1691 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Terleden breekt. De T ader van den jonge man is fabrikant; hij zelf beeft, toen hij nog de a. a. deelgenoot was, het fabrieksleven en de arbeiders leeren kennen, en daarbij la hij zich bewust geworden van de beteekenis die de vakvereeniging heeft in den strijd en voor de ontwikkeling van het volk Reeds eerder toegetreden tot de politieke organisa tie, is hjj na de break vóór al vakvereeniginga* man geworden. Hjj verwerft het veitrouwen . der leden, wordt een hunner zeer invloed rijke leiders. EB zoo gebeurt bet, dat hij in een scherp conflict tamchen arbeiders en fabrikanten, onmiddellijk tegenover zijn vader komt te staan; want fejjn vader is een zeer belanghebbend lid en vooratter der patroonavareenigirjg. Voor 't eerst na vele jaren zien zjj elkaar weer; in eene conferentie van af gevaardigden der beide groepen. Da vader is bitter gestemd; het betoog van den zoon Ifldt onder diens aanvankelijke malaia?. Den eersten tijd ; want een sterk, eenzijdig woord van den vader, wekt een woord van den ?oon, d«t niet minder Sterk, en soo men vil niet minder eeuzydig is. En na krijgen we d« «rgumeBtea v«n Kapitaal en Arbeid ia al hun onverzoenlijkheid. De woorden ijjn zoo levend, tchynen zoo direct uit deze bepaalde geesten voort te komen, dat bet is als werden da argumenten voor de eerste maal gevonden. Maar U het debat «fgelooperj, dan komt de malaise weer op ia d*a zoon: de vad«r ia se«r verouderd; en de oul«, vertrouwde trekken hebben herinneringen wakker gemaakt. De «trijd wordt krachtig voortgezet en de , arbeiders behalen de overwinning. De i MOO heeft met volle energie en aïe van «elf gprekexd gedaan, wat hu ze'f en zijn}» kameraden als zyn plicht beschouwden. Maar !$kt het niet mengcheljjk, dat hij, na de peeliasing, den invloed veelt, die de neder laag der fabrikanten zal hebben op den vader, voor wien deze nederlaag ook eene ernstige persoonlijke beteekent, moreel en msatechappelijk, ? en in het algemeen op h«t gezin, waa,r(oe hij toch ook zelf eenmaal beeft behoord? En dat hjj na enkele woor den van vreugde over de overwinning en van opwekking tot steeds nauwere aanslui ting, in de vergadering der kameraden ge sproken, maar stil naar zijn woning gaat? Waar wij h«m dan misschien nog kunnen ontmoeten. Het zal van den kijk op leven en maat schappij van den echrijver afhangen, of wij , met dit gegeven het drama krijgen van vader . en. zoon, op een socialen ondergrord, of wel . in de eerste plaats het beeld van eene klasse die mede door een deel van hare eigen zonen wordt ondermijnd. i Men kan zich ook het volgende voorstellen : een andere gevoelige jonge-man", eveneens in eeae reactionnaire (en geloovige) om.ge* ving opgevoed, die, onder den invloed van gebeurtenissen, of personen, in opstand komt tegen de levensbeschouwing en de tucht van ,. deze omgeving. Die iets gehoord heeft van vrije gedachte" en van een recht voor ieder mensch sich uit te leven". En die na de break 'met het oude thnip, gaat samen leven eerst, en dan trouwt, uit bravour gedeeltelijk, met een laagstaande vrouw. Hij wordt een anar chistische directe-actie man, schimpt in open bare bijeenkomsten op de kringen waaruit hjj is voortgekomen, doet onthullingen" die niet al te nauwkeurig zijn