Historisch Archief 1877-1940
8
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No. 1667
echter steeds verschijning en wordt
nooit weien. Maakt hj}, de menschel^ke
geest, dch dieto tot bet weeën door te drin
gen, hit berrat op selfbegoocheling,
linubedrog, denkfout,paradoxie. Daarmede waa eter
de onde-(retjonwle) twyphologie- het vonnis
geVeldl jjffinapwljjfr meende JuUt tot het
boretainnel^ke te; kannen doordringen met
behulp der geeatesfoncün, in dienst ran het
abstracte, gesteld, ^- een bestaan dat Kant:
vernüuftten" noemt, ónrdrbiddeUjk als waan
kenschetst en als dwaalleer blootlegt.
chopenhaner daarentegen doet juist, wat
Kant verbiedt. Hl meent in den wil: Ata
Ding an sich, het'onkenbare weien machtig
geworden te zijn en aangewezen te hebbeo.
Op dese sqne ontdekking", die niet veel
meer dan schouderophalen verdient, laat hq
heel wat zich voorstaan. Schopenhauer ver
kondigt mitsdien wel terdege de leerstellingen
der1 onde (rationeeleVpsychologie, met groot
misbaar tegen haar protesteerende. Hg im
mers heeft haar metaphysisch beginsel, dat
hu niet nel maar wil noemt, van noode, en
dat beginsel, houdt b£ ten doop onder de
benaming: wUspritnaak Om nu dezen «ijnen
kunstgreep te bemantelen, doet hu het voor
komen, als gold Kant's bestrijding der oude
psycholoKie slectits diégeestesfanctie, welke
de mogelijkheid van erkennen betreft, intact
latende de geesteefnnctie, nit krach te waar
van het willen sich openbaart. Daarmede was
voor Schopenhauer tweeërlei bereikt. Voor
eerst kon hjj zich toeëigenen, als passende in
zqn eigen stelsel, al hetgeen Kant tegen het
metaphytitch erkennen had aangevoerd. Ten
andere kon hq den wil, immers aan de aan
dacht van Kant ontsnapt,, en als primnm
morene door Schopenhaaer ontdekt, voor
sich in beslag nemen.
Dit gansene in Schopenhauer's hoofdwerk
breed uitgesponnen, kaartenhuis stort met
n slag in elkander. Men heeft slechts te
bedenken, dat in Kani'n zin, iedere
geestesfonctie, du» ook het willen, das de geest als
zoodanig en in vollen omvang, vdrscbjjning
ii, verschijning blijft en niets den verschoning,
mitsdien nooit, ten eeuwigen dage niet, tot
iets leiden kan, dat staan zou buiten de
verschoning. Das Subject kan nicht ber sich
selbst hinabs. Daarmede is de zaak uit en
afgedaan. ?
Dit is de quintessens van Kanl'a leer, ont
vouwd in beide uitgaven zjjner Redecritiek.
Nopens het puat, dat ons bezig houdt, ver
se billen de beide Uitgaven van elkander
aJecitS in.zooverre, dat de weerlegging der
oude psychologie uitvoerig voorkomt in de
eerste (van 1781), terwijl de tweede (Van 1787),
daarheen verwijzend, de grondgedachte naar
alle zjjden uitwerkt. Waarom die wijziging
geschied is, Kant zelf zal het ons zeggen. Na
te hebben opgesomd zjjne veranderingen in
de voordracht" (Abiinderungen in der
Carsteüungsart) gaat hij voort: Met deze
verbetering evenwel is een klein verlies voor
den lezer verbonden, dat niet te verhoeden
wa*, zonder het boek al te omvangrijk te
maken, nameljjk, dat verschillende
beschouwingen, die wel is waar niet wezenlijk tot
volledigheid van het geheel behooren, doch
door menigen lezer ongaarne worden gemist,
naardien het uit anderen -hoofde bruikbaar
cQn kan, weggelaten ot korter voorgedragen
moesten worden, ten einde plaats te maken
voor mjjne naar ik hoop, thans bevattelijker
ontvouwing, die in den grond der zaak, ten
aanzien der stellingen en zelfs van hare
bewijsgronden absoluut (schlecbterdiugs)
niets verandert, maar toch in de methode
der voordracht nu en dan zoozeer van de
vorige afwijkt, dat zfi door inlaaschingen
zich niet liet bewerkstellingen. Dit kleins
verlies, dat horendien naar ieders goeddun
ken, door ve-gelqking met de eerste uitgave.
