D E A M S T E R D A M M E K WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1698 In Griekenland, MARS: Van nu af krygt men met mij te doen I iimiiiiimiiiiimiinimiiniimiiii weet bü, dat zij rustig moet blijven en niet antwoorden. By die voorbereiding, eigen!y k de taak der huisvrouw, en die hem dus langzaam en moeielük afgaat, wordt hij herhaaldelijk ge stoord door het treiterend optreden van de straatjeugd in zijne buurt, maar nog meer Ijjdt z^ne feeststemming door de herinnering aan het verleden -aan zijn verstoorden, uiteengespatten familiekring. Als voor de derde maal de baldadigen het al te bont maken en, gebruik makend van het ritueel voorschrift dat' de huisdeur op dien avond niet gesloten mag zijn, in den winkel te keer gaan, barst hij ovarprikkeld, ook door zynëdroeve herinneringen, in machtelooze woede uit, om, wanneer deze eenigsiins bedaard is en hij opnieuw het glas wijn opheffend met de eerste zegenspreuk de plechtigheid zal beginnen, te moeten ont waren dat Sara tijdens het rumoer gestorven is. Onder den uitroep Nu ben ik heelemaal een verlaten man nu ben ik heelemaal een verloren man", zakt hij, gebroken, bij hare lijksponde ineen. De zeer groote verdienste van den auteur is, dat dit gegeven niet wordt behandeld als een of ander bijzonder geval een joodsch manufjcturiertje overkomen, die op d«n eersten avond van het Paaecbfeest het ongeluk héft zijne vrouw te Verliezen, maar dat het wordt verheven tot de dramatiseering van den óndergang van het traditioneeléjoden dom, dat na langzame afbrokkeling onder den drang der omstandigheden ineenstort, zich in zijn val tooiend met een nimbus van schoonheid eu waardigheid, die al het sym pathieke van hetgeen verloren raakt helder doet uitstralen. Zeker, men gevoelt het, deze man is niet van onzen tijd, de gedachtenkring, waarin hij leeft, is te benepen, zijn doen en laten te schriel, zgn geest te veel gedrukt door de lage zoldering van zijn vertrekje, om te kannen betreuren, dat dit alles heengaat, maar toch, er was zooveel moois, zooveel innigs in het wegstervende, er lag eene zoo danige inwendige taaie kracht en belofte voor toekomst in ; dit gevoelen, wenschen en streven had toch zulk een dichterlijken, nietstoffelijken ondergrond, dat het heengaan smartelijk aandoet als van een verloren schoon dat nooit terug zal komen. Om deze gevoelens te kunnen wekken door het optreden vaa slechts n mensch en gedurende nog geen uur, zonder behoefte aan eenig tooneeltrucje, moest de auteur de krach ten, die het eeuwenoude sloopten, wel dui delijk laten spreken uit de omstandigheden. Al hebben wy slechts n acteur, wij hebben meerdere persoonlijkheden in het monodrama. In de allereerste plaats: de Traditie. Deze beheersen! het geheele stuk, en moet dit beheersenen, omdat de plechtigheid van den Seider-arond zoo vol aan overleveringen is. Alles hier is traditioneel, en de schrijvers, die, zooah Heine in zijn RabbivonBucharach, dezen avond behandelen, weten allen te spreken van de geheimzinnige bekoring, de onverwoest bare herinnering, die blijft bij al degenen, die ooit de plechtigheid medevierden. Op dien avond komen de krachten, die het jodendom geleid hebben, door de eeuwen van verdrukking, tot hare volle uiting. Het huisgezin verzamelt zich om den disch, allen tot het kleinste kind, tot de minste dienstboden. Zij zijn gezeten in ritueele volg orde op ritueele wijze, zooals hunne vaders en moeders gezeten nebben en de vaders en moeders hunner vaders en moeders, geslacht op geslacht, vele eeuwen lang. Zij spreken