gecontroleerd. Heeft succes bij een publiek dat nog iets minder gevormd is dan hij. Maar zijn leven ia zeer moeilijk, bei hniegesiu heeft 't arm en het samen-stjn met de vrouw die hij al lang niet nteex . liefheeft", wordt steeds bezwaarlijker. Deze mau kan tot inkeer komen" en indien hij tegen dien tijd niet ganschelük verwor den i», zal het wat ouder worden van zijne kinderen en eene vergelijking van de twee huisgezinnen, het tegenwoordige en dat van zjüne ouderg in z,'n jeugd, dezen inkeer mogeljjk bevorderen. De heer Hcnri Nathansen, de schrijver van aniël Hert»", heeft echter voorondersteld: Een jongr-mao, Daniël Hertz, uit orthodoxjoodgche omgeving, zoon van een invloedrijk fabrikant, verliest zijn geloof, keert zich in het maaUcbappolijke tegen de klingen zijner herkomst, want stelt zich aan de zijde van het proletariaat. Nu geschiedt het volgende: Na een vijf-en-twintig jaren van partyleven, de tijd wordt niet genoemd, maar Hertz heeft immers een geheel volwassen zoon en zjjn huwelijk werd eerst na de breuk met z\jne familie gesloten, waarbij hy vooraan gestaan heeft in den strijd als een der leiders, hoofd van een krant, blijtt het tijdens eene belangrijke staking: dat Hertz innerlijk aan d e a kant staat van detegenp a r t q. H;j wil aftreden als hoofdredacteur van de krant, en als bij erfopvolging in eene familiezaak, v e r z o e k t hu zonder meer zijnen, buiten de beweging ge bleven, zoon de leiding over te nemen. Hij ia getrouwd met een meiske uit de fabriek, die hem al die jaren lang gevangen houdt uitsluitend door dat gene waarmede zij hem ook in den beginne heeft gestrikt: de bekoring baars l ie haam s. Tot dat zijne verloofde uit den ouden tijd voor zijne en onze o o gen vercchijot, en bij door de tegenstelling ziende wordt gemaakt. De vader van Hertz is de leider der fabrikanten gedurende de staking; nadat de strijd geruimen tijd van beide zijden fel is gevoerd, vindt een be spreking tusscben vader «n zoon plaats, die bizonder veel Ijjkt op een familieonderhoud, en w a a r b ij de vader, wellicht eenigszins uit bereke ning, te verstaan geeft, dat de weerstand der fabrikanten is uitgeput en dat dit zij n, des v ad er e, ondergang beteekent, indien Hertz niet mee wil werken tot het teeke nen van eene, voor d e fabrikan ten tamelijk eervolle, vrede. De arbeiders hebben Hertz blanco volmacht ge geven. Hij laat DU, ter beëindiging van de a strijd, era d-er principiële eisenen vallen, zonder dat deze daad de bekrach tiging van de arbeiders behoeft. De zoon van Hertz, geheel buiten den in vloed van het geloof door een Christen-moeder opgevoed, wendt zich op z ij n jongen leeftijd tot het oudegeloof. Al het hier gespatieerde lijkt ons niet wel mogelijk te zijn. En alles in een gegeven behoort mogelijk te wezen, of de bande in g van een, ook zelfs van een zeer kaap geschreven, stuk zal onwaarschijnlijk blijven, de personen zullen ons niet van hunne levensechtheid kunnen overtuigen. Vooral klemt dit bij een stuk a'e dit Daniël Heet»", dat een spel wil zijn van speciaal hedendaagse hèwerkelijkheid, van ee»e werktljjkneid du?, die dadelijk door den geett van den toeschouwer wordt gecon troleerd. Dajjiël Hertz" wil een (pel zijn van speci aal hedendaagsche werkelijkheid. Doch ook «eg iets ander*, nvar het