No. 1646 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. De Elna, met rechte het observatorium. Het plein Yittorio Emmanuele te Messina met het (ongedeerd gebleven) standbeeld van De Piazza Duomo" te Catania. Aardbevingen. De geweldige ramp, die dezer dagen Zuid-Italiëtrof, de schok, die daar de aarde deed trillen, steden verwoestte en duizenden slachtoffers eischte, wekte ook, zoodra die bekend werd, een moreelen schok, die zich voortplantte in hoifd en hart van de geheele beschaafde wereld. Die beweging zette zich om in daden van menschlievende hulpvaardigheid, maar ook in denken en vragen naar den aard en de oorzaak van het natuurver schijnsel. Ook zjj wier gedachten zich in gewone tijden in geheel andere richting bewegeo, gevoelen nu behoefte er alles van te wet.'n. En nu wacht hun de teleurstelling, als zij moeten vernemen, dat er geen direct en afdoend antwoord op hun vra gen is, Toch is de aardbeving als natuurver schijnsel het onderwerp van ernstige studie, van een wetenschap, die seismologie (seismos Grieksch^ aardschudding) heet. Ook zijn er verschillende theorieën van uitstekende denkers en geleerde waarnemers, van wie ik zoo aanstonds enkelen zal noemen; maar juist dezen en onder hen de eersten zijn, na velerlei stryd van gevoelens, tot de erkentenis gekomen, dat in de eerste plaats een samenwerking van allen noodig was door Kleine verkooper van artisjokken op Sicilië. Eierverkoopster te Messina. een gemeenschappelijk en z~>o algemeen mogelijk waarnemen. Immers eerst in 1902 deed deDuitsche regeering het voorstel tot het instellen van een seismologiseh onderzoek in den geest als dit geschiedt voor de meteoro logie. In 1903 had een eerste conferentie plaats te Straatsburg, waarbij 25 staten waren vertegenwoordigd. Daar werd tot bovengenoemd onderzoek besloten. Straatsburg zou het centrun» zijn, zooals Hamburg dit is voor de Meteorologen. Te Straatsburg leidt Prof. Gerland die waarnemingen, te Laibach Belar, te Padua Vicentini, te Göttingen Wieckert, wiens naam vooral bekend is door de constructie van een zeer gevoeligen seistnograaf, d. i. een instrument voor de registreering der aardtrillingen. Instrumenten waarvan de stations moeten voorzien zijn. Er zijn meteorologische instituten te Potsdam, te Aken, te "Weenen, te Upsala, te Tacubaya (in Mexico) en op tal van andere plaatsen. In Nederland worden de waarnemingen gedaan op het Meteorologisch Instituut aan de Bilt. In 1906 kwam de permanente com missie, die te Straatsburg was benoemd, waarin ook Nederland werd vertegen woordigd, bijeen te Rome, onder presi dium van Prof. Luigi Polazzo van de universiteit aldaar, en in 1907 had de eerste algemeene vergadering plaats t3 's-Gravenhage. Gelijktijdige en steeds voortgaande waarnemingen op die stations moeten o. a. die"en voor de constructie van isoseisten, dat zijn lijnen op een kaart, die punten van gelijke intensiteit der bewe ging verbinden, waardoor het gebied der Sicdlianen op hun beschilderde kar. aardbevingen graphisch wordt voorgesteld. Dit is van het grootste belang, want de uitbreiding van dat gebied is een belangrijke factor bij het oordeel over de oorzaken en den aard van het verschijnsel. Daarmede hangt samen tweeërlei op vatting daaromtrent. De eerste en oudste, waaraan de groote namen van Alexander von Humboldt en Leopold von Buch verbonden zijn, ziet er uitsluitend de uitingen in van vul kanische krachten. Zij schreven zoowel de aardbevingen als het ontstaan der vulkanen en van de glooiingsgebergten aan n gemeenschappelijke oorzaak toe, nam. aan de reactie van het met elas tische vloeistoffen beladen gloeiend vloei bare binnenste der aarde op de vaste aardkorst. Door het opstuwen van gloeiend