No. 1668 DE A M S T E R D A' M M K R WEEKBLAD V O O R N E D E R L A N D. Prof. Mr. G. A. ton Hamel: Ik desavoueer niete..." Dinsdagavond 8 Juni in Handwerkers Vriendenkring; debat Van Hamel?Troelstra, een stukje publiek. Mr. P. J. Troelttra: Ik bengd mijnen geachten tegenstander zgn taak niét l" lllUHlllllllMllllirniMlullHimiiilMIIHHlllllMllllHmillllltlimil iiiiilllliliilllimiilllNiliiiiiMim INI Miiiiiiii i iiiiiiiiillillin NIH iimmimiimimiimim. iiiiiiiiiiiiiiiiiniliiiiiiiiinii tiiiiiiiiiiiiiiiiiiiciiiiliniii iiimnmiiii in iiiiniiiiiiiuniiiiii iiiiiiillllliiiimiimimiiimillMlflllllliniliiiimniiiiiiiiiMlliiMlilHi Deze theosofen zijn blijkbaar nog niet toegelaten tot de occulte leer van hetordegevraagd bad, echter een weduwe met twee kinderen gebleken was (een ouwe kroegmop, die ik tienmaal geestiger heb hooren vertellen, E.), en het gezin den eersten tyd nogal ruim leefde, was haar kapitaal al spoedig uitgeput, en moest Jacobus, die maanden lang geene klanten bezocht had, waderom, hoe noode ook, eens aan het werk gaan. BJJ deed het ditmaal met een soort van biymoedigbeid bjjna, en er was waarlijk veel reden geweest tot tevredenheid, indien de twee kinderen vau zijn vrouw, en 'de moeilijkheden, welke hun voordien eenï^szins verwaarloosde opvoeding met zich bracht, waarbij hij allerpünljjkst tot het besef zjjner tekortkomingen kwam, hem soms niet kregel .gemaakt hadden. Door de jaren was dit wel weer iets beter geworden; een eigen zoon, die al spoedig gekomen was, blijkbaar om de zaak nog gecompliceerder te doen worden, was nu al een jongen van zes jaar, voor ongeveer acht maanden was Bep geboren. Het is nu half om half", had hij gegekt, twee echten en twee onechten, vier bij elkaar. Opvoeden dus. Voortdurend opvoeden. En, in de eerste plaats, zorgen dat ik niet krankzinnig word/' Bis. 152: (De' hoofdpersoon is in relatie gekomen met een handelshuis). -?Regelrecht eueJcje Jacobus naar de huis kamer, en daar gekomen liet bij zich over oud van blijdschap, op een stoel nedervallen. ? -?Wat is er gebeurd? vroeg zijn vrouw, ottraeiig geworden doordat hij niets zeide, en haar onafgebroken aanzag met een stijven btik, als was hy gedurende zijn afwezigheid b§voorbeeld doofstom geworden. ' Ik ben geëngageerd voor het Noordernet, bracht bij er eindelijk uit. -?Wat zeg je? riep Anna, hevig verechrikt. Ik hen geëngageerd, herhaalde Jacobns jubelend. J?Geëngageerd? Jij geëngageerd?stamelde de moeder, jij ? een man met vier kinderen, en wiens vrouw nog leeft en gezond is ale een viech? Geëngageerd? 'Jacobus barstte in lachen uit en zei: In een handelshuis. ~ Ja, waar bet gebeurt, heb ik je niet gevraagd. Dat kan mij niet schelen, Jacobns. O, hoe is het mogelijk, en wfj, die van morgen aog zoo genoeglijk samen een boterham at en dn een kopje thee. dronken. a-?Je begrijpt me niet, lieve, lachte Jaeobus luidruchtig. -_ Neen, ik begrijp het zeker niet. Ik geloof werkelijk, dat je niet w-?l bij het hoofd Sent Jacobus. En dat noemt me nog lieve". ? Je bent ook een lieve..." cita,... 't is of 't wijkt van de muur, dichterbij haar komt,... maar 't heeft geen lichaam,.,. alleen 'n kop,... daar gaan de baardotten weg... nu is 't 'n sluier... en 't gezicht wordt ook anders.,. net een portret van Carrière, zoo ijl en mistig... of 'n communiante. Nu wordt alles mist... nee... 't is wierook,... wierook in de kerk, voor de aannemelingen.... kijk, daar zijn er nog meer, allemaal met sluiers en witte, langgeplooide gewaden ;... voort za_l ;t orgel gaan spelen... Ave Maria... Gratia plena. Zacht prevelde de zieke vrouw, de vrome woorden, starend in aanbidding naar haar koortavisioen. Ave Maria... Carmen ... on me nomme Carmen,... la Carmencita... si tu ne m'aimes pas je t'aime.. . God, God, daar was ze weer ... Carmen ... in de kerk ... daar gooit ze d'r speelkaarten over de communiauten ... daar blijven ze hangen tusschen de sluiers, tijk, ze tuimelen en glijden tusschen de plooien ... ruiten ... echo p penaas... la mort... pour tous les deux la mort... La mort... voor Carmen, of voor ha£r ... ze was immers ziek, ja, ja de dood zou voor hódr zijn... en voor 't kind ... pour tous les deux la mort. Weer zonken met moewe looming de donkere oogleden over 't angstig gekijk der oogen. Toen kwam er een nieuw visioen... 