I*. l «59 DE AMSTERDAMMER A°. 1909. WEEKBLAD VOOR NEDERLAND OzxcLer recLacrtl* torat «en . Hl. £>. L. "WTZBSSHTC3-. 0it<r«v«nt V AH HOLKEMA ft WA&ENDO&F. Keiiengraeht 333, Amtterdam. Het antennreoht roor den inhoud van dit Blad wordt renafcerd oTeroen komrtig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). p«r 3 maanden / 1.50, fr. p. post f 1.65 f M* te£l pcv iaar, bij vooruitbetaling , . mail » 10. Mammen aan de Kiosken Terkrfjgbaar , 0.121/» Zondag 11 April Advertentièn van 1?5 regel* / 1.25. elke regel meer. . Advertentièn op de finanüeele- CD kunstpagina pei regel Reclames per regel f 0.25 . 0.30 .0.40 INHOUD: VAN VKRBE ES VAN NABIJ: De eed van de Kaagbaan. Spelen, wandelen, baden «n reizen der schooljeugd in Leipzig, door J. W. Gerhard Geloof op de markt, door Nellie. FEUILLETON: Hoe de kleine Jacqnot aan zijn etbilderjj kwam. Uit bet Ennolseh, door C. M. V. - KUNST EN LETTEREN: Muziek in de Hoofdstad, door Ant. Averkamp. Christelijke literatuur, door Frans Coenen. Berichten. VOOR DAMES: Over een huis vol menscben, door M. E. van de VeMe-Pjjnappel. Allerlei, door Caprice. UIT DE NATUUR, door E. Hei mans. Gaston La Touche (Tergteeg, den Haait), met afb., door Plasscbaert. Schopenhaner. III, door mr. J. A. Levy. Ond-'s Hertogenbosch, met afb., door Th. T. Wamel. B indenzorg in Japan, door A. V. De tbee, naar 't Frausch, van M. Waller FIN. EN OE ON. KRONIEK, door V d M. en V. d. S.?Besliste volzinnen, door Jacob Israël de Haan. Brieven van Oom Jodncns, XL. - DAMBtnRIEK. - SCHAAKSPEL. ADVERT iNTIEN. ?nilllllllllllflIlHIIMIIimiMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMHIIIIMIIMIIIIIIIHIIIIIIIiniHI De eed van de Kaatsbaan. De, samentmelting van de actie der ambtenaren tn arbeiders in htt Hippodrome te Parij». Een der jongste nummers van LeRïre heeft op zijn titelblad een teekening van Willette. Wat is er over van het vage artistieke anarchisme van dezen teekenaar, indertijd de roem van de Chat-Noir? O al verzachtende invloed van het ouder worden, ... dat overschotje anarchie" is maar een klein beetje! Zie eens naarde voorstelling, die hy hier ten beste geeft, ?vlak na de staking bij de posterijen een gewelddaad, welkj hem sympathiek zou geweest zijn in de groene dagen van zijn jeugdig vernuft Aprèsle grand soir", heet het boven de prent. Een moedernaakt man staat in de laatste stralen van de ondergaande zon op barren rotsgrond, alleen in de eenzaam heid van een streek, die alle cultuur (in beide beteekenissen) volmaakt ontbeert: een woestenij, ledig als de Sahara En hij zucht, denkend aan de dagen, toen de vernieling van de burgerlijke maatschappij" in plaats van een feit te zijn, nog maar uit meeting-woorden bestond: Jonges, nu ben ik wel vrij, maar in die dagen was ik tenminste postbode." 1) Dit is een charge op wat er ondanks alle lessen van de geschiedenis in 't hoofd van opgewonden idealisten, in 't genre van een zekeren Willette van vroeger!, omgaat. Het kan een charge beteekenen op de lieve, kinderlijke profe tieën van gerechtigheid en broederschap", die nu -in 't zicht zijn", profetieën, welke zoogoed als in 1789, 1830, 1838, 1871, thans weer worden gehoord, het is zeker gén charge om de eenvoudige reden dat dit hél iets anders is dan profetieën op hetgeen gebeurt. Want wat er, ónder al de krullende golfjes van idealisterij, in het maat schappelijk leven van Frankrijk bezig is te gebeuren, als ware het een onder stroom van realiteit, heeft met de grand soir", d. w. z. met de anarchie", door den geestigen "Willette zoo aardig in 't ootje genomen, geen eigenlijk ver band, het