vergoed worden kan, wordt door de grootere
bevotteljjkheid, naar ik hoop, overwegend
aangevuld." 3)
Deze eenvoudige opmerking van den
nobelen wijsgeer, wiens goede trouw te verden
ken, nog nooit by iemand ts opgekomen,
begroet Schopenhaner met de aantijging: ah
zou Kant uit menschenvrees" hebben ver
donkeremaand, hetgeen hy ter bestrijding
der oude psychologie te berde had gebracht.
Wie daartoe lust gevoelen mocht, kan den
inderdaad infamen brief, dien hu nopens dit
punt schreef, nalezen by'.Rosenkranz. 4) De
bedoeling der laaghartige handeling was
Schopenhauer's eerlijkheid te stellen en aan
te prezen boven de wetenschappelijke trouw
van Kant, immers door Schopenhauer als
van gering allooi ontmaskerd I Het geheim
trouwens van den verwoeden aanval is niet
moeilyk te raden en wordt door Schopenhauer
in den brief zelf verklapt. Man hatte ihm
(Kant) vorgeworfen, seine Lehre ware nur
aufgefrischter Beikeley-scher Idealismus.
Hierdurch sah er mit Schrecken die jedem
Grüader eines Systems so nnschiitzbare und
unerlassliche Originalitat gefahrdet." Kant
heeft werkelijk in de 2e uitgave het
phaenomenaligme van Berkeley met kracht van
redenen ie niet gedaan, door z'jne
yolgehouden leer van Verschoning", in tegen
stelling met den Schijn" van den
Engelschen bisschop. Nu spreekt het vanzelf, dat
dit bedrijf van Kant in de oogen van
Schopenhaaer, die in de wereld een droom
beeld ziet, waarin schimmen rondwaren la
mau?aise farce d'un esprit malin eene
doodzonde i?.
J. A. LEVY.
1) Die Welt als Wille und Vorstellung II,
kap. 19, blz. 224 (Leipzig, 1873).
2) Eene beknopte doch uiterst leerzame
ent rouwing van Schopenhauer's ontwikkeling
zoowel als van de tegenspraak, waarin hy
hoe laager zoo meer zich verwikkelde, geeft
T. Lorenz, Zur EEtwicklungageschichte der
Metaphysik Schopenhauer's (Leipzig 1897.)
3) Voorrede tot de 2e uitgave der
Redecritiek. Werke, Ed. Hartenstein III blz. 81.
4) Kant's Werke Ed. Rosenkranz und
Schubert (Leipzig 1338) II Vorrede blz. XI
uit flonto gewesten van Zteianl.
(Ingezonden.)
In het N o. van 28 Maart van dit Weekblad
schreef de heer De Keijger een artikel onder
den titel Uit donkere gewesten van Zeeland",
daarmee bedoelende Zaeuwsch-Vlaanderen
beoosten den Braakman. De benaming is
zoomin origineel als vleiend; in dien zin
werd donker" in den Jaatsten tyd immers
herhaaldelijk gebruikt en door dat gebruik
is de beteekenis nog ongunstiger geworden.
De schrijver moet dan ook wel zeer goede
gronden hebben om met dezen naam het
gewest zgner inwoning aan te duiden. Jam
mer, dat bjj .die gronden niet blootlegt. Want
wie meer dan oppervlakkig het bedoelde
artikel gelezen heeft, cal het met mij eens
zqn, dat het medegedeelde zoo'n straffen
titel niet verdraagt
Wie vol is van verontwaardiging, tot
overloopens toe, (zoo iemand gebruikt dien titel)
begint, dunkt nu}, niet met allerlei onver
schillige mededeelingen te doen. De heer de
K. echter schrijft 66 regels vol, aleer hem
s\jn verontwaardiging bewust wordt; 66 regels
van de 154, waaruit zjjn artikel bestaat l
En nn de beschuldigingen:
Erenals de Vlaming moet de bewoner
van dit deel van 't 5e district" menschen
zten. Hij behoort tot de gezellige dieren.