'n put, 'n eindeloos diepe put, zonder omwalling, gel\jk met den grond; en Hannekespeelt aan den rand. .. daar loopt 't kind er vlak langs... kijk 't zand van den grond trappen haar kleine voetjes erin . .. zóó dicht gaat zij er langs... Hanneke, Hanneke!.. Nu ziet z\j 't kind niet meer... 't is er in gevallen, hoor, daar roept 't nog, daar hoort ze 't lieve, lieve stemmetje nog ver weg, uit de diepte, 't Kind roept baar... natuurlijk, ze verwachten immers altijd alles van haar... In doodsangst richtte de vrouw zich op, zij móét er heen, ze móét naar 't kind, dat haar noodig heeft; en in onbeholpen bevend getob verwarden de magere beenen zich in de lakens, worstelend haast, in haar groote zwakte en overspanning, met 't beddegoed dat haar bewegingen belemmerde, trapte en «leurde itj alle 3 van aieh af, tot züstond op Non ja, enzoovoort. Niet waar, dit is overtuigend genoeg? Wanneer ik met deze citaten begonnen was, had mijn artikel wel . > . ongeschreven kunnen ^blijven. J. EVKRTS. De nieuwste fase der Heiel-BollaiÉclie In de wording van ons eociaal-bewuetzyn neemt de door prof. Bolland geopende Hegelbeweging meer en meer een centrale plaats in, doordat alle vraagstukken zich vervlech ten tot deze ne knoop van het centrale weten, waarvan de wetenschappelijke vorm, het systeem der kategoriëen of grondge dachten der werkelijkheid, het probleem is van deze school. Door de sterke drang van Bollands visicenair denken is alles, socialisme, katholicisme, theosofie, kunst, wijsbegeerte, natuurwetenschappen, wiskunde onder de ban gebracht van dit vraagstuk, omdat dit het vraagstuk is van de eenheid en samenhang dezer werkelijkheden. En de vereeniging van deze alle tot n harmonisch Eociaal-bewnstzijn zal toch ieder dezer elementen tot een hoogere wezenlijkheid verheffen I Nadat jaren lang het collegium logicum de verborgen voorbereiding was, die ons jou geren gereed maakte voor onze taak, is op dit cogenblik de Bollandeche school naar alle richtingen uitgestraald en dwingt allen en alles tot luisteren. Het is niet zonder nut voor 'de klaring der vraagstukken het slagveld te overzien en, waar noodig, de probleemstelling in de juiste richting te leiden. De strijd om de macht met de katholieke wijsbegeerte is nauwelijks begonnen. Wel zijn er leekenen, die er op wijzen dat de belangstelling onder de katholieke theologen begint te ontwaken. Een enkele meent zelfs, misschien niet ten onrechte, dat alleen van uit de Hegeleche methode der dialectische analogie, de gezochte verjonging der scho lastiek mogelijk is, die de gevaren van het subjectivisme ontloopt. Zoolang evenwel nog niet door een nauwgezette vertaling van de voornaamste werken der scholastiek en door populariseering van hun grondgedachten de algemeene aandacht is gevestigd op de hier verborgen denkechatten is een levendige gedacht en wisseling tusschen Thomisten en Hegelingen niet te verwachten tot echade van beide. Evenzoo is de strijd tusschen de Bollandschool en de sociaal-democratische theoretici den grond, op de trillende, krachtlooze beenen, de prikkelende voeten die brandden als kolen vuur... Zij móét naar 'c kind, naar Hanneke, die in de put viel en om hulp riep... Toen wilde zij een stap doen maar kon haar voeten niet opbeuren, en, achterover tuimelde zij weer, langs 't bed op den grond. Even bleef zij verdoofd liggen, 't wasbleeke, klambezweete gelaat