ons schgnt. Er ia een strekking ia het stuk, meenen wüte bemwken. Bedoelt de schrijver niet, ons te overtuigen, dat men aan de macht van ge boorte, opvoeding, omgeving-gedurende-dejeugd tiet ontkomt? Of misschien nog meer bepaald: dat de joodeche godsdienst de goede kracht is, welke de geloofsgenoten hebben trouw te blijven? De afval van Hertz is de eigenlijke oorzaak, zou de schrijver dan willen zeggen, dat hij onder de teleurstel l ingen als bedolven wordt en zich alleen, afge zonderd van allen, voelt overblijven. De vreemde bekeering van den jongsten Hertz doet mede aan snik een bedoeling hij den schrijver gelooren (de schrijver zou zich hier andera ook tegenspreken) Wij behooren volstrekt niet tot hen die tendenz uit den booie achten. Denkt men aan figuren ala Shaw's M w. Warren en Sartorius, dau weet men, dat tendenz het schep pen van echte meisehen in een werk geens zins in den vreg behoeft te staan. De schrijver van Daniël Hertz" heeft niet bereikt, dat wy zijne stellingen ernstig gaan onderzoeker. Dit zou allicht wel gebeurd zijn, indien bij de handeling, tot waarschijn lijkheid had kunnen brengen en ons in zijne persoten had doen gelooven. Daniël Hwtz" behoort tot eene in ons land vrijwel onbekende tooneelliteratuur: de mo derne Deensche. Wjj zijn de Nederl. Toneelvereeniging dus wel erkentelijk reeds voor het feit, dat zij ons met een staal van die literatuur deed kennismaken. En wat de op voering betreft: men herkende de ernstige toewijding, die de leden van dit gezelschap eigen ia. -De heer Louis de Vries vervulde de eerste rol van beteekenis in zijn nieuw milieu. Hij speelde zyn Daniël Hertz" ge durende de eerste bedrijven wellicht wat al te zeer als: een zwakke natuur.Bizonder werden opgemerkt twee jongere tooneelspelers van het gezelschap, zij het in (toch niet onbelang rijke) tweede-plans rollen, de beeren W. van der Veer (een leider der arbeiders), vooral in het eerste bedrijf, en E. van Praag (jon gere zoon van den fabrikcnt Hertz). FKANS MIJNSSEN. il De voorstelling, dat Thersites een misda diger was, is onjuist. In het geheele epos komt geen misdadiger voor. Bedrog en ver duistering gaan s'eeds gepaard met list en wekteen een gl mlach bij den lezer. Moord buiten het slachtveld is het gevolg van minnenijd of wraak. Het uiterlük en het karakter van Thersites zijn met elkaar in overeen stemming, beide zijn namelij: leely'k, en in die mate dat zij bespottelijk zijn. Het masker, dat de tooneelspeler gebruikte om een leelyk menech voor te stellen, kwam in hoofdzaak met de beechrij vit. g van T h er sites by Homerus overeen. Ons volk zegt: wacht u voor den geteekende," de Grieken, bij wie ethieche en aesthetische uitdrukkingen elkaar dekten, goed, dapper, schoon, slecht, laf, leelijk, lachten om mismaaktheid. In het epos zal men geen uitgangspunt vinden, dat de wetten van Lombroso of van een anderen frenoloog ala Larater, Gall, Spurzheim"kan bevestigen. Dr. A. HALBKESTADT. Berichten. HALL CAIKE. Deze schrijver heeft in Enge land van alle kanten heftige aanvallen te verduren gehad naar aanleiding van zijn laatste werk The white prophet. Dagbladen en maandsehrif en van de meest uiteenloopende richting hebben het boek niet alleen afgekamd wegens zyn literaire gebreken, maar den schrijver wordt verweten