is zelfs zoo weinig anarchie", dat het een begin is vaninterker politiek (zoo al niet parlementair) leven, want het is de politieke bewustwording van een tot na toe slechts oeconomisch zich manifesteerende instelling: de vakvereeniging. Frankrijk beeft altijd het staatkundig laboratorium van Europa geheeten. Het is thans zonder eenigen twijfel wederom bezig dien naam te rechtvaardigen. Wij achten het van het socialistisch hoofd orgaan in ons land, zoo goed als van een conservatief blad gelijk de Ar. K. C t., .gewone struisvogel-politiek het belang van de jongste Parijsche gebeurtenissen niet in zijn vollen omvang te willen erkennen. In een zeer overzichtelijk artikel zette de Parrjsche correspondent van het Han delsblad de feiten uiteen (avondbl. van 6 April). Op een groote vergadering van ambtenaren, gehouden j.l. 2 April, zoo vertelde hij, werden de aanwezige Kamer 1) Er staat eigenlijk electricien". Willette denkt zich n.l. de staking der arbeiders in de electriciteitsbedrijven als het groote voor beeld, dat door de postambtenaren slechts is gevolgd, en zoo gaf mj den electricien als vertegenwoordiger ook van de poststaking. leden, van -welke partij ze ook waren, met een stortvloed van scheldwoorden en verontwaardigde uitroepen begroet. En terwijl deze heeren een goed heen komen zochten, ontving men daarentegen met geestdriftige toejuichingen de speech van den electricien Pataud, den eenigszins beruchten leider van de nog niet vergeten electriciteitsstaking. uitkwam, omdat de «e Pataud voor de verzamelde ambtenaren het symbool was van 't geen een goed aaneengesloten corps tegen parlement en regeering vermag. En het was onder herhaalde toejuichingen, dat men de uitnoodiging van dezen man aannam om in een monsterbetooging van ambtenaren en arbeiders het verbond der gesalarieerden van alle soort te bezegelen. De monsterbetooging had plaats op Zondagochtend 4 April. Men zag er", zegt de correspondent, de metselaars in hun witte broeken, de grondwerkers in hun boezeroenen met de roode sjerpen om, de postboden in hun blauwe uniformen, en daarnaast deftige heeren in keurige kostuums of plechtige gekleede jassen, met den ronden hoed of den glinsterenden cylinder op het hoofd. En de boezeroenen maakten geen glossen op de hoogehoeden, de hoogehoeden weken niet terug voor de boezeroenen. Hier was inderdaad een verbroedering, een nvoelen van allen tegenover den gemeenschappelijken vijand: de regeering, het parlement." En iets verder zegt hij: 't Belangrijke lag in de wijze, waarop het gemengde auditorium het (gesprokene) aanhoorde, het luide applaus, waarmede het onder streepte het Leidmotiv, dat terugkeerde in elke rede: de ambtenaarsklasse als bijzondere klasse bestaat niet; alle gesalarieerden staan gelijk, 't Belangrijkste was ook het besluit, dat genomen werd: de instelling van een geheim comitévan twaalf leden, belast met het nemen van alle noodige maatregelen voor het geval de regeering over repressie van de syndicalistische beweging mocht denken." Nu is geestdrift in Frankrijk van ouds geen buitengemeen zeldzaam verschijnsel en op zichzelf genomen zou een tijdelijke verbroedering van deftige ambtenaren en grondwerkers geen reden geven tot groote gevolgtrekkingen. Men verbroedert in dat zonnige land zoo spoedig, en het enthousiasme is er dikwijls een aange naam vuurwerk. Hoe dikwijls werd er niet 't is toch een bekend feit in de laatste jaren met handen en voeten geapplaudisseerd op stakingsvergaderingen, waarvan de resoluties" door geen tien percent der aanwezigen werden opgevolgd! Maar er is sedert dien