DE A'M S T fcRD AM M K II WEEKBLAD V O II NEDERLAND. No. 1622 i; Een medische aanval op de publiekrechterlijke rege ling der Ongevallenwet. Ift de Nieuwe Courant van 23 Mei 1908 (8ste Jg. No. 143) schreef dokter Bijleyeld, controleerend geneeskundige van de Rljksverzekeringsbank, een artikel over Sociale Verzekering en Simulatie." Ik citeer hier eerst den aanvang van het artikel om de lezers door de eigen woorden van dr. Bijleveld zich een beeld te doen vormen 'van déalles door-vretende nadeelige gevol gen der simulatie: In K o. 7 zijner Staatkundige brieven" schryft mr. Van Houten: Wüweten dat simulatie niet te keeren is, waar den simulant rechtsaanspraken verleend worden, en dat die rechtsaanspraken zelfs werkelijke nervense ziekten veroorzaken, enz." Hij, die veel met deze questies in aanraking komt, weet maar al te goed, hoe juist die woorden zijn. Maar weet men het ? Zijn ook voldoende overtuigd van de waarheid zijner woorden zij, die ons met wetten zullen begiftigen? De medici kunnen hiervan een en anier afwetjn; maar zij zwijgen, althans in het openbaar. Al? men wetten maakt moet men niet alleen het oog hebben op de gewilde gevolgen, maar ook dient rekening gehouden te worden met de niet-gewilde. Na hebben wij in dit opzicht met de Onge vallenwet eenige ervaring. Zouden wij daar mede ons voordeel niet kunnen doen, alvorens over te gaan tot een tweeden stap op den tot heden gevolgden weg? Deze vraag wordt gesteld door een medicus die de gevolgen der O. W. dageljjks om zich waarneemt. Wat zijn dan die niet gewilde ge volgen? Ik aarzel niet het hier neer te schrijven: zij zijn demoraliseerend; vernietigend de energie; ontketenend de laagste hartstochten; verminderend de validiteit (wat zijn zij naïef die meenen, dat de validiteit verhoogd worit 1); vernietigend de waarheidsliefde reeds bij jonge kinderen. De volksziel lijdt ernstig schade. Hoe zal 't zyn als een geheel geslacht onder die omstandigheden zal zijn opgegroeid? Hij die het volk, d. w. z. het geheel als natie, waarlijk lief heeft, en die van nabij dien heilloozen invloed, als een boosaardig voortvretende kanker aan de volksziel leert kennen, zou 't wel willen uitroepen: In Godsnaam l ga niet door zoo; verniel volksziel en volks kracht niet verder I Elimineer dien factor, die kracht, flinkheid, mannelijkheid en eer lijkheid in, ona volk dreigt te verwoesten. Waar most 't heen als bedro?, gebrek aan energie, luiheid, lamlendigheid en minder waardigheid nog beloond worden met een uitkeering op den koop toe ? Het is hier de plaats niet in te gaan op al of niet veelvuldigheid van r.uivere simu latie". Dit is een feit van dagelijksche ervaring: simulatie van arbeidsongeschikt heid is uiterst menigvuldig'. Schatten van arbeid en arbeidskracht, en daarmee nationaal vermogen, gaan verloren. En daartegen, helaas I wy moeten het mr. Van Houten nazeggen daartegen staan wij machteloos. Machteloos moeten wij het aanzien, hoe een jacht naar de geboden profijten ontstaat, waarbij de minderwaardigheid het best en zekerst slaagt. Ik meen te weten dat men in dit opzicht veelal te optimistisch gestemd is, met te veronderstellen dat de controle het kwaad zou kunnen tegengaan. Dit is illusie. Al ware het aantal medici, met toezicht en conti óle belast, nog 10 maal zoo groot, het zou weinig of niets baten. Men stelle zich maar eens den gewonen gang van zaken voor". Velen zullen na lezing van deze philippica den medicus dr. Bijleveld wel zeer dankbaar zijn, dat hij zijn oordeel als des kundige niet min of meer verstopt heeft in een der medische vakbladen, doch door inzending in het oud-liberale, politieke dagblad