Het knussige van den haiseljjken haard is
hem vreemd: zijn vrouw is hem een nood
zakelijk kwaad, dat hij niet missen kan, niet
alleen om zijn sport in stand te houden,
maar ook om zjjn kindertjes te verzorgen,
zjjn potje te koken, te schuren en te schrob
ben en mér 'dergelijke bezigheden, die toch
ook hun tqd moeten hebben."
Zijn vrouw i» hém een noodzakelijk kwaad!
Welk mensen met gezond verstand, al weet
hy van het gewest in kwestie niets, zal dat
geloovenl Ik zon den heer de K. willen
vragen wat hem recht geeft tot die uitspraak.
We willen gelooven, dat die bewering den
schrijver a b. w. nit den mond is gevallen,
maar wat blijft er dan nog over om z$n
beschuldiging waar te maken? ^lletn dit:
fcy (de bewoner van Z. VI.) houdt van het
kroegleven." Zonder iets toe te geven kan
men opmerken, dat het kroegleven in ieder
geval nog vrij wat grooter afmetingen zou
kunnen aannemen, eer bet een omvang bad,
als het kroegleven in vele kringen in de
groote stad en toch duidt men deze kringen
niet aan met b.v. donker den Haag". Maar
ik geloof niet, dat de bewoner van Z.-V1.
meer in de kroeg leeft dan een ander Neder
lander. Ik geloof niet dat het alcoholgebruik
in Z.-V1. grooter is dan over het heel e land.
Kan de heer de K. misschien met statistieken
het tegendeel.bewqzen? pat het aantal her
bergen zoo groot is bewijst niet veel: de heer
de K zal evengoed weten als ik, dat er
kroegjes zijn die niet m et r dan 10 pinten"
per week vertappen". Voor zoo kleine ver
dienste stelt de Vlaming zyn huis open l
Mijn meening is, dat de heer de K. niet
het recht had op zoo minachtende wijze o r er
Z.-V1. te spreken en zulke hard-» woorden
te gabrniken. Schrijver begon z\jn artikel met
eenige aanteekeningen over taal, zeden en
gewoonten. In 't minst kan de lezer niet
vermoeden, dat de heer de K. dadelyk zoo
van leer zal trekken. Was dat wellicht ook
niet zijn bedoeling? 't Kon vreze a, dat de
schrijver order 't werk door een of andere
omstandigheid in slechte stemming was ge
raakt en zich daardoor te zeer had laten
beïnvloeden, 't Is jammer, want de schrijver
bew\jst daarmee zich zelf zoo min als het
gewest zijner inwoning een dienst. Ook zich
zelf niet, want hu heeft in Z.-VI. een naam
te verliezen.
W estervoort.
R. J. DE THEIJB.
***
Naschrift: Laat ik den schrijver van
bovenstaande, die geboren en opgevoed is in
het hartje der door mg beschreven atreek,
even opmerken, dat hij juist bierdoor minder
geschikt is een objectief oordeel te vormen
over zijn vroegere gouwgenooten. Dat by
echter tracht hun gebreken te vergoelijken,
begryp ik; immers reeds in Vondels Qijsbrecht
kunnen wij het vinden :
De lief Ie tot zyn land ia ieder aangeboren."
Ik wil verder niet met hem kibbelen over
de beteekenis van de uitdrukking donkere
gewesten," maar hem wel mededeelen, dat
mijn plan was nog eenige ver volgartikelen
te schrijven over het eigenaardige dezer
streken, waarbüik niet verzuimen zal ook
het goede van den Zeeuwschvlaming in het
licht te stellen.