vél gebeurd! De machtsdaad der electriciens, die de Parysche lichten doofden, beter dan minister Viviani het tot nu toe de lichten des hemels" deed, en de regee ring in 't nauw brachten, heeft op alle corporaties een diepen indruk gemaakt. De nog beter gelukte staking bij poste rijen en telegrafie, die het ministerie machteloos liet, heeft thans het gevoel bevestigd, dat solidariteit een middel is, waarmee van alles kan worden bereikt. Het geloof in de STAATKUNDIGE beteekenis der syndicaten, vroeger van woorden en ijle hoop aan elkaar hangend, heeftr thans een vaste basis gekregen. Dit mag werkelijk niet worden gering geschat. Het geeft een gansch ander karakter aan de manifestaties, die plaats hebben. Dat die manifestaties ook een gansch ander karakter hadden, wordt door wie ze bijwoonden unaniem gecon stateerd, in Fransche en in Hollandsche bladen. De correspondenten van Telegraaf en Handelsblad, de redactie van de Figaro, enz. enz., spreken van de vergadering der duizenden in het Hippodrome als van een indrukwekkende betooging, waarbij men op de gezichten las: rustigen triomf en sterk vertrouwen". Er was een dubbele reden voor, dat het 't Fransche parlement zijn moest, waarop de eerste succesvolle stormloop der vakvereenigingen plaats had. Ten eerste is .er zeker geen land, waar de volksvertegenwoordiging in zoo kwaden reuk staat als Frankrijk. De geringe dunk, die men er van de gunsten vragende en gunsten gevende députés en senatoren heeft, is sedert de heeren zicbzelven verhooging toekenden van traktement, tot een peil gedaald, dat wel niet lager kan komen. En juist het feit merk waardig genoeg , dat deze verhooging alleszins gerechtvaardigd en in veel op zichten noodzakelijk was, illustreert ten duidelijkste de waarheid, dat voor den boordevollen beker van afkeer, om hem te doen overloopen, maar een enkelen druppel meer noodig was. Het hoeft geen betoog, dat een parlement, hetwelk geen flinke meerderheid des volks achter zich heeft, bij zijn verweer tegen een revo lutionair maar onbloedig, want zuiver economisch optreden, niet de kracht kan ontplooien, die het in zoo moeilijke om standigheden wecschen moet. Nu is er behalve dit nog iets anders. Het Fransche parlement en de Fransche regeering zijn in 't algemeen, door de uit de dagen van 't koningschap over gebleven centralisatie, oppermachtig. Alles gaat uit van de bureaux te Parijs. Alle leidsels komen hier samen. Echter, daar hoeft in Parijs dan ook maar een aanval te slagen op dit hart van het regeeringsorganisme, en heel Frankrijk voelt er den weerslag van, heel dat machtig bestel kan wankelen op zijn grondvesten. Niets is in dit opzicht leerzamer dan de geschiedenis der verschillende revoluties, die Fransche"re voluties worden genoemd. Het is te Parijs, dat zij worden afge speeld. Daar vormen zich op den boulevard de opstootjes, de oproeren, daar verza melen zich eenige dui «enden burgers, en eer men 't weet, eer men goed kan over zien wat.er uit dat alles worden moet, hebben de vrijwilliger-vendels de macat in handen en verandert het aangezicht van Frankrijks geschiedenis. Zeker, op 't laatste oogenblik, wanneer het de provincie" te ver gaat, komen de boeren ouder hun leiders en trekken naar de hoofdstad op, maar Parijs, hoewel geen tiende deel van het heele land vertegenwoordigend, geeft de eerste stoot en tot op zekere hoogte de beslissing. Dit moet men ook bedenken in ver band met den plotselingen groei in be teekenis van de syndicaten. Tot nu toe waren het bij revoluties slechts politieke groepen, die naar de wapens grepen en een korte