de belangstellenden inzake de wer king der ongevallenwet gemakkelijker zijn meening heeft doen kennen. Niet alle vakmannen toch hebben zoo den moed hunner overtuiging om met hun deskundig oordeel in de politieke arena te komen als deze hun collega. Zijn stadgenoot, professor Korteweg, de bekende chirurg, was zoo bescheiden eene door hem gehouden rede, waarin veel over simulatie, maar te doen plaatsen in het Nederlandsen Tijd schrift voor Geneeskunde" eveneens van 23 Mei 1908. Deze rede werd gehouden in de stichtingsvergadering der Vereeniging tot beoefening der Ongevallengeueeskunde op 21 Maart jl. te Amsterdam. Prof. Korteweg betitelde zijn voordracht: ,I)e invloed van de Ongevallenwet op de genezing van traumatische beleedigingen." De ter zake niet geheel onkundige lezer zal al begrijpen, dat 't ging over de trau matische neurosen". Ook dr. Kooperberg, die BALLINGSLIEFDE DOOR JOS. WATERMAN. Als buiten de zomer en het licht, de winduit-het-Zuiden met al die feestende hoogtijgeluiden in de schepping rondstoeit, als het rijkste leven weer de kroon draagt over 'n sober stukje wereldkorst: het leven, waar naar we maanden van natuur-armoe en mistmieère hebben gesmacht, dan is 't zoo benauwd, zóó eng, zóó angstig klein in 'n gevangen-cel, waarin 'n mensch ver van 't leven zit, waarin hij loom en geestelijk geknot, 'n schaduw van 't leven draagt, 'n Mensch, die gebroken zangen hoort van zonne-dronken vogels uit de onmeetlijk wijde vrijheid buiten de celmuren,hoort, zonder er naar te luisteren. 'n Mensen die niet let op 'n glimpje van zon op de gevloekte wanden, die met kille naaktheid den zomerdag, met al z'n. moois, buitenhouden. Als je dan, zóó uit de zomersfeer komend, je voetstappen, met 'n geluid waar je voor schrikt, in het holle, leege, hoort, dan is 't of de verbitterde vijand van leven en blij heid als 'n onzienlijk spook naar je keel vliegt en z'n wurgende klauwen om je strot slaat.. Dan geloof je opeens aan spoken, klein als 'n kind. Dan lach je vreemd om de paljasserige titel Koning der schepping" en je durft in dat onnatuurlijk bleeke gezicht van 'n gevandeze eerste bijeenkomst met een inleidend woord opende,- roerde deze kwestie aan, terwijl de Amsterdamsche hoogleeraar "Wertheim Salomonson nog een voordracht hield over Ongeval als oorzaak van zenuwziekten." Het onderwerp traumatische neurosen" (alias simulatie^genoot in de laatste weken nog meerdere Belangstelling. In het Mei nummer van het Centraal-orgaan vto' de Werklieden-Verzekeringen" vindt men het referaat door Mr. Delbaere in het Psychia trisch-Juridisch Gezelschap over dit onder werp gehouden, terwijl het Juli nummer van ditzelfde tijdschrift de voordracht bracht van Dr. G. P. van Trooyen in dezelfde bijeenkomst van ovengenoemd Gezelschap gehouden. Lezing van deze artikelen, vooral van don Leidschen chirurg alsmede van den specialiteit W. (S. en den jurist Delbaere doeu ons wel eenigszins anders denken over de oordeelvellingen van den geneesheer Bijleveld, die zijn licht niet doet schijnen onder de korenmaat van een technisch tijdschrift, maar zijn bestrijding der simulatie plaatst in liet dagblad, dat een onafgebroken campagne vosrt tegen de Ongevallenwet. Het is hier de plaats niet in te gaan op al of niet veelvuldigheid van zuivere simulatie", schrijft Dr. Bijleveld; maar lezen we de artikelen der andere vakmannen, dan blijkt dat desPudels Kern. Da kwestie is juist: wordt er met oinet gesimuleerd of niet ? En vervolgens: als de simulatie niet met opzet geschiedt, als ze is een neurose, of die neurose dan veroorzaak! is door het trauma; of dat die neurose dan reeds aanwezig was, althans