vloeibare massa's zouden de aardlagen tot gebergten zijn opgeplooid. Waar die massa door dezen heendrong, zoodat de ingesloten gassen konden ontsnappen, werden vulkanen gevormd, ook dus door opheffing; daarbij en ook bij onvoltooide pogingen daartoe, ontstonden de aard bevingen. Deze theorie bleef langen tijd geldende. Nadere studie leerde, dat lang niet alle gebergten een kern van vulkanische ge steenten vertoonden en ook niet sym metrisch gewelfd waren. In overeenstemming met de hypothese omtrent het ontstaan van de aarde door afkoeling, nam men aan, dat bij de afkoeling van het binnenste nog vloei bare deel, bij het dalen der temperatuur die kern ook afnam in omvang. De vaste aardkorst daaromheen dreigde dus te wijd te worden. De zwaartekracht moet dan ieder deel Catania, met den Etna op den achtergrond. daarvan doen streven naar het middelpunt der aarde, maar geen deel zal die neiging kunnen volgen zonder het verband der vaste aardkorst te breken. Er zullen ge weldige spanningen ontstaan, niet alleen in de richting van het middelpunt, maar ook loodrecht daarop, spanningen die op verschillende wijzen worden opgelost in verband met plaatselijke verschillen in weerstandsvermogen. Nu eens daalde van twee aanliggende deelen het eene en werd het andere omhoog geperst, of had een gedeeltelijk over elkander schuiven van beide deelen plaats of er ontstonden plooien. Bij dit proces werden de aardlagen niet alleen onderling verplaatst, maar er ontstonden ook scheuren en spleten. Dit alles gaat gepaard met aardbevingen en diezelfle breuklijnen zijn ook de plaatsen waar de vulkanische massa haar we^ naar buiten vindt. Volgens die theorie is dus niet het vulkanisme het primaire maar slechts het secundaire verschijnsel. Een belangrijken steun vindt deze theorie in het feit, dat aardbevingen bij hun optreden aan bepaalde aarddeelen ver bonden zijn, en wel juist aan die deelen waar de jongste dislocaties, rijzingen of dalingen voorkomen. Zij zijn vóór alles gebonden aan de vouwingsgordels van de jongere gebergten. Dit zijn de uit gangspunten van de groote aardbevingen, die het verband van onze planeet doen schudden. Rustig liggen de zeer oude vouwingsgebieden in Afrika. Australië, Noord-Oost Siberië, het Noord-Pool gebied, het Oosten van Noord-Amerika, Brazilië, het Scandinavisch Finsche schild. Daar heerscht de aard vrede. Uitbarsting van de Etna in 1892. De flanken van den betg scheurden open. Daar tegenover staan de jonge aardplooien in Oude en Nieuwe Wereld in Europa-Aziëde groote tertiaire aardplooi, die in Spanje begint, over de Noord-Afrikaansche kust en Sicilië, over Italiëin de Apennijnen, over de Alpen en zijn voortzettingen oostwaarts tot in Oost-Aziëgaat in de Nieuwe Wereld de westrand van dat werelddeel langs de kusten van den Grooten Oceaan en nog maals aan de overzijde de zich in eilandenbogen oplossende oostrand van Azië. Ik zou de beperkte grenzen van dit opstel verre overschrijden, als ik door een optelling van de groote, ons bekende aardbevingen wilde aantoonen, dat deze voorkomen, daar, waar (geologisch) kort geleden en nog steeds door dislocatie nieuwe aardvormen worden gebouwd. Men noemt ze daarom tectonische aard bevingen van den stam tek" van een Griekseh werkwoord tiktein", d. i. doen geboren worden. Slechts een paar getallen. Van al de aardbevingen in de negentiende eeuw in Europa waargenomen, kwamen 86 pCt. voor in het tertiaire vouwingsgeb.; van 1850?'57 kwamen in de Aipen 1086 aardbevingen voor. De geweldigste aardbevingen kwamen steeds voor, daar waar jongere kusten zich uit zee verheffen. Groote, door meting waarneembare verplaatsingen in de aardkorst, kwamen l Siciliaansch meisje, waterkruik draagster.