terreur schiepen in de Fransche hoofdstad. Tegen de mogelijkheden van^ zulk een terreur had de derde Repu bliek zich uitnemend gewapend. Parijs, met haar eigen prefect van politie, in tijden van nood over ziestigduizend ge wapende agenten en militairen beschik kend, met kanonnen en sterke kazernes tot zijn dispositie, scheen voor goed in handen van de vertegenwoordiging van het souvereine volk". De prefect Lépine en de regeering lachten om de opstootjes! Dat de zaken een ander aa o schijn kunnen gaan krijgen heeft de meeting in 't Hip podrome ongetwijfeld bewezen. En dat is het historische belang van die meeting. Het zullen niet meer behoeven te zijn de burgers met geweer op den schouder, die de regeeringen dwingen. Het zullen de eigen ? ambtenaren en het zullen de arbeiders zijn, die, hun beteekenis in bet raderwerk der maatschappij begrepen hebbend, het gouvernement de wet zullen stellen of willen stellen. Het probleem van binnenlandsthe staatkunde heeft ginds, van nu af, een ander aanzien. Het is zeker een zeer merkwaardige, en moeilijke positie, waarin de socialis tische partij in Frankrijk zich thans be vindt! Hoe gunstig in veel opzichten de geünifiëerden, z.g. Jaurèsisten, (samen met eenige groepen onder de gematigden en reactionairen) van de overgroote meerder heid der parlementsleden afstaken, toch bleven ze in de oogen der Parijerehe arbeiders en lagere beambten, vooral ongetwijfeld door hun vroeger heulen met de politiek van de Combistische kliek, een troep ,.parlementariërs", zoo goed, of juister gezegd zoo slecht, als de rest. En nu ziet men het gebeuren, dat enkele agitators, die steeds de Kamers hebben genegeerd, mannen van weinig beteekenis, een Pataud, een Janvion, een Merrheim, door alleen aan daden te doen (het in 't duister zetten van Parijs en het stil leggen van het bedrijf der posterijen) de sympathie naar zich toe halen van den Parijschen werkman, en den socialist in zijn hemd laten staan. De heer Jaurès is «> r blijkbaar zoo van geschrokken, dat hij tot in het Donder dag-nummer van zijn blad over de heele Hippodrome-meeting geen enkel woord zegt Hij zegt, door te zwijgen, slechts te meer. Men kan verwachten, dat de Hippodrome-meeting een mijlpaal blijft in de geschiedenis der socialistische machtsvorming. Het wordt belangwekkend de houding te leeren kennen, die door de regeeringskringen tegenover deze syndicalistische beweging, nu ze nog in haar begin is, zal worden aangenomen. In het Handels blad (Avondbl. van 8 April) geeft Mr. Israëls te kennen, dat in het licht van de gebeurtenissen de houding der regee ringen in deze behoort te bestaan in een steeds grootere onthouding van Staatsen gemeente-exploitatie. Voor een stelsel, dat er vóór alles op bedacht is zichzelf intact te laten, ten koste wellicht van een snellere en betere maatschappelijke ont wikkeling, is deze hier aangewezen weg inderdaad wel een practische. De invloed door de syndicaten te oefenen, zal dan ten opzichte van het staatsbestuur slechts uit een indirecte dwang kunnen bestaan. En die dwang werkt niet zoo vlug als een directe! Een staatsman wint genoeg al wint hij niet dan tijd! Het zal ons benieuwen den opvolger van Clemenceau (wiens ministerieele dagen, naar men zegt, geteld zijn), of hij Briand zal heeten of Millerand, bij deze democratische processen" bezig te zien. Spelen, wandelen, baden en reizen der schooljeugd inLeipzig. Voorwoord. Velen onder de lezers en lezei essen van dit blad hebben waarschijnlijk reeds allerlei vacantie-plannen in 't hoofd. Voor hen is 't zeker gemakkelijk een of ander plan