DE A M S T E R D A M M E il WEEKBLAD V O O II N K D E R L A N D. No. 1650 Het oude Conservatorium te Leipzig. Mix Meittohn Bartiioldy. (Geboren 3 Februari 1809). Indien het waar is dat geen teondichter bij zijn geboorte door de Muzen meer be gunstigd is dan Mozart, dan moet men onmiddellijk na den oavergelijkelyken Wolfgang den naam van Mendelssohn laten volgen. Mozart's genie werd door zijn vader, een kunstenaar van groote gave en helder verstand, geleid. Mendelssohn vond in het ouderlijk huis een aanmoediging die niet naliet den gunstigsten invloed op zijn ont wikkeling uit te oefenen. Zijn moeder, een zeer begaafde pianiste, leidde het eerste muziekonderwijs van den knaap. Vond Mozart in zijn zusje Nannerl" een speelgenoot wier muzikale gaven hem tevens tot spoorslag dienden voor zijne studiën, Mendelssohn was met een teedere aanhankelijkheid gehecht aan zijn zuster Fanny, die eveneens een ongemeen talent als pianiste aan den dag legde; een aan hankelijkheid die duurde tot aan baardood; en haar vroegtijdige dood maakte op den diep treurenden broeder zulk een verpletterenden indruk, dat hij haar weinige maan den later in het graf volgde. Mozart's gaven werden gedurende zijn kortstondig leven hij werd slechts 36 jaren oud zoodanig ontwikkeld, dat het nageslacht hem beschouwt als een der grootste genieën op muzikaal gebied. Men delssohn bereikte nagenoeg denzelfden leeftijd. Een buitengewoon groot aantal werken hebben beide componisten het nageslacht geschonken; doch de beteekenis van Men delssohn's compositieën is niet zóó groot dat men hem als een evenknie van Mozart mag beschouwen. De Salzburger meester was een naïeve geest, die putte uit den onophoudelijk vlietenden bron zijner melodische gaven, Mendelssohn was een buitengewoon ont wikkeld man die, vooral op lateren leeftijd, toen zijn werkkring hem als middelpunt van het muzikale Duitschland had gemaakt, met wijs beleid en berekenend verstand zijne werken schiep.' De kunst van beide meesters woidt be schouwd als formvpllendet". Maar Mozart's muziek bezit die eigenschap door het inner lijke wezen van den meester, ondanks zijn eigen natuur en hare kinderlijk eenvoudige manieren. Bij Mendelssohn denkt men on willekeurig aan het hoffelijk gladde en vormelijke van den onberispélijken Weltmann". Maar nu ga ik eindigen met de verge lijkingen tusschen beide componisten. Nu wij in deze dagen het eeuwfeest van Mendelssohn's geboortedag vieren, past het ons een eerbiedige hulde te brengen aan hetgeen deze geniaal aangelegde man heeft gewrocht. Nog i; steeds staat de Sommernachtstraums"-.'uverture, door den componist op zeventienjarigen leeftijd geschreven, boven aan in de appreciatie zijner werken. En met recht. Zóó geniaal van vinding is dit stuk en met zóó groot meesterschap wordt de compositie- zoowel als de instrumen tatie-techniek behearschr, dat Mendelssohn zich zei ven in dit opzicht later niet heeft over troffen. Van de andere gedeelten der Sommernachtstraums-muziek, vijftien jaren later iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiittiiiiiiini in i De ramröraag tn de DanttnwiDg;. Belangrijke mededeelingen werden dezer dagen omtrent beide onderwerpen aan het publiek gedaan. B. en W. kochten de perceelen Warmoesstraat 186 en 188, Vischsteeg 3 en Da-n 3, 5 en 5a v mr / 91.000 plus de kosten ad ruim ? 5600. Deze aankoop staat in verband met en is noodig voor de yerbreeding der^ Vischsteeg, waarmede op bijgaande kaartjes reeds s rekening gehouden. Het huizenblok begrensd door Dam, Vischsteeg, Warmoesstraat en Vijgendam, op de kaartjes niet de letter A aangegeven, wordt niet onteigend, maar blijft intact. Tot zoover zijn de plannen, zooals ze nu bij Publieke Werken bestaan, geheel in overeenstemming met de door mij gedane voorstellen iu de nummers van 'dit blad van 8 April '06 en l en 15 Augustus 'OS'. De plannen, zooals ze nu zijn aangegeven, verschillen daarentegen wel n aanmerkelijk met de on teigeningsplannen, zooals ze werden ingediend en bekrachtigd en met de voor waarden der prijsvraag. Daarbij toch was onteigening van het