de dispositie, vóór het trauma? Lezen we de krachttermen van den con troleerenden geneesheer van de Rijks-verzekeringsbank: ontketenend de laagste hartstochten, vernietigend de waarheids liefde, eerlijkheid verwoestend; bedrog, luiheid enz. met een premie beloond; en nemen we daarop kennis van deze periode uit zijn artikel: Daarentegen ontbreekt bet het nu opgroei ende geslacht niet aan goede" raadgevingen van de zijde van hun ouders. Daardoor wordt meer kwaad gedaan dan door het afhakken van een vinger. Zijn het de ouders niet, daa zijn er wel anderen die raad uitdeelen. Iedereen die de praxis der ongevallen-ver zekering kent, anders dan alleen uit ofüdeele stukken, of van congressen, zal weien wat ik bedoel. Weet de vader wat voor chada hij aanricht, als hij zijn onmondigen zoon africht op het uiten van klachten? Wat voar ongelukkige gedachten en opvattingen er rondspoken in de breiren van jeugdige arbeiders (kinderen nog) is menigmaal intreurig om waar te nemen. Hoe zal het zijn als dat geslacht volwas-sen is geworden onder de*e omstandigheden? Terwijl dus simulatie altijd bestaan heeft, schijnt het heden nu er een speciaal gel delijk voordeel aan verbondsn is, nu het velen zoo gemakkelijk in staat stelt zouder arbeid aan den kost te komen niet geoorloofd aan te nemen dat simulatie veel voorkomt! Dit is een miskenning van de eigenaardige gesteldheid van den menschelijken gtestj waarvan de psalmist zegt: omnis homo mendax". De oorzaak van het euvel is dau ook te zoeken in het pysteem, dat noodwen dig de gewraaite gevolgen met zich voert." dan zal niemand zeker tegenspreken, wan neer ik zeg, dat de medicus, die de gevolgen der O. "NV. dagelijks om zich waarneemt'1 den lezer wil doen gelooyen, dat het juist de opzettelijke simulatie js, die deze ver woestende gevolgen met zich brengt. En lees EU verschillende passages uit Korteweg's voordracht pag. 1658 en 1659: Sinds dien tijd werd ik veel zorgvuldiger in de nabehandeling van traumatische beleedigingen. Massage- en Zander-behan deling werden met meer nauwgezetheid dan vroeger toegepast. De patiënten bleven langer in behandeling en waren inderdaad ook veel langor pijnlijk en gestoord in de functie, dan ik voorheen had vermoed. Maar een behandelingsduur van 8 maanden om een werkman met eenvoudige schouder ontwrichting weder geheel valide aan het werk te krijgen, zoover kon ik het lang niet brengen. Al was de bewegelijkheid nog beperkt en de kracht verminderd, al moest de man erkennen onder het werk nog wel eens pijn te voelen, toch ging bij na een zestal wekcti aan het werk, terwijl hij beweerde, dat het vorder wel zou slijten. En regelmatig bleek hij gelijk te hebben. Intusschen, terwijl wij nog geen onftevallenwetgeving hadden, kwaaien de resultaten uit Duitschland ons steeds meer den langen behandelingsduur van verzekerden bevesti gen: telkens gemiddelden, waaraan bij ons niet gedacht kon worden. Bij ons word do werkman klaarblijkelijk door geldnood ge dwongen aan het werk te gaan, lang voordat arm of been pijnloos geworden was. Het gen mensch, in die zie'dooze staaroogen, daar in dat evenzeer onnatuurlijk halfduister der cel, bijna niet te blikken.... alsof je iets vreest., iets., iets onnoombaars on ver klaar baars Hendring, 'n brief voor je. . maar 't lezen zal je hier niet meevallen, jong". 