uit te voeren. Doch al denken zij er over, met de voorbereiding kan nog gewacht worden. En evenzoo zal de uitvoering van eventueele vacantie plannen hunner kin deren hen nog niet bezig houden. Doch wat zullen die duizenden kinderen in de vacantie uitvoeren, wier ouders niet in de gelegenheid zijn, den zomer buiten door te brengen? Moeten zij aan hun lot en de straat" worden overgelaten ? Het behoeft zeker geen lang betoog, dat hier het gemeenschaps belang zegt: neen! Wat dan te doen? Het hier volgende artikel wil die vraag beantwoorden. Het wil aan een voorbeeld uit het buitenland laten zien, wat en hoe ook hier gedaan kan worden voor de ge zondheid onzer jeugd, en daarmee voor de gezondheid en de kracht van ons volk. En indien het voorbeeld van Leipzig (en zoo vele andere steden) hier tot navolging mocht aansporen, dan is het niet te vroeg, als reeds thans begonnen wordt aan de voor bereiding van zulke plannen voor vacantiewandeltochten en reizen Het is daarom dat dit artikel nu reeds verschijnt. De Schoolcommissie te Amsterdam wil gemeentelijke subsidie vragen 1) voor een yereeniging, die schoolreisjes organiseert voor behoeftige kinderen. Zulk 'n vereeniging bezit Leipzig in de GEMEIN-NÜTZIGE ESELLSCHAFl". Over hare Vacantie-reizen van arme kinderen het voegende. Voor zoover hare middelen het toelaten, stelt deze vereeniging elk jaar een aantal kin ? deren van behoeftige ouders in staat een reisje van 8 dagen te doen onder geleide van een onderwijzer of onderwijzeres door een der mooiste streken van Saksen. Doel: lichamelijk en geestelijk welzijn der kinderen te verhoogen" ; dit doel is vol gens de jaarverslagen der vereeniging vol komen bereikt. In aanmerking komen alleen kinderen uit de hoogste klassen der volksscholen alzoo 13 a 14 jarigen! Vooraf -worden ze door 'n geneesheer onderzocht, of ze lichamelijk geschikt zijn: op de reis wordt n.l. zeer veel van oord tot oord gewandeld. De kinderen behoeven niets te betalen; zelfs de benoodigde Rücksiicke" zijn eigendom van de vereeniging. Alleen moeten ze na afloop een reisverhaal inleveren, dat aan de vereeniging blijft. Op de tentoonstelling Opvoeding van het kind" in den Haag, was ik in de gelegenheid een aantal dezer rReiseberichte" en zulke der geleiders (of geleidsters) benevens een groot aantal kiekjes der groep", op de reis genomen, te exppseeren. De schriften dier Leipziger volkskinderen van 13?14 jaar wekten al gemeen de bewondering op, zoowel wat het schrift als de stijl betreft 2). Van 1898 -1907 hebben 469 arme kinderen zulk 'n reisje op kosten der Gemeinnützige Gesellschaft" gedaan, tot 1906 in groepen van 10 jongens of meisjes. In 1907 werden 12 kinderen per groep uitgestuurd, de reis duur daarentegen tot 6 dagen verkort; daardoor konden er in dat jaar meer kinderen dan anders uitgezonden worden. Het aantal in 1907 bedroeg 47 jongens en 37 meisjes. De kosten kwamen op ca. 4 Mark per kind en per dag: voor voeding en logies alleen ruim 2 Mark. 's Avonds wordt de hoofdmaaltijd genomen, waar gelogeerd wordt. Met inbegrip van 'n ontbijt, ont vangt de hotel hou der dan altijd en overal l' 2 Mark per hoofd. De uitgaven in 1907, bedroegen voor de vereeniging 2330 Mark, en van 1897?1907 totaal 13,926'/* Mark. De kosten worden geheel door de vereeni ging uit contributies (6 Mark per jaar) en vrijwillige bijdragen bestreden. Van nog grooter sociaal belang is het werken eener andere vereeniging, de 1) Dit artikel werd reeds geschreven in September 1908. 