geheele huizenblok A opgenomen en tevens verbreeding der Warmoesstraat, tusschen Vijgendam en Vischsteeg. Dat een en ander onrioodig was, werd door mij in het bizonder aangetoond in het artikel vaa 15 Aug. '08. Gaat meii verder dan verschillende plan nen, zooals de couranten ze mededeelden, wel van mijne voorstellen, want in plaats van voor het huizenblok A, aan de Damzijde, een halfcirkelvormig plein te behouden, met boomen beplant en met regularisatie en geschreven, m^g ' alleen het Scherzo naast de Ou verture gesteld worden. De andere nummers missen de vonk van het genie; zij zijn slechts talentvol ge componeerde stukken. Hoewel niet in die mate als de Sjmmernachtstraums-ouverture, moeten toch de ouverturen Fin. galshöhle" en Meeresstille und glücldicheFahrt" wor den beschouwd als belang rijke verschijningen op het gebied der instrumentale muziek; verschijningen die heden nog de grootste belangstelling ver mogen te wekken. Ditzelfde kan niet gezegd worden van 's meesters symphoniën. Deze zijn verbleekt en kunnen niet meer naast Baethoven's meesterwerken gehandhaafd blijven. Ook met Mendelssohn's piano-concer ten is dit het geval. Als leermateriaal op muziekscholen en conservatoria bewij zen zij uitstekende diensten, maar in de concertzaal ontmoet men ze niet meer. Iets anders is het niet het bijzonder geïn spireerde vioolconcert. Dat is een meester werk, dat nog wel lang op het repertoire van ieder violist zal blijven prijken. De talrijke kamermuziekwerken van Mendelssohn kunnen zich nauwelijks meer handhaven tegenover de vroeger gecompo neerde meesterwerken van den trits Haydn Mozart?Beethoven en die van latere com ponisten, waarvan echter de meeste ver moedelijk ook wel den tol aan den tijd zullen moeten betalen. Met zijn wereldberoemde Lieder ohne Worte" en zijne duetten voor twee zang stemmen is Mendelssohn in hooge mate populair geworden. Men zou zelfs geneigd zijn te zeggen gevaarlijk populair. Niet zoozeer omdat deze stukken, die zoo echt ontsproten zij a uit het min of meer schwiirmerisch" sentimenteele van den duitschen gemoedsaard, thans nog bijzonder geliefd zijn in ieder jonge meisjes-pensio- , *, .... naat, dan wel omdat de geest dezer -stuk- ; ken aanleiding heeft j gegeven tot eenzeker ;, Mendelssohn-epigonisme, dat thans nog r in volle kracht leeft vooral bij componeerende' dilettanten. De twee groote ? werken op het gebied van het oratorium ? Paulus" en Elias" zullen vermoedelijk in dit jubeljaar wel door onze groote zangyereenigingen op bijzondere wijze worden gecultiveerd. Mendelssohn heeft daarin zeker voor treffelijke bladzijden ; geschreven, Zijn zin voor vormen heeft ; liem een dankbare ! afwisseling doen be- '-- ?*??>?.?»- .~..^?. reiken in het ge bruik van voortreil'e- Adres van een britf v. Felix Mendelssohn Bartholdy op zijn 12de jaar. Het Monument van Mendelssohn te Leipzig. lijk vóór de zangstem geschreven soli, van mooi en edel klinkende koornummers en stemmingsvolle koralen. Ook is de verschei denheid van dramatische en lyrische momen ten met grooten tact aangebracht. Geen wonder dan ook dat in Engeland en Duitsch land beide werken reeds dadelijk bij hun verschijnen een groot enthousiastme teweeg brachten. Of echter thans die iniruk nog zoo sterk is? Laat ik liever wijzen op die erste Walpürgisnacht", een meesterwerk op het gebied der romantiek, dat, ik ben er van overtuigd, zoolang zal pakken als het publiek onder den invloed komt van dit kunstgenre. Met de opsomming dezer werken ben ik lang niet aan het einde van hetgeen aan den vruchtbaren geest van dezen rijkbegaafden toondiehter is ontsproten. Wél meen ik echter het voornaamste te hebben aangestipt. Behalve de opera Die H>chzeit des Camacho", een jeugdwerk, heeft Mendels sohn geen dramatische werken gecoaiponeerd. Loreley" op tekst van Geibel is onvoltooid gebleven. Een schets, zelfs een zeer vluchtige, van hetgeen Mendelssohn heet't tot stand ge bracht, zou niet volledig wezen, wanneer daarin niet verd vermeld de oprichting van Let Conservatorium te Leipzig in 1843, waarmede Mendelssohn een daad heeft ver richt, die nog lang na zijn dood van ver dragende beteekenis is geweest. lTit alle ?