dat by' met zyn bot k het vaderland onteert; dat by' daarin tot opstand aanzet; dat hij de heiligheid der godsdienst aanrandt en tot onwelvoeglijke dingen aanspoort. Alleen de bekende auteur G. Bernard Shaw heeft hem in het openbaar verdedigd. Naar aanleiding van die aanvallen beeft Caine onlangs in de Jewish literary Society eene lezing gehouden over het onderwerp Why I wrote The white prophet", welke rede hjj op zijn koeten heeft doen uitgeven en gratis verkrijgbaar gesteld. Hij vertelt daarin dat hij over het boek, dat nu zoo vijandig ia ontvangen, drie jaar gewerkt heeft, maar dat hij reeds zeventien jaar geleden met den opzet van het verhaal ia begonnen. Af en aan, bij tusechenpoozer, te midden van andere werkzaamheden, heeft hy aan dit boek gewerkt. HU heeft, om zich van de plaatselijke toestanden op de hoogte te stel'en, nmaal een reis naar Palestina gemaakt en driemaal gedurende langen ty'd in Egypte verblijf gehouden. Over de verschillende vraagstukken in het boek behandeld, beeft hy gesproken met allerlei voorname autoriteiten, de meest be kende militairen en staatslieden van ver schillende landen, de leiders van de joodsche, christelijke en mohammedaanEche kerker*, zoowel als de missionnariesen en de Arabieren der woestijn. Ten einde zich in zyn onder werp geheel in te werken, heeft de schrijver geen enkel werk dat hem nuttig kon zijn, ongelezen gelaten, zelfs de meest ongeniet bare blauwboeken niet. Voor hu aan den roman zelf begon te werken, schreef hij minstens zes kleine schet sen, welke nooit gepubliceerd zullen worden, daar zy alleen moesten dienen voor schrij vers' gebruik voor de voornaamste karakters in zyn boek. Het boek zelf werd in zijn geheel driemaal geschreven; den eersten keer in ruwe echeta als dictaat aan zy'n secretaris; den t weeden keer meer nitgewerktala tekstboek zoo groot als 'een boek en de derde maal in den vorm waarin het het publiek is aange boden. Deze laatste bewerking kostte hem 14 maanden, gedurende welken tijd hy' eiken dag, of hy°thuis was of op reis, in de woestyn of op zee, doorgaans van 'a morgens vier uur tot den middag werkte, waarna hij, na een rnstpooa van eenige uren, in den avond over las wat hy' 's morgens had geschreven. Voor den tweeden druk van The white prophet schreef G. B. Shaw een lange en heftige verdediging van Hall Caine tegen de aanvallen van de critici. Hij zegt daarin o. a,: Het is een groote voldoening dat er ten minste n letterkundige gevonden wordt, die zyn plicht niet verzaakt. De schrijver verdient dat zijn landslieden hem krachtig steunen iu zy'n e poging om voor ons land minder gewenschte toestanden openbaar te maken, en al ia het misschien te veel, te hopen dat zy hunne politieke vooroordeelen tegen dit werk aan den kant zetten, hoop ik dat zij ook nu weer onder zijne betoovering ala romancier mogen komen, zooals vroeger geschiedde wanneer het zijn boeken betrof die hen minder levendig raakten dan The white prophet." Mooi NEDERLAND. Den len December a.s. zal in de Collection in-4 Larousae", waarin reeds werken over DnitEchland, Italië, Spanje en Portugal werden opgenomen, verschijnen La Hollande illustrée. Het boek zal o. m. bevatten 349 photographische afbeeldingen in den tekst, 15 p'aten buiten den tekst, 2 platen in kleuren en 35 