2) Mocht er spoedig te Amsterdam een vereeniging als de schoolcommissie bedoelt en te Leipzig bestaat, tot stand komen, dan ben ik bereid pp de constitueerende vergade ring dit materiaal ter bezichtiging te stellen. Wie voor de oprichting daarvan iets voelt, verzoek ik mij een bewys van instemming te zenden, om daartoe te geraken. VEREIS FÜR VOLKSHYGIËNE afdeeling van den Deutschen Verein ffir Volkshygiëne." Doel: verbreiding der resultaten van> hygiënisch onderzoek, en de bevordering. der volksgezondheid. Onder de middelen, welke de vereeniging: tot bereiking van dit doel aanwendt, lijkt, mij het voornaamste, het houden van VACANTIE-WANDELTOCHTEN. ? Gedurende de vacanties kunnen jongens en meisjes ia groepen van 25?SO onder geleide een dag in de omgeving van Leipzig gaan doorbrengen. Gewoonlijk blijven de groepen gedurende alle tochten in 'n vacantie uit dezelfde kinderen bestaan. Br wordt gewandeld, gespeeld, geteemend, en vrij onderwijs in Heimatkunde" gegeven. In de rusttijden leert men vaak de kinderen van takjes enz. allerlei voorwerpen maken. Op de tentoonstelling in den Haag heb ik dat laten zien, benevens 'n groot aantal op die tochten vervaardigde teekeningen (alles reform!") Om den anderen dag wordt gewandeld (behalve des Zondags.) 'sAvonda krijgen de deelnemersfneemsters 'n badkaar voor den volgenden dag. De tocht begint 's morgens tusschen 7 en 8 en eindigt 's avonds. Om aan 'n wandeling door de drukke, stoffige stad te ontkomen, wordt van de Electrische" gebruik gemaakt, die de kinderen tegen half tarief buiten d e stad brengt. Brood wordt meegenomen ; onderweg wordt gewoonlijk eenmaal in 'n restauratie soep met brood, of koffie en melk genuttigd. Tegen 't gebruik van snoeperijen en van alcoholische dranken wordt door de leider» streng gewaakt. De kin leren betalen voor 4 wandeltochten in de PaaschTacantie 72et 3 Pinkster 54 , 12 , Zomer , 216 , 3 Herfst 54 , Een zeer groot aantal der kinderen be taalt echter niet*: daarvoor ontvangt de vereeniging een subsidie van 2000 Marie per jaar uit de Gemeentekas. De ontwikkeling van deze hoogst nuttige instelling der Vacantie-wandeltochten leert men uit de volgende staatjes. il Ja S a -S S .S S "£ is r? e. :s 1905 Paschen . Pinksteren Zomer . . Herfst . . Totaal 6 125 U 338 21 6"4 20 545 58 1632 104 333 120 105 662 21 5 488 18 440 954 18 1906 Pa^chen . Pinksteren Zomer . . Herfat . . ' TotaaT 5 132 17 449 24 637 J17 418__ 66 1636 97 440 110 _36_ 683 36 7 469 355 867" 2 58 27_ 87 1907 Paschen . Pinksteren Zomer . . Herfst . . Totaal" l 26 25 659 30 796 _2j3_ _601 "78 " 2082" 6 18 2 249 323 87 136 572 8a 186 337 7» "577 250 255" 1908 Paachen . . 12 330 96 150 84 Pinksteren . 35 975 511 341 123 Zomer ... 28 689 137 406 14& Herfst . . . 30 860 288 299 273 Totaaï""7Ï5""2854 "I032""il96 626" Inkomsten en Uitgaven (in Marken). £ "a Inkomsten| 1 | l| l «i j (S3 > Totaal 1905 1000 2000 250 200 1906 1025 2000 50 300 1907 1070 2000 20 1000 1908 1740 2000 510 300 TÖ"taai""7~4835""8Ö" 830" 800 3450 3375 4090 4550 "15465 ? s Uitgaven TS £ _s ?§S J3 1905 2100 70 100 600 100 2970 1906 2250 70 175. 500 125 150 3270 1907 3000 90 200 800 30 150 4270 1908 3500 100 330 640 50 50 4670 Totaal .10850 330 805 2540 205"450"Ï5Ï8 De leiders ontvangen 6 Mark honorarium voor elke tocht; zij moeten zich voor 'B heele vacantie verbinden. Voor't welslagen van 'n .Vereeniging voor Vacantie-Wandel tochten lijkt het my ook bepaald noodig,. den leiders eenige vergoeding te geven. Als 't regent worden de kinderen in een lokaal bezig gehouden. Een nog uitgebreider arbeidsveld hebben da SCHREBERVEREINE". Hoofddoel van deze is: de stadsjeugd zooveel mogelijk in den school vrijen tyd