3 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1633 verblijdende aanzien toont van nieuwe opvat tingen, de aandrift en bet waarom van beider spelen ia de expansie van het gevoel. En diérol is immer het schoonst en voor het ontvan kelijke publiek ook het dankbaarst, waarvan duid«lykkan worden ftezegd uit welkegevoelena ZQ was opgebouwd. Van deze waarheid bezit mevr. R. de goede en zelfstandige intuïtie. Het B pel van den heer Royaards is bijna nooit geheel een spel van het gevoel. Veeleer ia het een spel van vormen en van grooten geconcentreerder! *wil. Van begrip en van straffe bedoeling. Nog is er n andere, voor name, kwaliteit in R., die mjj immer met groote belangstelling naar zyn werk doet gaan zien, maar daarover spreek ik nu niet. De gevoelens, die R. wel eigen zijn, en die hq ook in zjjn spel vermag te geven, zijn lo. de heerschzucht en de valschheid van de heerschzncht; daarom is zqn Lucifer of zijn Marcns Antonius een creatie van belang en 2o. vreemde combinatie l een groote goedheidvan-hart, en wat weelde van zonnige vreug i; daarom is zijn proza zoo mooi, en kan er zooveel warmte en bekoring zyn in zijn klei nere bescheidener rollen. In R's. spel van de Warenar-rol heb ik, behalve dan de vorm, d. i. dus de grime, het bleeke gezicht, de houding, het mummelen met de pjjp, de stand en zoo, vooral n gevoel superieur, echt- van-Royaards gevonden. n dit gevoel is dan niet de hartstocht van de vrekkigheid, maar het is, nu de diefstal van de pot, de meewarigheid, het berooid achterblijven, het armoedig-medelq'denswaardige van den vrek. Het is het gevoel dat ligt in de regels: ... Vroome burgers, ik bidd'et je mit gevouwwe hangden... ...Heeft 'er niemandt wat graft-waeters? ay schenk [my ien dronkje. ...Mag'er van niemandt wat of? och dit is te onheus... ..'.Heeft er niemandt provisy? ien pijpjen tabacx dan... Ik denk dat als R. zijn spel en vooial zijn geluiden daar wat eenvoudiger en zac titer maakte, het effect grooter zou kunnen zqn. De rol als geheel had m.i. een tekort aan comieche effecten en leed bovendien sterk onder een beklemming van speel-energie, van heerechzucht- om-te-spelen, en onder een for ceering van de stem. Vooral dit laatste. Want het keelgeluid, waarmee R. den ganachen avond sprak, kan wel typeeren, den ouderdom bijv., maar als het keelgeluid niet gemoduleerd is, werkt het niet uit en brengt het de gevoelens niet over naar het publiek. Mevr. Kerckhoven?Jonkers wasdeeenige die de comische bedoeling vandit zeyentiendeeeuwsche spel begrepen heeft. Want zij was het, die byv. een regel als: ...Van Klaertjens eer te bedekken, die op haer uiterste [gaet Beladen met kindt, en haest zal moeten baeven:.... met den gullen en breeden zeventiendeeeuwsch-Hollandschen toon zeide. Ook de grime van het vuur-aanblazende, moreige keukenmeiden-gezicht was juist. Overigens was haar spel wat te goedig en wat te guitig (al of niet bedoeld dit laatste effect), en het had wat liederjyker kannen zyn. Het is vooral dit liederlijke en het ruimzinneljjke, waarop de comische weiking be rust. U kunt er Brederoo voor na lezen, Jan H t een voor gaan zien, en heel wat verder in het verleden terug is Plautvn ook een aangenaam