de ritueele woorden, ieder hunner op zijne beurt. De jongste stelt de vraag, de oudste, de patriarch, beantwoordt en leert. Hij vertelt van het verleden, hy verhaalt van de blijde belofte, es geeft de hoop in de toe komst. Men herhaalt ritueele legenden van de Paasch viering en men voegt daartusschen eigen herinneringen, men zingt in koren la vieille chanson qui' beryait nos pères. Men herdenkt den smaad en de verdrukking in het verleden en in het heien, en men is trotsch te behooren tot het uitverkoren volk, dat door den Eeuwige beschermd wordt met eene sterke hand en een uitgestrekten arm." De deur staat open, want dejoodsche weldadi?heidszin eiecht: Elk die honger heeft, kome en ete, elk die het benoodigd is, kome om het Paaschfeest mee te vieren". De vrouw des huizes troont in hare volle waardigheid, zij heeft een werkzaam aandeel in de plechtigheid. Door hare zorgen is het geheele buis nauwkeurig gereinigd, en is de tafel behoorlijk met smetteloos wit ge ordend. Door haar is de ritueele spijs, dat het zoete, het aangename vertegenwoordigt, en dat na de bittere kruiden komt, eigenhandig gereed gemaakt. De nationale trots, het blind vertrouwen op de Godheid, de afwezigheid van priester lijke tnsechenkomst, de spitsvondige weteuitlegging en geleerdheid, de weldadigheid, de eerbied voor de vrouw, de hechte familie zin, het gevoel van omringende vijandschap en het vertrouwen in eigen kracht zijn de elementen, welke de Seiderplechtigheid door weven en dus als verknocht aan de voorbebereiding, van zelve opkomen bij den jood, die zich opmaakt dat feest te vieren. En thans staat hij nagenoeg alleen. Hij heeft vier kindsren. Ook deze zijn symbo lische figuren uit den Seideravond. De wijze, dat is Daniël, die zoo knip was en zoo erg vroom, doch zicb van het Seminarium liet wegjagen omdat hij heftig socialist was ge-. worden. De goddelooze, dat is Easie, het mooie meisje dat zicb schaamde omdat zij Jodin was, die de ritueele spijs niet wist klaar te maken maar opsnoepte, die met een Christen trouwde en zich afsneed van haar volk. De eenvowj^y^ dat is Jpze/, ,gaed van hart,.maar, die te Amsterdam wonend, geen weerstand^ wist te bieden aan wereldsere vermaken, op-1 gaat in ijdel genot, en de feestdagen van zijn volk, evenals den weg naar zyns vader's huis vergeten heeft. Zy die niets -weet te vragen het zyn deze vier figuren die in den ritus voorkomen is Roosje, die zoo dom was en ep 18 jarigen leeftijd met een getrouwden man er van door ging, en die niet eens de durf bezit om vergiffenis te komen vragen. Zy zou haar geschonken zyn, want de deur staat open, open ook voor de kinderen, en sterker dan alle ergernis en verdriet, sterker zelfs dan de gehechtheid aan den godsdienst voelt de oude man zijne vaderlijke liefde, zijn familieband. Dat deze zoo verscheurd is, treft hem het hardst. Dat de wreede maatschappij die hem plaagde en sarde, die hem najouwde op straat en zijne feestvreugde ook nu nog verstoort, zich meester heeft gemaakt van zyn viertal kinderen, dat hij nu weer op nieuw, na zoo vele jaren, alleen is met Sara en vier leege stoelen rondom zijne tafel staan, ontlokt hem de klacht al de jaren die daar tusschen liggen, al de zorgen, al de moeite, dat is om niets geweest, allea vergeefs l" Nog leeft zyne vrouw, nog is hy' geen eenling, maar als ook deze steun hem ont valt, omdat zij niet bestatd was tegen de opwinding en het rumoer van den 8eideravond, dien hij ondanks dokter's waarschu wing, ter wille der traditie vierde, als hij niemand meer heeft om tot