->-? -ar* filtf !n Mendelösohn aan Joh. J. II. Verhuist (onzen XeJer!ar;<l-.ehen componist j. landen der oude en nieuwe wereld stroomden de leer lingen naar Leipzig om zich daar te bekwamen in de kunst, onder leiding - van een staf van voortref_-~i'. ?i. -^èfelijke leeraren, die Men delssohn om zich wist te vereenigen en nog lang na des stichters dood (in 1847) straalde de glans van zijn naam nog af op de inrichting die hij had gesticht. Een tweede gebeurtenis van groot belang is thuis te brengen in Mendelssohn's jeugd. Ik bedoel de weder-opvoering, na honderd jarige rust, van Bach's Mattheus Passion". Men moet zich kunnen voorstellen hoe des tijds een uitvoering van dit reuzenwerk werd beschouwd als een onmogelijkheid; zóó zelfs dat deze spreekwoordelijk was geworden en elke gedachte daaraan als waanzinnig werd aangemerkt; men moet zich dat kunnen voorstellen om ten volle te waardeeren hetgeen de negentien-jarige Mendelssohn heeft bereikt. Met taai geduld en met een ijver die hij op alle uitvoerenden wist over te brengen, slaagde hij er in, ondanks den toorn van zijn leermeester Zelter, die zijn daad als een roekelooze aanmatiging beschouwde, het meesterwerk tot uitvoering te brengen en het succes was zóó groot dat er verschillende her halingen van moesten volgen. Men pleegt gaarne tijdgenoot-componisten in n adem te noemen. Palestrina en Orlando di Lasso beiden in 1594 gestorven Bach en Handel beiden in 1685 geboren de straks reeds genoemde trits Haydn, Mozart, Beethoven en uit den lateren 'tijd, Berlioz, Wagner, Liszt, hunne namen worden vaak samen gesmeed. Naast Mendelssohn behoort Schumann genoemd te worden. Groote, begaafde componisten zijn zij beiden en verscheidene hunner werken verheugen zich terecht in de '"?r?!-* >-* ? '*-?? sympathie van hen die ware kunst lief hebben. Toch behooren hunne werken reeds lang genoeg ; tot de geschiedenis, om thans reels de meening uit te mogen spreken dat hun niet een plaats op het eerste plan in den muzikalen Olymp ? kan toegewezen wordeu. Wanneer beider eigenschappen in n persoon vereeuigd /ouden zij u geweest, dan zou de wereld een groot genie op het gebied der roman tische kunst rijker zijn geweest. Wat Schumann in liooge mate bezat, het spon tane, frissche, meeslecpende in zijn vin(iingskracht, miste Mendelssohn in zijn latere periode; terwijl zooveel noodig vernieuwing van de, naar d c u Dam gerichte gevels, zooals ('oor mij word voorgesteld, wil men tussuhen blok A en don Dam nu een gebouw plaatsen, althans in dien de couranten berichten juist zijn, vol gens het plan v. il. Meij. (Forum), <<<t! in lioof'lzMik stil irortJfii td'yi'rtx'i'il. Het eerste hierbij gevoegde- schetsteekeningetje geeft aan hoe dit plan kan wor.len uitgevoerd, wanneer do Darngevol van liet Forumplan ongewijzigd blijft; het tweede geeft aan hoe het plan kan worde», wanneer volgens do niedi'dreling van hot Handels blad, do Vischsteeg in rechte lijn naarden Dam doorgetrokken wordt. De bepaald imioio gevel van het oorspron kelijk ontwerp wordt ihin echter in plaais ::: d:j motor slechts -_?. -!5 broed on niet \eel meer dan reno karikatuur van den eersten, li-'t zal oni'oodig zijn hierop verder in 'e gaan, do tnekniiing is, dunkt mij, voldooii'jo ter il'uMnuio. .PLAN. ~, -r. GE v E. u . TOR u n . i _ 5 C H A A L . . P L A M . « t T G E V E. L - V E R K L F. l N ;' . _ .SCHA A L. . deze in vormenschoonheid, smaak, en tech niek de meerdere was van zijn tijdgenoot. Toch is er zooveel schoons, en zooveel echte poëtische kunst in beider werken dat het nageslacht met groote dankbaarheid mag terugdenken aan hetgeen zij ons geschon ken hebben. Het bovenstaande was reeds geschreven, toen ik kennis maakte met het boek van Jacques Hartog over Mendelssohn, hetwelk sedert kort verschenen is 1). Voor velen zal dit boek een waardevolle lectuur zijn, want het bevat herinneringen aan lang vervlogen dagen en is versierd met tal van portretten van Mendelssohn en zijn familieleden, benevens van cenige