'n Electrische opleving beiioot door de lig-lainme leden van den krygjraad-voorurrestant, toen ik?wachtcommandant?hem de hand met'n vaag-wittig envelopje voorhield. Je kan je eige hier niet zien la staan 'n brief leze pjant" even trok dat eigen geestigheidje z'n ziek-wit gezicht tot 'n lach je. Maar nu was er toch weer luiten levend beweeg in dat jong- verstramde lichaam en 't vroolijk bewogen innerlijk stuwde weer glans naar de oogen die haast dood schenen. Dat's h;'iiir pootje s-jant dat zie :k, al was 't hier eens zoo donker dan KOU 'k het voelen. Mag 'k eii'etjes naarbuite sjant effen in de gang hierneven daar kan 'K zien:' en zonder m'n toestemmend antwoord af te wic.iten, was hij de celdeur al uit en stond ziju hart op te halen aan letters van lief Ie: zonnevouken die zichtbaar in 't diepste van z'n wezen echoten. Daar stond-ie. knipte z'n oogen die pijnlijk 't daglicht voeldeu, 'n paar keeren en las- en leefde al meer en meer op. Voor 'n wijle was er wat zon in de cel dat begreep ik toen. 's Middags, om drie uren, liet 'k m'n arre stanten, volgens voorschrift' 'n half uurtje luchten, 't Kostelijkste oogenblikje van den dag, als boeien van lijf en ziel voor 'n tijdje was nog maar gelukkig, dat het hem niet veel scheen te schaden; dit mocht men althans wel veronderstellen, omdat men verder niet meer van hem hoorde. Maar onder invloed van het algeoften streven elke beleediging toch nauwkeurig te onderzoeken en de toepassing der x-stralen kwam daaraan zoo gelukkig tegemoet bleek ook bij ons herhaaldelijk eeu beleediging veel ernstiger dan mej voorheen ooit had vermoed. Beleedigingen der tnenisci, breuken van talus en calcaneus, van middenvoets- en middenhandsbeenderen, breuken en ont wrichtingen van handwortelbeenderen, zij vertoonden zich met toenemende menigvul digheid, vooral sinds ook bij ons door de ongevallenwetgeving de werkman zich ziek kon melden, zoodra hij na een ongeval pijn gevoelde en moeite had het werk voort te zetten. Hoe vreemd toch, dat voorheen die aandoeningen zoo regelmatig over het hoofd waren gezien, slechts als rariteit werden vermeld" en op pag. 1GGO: Nog eens, wat is het wonderlijk, dat zoovele stoornissen aan de aandacht van de vroegere meesters ontgaan zijn. Sinds de invoering der onge vallenwet ook ten onzent het tot plicht maakte bij gebreken, die op het eerste gezicht minder gemakkelijk herkenbaar waren, telkens liet accidentecle tot zijn recht te doen komen, heb ik naar vermogen daar toe medegewerkt. Herhaaldelijk mocht ik dan ook miskende beleejigingen in supraarbitrium herkennen en tegelijk daarmede een aanwijzing geven voor renteverbooging. Onverklaard pijnlijke voeten bleken een breuk van talus of calcaneus te herbergen; neuralgische pijnen met atrophie van don m. quadriceps bleken afhankelijk te zijn van een gein vagineerda fractura colli femoris. Da essentieele bcenatrophie, zooals deze door Sudeck tot een zelfstandig ziektebeeld verheven is, voerde tot herhaalde besprekin gen met der! coutroleerend-geneeskundige, maar gaf, ? zooals van zelf sprak als een herkenbare afwijking, gevolg van een beleediging, recht op langdurige zooal niet blijvende uitkeering." Uit de rede van Dr. Kooperberg (1>1.1710). Reeds van den beginne af moet de ge neeskundige er op bedacht zijn, dat hij het in tal van gevallen in zijn hand heeft, of niet later uit een dikwijls eenvoudig lijden zich complicaties, met name een neurose, zal ontwikkelen, die den getroffene langeil lijd meermalen gedurende het geheele leven, zal bijblijven." liet vereisen t voorts een groote mate van zelfstandigheid en tact, om tijdig on met kracht tot hervatting van den arbeid aan t i sporen en op te wekken, waardoor niet alleen geldelijke misbruiken, doch vooral ook het ontstaan of zich verder ont wikkelen van neurosen wordt voorkomen, op welko laatste de arts, zooah gezegd is, bij voortduring de aandacht gevestigd moet houden.' Prof. Wertheim S.ilomonson ving zijn