voorbeeld. Een stuk van Brederoo goed te vertoonen lijkt mjj een dapperder en vreugdiger werk dan de opvoering van het een beetje gemaniereerde Warer ar". Werd het tooneel tnsschen Reym en "Geertruid, V, 3, niet al te zeer geschaad door de onbeholpen manier van aldoor bij de stoep van G.'s huis te blyven staan? De tekst duidt op een, door Reym telkens onderbroken Zoopen: Geertruid: Maer of je trat over jou voeteu - wat stijver... Het mag dus voor op het tooneel worden gespeeld. Het spel van mevr. J. van Amerom?Roos leek op een goede vertolking van de rol, was het echter niet. Er ontbrak aan, wat alleen het talent geven kan. Eene vergelijking met het geestige-en-gevoelige spel van mevr. G. Braakensiek in de door de Kon. Ver. laatstelijk opgevoerde boerenklncht van Coster, een vergelijking, die betreft de bewegingen n de intonatie, maakt het verschil heel duidelij k. STELLWAGEN. II. ? Aangezien het Vrijz. Christendom niet be oogt een scherp omlijnde leer, doch eerder een algemeen levens- en wereldinzicht op idealistischen grondslag zoekt, en tegelijker tyd zich uitspreekt voor een organische ver?H» ? ||B ? !!? ? || B F. 450.?F. 500. EN 725.?GULDEN COMPLETE MODERNE WONINGINRICHTINGEN IEDER BESTAANDE UIT SALON - EETKAMER EN SLAAPKAMER VRAAGT PRIJSCOURANTEN. MEUBILEERING MY. HOLLAND" AMSTERDAM - TELEF. 5974 N.Z. VOORB.W. 274 O/M. «. v. O.D.» f t H. W. van Delden:: MAKELAAR ra KANTOOR DAMRAE 28?30. KAMER N« 2 IE ETAGE. 10?12 en 1?4. AMSTERDAM. TELEFOON 8562. wantschap tusschen religie en moraal, vindt een ethisch-irenisch streven ruime ontwik keling binnen haar wijd-geopende poorten. De modern-godsd. richting heeft niet de plooi baarheid en elasticiteit, het assimileerend vermogen, waardoor eens de Roomsche kerk Katholiek heeten kon en een encyclopaedische rol vervulde ten opzichte van alle levensverschjjnselen: godsdienst niet alleen, maar ook wijsbegeerte en moraal, kennis, kunst, en maatschappelijke verhoudingen; maar zij bevat elementen en kiemen in zich, die, eenmaal in staat het verwante te zoeken en zich te ontwikkelen, van verrassender uitkomst en wjjdstrekkender beteekenis ver mogen te zijn dan haar officieele vertegen woordigers- kunnen vermoeden of toegeven. Ook loopen evenwijdig met haar een aantal levensrichtingen, die, zooal niet van volledige verwantschap, toch familie trek ken gemeen hebben die op een gemeenschappelijke af komst duiden; en in den bodem door het Vrijz. Christendom losgewoeld, konden vele zaden wortel schieten. Moraal, zedelijk handelen", ma? wel ge noemd worden een der wachtwoorden voor onzen tijd; zedelijke vraagstukken op het gebied van huwelijk en samenleving zijn druk aan de orde. Vandaar dan ook dat de ethiek, de zedekunde of zedeleer, wetenschap betref fende de moraal (of het zedelijk handelen) vlijtig wordt bestudeerd en zelfstandig beoe fend. Niet het minst als resultaat van de wy'sgeerige studiën van vrijzinnig godsdiens tige geleerden is de ethiek losgekoppeld van de dogmatiek, met welke ze, in de oudere theologie vast verbonden was, en geworden eene vrije, zelfstandige wetenschap op het gebied der metafyzica. ]) Maar ook, practisch, bemoeiden de moderne theologen zich met de