Het door den beer de Theye aangehaalde
over de verhouding van den
Land-vanHulstenaar (vooral den Zuidelijken) tot diens
vrouw mag misschien een weinig hyperbolisch
klinken.maar schrijver weet, zoo goed als ik, dat
de echtgenoote van den Z. Vlaming aan haar
man volstrekt geen bron van gezelligheid heefl;
dat een groot deel van het leven van zeer
veel bewoners dezer streken in de kroeg,
buiten den huiaelpen kring, woidt door
gebracht.
Hy weet, dat alle mogelijke gelegenheden
te baat genomen worden om buitenshuis feest
te vieren. Geen dorp zoo klein of het heeft
een aantal zoogenaamde sociëteiten," die
ieder jaar haar pot verteringen houden, waarop
het vaak bister gezellig" toegaat, terwijl in
den loop van 't jaar verschillende gezellige"
bijeenkomsten worden gehouden. Alle soort
vereenigingen kunnen er tieren, uitgezon
derd... vereeniging-sn van drankbeatrijders I
Waar de heer de Theije zijn kennis van het
kroeglevm in de groote steden vandaan haalt,
weet ik niet, maar streken, waar men in
dorpjes van een goeie 2000 zielen een 70-tal
drankgelegenheden vindt, waar alleen mannen
gezelligheid komen zoeken, staan toch, dunkt
me, op dit punt wel vooraan.
Daarvoor zyn volstrekt geen statistieken
noodig, die trouwens voor Zeeu wsch-Vlaan
deren, zoover ik weet, ook niet beataar. En
kent de heer de Taeye n streek in ons
land behalve misschien Limburg waar
zooveel welvarende brouwers wonen?
Daar ik kort moet zijn, geef ik den heer
de Theije in overweging mijn andere artikelen
af te wachten, dan kan bij, indien bij de
liefde tot zijne Heimat niet laat meespreken,
beter oordeelen.
In elk geval bewijst hij, door zijn stuk te
onderteekener, de ridderlrjkheid te bezitten,
die faalt aan ongenoemde persoonlijke aan
vallers in het katholieke locale blaadje
Zelandia, dat den aangevallene niet eens de gele
genheid geeft zich te verdedigen, noch hem
de*offensieve nummers toezendt.
Dat de Zeeuwsch-Vlamingen dit slikken,
pleit niet voor hun degelijkheid!
M L. DE KEIJSEB.
Eenyopl.
Een vogel floot en deze stoorde
Stilte met zijn ongehoorde
Tintelende fluit.
Die vogel floot voor zich alleen
Uit hart en keel ten hemel heen
Zjjn hoog geluid.
Een vogel kent geen roem of loon
Ijdelheid niet. Dus fluit hq schoon
Uit eigen lust.
Als vogels zóó fluit ik, een dichter.
Maak het duister leven lichter
Rustloos hart gerust.
JACOB ISRAËL DE HAAN.
Komeet yaBHalley
Er is de laatste tientallen jaren zoo erg
weinig gemerkt van kometen die eens een
flink deel van den hemel in beslag namen in
plaats van een dagbladkolom. Geeceen aan
gekondigd komeelje heeft zich ontwikkeld
tot iets meer dan heel e'en zichtbaarheid
met bet bloote oog". En er zijn zooveel
wereldschokkende gebeurtenissen dat dit ge
mis aan groote kometen, die ala voorboden
dienst moeten doen, zeer voelbaar wordt.
Gelukkig nadert vanuit de wereldruimte de
komeet van Halley. Deze komeet loopt in
ruim 76 jaar om de zon heen, is het laatste
zichtbaar geweest in 1835 en moet dus weer
verschijnen in 1910 ongeveer. Ter «ijl in
1835 de berekening van het tijdstip dat de
IIIIHIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIItllllllMIIIIIIIIIIIIHIIIIIMIIIIIIIIHIIHMIIItil
81 D, KOUTER
RORIN 44 AMSTERDAM.
OUD JAPANSCHB
a KUNST a a
SCHILDER IJ EN
ANTIQUITEITEN
SIERKUNST*
Klenire Spiegelstr. 82. Stadho»der»kUe U.