te spreken over den uittocht uit Egypte, ontzinkt met de traditie hem zijn laatste kracht. Hy is een moderne Jobsfiguur, de lijder, ondanks zijn getrouw naleven van al hetgeen hy als heilig en juist heeft geleerd, die niet wankelt in zijne verkleefdheid aan die traditie, die niet vraagt of het niet hare nauwe ruimte was, die zijne«kinderen naar buiten drong en van hem verwijderde ; hij duldt zijn lyden, al jammert hij over het verlorene. Eerst met hem zelf zal de overlevering te niet gaan. Dit is het tragische van het geval. De kracht, waarop hij steunde en waardoor alleen zijn leven zicb ver iief boven het platstoffelijke, die kracht is ook de bewerkster van zyn ondergang. Uit dit zeer zuiver tragisch gegeven volgt al het andere in het stuk niet alleen zon der eenige kunstgreep, maar omdat het zóó, en niet anders moet zyn. Daarom acht ik dit zeer sober gehouden, fijn gevoeld drama een rijp inboudrijk, barmonisch letterkundig kunstwerk, waarin geen woord te veel, geen gedachte onjuist of onschoon is. Het is een stuk realisme, maar met eene zoo sterke werking van stille krachten en in eene zoo fijne omlijsting van dichterlijke gevoelens en niet-stolTelijke, tot de verbeelding sprekende beweeggronden, dat het poëtische ten slotte de overhand heeft. Eene vraag doet zich bij mij voor n voor behoud. Eischt het stuk niet te veel mee voelen van den toeschouwer die de traditie van den Seideravond niet in zich zelf voelt naklinken ? De beantwoording de^er vraag kan ik, wien deze traditie niet vreemd is, niet geven. Wel weet ik dat de opvoering zeer hooge eiechen stelt aan den acteur, die van den traditioneeleu achtergrond, waarop dit stuk speelt en waarop het steunt, zóó sterk doordrongen moet zijn, dat hij het over het voetlicht weet te brengen. Mr. H. Louis ISU.ULS. Sclonflmrgprenten. Er bestaan veïeohillen,cle prenten van den Stadsschouwburg te Amsterdam, bovenal van de decors. Door kunstliefhebbers zijn zy zeer gezocht. Victorien Sardou, een fijnproever, bad een volledig stel, want ook in bet buiten land hecht men waarde aan deze prenten, die met den dag zeldzamer worden. Het stel van Sardou bracht t>üde verkooping te PdriJB, in Mei U. hooge prijzen op. Déreproductie^rilSeeeuweche Gysbr ghtvertooning in het vorig nommer was naar zeldzame prenten uit de verzameling van B. W- P. de Vries te Amsterdam, door hem welwillend afgestaan. Hoewel de oude decors van Gysbreght" verbrand zijn, weet man thans oog volkomen juist, hoe zij geschilderd waren. De broer van Johanr Braaképsjek iheeft al de werkelijke decors van Gyabreght, zoo als het stuk in den vorigen ichouwbjrrg vertoond werd,trouw, in; teekening en fcïfeioö1, nagebootst voor het miniatuurtooneel van wijlen Job. Hilman, commissaris van den schouwburg, die het voor zy'n zoon had-laten maken. Thans is dit miniatuurtooneel eigendom van het Eyksmnseum en daar te zien. Vermoedelijk zija-opk nabootsingen der oude Gysbreght's-décora in de oudheidkamer te Apeldoorn, dat een miniatuurtooneel be waart met een schal van mooie decors. ,- '?-.-..' -..,. - . J, S, R. Mond van Tüflschriften. De Beweging. Jan. '10: Is. P.deVooys, De kinematograaf in de literatuur. W. L. Pen ning Jr., Dicht; Maucits Uyldert, De vlam des lev«ns,T. R G. Assagioli, Een stoïcynsch dichter. G. E. G. Meuleman, Sigurd Jorsalfar. Prof. dr. T. J. de Boer, Aanteekening: Een nieuw schrift. Gen.N. Burger, Politieke gesprekken. Albert Verweij, Boeken. Menechen en Stroomingen: De Camera, een volks boek? enz. i ' GrootNederland, Jan. '10: Fred. van Eeden, Twee gedichten. Cyriel Buisse, Het Ezel ken". Wat niet vergeten was, I. Louis Couperus, De dood~'tm Veata. Louis Cou perus, De laatgte morgen te Tibur. - Is. Querido, NietscHe, I. P. N. van Eijck, Ge dichten. Anna van Gogh-Kaulbach, VerwachtinglW- Aloertine de Haas, Koffiedrinken in n dames-pension' Literatuur: Van jonge dichters, I. De Tijdfpiege.l,y&ti.''