voordracht aldus aan (pag. 1714): ..Herhaaldelijk werd waargenomen, dat bij ongevallen min of meer belangrijke laesies van het zenuwstelsel optreden, als direct gevolg van trauma, /o) kan eea zenuw verscheurd worden, een splinter in de hersenmassa dringen, een bloeding in het ruggeaierg ontstaan allemaal afwijkin gen, waarvan wij do genese onmiddclijk kunnen overzien en begrijpen. Maar naast deze klare, overzichtelijke gevallen, doen zich een reeks van andere gevallen voor weliswaar veel minder veelvuldig, doch nog im>ner vrij talrijk die zich kenmerken door verschillende eigenaardigheden. In de eerste plaats is het verband met hot trauma niet altijd duidelijk, in den regel zelfs zeer onduidelijk. Vervolgens ontgaat ons daarbij gewoon lijk volkomen op welke wijze het trauma aanleiding geeft tot het ontstaan der ziekte. He; is over dergelijke gevallen, dat ik wensen te spreken. Ik wensen daarbij b jiten beschouwing te laten al die gevallen van traumatische neurose, hysterie, neurasthenie enz., waarbij het psychische moment de voornaamste rol speelt hetzij dat geschiedt als een directe psychische werking van het trauma, hetzij dat wij eerst met ecu psy chische werking van de onzekerheid om trent de eventueel optredende invaliditeit, of de eventueele uitkeering, of welke andere sociale bijomstandigheid te doen hebben. Ik wensch mij meer bepaaldelijk te be perken tot de traumatische genese van enkele chronische organische zenuw/lekten, en in verband daarmede enkele vragen te be spreken." Dr. Van Trooyen, eveneens controleerend geneesheer van de Uijksverzekeriiigsbank, ontwikkelt 't volgende beeld van een trau matische neurose (pag 4'Jl): ..Hos nu isjde gang van zaleen, in pen geval, waarbij van traumatische neurose gesproken wordt P in den regel krijgen de patiënten, die aan de inwerking van een of ander ongeval weggevallen en de benauwde longen, als gretige, uitgehongerde dieren op'n rijke kost aanvallen. M'n vóórarrestant wandelde onvast de gan* van 'n gekerkerde is als die van 'n pas- weer-opgestane zieke de ook niet al te ruime achterplaats op en neer, afgeionlerd van de andere provoostarrestanten. De zon straalde nog bijna met middagfelle i;loL'i-ïchichten en beet in 'tiijf waar 2e rak^-u Icon. Hij, m'n voorarrestant, zocht niet wat schaduw zooalg de au leren : blij lachte hij tegen den gloeienden hemel in, alsof-ie de matelooze omtrek straks mee wou nemen in z'n eng verblijf, straks als zijn tl'-'Jj]i vau 'n half uur weer om was. Ik keek toevallig, recht in z'n oo^ea en vond ze vreemd. Vreemd-blauw, niet als 't diepe-blaaw van 'n nior<enlucbt, ook niet oppervlakkig zooals 'n troebel stil-water soms 't azuur verkleurt ze warea nu heel anders als daar straks, toen 'n dcezelaar van cel-duister 't licht had uit geveegd. Die oogeu daar scheen, ondanks de somberte van geledeu eenzaamheid, 'n lach in te stralen, 'u Lach die over veel leed scheen gezegevierd te hebbeu ui zich nu zelf onverwinlijk voelde. Ik liep naast hem op. Ie hebt"desertie op je kerfstok, Hendrings?" ?Ta Sjint 'k ben 'm gepiept in tijd van vrede 't is morgen op-de-kop-af drie jaartjes gelejen dat 'k ine eigea groot verlof gaf' hij lachte. 