelen:
Hoe ruim en waterryk vertoond
Zich 't moolenrvke Kwaakerg-eiland,
'Waarop de vruchtbare Arbeid woont
In 't midden van een mollig weiland.
Hieruit zou men mogen afleiden, in ver
band met andere bronnen, dat de weilanden
toen reeds vry dicht bij de Leidsche poort
begonnen; eerder dan dat de brave letterheid,
omdat hij zoo gauw geen ander rijm woord op
eiland kon vinden, de vrijheid nam er het
weiland by te halen.
Voorts vond (en vindt) men nog een
Kwakergpad en Kwakersdwarspad, 't laatste
tusgch de Potgieter- en de Clerqstraat; een
Kwakereplein aan de Bilderdykkaie en een
Kwakergstraat tusschen Kwakwsplein en
Bellamy plein.
,1) Lubbestok, ebbe (soort van seldery).
2) Doctoren.
3) Kêie = dwaasheid.'
4) Loopen met wijd uiteengezette beenen
Reproductie,
Otachte heer Hoofdredacteur!
't Kan zijn dat de heer Plasschaert gewend
is, dingen te beweren zonder vooraf de juist
heid zqner beweringen nauwkeurig te hebben
nagegaan, maar... er bestaat geen enkele
reden om zoo iets voorbij te laten gaan.
Het trof' hem 'dat de reproductie naar
v. Konjjnenburgs Damherten" in Elsevier's
van Juli rondom iets afgesneden is, waarin
hij aanleiding vindt uitgevers en redactie
verdacht te maken van verholener wijze"
te knoeien aan het werk van een ander, enz.
en;. Iets verder spreekt de heer Plasachaert
van onoprechtheid, maar me dunk t het ware
toef» oprechter van hem geweest, zich alvorens
te insinueeren, tot redactie of uitgevers te
wenden,
Hu zou dan vernomen hebben dat aan
bedoelde afsnijding, (die, dit zy hier terloops
opgemerkt, niet meer omvat dan ongeveer
het spanningsverlies bij het in den lijst zetten),
noch uitgevers, noch redactie eenige schuld
hebben. Dat de redactie zelfs nog verder
gaat dan de heer Plasschaert en ook de
waarde der compositie in een impressionistisch
schilderij erkent, en er dus evenmin toe
komen zou een schilderij van Breitner dan
een van Konijnenburg ai te snijder, zoodat
de bedoelde besnoeiïng dan ook in geenen
deele hare goedkeuring heeft.
Dat dergelijke dingen toch kunnen voor
komen, zal ieder beseffen, die eenige notie
heeft van redigeeren van een groot tijdschrift.
Men kan, zooals in deze geschied is, een
goedgekeurde proefdruk, die bovendien naar
den auteur gezonden werd met verzoek hem
ook den schilder te toonen, voor afdrukken"
geven; en behoeft waarlijk niet zorgeloos te
zijn, om eerst bij de oplaag te bemerken,
dat waarschijnlijk bij het zuiver haaks snijden
der lichtdrukjes aan de kanten iets te veel
werd afgenomen.
Wij zullen de laatsten zyn om dit feit, hoe
gering de afsnijding ook ia, weg te willen
redenee.ren, maar zeer zeker wenschen wij
protest aan te teekenen tegen de wijze waarop
Plasschaert meent deze zaak te moeten voor
stellen, zonder in eenig opzicht getracht te
hebben, zi< h van de juistheid zijner bewe
ringen te vergewissen.
U dankzeggend voor opname,
met hoogachting, Uw dienstw.,
E. W. P. DE VRIES Jr.,
14 Juli '08. Redacteur E. G. M.
Allerlei,
UITQBLEENDB BOEKEN worden dikwijls niet
teraggegeveil, daar het den meesten
menschen gemakkelijker valt de boeken, dan
hetgeen er in staat te behouden.
BOEKWINKEL. Eene apotheek, die opwek
kende en verdoovende, streelende en
walgingwekkende, heilzame en giftige middelen bevat.
BOEKHANDELAAR. De eigenaar dier win
kel; hij onderscheidt hare verschillende
bestanddeelen naar hnnne kleur, vorm en plaats,
maar is met hunne werking op ziel en lichaam
weinig of in het geheel niet bekend.
Uit de Arrut. Studenten Almanak
van 1836. "
Wie het langzaamst leeft, is het eerst dood.