moraal. Zelfs wordt, van de orthodoxe en jong-moderne zijde, wel ee&s aan de oudere modernen de moraalprediking verweten als een hinderpaal voor ruimere verbreiding der vrijz.godsdienstige beginselen. Hun, die met beslistheid dat overdrijven der zoog. moraalprediking ontkennen, zou ik in herinnering willen brengen dat A. Pierson aan zijn laatste gemeente" schreef dat hij het in beginsel volkomen eens was met de moderne theologen; en, dat beginsel (was) humaniteit in den schoonsten, den besten zin des woords". Allerminst mag dus de moraal prediking (met als einddoel onze samenle ving te brengen onder den invloed van het edelst humanisme") een zeiden voorkomend verschijnsel worden genoemd. Laakbaar is zij voorzeker waar zij zich richt op het platvloersche ideaal der persoonlijke, burgerlijke braafheid, maar te prijzen waar zy werkt het ruimer zedelijk besef buiten 't walk geen samenleving zich gezond ontwikkelt. En nu moge de nieuwere ethische beweging zich vry hebben gemaakt van kerkelijken band, de vrijzinnig- Christelijke wereld was de eerste en voornaamste die hare denkbeelden opnam en verbreidde, ja, er den stoot toe gaf; al mag zij geenszins er op bogen den zegepalm weg te dragen in de oogen der menschheid, welke zich tevreden stelt met het bezit van een paar namen, Tolstoy, Ellen Key, voor haar van alleen zaligmakenden klank op moreel gebied. Wat zou er terecht komen van de 1) Men blijft intusschen het meest getrouw aan het tegenwoordig wijsgeerig taalgebruik, wanneer men (metafyzica) voor gelijkluidend houdt met, wereldbeschouwing". Teylers Theol. Tds, L908, pg. 400. Prof. De Bussy, Gedachten over het Pragmatisme. ethiach-ireaische bestreringen van onzen tijd: Rein-Leven-beweging, Anti-militarisme, Ge heel-onthouding, Vrouwenbeweging, Toynbeewerk, enz., enz., indien niet Vrijz. Christenen ergin meerder of minder mate hun levenswerk van hadden gemaakt? indien niet de harts tocht voor de werkelijkheid" en de verteedering des harten" (Pierson) den bodem had den bewerkt? Nu hoeft men ons niet eens te zeggen dat de beteekenis al dezer dingen in hooge mate problematisch is; gezwegen nog van degenen men vindt ze onder individualisten, zoo wel als onder socialisten die door dit alles den streep krassen van hun diepe verach ting; maar wat, na verschrompeling der over drijving, als duurzaam en nuttig orgaan zal worden aangepast aan de samenleving der toekomst, dat is mede het resultaat van de ontwikkeling der vrijzinnig-christelijke ge dachte. Problematisch en veracht, al deze dingen. Begrijpelijk dat wie met moede oogen staart op de zuiging en kolking onzer moderne be schaving waarin alle moreele waarden zy'n geworpen als in een maalstroom, komt tot ontkenning der moraal"; hoewel de menschheid telkens opnieuw beproeft de zedelijke waarden omhoog te beuren die verzonken zijn in den bedolven tempel" des harten; begrijpelijk dat 'een beweging a's het socialisme geroepen tot voorbereiding van de cultuur der toekomst haar klachten beproeft op een eigen ethiek en tracht te absorbeeren alle moreele kracht die onze samenleving openbaart wij, zelf soc.democraat, zijn inderdaad overtuigd dat door haar edel pleidooi de volle ontplooiing