't Vooruitzicht van 'n paar maanijes brom men schijnt je niet erg zwart aan te kijken" kwam er zoo bij me uit. hebben blootgestaan, dan een eigenaardige gelaatsuitdrukking. Zij blijven klagen, meestal over pün. Da klachten houden aan ook nog op een tijd stip, waarop geacht kon worden, dat het letsel genezen is en waarop ook bij onder zoek blijkt, dat het letsel in genezing is overgegaan. Langzamerhand worden de klachten vager en vager en nemen meer en meer het ka rakter aan van zenuwklachten in het alge meen. De klachten over het getroffen lichaams deel verdwijnen geheel of blijven bestaan. Hoofdklacht wordt echter: Ik kan niet werken!" Wordt dan een neurologisch on derzoek ingesteld, dan kan men vinden: 1. versnelden pols, 2. veranderingen in de sensibiliteit (over gevoeligheid, verminderde gevoeligheid of ongevoeligheid), 3. verkleiningen van liet gezichtsveld, I. verhooging van reflexen, 5. dermographie, etc. Nu is doov sommige neurologen aange geven, dat bij traumatische neurose er altijd klachten zijn, betrekking hebbende op het geïwetst geweest zijnd lichaamsdeel, dat de klachten bij ccn breuk van het kuitbü9ii b. v. blijven over pijn op do gotrolr'un plaats en dat dus verband ,.-.et het eerste letsel steeds aanwezig blijft." Genoeg om te bewijzen, dat geen dezer vakmannen den nadruk leggen op de op zettelijke simulatie. Dr. Bijlevoll zegt wel, dat zijn ervaring hem anders leert, maar ook schrijver dezes kan, al is 't in andere (jualileit, over eonige ervaring spreken en die leert hem niet, dat de leintxti' simulatie groot zou zijn. Trouwens met eenige ver wondering nam hij kennis van deze woorden van Dr. Bijleveld. Als secretaris toch der Plaatselijke Commissie töHaarlem, dat onder het ambtsgebied van Dr. Bijleveld valt, is het hem gebleken, dat deze juist zeer Klerk tegen simulatie waakt, zoodat bewust simuleeren van een getroffene, die voor hom moet verschijnen, mij zeer be zwaarlijk schijnt. Maar wat zegt onze /lersnonlijke opvatting, zoolang die niet door cijfer*, statistieken wordt gecontroleerd ? De heer Bijleveld antwoordt: Eeu sta tistiek hier op te stellen is niet mogelijk. Zij, die dagelijksche ervaring op dit gebied hebben, zijn hier tot oordeelen bevoegd". Dit schriji't een irt'teiisch(ti>i>elijk fjcrorind man: subjectief voelen wordt hier gesteld tegenover de objectieve ervaring, uitgedrukt in cijfers. Hoe anders prof. Korteweg: "Wat was een schatting van resultaten toch bedricgelijk. Hoe noodig bleek het, zich door de ytiitl.nli.rk te doen voorlichten." Haarlem. J. GEI.-IÜTS/. (Sint rolijt). Eea Inii-tlÊer EU een le DI (ïrondslaijen rnn-r nicuirf. )ioi'i'fl. Proeve tot een maatschappelijke kunstleer tegenover het naturalisme eii anarchisme, de tachtigers en hun decadenten, door C. S. AUAUA VAN Si IIKI.TKMA. Rotterdam, W. L. en J. Brusse. MCMV1I1, I. Het is met een gevoel van aarzelenden eerbied dat ik aan het verzoek van de redactie voldoe, en iets ga zeggen over dit kloeke en sch->one boe!;. 1)3 dagen dat ik erin heb geleefd, waren ah een naderzitten aan de voeten van eea meester, wiens klare en krachtige stem door wijsheid verheldering ea do o r geestdrift bezieling gat'. Zie, ik ban het niet eens met deze leer maar zooveel, zóó vél waarover ik en met mij honderden vandit geslacht hebbeiigedaeht,en waaronder honderden niet mij hebben treleden, dingen waaromtrent we o/i/iii'.'-: hadden meer dau een klaar oordeel zoo veel van dit alles wordt hier treffend i;c-qualifieeerd zoo menige gedachte die als een wankel schijntje dwaalde door de schemerige bewustwording van dozen tijd, wordt hier opgeheven vóov ons al.s een zuiver en stil licht, dat ik zoo goed ik kan wil trachten op te wekken tot lezing van deze Ars Poëtica eeno Ars Poëtica die hierdoor meer is dau al haar voorgangsters doordat zij zich niet alleen tot het gevoel, maar ook tot hei verstand doordat ze zich tot Jen gelieeleu mensch richt. Voelt gij (Je reactie, iVzer;' Ja. u'O weet we! dat 't bij de vorige kuustgeneratie voor ..'-Vaarom? 'k Heb zwarte jaren doorge maakt, wat bei 'K dan lak an'n paar donkere maand j es -- Zij zal rne geregeld schrijven." Zij?'