kaarten. Het omslag vertoont het Koninklijk wapen, schepen, molene, tulpen en het onmis bare Volendammertje. HELENE LAPIDOTH-SWABTH, Bleekt Luchten. Amsterdam, P. N. van Kampen & Zn. JOSEF COHBN, Kleine Liedjes. Amsterdam, Erven Martin G Cohen. STIJX STHBUVELS, Najaar, I^-II, Amsterdam, L. J. Veen. JOH. DE MEESTKK, Lichte Lijnen. Bussum, C. A; J. van Dishoeck. HELENE LAPIDOTH-SWAETH, Vüla Vrede. Amsterdam, P. N. v. Kampen & Zn. CYBIEL BDYSSE, 'h Herinner mij. Busaum, C. A. J. v Diahoeck. ELISB (?"OEK, Catharina. Leiden, A. W. Sjjthoff's Uitgevers My'. MARCEL PBÉVOST, Pierre en Thérèse. 's Gravenbage, Electr. drukkerij van Het Vaderland." G. BEENARD SHAW, De Salon Sociai/ist. Amsterdam, Erven Martin G. Cohen. £e Heptamerone of de vertellingen van de Koningin van Navarre. In getrouwe navol ging van de documenten van Le Ronx de Lincy en Montaiglon uit het oud-Franech overgezet, door J. v. EENESSE Met 32 platen van Coeurdame. Amsterdam, J. C. Dalmeijer. IDA HEIJSHMANS, Prins f eter. Buasum, C. A. J. van Dishoeck. THEO TIII.TSSEN, Jongensdajen. Bussum, C. A. J. van Dishoeck. HAROLD AVEBY, Ken ongelukkig schot. Jon. BEEN, Spekkie. De Pijper van de Zeeleepers. Amsterdam, Erven Martin G, Cohen. MAURITS SABBB, Het Proza in de Vlaamsche Letterkunde. Bossum, C. A. J. van Dishoeck WILLEM DE VREESE, O?.er dtn tegenwoordigtn stand der Incunabeletudie en haar eischen voor de toekomst. Gent, A. Siffer. (Drukker der Kon. Vlaamsche Academie). WILLEM DE VREESE, Over de Benamingen onzer Taalinzor.derheid over Nederlandsch. Gent, A. Siffer. BENEI E VEES, De Architectuur in hare hoofd tijdperken, afl. 7, deel II. (De Renaissance). Amsterdam, L, J. Veen. ELLEN KEY, De Vrouwenbeweging, vertaald door mevr. D. LOGEMAN-V. D. WILLIGEN. Leiden, A. W. Sjjthoff's Uitg.-My. PHILII' MAÜRO, Leven in het Woord, ver taald door NELLIE. 's Gravenhage, D. A. Daamen, D t-, G. A. WÜMKES, Volksgeloof. (Uit onzen Bloeitijd, Serie I, No. 9). G. BARGER, De Sweti,tnborgianen, (Kerk en Secte, Serie III, No. 8). E. KEMPE (P r o) e" FELIX ORTT (Contra), Tweeërlei Moraal. (Pro en Contra, Serie V, No. 8). Dr. A. 8. CABPENTJEE ALTING, Bouwiteenen. (Keur van goede gedachten). B. TER HAAR ROJIESY, Hoe zijn wij aan omen Bijbel tekomfn? Alles te Baarn by de Hollandia-drukkery'. H. N. DE FBEMEHY, Bewijzen, roor 'i mensohen voortleven na den stoffelijken dood. ? M- s. CBAIK, Hoe worden ouden opgevoed, f Beide te Bussum, C. A. J. van Dishoeck.' SVBN HEDIX, Tranthimalaja, afl. II. Amster dam, itg. Mij. Elsevier" Dr J. SCHRIJVER, Medische brieven. Baarn, Hollandia-drukkery. De Man. en de Vrouw, (deel III, afl. 47?48, slot, titel en inhoud). Amsterdam, H. Meulenhoff. Dr. H. F. HELMOLT, Wereldgeschiedenis, »ü. 20. Amsterdam, My'. Vivat." Dr. H. BURGER, De medewerking der Oenee»kundigen aan het Staatsto'ticht op den arbeid. Amsterdam, F. van Rossen. Jhr. mr. W. F. ROCIIÜSSEN, De memorie. van antwoord op hét voorloopig Verslag der Ie Kamer over het ontwerp van Wet hei treffende het onderzoek naar het Vaderschap* (niet in den handel). TH. SANDERS, De Organisatie van de School, in verband met de ontwikkeling der leerlij gen. Amsterdam, S. L. van Looy (voor de Mij. tot Nut van 't Algemeen). Herfstdrtrlen, door DIETZ en LEOPOLD e. a. O verdruk uit het kinderty dschrift Ona Thuia." Geïllustreerd, Amsterdam, L J. Veen. J. J. LELIVELD. Engebche Handelsterminologie. Groningen, J. B. Wolterp. K. DORSMAN, De Ambachtaheerly'kheid Rijswijk, voorheen en thans. Den Haag, Electr drukkery' T. C. B. ten Hagen. VeilinffteattUogvt van de firma v. Stockum, Den Haag. IIIIIIHIIIIIIHIIIIIHIIIIIHIHIHIIIIHIIIIItllHHItllllMIIIINMIIMIIIIHfHIMIIir 40 cents per regel. BOUWT te NUNSPEET. Inlichtingen by' het bouwbureau Art!", aldaar. C. H- TIN DER VELDEN, Pa. d. L B«SCU, Bttfjiw. KALTERSTR. 