facsimile's en brieven, waaronder enkele nog niet uitgegeven. De schrijver begint met een hoofdstuk te wijden aan Moses Mendelssohn, den be roemden wijsgeer, grootvader van den com ponist. Tal van minder bekende bijzonder heden worden daarin op onderhoudende wijze medegedeeld. Daarna wordt het leven vSfil den toondichter behandeld in zijn verschillende perioden; zijn verhouding tot Goethe, enz. Ook wordt een hoofdstuk gewijd aan Verhulst, die, zooals men weet, eenige jaren met Mendelssohn persoonlijk heeft verkeerd. Aan het slot van het boek vindt men een lijst van Mendelssohn's compositiën ontleend aan den catalogus van Breitkopt' en Hiirtel. Wanneer men aan een biograaf den eisen stelt van groote objectiviteit, dan kan men niet zonder eenige bedenking het werk van den heer Hartog aanvaarden. Meent men echter dat een biograaf aan zijn eigen be wondering voor zijn held den vrijen loop mag laten, dan waardeert men het in den heer llartog dat 'hij met gloed en warmte opkomt voor een toondicater, die bij zijn leven steeds is vergood en met een aureool is ooageven; die dan later door een zekere categorie van menschen, staande onder den invloed eener partijzucht, is verguisd, maar die heden toch wel algemeen gewaardeerd wordt, voor zoover de blijvende waarde van enkele zijner ?werken, hiertoe aan leiding geeft. Het oordeel van den heer Hartog strookt niet altijd met bet mijne. Dat zijn boek geschiedenis zal maken kan ik nauwelijks aannemen; het klinkt mij daarvoor te veel in de ooreu als een stem uit het verledeno. Dat men echter op menige bladzijde aangenaam wordt bezig gehouden en dat men zich een oordeel kan vormen over de niuziektoestanden in de eerste helft dor vorige eeuw is zeker een zeer te waardeeroa eigenschap van het werk. Voor velen zal Hartog's biographie dan ook een welkome feestgavo zijn bij de herdenking van Mendelssohn's honderdsten geboortedag. ANT. AVKKKAMP. 1) Felix Mpndelssohn Bartholdy en zijne werker doir Jacques Hartog. Leiden, A. W. Sythüir's Uitgevers-Maatschappij. De vraag blijft nu: is hot aanbevelens waardig den Dam aan de oostzijde, af te sluiten met een gobouw, als op leekening l asngpgoven of' oen open ruimte daar te laten, waardoor de hui/on iti blok A de oostelijke al'.-1 uiting worden of een kleiner j gebouw daarvoor to plaatsen, ter grootte van hot eomiv.andavitsliuis, gelijk op teokeninj; 3 aangegeven 't 1 \Vat mij aangaat, blij l' ik de voorkeur ! goveti aan oen zoo groot mogelijk open l Damplein in het nummer van 10 Augustus j 'OïS aangegeven. i Daar dit plan echter duurder is dan do beide andere en rekening houdend mot de berooide stedelijke schatkist, blijft slechts de keuze tusschen de plannen als aange geven, op de teckeningen l en 3. | Het, zal zaak /.ijn do voor- on nadcelen. i van beiden nauwkeurig to wegen. i | Zooals ik in mijn artikel van \ Aug. ':i.-. schreef, voldoet de Damafsluiting van het plan Forum aan hooge aosthetische eisenen, H'fiimci i' nii'.ii af'ziff mn d<: rf-rkecr^x'lioel icir. want daarmede hield dit plan geenerlei rekening, in de eerste plaats omdat de uitmoiiding van den Vijgendam niet op den Dam uitkwam, maar wel veel zuiderlijkcr op het lïokiri en dan nog overdekt. Die groote fout is nu weggenomen, de groote verkeersader, van oost naar west, van Pamstraat over Vijgendam en _ Dam naar het westen, en omgekeerd, was in het eerste plan v. d, Mey, dubbel weggemoil'eld en gebojhelJ, voor het verkeer bijna on bruikbaar, zooals ik toen aantoonde. Die hoofdadcr des verkeers komt nu goed uit en verbetert liet plan daardoor zeker veel. Maar er kleefde nog een tweede fout aan het plan: omdat de vluehtheiivel voor het tramverkeer zich uitstrekte tot aan de oostelijke bebouwing was het verkeer voor rij- en voertuigen daar onderbroken, wat niet kan worden toegelaten, zoodat in <i" thans hangende plannen die rijweg, die in alle andere bekroonde ontwerpen was op genomen, nu weer hier is hersteld. Maar nu is men hiermede weder van Scilla in f'havibdïs vervallen. De grondvorm van liet Forumplan, niet zijn twee groote avant-eorps, is uitstekend