... .,M'n meisgie" , .. dat kwam er uit met 'a accent van geluk. Heb je 'n meisje?'' Anders zat 'k nou niet hier sjant." We /.weg'm ueiien. Hij in gelukkige over denking, ik omdat 'k niet juist wist, boe 'k weer moest beainnen. ''n Provoostarrestant was stiekumpjes naar 'n achterplaats-boekje geglipt en had 'n boompje opgelet met 'u niet-^estrafte. Niet praten met de arrestanten!" riep 'k werktuigelijk en lette niet eens op de uit werking van m'n waarschuwing. Anders zat je Lier niet?''... .,Xee >jant dan zat 'k nou nog in de kolemijiien, op de duitse febriek, of bij 'a duitse buur daar l.eb 'k me j-aartjes zoo om beunen gesleten Duitsland is geen Holland... 0:11 de drommel niet... Werk is er bij de vleet. Wie er liaude heit, die heit ook l-j e',c ma»r im-or as eto hei je daar ook niet. Beviel Duitschland je niet erg?" Xee sjant nee. . . Moll'eniand blijft Moüenland en de duitsers mag 'k ook niet... 'k Heb 'r 'n paar jare m'n broodje gehad maar daar hoef 'k claitsland niet voor te danke". ..Je hebt zeker wel n's berouw gevoelt over je desertie i-; 't niet?' H ij keek nu 'n tintje donkerder vóór zich. ..Och ... berouw, berouw ... 'k Heb te goed nagedacht eer 'k me biezen pakte.,. men liet zjjn verstand thuis; kwam in 't gala van zijn ziel alleen; ame de rigueur t Heeft deze high-life-gewoonte ook bijge dragen om de zieligheid" in onze modefilosofie zoo in miscrediet te brengen? Hoe dit zij 't verstand verdween niet van de wereld 't bleef frisch en krachtig maar buiten de hoogere" sferen der kunst! Tot die sferen, al hooger, al ijler, verwaasdeu, vernevelden en we knipten even met de oogen na al dat getuur ... weg was het alles, maar boven ons was de hemel alleen, blauw en helder, en in ons klopte ons hart, en om ons heen op dat lage aardvlak leefden onze medemenschen. Daar stond het huis dat ons lief was, en de kleine tuin, en een geliefd oud gezicht keek er door de-ramen, en een nog liever jonge gestalte liep daar in de zon. ..." We waren gelukkig, niet waar. Maar toch, nooit hebben we dien ijlen droom van kunst belachen of bespot. Want bij is in ons leven iets geweest. Adama van Scheltema spot ook niet maar hij is boos op de'80-ers.... Waarom? Urn hunne zwakheid ; om de zwakheid van hunne liefde, om hunne armzalige zelfverhelling. En hij, de liefdevolle sterke heeft meer dan iemand tot die verontwaardiging recht. Echter laten we meer dan hij het deed bedenken, dat zwakheid lijden beteekent. En hiervan heeft de 'riü-generatie met zijn nageslacht van zenuwzieke,oneven wichtige zoekers, van door somberheid ver lamde peuteraars, van machtelooze schelders zeker zijn aandeel gehad! Laten we niet boos zijn, maar trachten wijs te wezen; te komen tot het begrijpen. Want alles wat was, moest noodzakelijk zóó worden en zóó verworden en zóó vergaan. II. Hot boek van Adama van Ssheltema is esn genetische beschrijving vandenhuidigen maatschappij-bouw, gezien van sociaaldemocratisch en van historiseh-materialiatisch standpunt. Hetgeen beduidt, dat alle geestelijk gebeuren afhankelijk wordt geacht van de economische verhoudingen. En als dan ook in het inleidende Eerste Boek het failliet is betoogd van de kunst van '80, als ons deze kunst is getoond als een ideaallops, stelselloos en dus krachteloos fotografeeren van in-en uitwendige leveasbij:oiiflet'lieilen, als met groote helderheid van overtuiging is aangetoond hoedesociaaldemoeratischo bekeering van Gorter en Mevrouw lïoland Holst absoluut geen rev'olutionair-bezielendcn invloed op hun kunst heeft gehad als we (na oen korte, maar voortreffelijke, geschiedenis van het drama) ook op