KUNSTVOORWERPEN,
ANTIQUITEITEN,
Meubelen enz.
RÜDOLF ELION ft Co.
(CLICHÉS
l VOOK DETUDSCHFJFTPEFS
ELEKSeWOLF.
Onderstaand - merk
qarandeerd be
trouwbaarheid
AMSTERDAM
BEUr\55TRAAT29
TELEFOON 7574
:: H. W. van Delden i
MAKELAAR
DJ
KANTOOR DAMBAK 28?30.
KAMER S» 2 lB KT.4QÏ.
10?12 en 1?4.
AMSTERDAM.
TELEFOON 8682.
KUNSTHANDEL
Molenstraat 65, 05' en 67
«KTESTI6D 1889.
VAN
Sehildepijen en Aparellen
moderne meesters.
RA71JRE3, ETSÊMHCADREMEHfEH.
Inrichting TOOI het restaureeren en rerniaMn
Tan Schilderyen.
BelMt iloh met het honden TanknBrtr«üin|CB
TUI colleotiin uit naktenaohappM, >
Oud-Holland"
Telefoon 4541. Directie: F. C. P A E R EL S.
ia verplaatst van DAMRA.K 78,
naar ROKIN 130,
over de NEDEELANDSCHE BANK.
(Perceel voorheen DE KLEINE MELKMOÜT".)
Complete inrichtingen in Oud-Hollandsch
en andere onde stglen.
r,
« J. K. C. SNELTJES,
i HAARLEM, KENNEMERSTRAAT i. i
48 ' il
l METAALWERKEN - KUNSTBRONSGIETERIJ |
« ======= KOPERSLAGERIJ ^
Fabriek van Gas- en Electrische-Ornamenten. i
Alle Koperwerken voor huishouding e.n luxe.
Metaalwerken voor het Bouwvak.
BLOEMENDAAL.
Villa opgetrokken in Gementine Constructie en met toepassing van
Koll's PATENT HOUTEN KOLOMMEN.
Bouwt Uwe Huizen, Villa's, Magazijnen enz. in Cementine Constructie.
ARTISTIEK, BRANDVRIJ, HYGIËNISCH, ONVERWOESTELIJK.
Vraagt ons plaatwerk: Voorbeelden van Cementine Constructie.
Koll's Fatent Amerikaansche houten kolommen voor binnen- en
buiten, werk in alle maten en stylen, voor Colonades, Loofgangen, Zonnewtjzers, enz.
!
|
'T BINNENHUIS.
RAaDHlUSSTRAAT
48?50
AMSTERDAM
WONINGINRICH TINGEN
VAN
H. P. BERLAGE
EN
JAC. V. D- BOSCH
D RrYSOIMflBEi:
l CLDCHtTS
OP KOPER EM ZIMJS.
i
MERITIS
i
EIGEN
MEUBELMAKERIJ,
BEHANG- EN
STOFFEERDERIJ
GLAS-, AARDE- EN
METAALWERKEN
KUNSTZAAL
KLEiJKAMP
FILIAAL TE ROTTERDAM.
PRIINSBUCR. 78O TEL 5725
ZCLJC1H1E,S VOOR ZWyqRTZ
EN DRJ&KbEURJ&NDRUK,
B/lNDSTB/^IPBL.S IN KOPBIi KM ZINK.
[ï~ïl ONTW6IÏP6N VOOR, R&CbZlfMF, (TTj
D.DEB1ÈFREBIESAART
ACHTER ST. PIET EB 16
-:- -:- Utrecht ->
-:MAGAZIJH TAS COMPLETE
MBU
BELEERLNQ EK STOFFEERIUG n
VERHTJIZIlïGBir, TBAUSPOBTEH,
SPECIALE AFDEELINQ
ANTIQUI
TEITEH EB KtTNSTVOOHWKEraS
Meubelfabriek
Nederland".
J. A. HU1Z1WGA.
BISSEN
BEHANGERLT,
MODKLKAMER8.
Groningen.
WE8TER8INQEL. tHJDf. 11*.
FKANOO LEYERINCL
L