opwaarts, met de halfgeloken oogen, tusschen de warrige hoop omgetrokken lakens en dekens. Ver in huis klonken kinderstemmen, hoogschril en huilerig, maar dadelijk was er zacht .geloop en gedruisch van deuren die gesloten werden; toen werd 't klagelijk geluid ver en gesmoord. Maar de vrouw schrikte ervan op uit haar verdooving en haar koortsziek brein greep vast weeï't visioen van 't kind dat in nood verkeerde... Ja, ja, ze hoort 't wel.,. nog roept Han neke ... ik kom, ik kom ... prevelde haar bevende mond. Ze wentelde zich om, op de knieën, en grijpend met lang uitgerekte armen, klemden haar handen zich in opperste zenuwspanning om de, ijzeren spijlen van 't bed. Daar trok zij zich aan op, en zwiepend haast als in dronkenschap, met duizelend hoofd, stond zij overend. Nu schuifelde züvooruit, n gedachte levend in haar: 't kind bereiken dat haar riep. Maar de schreiende stemmetjes in huis waren verstomd en zij luisterde, strak vooruitgestrekt op de magere nek, 't luisterend hoofd dat vaalbleek was en kil als in doodsstrijd. En züschuifelde, schuifelde al maar verder, verbruikend haar laatste krachten; aan elk meubel greep zjj zich vast, wezenloos, instinc tief zoekend naar steun voor 't lichaam dat bezwijken ging. En met de uiterste inspanning hield zij vol; de schrale nek in luistering vooruitgestoken en 't bezweete hoofd moeizaam over eind, in angstige speuring... Telkens kwamen haar schuifelende voeten op dezelfde plek terug, grepen de bevende handen dezelfde voorwerpen tot steun, want in haar waan bestond geen kamer, waren geen meubelen, z\j volbracht een lange, lange nog latent. De moederlijke zorg waarmee in het nederlandsche socialisme de meest onbedui dende persoonskwestiee, Marx-exegesen, enz. enz. worden gekoesterd, laat roorloopig voor een breede theoretische behandeling van de klassenstrijd geen ruimte. De strijd (usschen wijsbegeerte en ervaring eenige jaren geleden ingezet door de pole miek, uitgaande van prof. Jelgersma, beeft alleen tot resultaat gehad, dat het zuiver methodologische karakter der kategoriëen beter is begrepen. Wat dit praktische' resultaat heeft, dat op deze wijze het Hegeleche pro bleem samenvalt met bet vraagstuk van de samenhang der methodologische beginselen die de verschillende wetenschappen schep pen, waardoor tevens het doel der wijs begeerte" in het algemeen begrepen wordt, als het tteltel dezer methodologiëen, die naar de ODvatting der Hegelingen, dialektiech samenhangen ,en uit of in elkaar begrepen moeten worden. Dit vraagstuk is evenwel te academisch om ingrijpende politieke beteekenis te hebben. De Nederlandsche academie heeft nu eenmaal niet die beteekenis in ons volksleven als b.v. de Duitsche. Wij kunnen dit dus hier verder onbesproken laten. De verhouding van het Hegelsche vraag stuk tot de veijorging van de kunst hoort tot de intimere aangelegenheden der kunste naars wereld. ? Sinds de laatste artikelen van prof. Bolland en eenige zyner lee -lingen is de verhouding van f HegeP'tot de theosofie op een wijze aan de orde gesteld, die naar weerskanten klaarheid zal brengen. De innige eenheid tusschen beide scholen blijkt niet zoozeer uit de resultaten als wel uit de methode. Bet dialettüche denken van Hegel is hetzelfde als de theosofische methode der analogie, die de Stem der Stilte" de gouden sleutel noemt naar de geheimen ook der hoogste denkwerelden. Ongelukkig is de traditioneele vorm, waarin de Encyclopaedie bekend is, in het algemeen nog zér onvol maakt. In het algemeen maken de Hegelin gen" zich schuldig aan de fout, de wènsch naar deze Encyclopaedie der grondgedachten voor de daad te nemen. De Hegelsche wijsbe geerte" bestaat voorloopig nog alleen maar als goede en geniale bedoeling l Aan de andere kant moet het worden afgekeurd als theosofen minachtend neer zien op het Hegelsche