tooneel-gebied een doodloopen in niet zich zelve geen raad wetend naturalisme hebben gezien dan, na een blik op de puinhoopen van 't ver leden, en met de lessen der historie in hoofd en hart, begint het optrekken van den nieuwen bouw. De nieuwe levensbeschou wing volgt nu, om daaruit een nieuwen, een socialen grondslag der kunst te zoeken... of liever: de grondslagen der poëzie te vernieuwen. liet Ttccfde l>/n-k is gewijd aan De sociaal-democratische levensbeschouwing." Die dan begint met: De (Marxistische) Waardeleer. Hierop volgt een hoofdstuk over het historisch materialisme, of de sociaal-democratische beschouwing van de evolutie in de geschiedenis van den mensch. Voorts: het dialectisch materialisme, of de sociaal-democratische beschouwing van de resultaten der burgerlijke wijsbegeerte. In deze drie hoofdstukken dan heeft de schrij ver, voornamelijk uitgaande van Marx en Dietzgen, ia een dertigtal bladzijden den grondslag der sociaal-democratie geteekend. Zijne partij map; er hem dankbaar voor zijn (ze pleegt anders niet van dankbaar heid over te vloeien!), want eenzooinzichtige en overzichtelijke schets van haar denk beelden hadden we niet. De moeite door dezen dichter besteed aan dezen economischen en philosofischen arbeid, moet gróót zijn geweest maar hij is geslaagd. Moge een enkele maal de worsteling om zoo reus achtige stof in zoo simpellijnige structuur te dwingen nog voelbaar zijn in 't even wijken der strakke zinspauningen het is in zijn geheel een eenvoudig, een helder, een uitmuntend stuk didactisch proza. Inder daad, een <!i<-li<er die zulk werk levert, geeft daarmee wel het voortreffelijkst voorbeeld van die ontwikkelinij-iu-compleetheid, die hij van den toekomstraensch wenscht! Daar hebben we dan het stelsel." Maar dat stelsel hebbon velen vóór hem in zich gehad al zal 't bij niet velen een zoo af^eteekend geheel zijn geweest. Doch Adama vau Saheltcma heeft meer dan dat. En ik durf met alle kracht beweren hij zal het zeif met alle kracht tegenspreken, vrees ik dat er tusschen hem en 't ge slacht waarmee dit boek ,.nu eens voor goed wil afrekenen" een veel gewichtiger liiiiiiiiiirliiiii Nee, berouw mocht 'k niet voelen ... Maar verdriet hei 'k daar an de overkant van de grens wel mee getobd ... Verdriet, heim wee zooaa ze 't noeme daar mot je 't niet te kwaad mee krijge, dan smaak je 't ete zuur " Hij keek weer donkerder vóór zich. Ik wachtte.. . ,,'k Heb in dienet de lol ook niet naast m'n kribje gehad..." Was je niet geschikt voor 't uniform?" ..Dat geloof 'k wel m'n dienst moch 'k en kon 'k ook wel doen ... 't Beviel me eerst goed in de kezerne, maar m'n meriageklep *) was 'n paar centimeters te groot, die kon 'k niet op ze tijd snoeren." Voor bretaie zeggers tege me meerderen hei 'k al m'n douwtjts *) opgeknapt... Van me traciamentje kon 'k ook geen hooge spronge maken . .. m'n Sergeant-majoor kon me niet erg best zien en zoo kreeg 'k zoetjesan genoeg van 't rechtsomkeert-maken." i-ing je er tusscher.uit." Ja --- 'k hei 't eerst wijd en breed met uie moeder en me meissie overlegd en die hebben voor 'n peletiek pakkie gezorgd... 's. Weet 't nog as de dag van vedaag We hadde groote oefening gehad en toe 'k me ezel *) net goed en wel van de rug had kwam de seejant-majoor bij me met de bood schap dat 'k me klaar mos make voor wacht." ,,'k Heb niks geen trek want me beene legge nog op de hei rn'joor*)" Aa je zoo'n groote oefening heb gehad, kan je beter 'n nachtje in de hel logeere dan opwacht, dat weet ge zelf bij ondervindens?niet sjant ?" Nou was 'k dan ook niet an beurt voor wacht, anders had 'k me kiezen nog wel op mekaar gehouwe."