Men moet maar al te populair zijn om
populair te worden.
»
Achteruitgaan is het beste middel om in
de maatschappij vooruit te komen.
Het mooiste gebouw van Holland is zyn
hooge hemel met wolken.
*
Het mooie van een regel zijn de uitzon
deringen.
*
Bij het vuur, waaraan den zich gebrand
heeft, warmt men zich het best.
JACOB ISRAËL DB HAAN.
Afdeeling Amsterdam.
Heerengraoht 495.
- TENTOONSTELLING
van Schilder-yen,
Xeno Münninghoff.
Schetsen, en Xeekening-en,
Leo Gestel.
Monotypes,
H. M. Krabbé.
Toegang / 0.60 Leden
Kennisgevingen
Verloving, Ondertrouw,
= Geboorte, enz. =
- Invitatiën. Dankbetuigingen. Menu's
Programma's. Baihoekjes. Visitekaarten,
- Luxepapier, Artistiek Stempelwerk
B. van Mantgem, Hofleverancier
Singel 562, hoek Vijzelstraat, Anist.
DE PHOENIX
Ie
Complete
MEUBILEERING
Knonne keuze.
Vraagt ge'ill, prijscouranten.
De Zaanlandsche
Zilversmederij
KAL VERSTRA AT 51,
Amsterdam.
SPUISTRAAT 62,
Den Haag.
Specialiteitszaak in Zilver van Antieke
Stijlbewerking, Tafel- en Dessertzilver
en Zeeuwsen Knoopzilver.
KOPERGIETERY ©
sKOPERSLAGERY
KOPERWERKEH ? MAAR ? MODEL
..... OF-TEEKEflinG
LECTRO-GALVANISC
INRICMTING
KENNEMMER5TR A AT ? N ?
HAARLEM
Magazijn
Oud-Ho Hand"
Damrak 75, Amsterdam.
Direct!» : P. C. PAEBEL8.
TELEFOON 7361.
Complete Hamerlnrlchtlngeii
In Oiid-Ilollaiidsehe en andere
oude styien.
Atelltr voor bet verraardijpn rai Bd-Holltudsch «tijwtrk.
t Idyllisch Buitenwonen* ;
VERPLAATSBARE BUITENHUIZEN van gewa. * '
pend papier maché, GOEDKOOPE WONINGEN al» ' '
OPTREKJES voor den Zomer, in prtyzen van ] 't
f 12OO,?en hooger, met 3 kamers en meer. , ,
Speciale offerten voor Tropische verplaatsbare , ,
Bungalows.
Technisch Bureau MOENS & BECIi te Bloemendaal. ;;
KUNSTHANDEL
J. O. SOÏITJLL.EH,
Plein 99<*i -+? -*? -t- H- H- 's-f*raventtage,
Moderne Schilderijen, Aquarellen enz,
KUNSTHANDEL WED. B. DOBEUS & ZOON.
ROKIN 56. AMSTERDAE
TENTOONSTELLING
en
VAN
E. v. BEEVER.
PHOTOGKATOKEN NAAK OUDE EN MODEENE
MEESTEES. * J* * * * * *
Meubelfabriek
Nederland".
J. A. HV1Z1MGA.
BINNEN BETIMMERINGEN,
BEHANGERIJ,
MODELKAMERS.
Groningen.
WESTERSINGEL. TELEF. 118,
FRANCO LEVERING. '
'T BINNENHUIS
Inrichting tot
meubeleering
en versiering
der woning
A ft
RAADHUISSTRAAT 48-50
* AMSTERDAM
Filiaal: KUNSTZA AL KLEIJKAMP
Zuidblaak, Rotterdam.
Q:
Alp.
KistS1ERKUNST"
Nieinve Spiegelstr. 32. Stadhouderskade 64.
KUNSTVOORWERPEN,
ANTIQUITEITEN,
Meubelen enz.
RUDOLP ELION & Co.
BRKSCHNflBEE
OP KQpeR EN ZIN IS.
GtB°OW?FELIX ME RIT l S"
.
reu. 2SO7
D.DEBIÈREBIESAART
ACHTER ST. JPIBTEE 16
-:- -:- Utreclit -:-
-:MAOAZIJH VAN COMPLETE
MEU
BELEJERING Elf STOFFEERING =
VERHUIZINGEN, TRANSPORTES,
SPECIALE AFDEELING ANTIQUI
TEITEN EN KUNSTVOORWERPEN