vraagstuk als alleen maar" ordening van feiten, terwijl het materieele, waar het dan in de eerste plaats op aan zou komen, door mededeeling van wege de Meesters moet geschieden (o.a. is dit standpunt uiteengezet door de heer Mook in De Vrije Mensen" van April jl.) tocht, om te zoeken 't kind dat in nood was, 't kind dat om hulp riep. En 't angstzweet druppelde langs haar sla pen, langs de vale wangen, in den nek. Stil bleef zij staan; ze kon 't niet vinden, de plek waar Hanneke in de put gevallen was... heel de put niet;... Hulpeloos keek zij rond. Was 't nu maar niet zoo loodzwaar in d'r hoofd ... kon ze nu maar even denken. Moeizaam kwam er een peinzen de uitdruk king in de angstige, wezenlooze oogen; ja ze wist 't toch nog wel... dddr rechtuit was 't... ze wist 't wei zeker. Strak puntend haar blik op een plek van den muur, omklemden haar klamme handen weer ding voor ding, dat steunen kon haar byna bezwijkend lijf; en zoo schuifelde zy voort, haar blik niet aflatend van de plek waar zij haar waanvoorstelling zag. Maar opeens strekte zij als in zelfverdediging de armen voor zich uit.... Groote God, de grond kwam overeind, recht en hoog overeind ... die zou haarplatdrukken, omver vallen ... over haar heen.... En afwerend bonsden de klamme handen met doflen slag tegen den muur. Toen zakte zij ineen, dof, geluidloos als een neergeschoten dier. Maar taaier dan 't afgetobde lijf, bleef haar kranke geest bezig, en haar koortsvisioenen verdoofden niet. In elkaar gedoken bleef 't lichaam liggen, plat en slap als een heel waardelooze bundel, maar fel bleven de oogen in hun donkere holten schitteren, scherp starend naar wat zij meenden te zien.... Ze wist 't nu heel zeker; zélf was ze nu in den put gevallen... ze voelde immers de hooge muren,... ze lag er toch tegen aan.... Maar waar was dan nu Hanneke.... Zacht, heel zonder gerucht, prevelden de stervende lippen den naam van 't kind, heel teer als voor een lief koozing plooide zich de vale mond ... Hanneke, Hanueke.... Ze lag zoo stil, zoo ontroerend kalm als ware de eeuwige doodsrust al over haar ge komen. Ja, ja... ze lag nu bij Hanneke... die zou haar nu gauw vinden.... Hanneke,... lievert... lieveling ... Mammie is büje;... nee de en stelselmatige bewustzijn, dat afsluit en kroont, anders hadden zij begrepen dat deze Hegelbeweging in wezen het zuiver feitelijke der officieele" theosofie domineert. Intusscben moet dankbaar worden erkend dat o.a. juist deze bestrijder der Hegelsche overmoed in zijn brochure over de Logische Drieëenheid" eenige scherpzinnige denkontledingen heeft gegeven die een aan winst zijn voor de Hegelbeweging. Als, van de andere kant, de Hegelingen beginnen te beseffen dat er in de theosofische wereld heel wat waars te beleven" valt, is de weg gebaand tot wederzijdseh begrijpen. Het komt mij voor dat deze gedachte wisseling tusschen theosofen en Hegelingen iHiMimimMiiniiiiiiimiMimmiiiiiiiiiimiiMmiiiiiiiiiMiiiiiimiiiiimii 40 cents per regel. BOUWT te NUNSPEET. Inlichtingen bij het bouwbureau nA.rti", aldaar. .-L5JHI C. H. TAM DER TELDEN, Pa.«. I. BOSCH, Hofinw. K ALTERSTRAAT 153-155, Amsterdam. Tel. 2045. Brussel ? Hotel Empire. Boulevard A n spach 52?54. Kamtrs incl. verl., verw. en bediening vanaf fr. 3.?Best gerenommeerd restaurant a la carte. Pension vanaf fr. 9.?. Lift. ' Hollandichc DirectiePiano-, Orgel- en Vozjekhapdel. Ileyrofls & Ualslioven, ARNHEM, KONINQSPLEIN. VLEUGELS en PIANO'S in Koop en in Huur. REPAREEREN STEMMEN RUILEN. De beste medische zeep tot het verkrijgen en behouden van een rose, jeugdigfrisch uiterlyk, van een witte fluweelzachte huid, een blanke verblindendschoone teint, zoomede tegen zomersproeten en alle huidonreinheden is beslist slechts de allein echte Stokpaardjes-Leliënmelkzeep Voorradig a 50 cent per Stuk in de Apotheken, drogisteryen en