van den medelijken wasdom zal zijn gewaar borgd maar, die zedelijke wasdom zelf zal altijd weer heenwyzen in de richting aangeduid dóór den Man van Nazareth, en het zedelijk ideaal des Evangelies, hoe ook ontleed en toegepast, opent altijd wijder horizonten voor den blik der grootsten onzer, die in hun beste oogenblikken van verre het Godsrijk meenen te aanschouwen, Wijnaldum. J. J. MEIJER. MeeniBljes. Vroeger was een koopman een mensen, tegenwoordig is een mensch een koopman. * Het is in 't voordeel van een beginsel, wanneer het weinig dragers heeft, want des te minder kan het worden verloochend. * De politiek is des duivels oorkussen. * Er zijn nergens zooveel besproken plaateen als in de hel; maar de een bespreekt ze daar voor den ander. # Burgerlijke sociale wetgeving ie de fopspeen der arbeidersklasse. * Salomo heeft eens gezegd, dat een goeie naam beter is dan goede olie, maar Rockefeller heeft daaromtrent een andere opvatting. * De Rmsische bureaucratie staat machteloos tegenover Tolstoï: want Tolstoïis geen Rus maar een Menscb. DAAN VAN DER ZEE. De Zaanlandsche Zilversmederij KAL,VERSTRAAT 51, Amsterdam. SPUISTRAAT 62, l>en Haag. Specialiteitszaak in Zilver van Antieke Stijlbewerking, Tafel- en Dessertzilver en Zeeuwsen Knoopzilver. -44+4+4444444444444444444444444444444 IAMSTERDAM HILVERSUM erwiiïk. i; EMJAAESMA! '444444444444 KOPERGIETERY KOPERSLAGERY KOPERWERKEh ? HAAR? MODEL OF ? ? TEEKEhlhG ELECTRO-GALVANI5CIÏE ==== INRICHTING ===== KENNEMMER5TRAAT-N?! HAARLEM 'sl/' " M/" V Mag-azijn Oud-Holland" Damrak 75, Amsterdam. Directie: P. C. PAERELS. (TELEFOON 7261.) Wegens vergevorderd reisseizoen gedurende de maand OCTOBER UMTVEMtKOOf* met zeer aanmerkelijke kortingen. <&c BLOEMENDAAL. 4 ^ 4 Villa opgetrokken in Cementine Constraetie en met toepassing van J Koll's PATENT HOUTEN KOLOMMEN. 4 Bouwt Uwe Huizen, Villa's, Magazijnen enz. in Cementine Constructie. 4 ARTISTIEK, BRANDVRIJ, HYGIËNISCH, ONVERWOESTELIJK. J Vraagt ons plaatwerk : Voorbeelden van Cementine Constructie. + Koll's Patent Amerikaansche houten kolommen voor binnen- en buiten± werk in alle maten en stijlen, voor Colonades, Loofgangen, Zonnewijzers, enz. ^ 444444444444444444444^44444444^4444444^ KUNSTHANDEL J^"~>1 rf""*1tnrTTr TT "Mj^t^ ? ^-x» S^lm^^/ ? M- ^J m_<ém ^ JT.J fE^m Plein 99<*i -»? -*? r* -*? :+ '*-Gravenhage. Moderne Schilderijen, Aquarellen enz. Alp. Kiest- en SIERKUNSr Nieuwe Splegelstr. 32. Stadhouderskade ftl. KUNSTVOORWERPEN, ANTIQUITEITEN, Meubelen enz. RUDOLP ELION & Co. W.FELIX MERITIS" ACHTER ST. PIET ER 16 -:- -:- Utrecht -:- -: MAGAZIJN VAN COMPLETE MEU BELEERING EN STOFFEERING = VERHUIZINGEN, TRANSPORTEN, SPECIALE AFDEELING ARTIQUI TEITEN EN KUNSTVOORWERPEN KUNSTHANDEL Wel S. DORENS A H10N. ROKIN 5a AMSTEBM1L - DOOR PHOTOGRAVUREN, N. OUDE EN MODERNE MEESTERS, KLFURDRÏKKEN, KLEURETSEH, ETSEN, KOPENHAAGSCH PORCELM, ENCADEEMEMEN. /Meubelfabriek Nederland". J. A. HU1Z1NGA. BINNEN BETIMMERINGEN, BEHANGERIJ, MODELKAMERS. Groningen. WESTERSINGEL. FRANCO LEVERING. TELEF. 118. 1 T BINNENHUIS! Inrichting tot meubeleering en versiering der woning A * RAADHUISSTRAAT 48-50 '?*? AMSTERDAM Filiaal: KUNSTZAAL KLEI JKAMP, l Zuldblaak, Rotterdam. d