153, b/k Spui, Ansttrdam. Td.2«45. Eenige Fabrikanten W.BengerSöhne; Stuttgait Hoofddepót te AMSTERDAM: Kalverstr.167 E. F. PEOSCHLE-BENGER. Vraat /eani /mei ialayke <ni ?we /ïloddlen, waaamdef J/obl&mTriumph /*v. Walden'» Sportbeschuit. Zend post wissel a /?».?en n ontvangt franco 1OO stuks. Adres: Bakker^ der VEREENIGING WALDEN", Hamerstraat, Bnssnm. Oudste Sportbeschnitbakkerjj, opgericht 1898. fabriek van ffleeschwarsn VOOR BINNENDAND^GH YB^Bl^Uni (Scheepsproviaie en JExport. TER MARSCH & C2., Pelikaanstraat B, Rotterdam. Bekroond op diverse Internationale Tentoonstellingen met Gouden Medailles en Eerekmis, - Meneer Focus als Globe-trotter, door F. DE SINCLAIE. Geïllustreerd met 70 plaatjes van Chris Kras Kzn. Prijs ing. ?1.90; geb. ?2.25. Nieuwe Uitgaven. P. N. VAN KAMPEN & Zn. Amsterdam. HÉL. IAPIDOTH?SWABTH. VILLA VREDE. (Proza), ? 2.90. Geb. ? 3.50 W. P. KOPS. EEN JAAR ONDER HET {SCHRIKBEWIND. 2 Deelen met 10 platen. ? 3.75. Geb. ? 4.25 BARBRA RING. KLEINE TERTIT. Vertaald door Mevr. v. d. Linden. ? 2.50. Geb. / 2 90, INA BOUDIER?BAKKEE. ARlflOEDE. Een familieioman. 2 D!n. ? 4.90. Ga b. / 5.50. (Verschijnt volgende week). BARBRA RING. ANNE-KARINE. Vertaald door Mevr. v. d. Linden. ?2.50. Geb. ?2.90. JEB. DE. M. F. VAN LENNEP. HET LEVEN VAN Mr. JACOB VAN LENNEP. 2 royaal 8°. deelen, met 18 platen n portrettefi, waarvan 2 In fotogravure, en 3 facsimile'?. / 9.75. Geb. ? 11. HÉL. L4PIDOTH?SWARTH. BLEEKE LUCHTEN. (Poëzie). Met portr. / 2.25 Geb. / 2.75. ANNA DE SAVORNIN LOHMAN. HERINNERINGEN. Met portret. ? 2 50, Gab. / 2.90. H. SÜDERMANN. HET HOOGLIED. Uit het Duitseb. 2 bb. ?4.90.' Geb. ?5.50 CLARA VIEBIG. HKTItlll 1«»1 V Vertaald door Mevr.A,Wesselink. 2 Dln. ? 4.50. Geb. ? 4.90. Koninklijke Brood- en Beschuitfabriek UNSVELT KICOLA. Veenestraat 23, DEN HAAG. Lunchecn Room. Pain de Luxe. AfternooB Tea. Koffie. Chocolade. Melk. f 3.SO. Eikenhout kleur, Solide. Eenig Adres: 27 llrcchlscheslraat 27, AMSTERDAM, BOEK VOL HUMOR. OP HET AHSTELVELD, Mémoires van Prof. KOKADORÜS (den echte.) Ingeleid door JAN FEITH. Met teekeningen van C HEIS KRAS Kzn. en een portret van den gchryver. PRIJS: Ingenaaid f 0.90. PRIJS: Gebonden f 1.25. Uitgave van VAN HOLKEMA & W ARENDOEF te Amsterdam. Lang 0.65 M.; breed 0.48 M.) hoog 0.85 M. MERKELBACH & Amsterdam, Nieuwendijk 57/59. SPECIALITEIT ia Projeotieartikelen, Sciopticons van af ? 17.5O. Eigen atelier voor het vervaardigen van Lantaarnplaatjes. Agenten der Brins Oxijgen Com pagnie zuivere Zuurstof zonder Waterstofgehalte. Leer zaam speelgoed zooals Tooverlantaarns, Stoom- en Eleotrische Machines. Fabriek v. Natuurkundige Instrumenten voor het Onderwijs. Uitgevers van Polak's Inseotenverzamelingen. Princes Plate - Sterling Silver, Generaal Depot voor MerM: ZIJLSTRA & RÜPP, Roggestraat 24, Arnhem,