parfumeriezaken U NIT Y" met Het RIJWIEL voor U A. DRUKKER & Co., Rokin 126. Koopt UITSLUITEN» BOTER ONDER RIJKSCONTROLE. De STAAT GARANDEERT U een ONVERVAI^SCHT product. Boterhandcl ZIJ ID LAREN", REGULIERSGRACHT 27. TELEFOON 8935. kom nu,... ze kunnen je niet meer van mij vandaan houden Hanneke, ... we blijven nu bij elkaar,... Zij luisterde weer, met de stille lieve glim lach van berusting om den valen mond. Toen beurde zij 't hoofd wat op en keek rond. Wat werd 't schemerig... heen en weer, heen en weer dreven mistdampen als yle sluiers langs haar ... al maar golvend in wijde bogen, ontstonden er hoe langer hoe meer, uit eikaars kronkelingen.... ATu kon ze haast niets meer zien ... ky'k, d'r eigen handen niet meer... nu heel haar lichaam niet meer... nu was ze alleen nog maar een kop... 'n kop ... net ala Carmen die in de kerk was;... waar was die toen ineens gebleven ?... Kyk ... 't is allemaal wierook om haar heen, wierook van de communie-kinderen;... zóó zal ze Hanneke nooit kunnen vinden. Wat al kinderen, wat al kinderen... wat doen ze allemaal in den put... die was van htór,... om haar lieveling te zoeken.... Al maar meer wierook; ze stikt er haast in ... kom, opzij... jelui moet weggaan ... je hoort hier niet,... daar komen er al maar meer.... Ze zal ze gry'pen ... terug ... terug... God je kant ze niet vasthouden... allemaal asch, aech en rook. ... Ze zijn verbrand, groote God .;. al die kinderen verbrand Dat deed 't beest;... 't beest dat op haar bed zat en vonken spatte als sissend vuur werk. ... Ze moet hem vinden voordat hij ook Hanneke verbranden gaat. ... Maar nu moet ze eruit... weer naar haar kamer terug... daar zat hij ergens tusschen de gordijnen of onder 't bed.. .. Ze kroop overeind, gejaagd tastend langs den muur, met bevende, klamme vingers. O, ze kón niet, ze kón niet... de put was zoo diep... en ze stoni op den bodem.... Als haken gekromd, sloegen haar nagels tegen den wand ;... overeind stond zümet haar opgeheven armen, krabbend de om gekrulde nage's telkens en telkens weer langs den wand die geen houvast bood. En in waanzinnige angst beukte zij 't hoofd tegen den muur, als moest die wjjken voor mimmiiiiiiHiiiiimmiimii haar woedend gebaren. Met gebogen knie, hoog opgetrokken, trachtte zij tegen den muur op te klimmen, schopte en trapte met de opgeheven voet er tegenaan, kraste toen weer de bloedend afgescheurde nagels om hoog boven 't beukend hoofd, neersnerpend langs 't behangsel zóó dat lange slierten bloedige papiernarden langs haar warrelden... Ze keek er naar, zag ze neerfladderen met verdwaasde oogen.... Daar waren ze weer .. . ruiten, schoppenaas ... la mort... pour tous les deux la mort.... Voor b&lr de dood ... n voor Hanneke .'.. de rook wordt dikker... al dikker... ze kan niet weg. ... D&lr is de Christus -.. die verbrandt ook ... La Eesurrezione di Lazzaro ... maar God, God... dan is ze weer in haar kamer en dan liet ze toch Hanneke alleen achter.. .. alleen in den put, waar brand was door 't beest... en hier ook... overal brand La Resurrezione di Lazzaro ... neen, neen, geen opwekking, de dood overal; la mort.,.. pour toua les deux la mort.... Stil langs den muur gleed zjj neer; haar laatste kracht was verbruikt, 't Gele gelaat boog vreemd strak achterover; scherp piekte de neus boven den wegzakkenden open mond ... dan rekte 't lichaam zich, wonderlijk lang... rechtuit.... Op den trap is gedruisch van vlugge voetjes Ssst" . . . vermanen de twee kinderen elkander Jluisterend. Bij de deur van de kraamkamer houden zij stil, luisteren aandachtig. Mammie leit nog te dutte" zegt 't kleine meiske. Toen ging zij op de teenen staan, stopte onbeholpen, een bos meegebrachte bloemen, tusschen den deur-koop. En dichttegenelkaar geschoven, zaten zij neer op den drempel, wachtend, stil, gedu 'dig, als trouwe kleine honden.