> O: Dr. J. H. Valckenier Kips, De oude firma wordt voortgezet. Dr. W. C. A. baron v. Vredenburch, Consolidatie? Dr. J. H. Valckenier Kips, Met uitzicht op de eeuwigheid. -? Mr. L. J. Godefroy, Het onveranderlijke en het veranderlijke. -?Mr.H. Verkouteren, De practijk der woningwet. Stijn Streuvels, Het Kerstekind. Jhr. mr. W. T.'Bochusseït, Suzettè. "?I". Querido, Jan ToQrop. nse rX/eestafel enz. Zte Ploe&fW». 6 ^7s*BjdrnHerne Bj rnson's, Als-jïe nieitfee ^wijji'blpe^t'... (vertaald door mevr. Logeman-v d4iWilligeri(. Is. Querido, Muziek, met porfrett'èn. L. Simons, Vondel en zijn A.dnm in baUinfiP"v'°p Vanonder -'t Kouter, Ssjntreï^tradsinh, een protest met n ondërschSïrvaS'T'rar!^ Cóenen. **S.'J.' van SottSerg-wllson, toe herinneringen van merK'de CampW bewerkt?"?De honderdste vertooning van Vondel's Adam in balling schap, .-i?J)e £>röek;jr pollecüe. Bedenke lijke journalistieke methode»! Nog even: De vereenvoudigde. De' Katholiek, Jan.:,'iO: A. M. C. van Cootb, E-n nieuw jaar. Dr. W. van Koeverden, Golgotha en' het H. Graf: L. J. M. Feber, AlÖrecht Rodènbacb; Tb. Bensdorp, Open Britf aan De Heraut. H. v. V., Oud jaar. St. Fransiscus Constant Eeckels, Mijn Lie^e Heer, wat hebt ge ons toch bemind. Ge schiedkundig nieuws, IV. Nieuwe Uitga ven, enz. ? ? ? [?L ?j F. 450.?F. 500. EN 725.?GULDEN COMPLETE MODERNE WONINGINRICHTINGEN IEDER BESTAANDE UIT SALON - EETKAMER EN SLAAPKAMER VRAAGT PRIJSCOURANTEN. MEUBILEERING MY. HOLLAND" AMSTERDAM - TELEF. B974 NZ. VOORaW. 274 O/M. >.>.>.?*? m\\m BJJB a||g VOSKÜIJL& VAN DER LOOS, Meubelfabrikanten,Heerengracht 244 b/d Hartenstraat, Amster dam, leveren Moderne Woning inrichtingen, b.v.: Massief Eiken Huiskamer, Italiaanse!) Noten Salon en Pitchpine Slaapkamer voor 485 GLO. = Vraag catalogus. Telefoon 694B. LJ.KRUGER, 87^ Noordeinde, 's-GRAYENHAÖE. imraiiiiiiiiiu Modern© Schilderijen en Aquarellen. TnrfkoorcL voorkomt bevriezen van Waterleidingen. Isoleert Stoomleidingen. OENS & BEGK, te Bloemendaal. AMPHORA MODERN [nnst-Aardewerk naar bekende ontwerpers. Oegstgeest bij Leiden. Filialen: Amsterdam, Kalverstr. 14!); Den Haag, Passage 0; Rotterdam, Hoogste. '244. HOLLAND -:- KUNSTHANDEL -:J. C. SCHÜLLER. MODERiNE SCHILDERIJEN en AQUARELLEN -:- -.- -:- -:-. -:-:- -:- -;- -:- -:- -:- ETSEN, GRAVURES, ENCADREMENTEN DEN HAAG Z~HT__ PLEIN 22*. :< BINNENHUIS /*^\ MEUBELS BER LAGE ) J AC ? v" RAADHUI55TRAAT48-50 AMSTERDAM DE PHOENIX MEUBILEER- INRICHTING ; SPUISTRAAT : DAMRAK ? 7G ! AMSTERDAM, i VRAAGT BEGROOTING VOOR COnPLEETE HEU^ BILEERING EN - RESTAU= REEREN VAN ENKELE VERTREKKEN. XXK«« ORIGINEELE MODELLEN. EIGEN ATELIERS. GROOTE VOORRAAD. OUDE EN NIEUWE ? STIJLEN. DROX/OT * * WIïSSRB A C*. 4> 4> ? LANGE UOUT8TK1AT T * S » ? - - Den laa«- - - X UTBBC. «T« . * GBOOTSTE INRICHTING VOOB COMPLETE MEÜBILEEKLN'G == IN ALLE STLTLE:; = == = = ANTIQUITEITEN = = = EIGEN MEUBELFABRIEK Meubelfabriek Nederland". J. A. HU1Z1NGA. BINNEN BETIMMERÏNGBK, BEHANGERIJ, MODEL KAMERS. Groningen. WESTERSINGEL. TELEF. 118, FEANCO LEVERING. KUNSTHANDEL Molenstraat 65,05» en 6? QETESTIGD 1889. VAN Schilderyen en Aquarellen van moderne meesters. 8RA7URES, ETSETËNCADBEMENTEK. Inrichting roor het rest»nr*eren «n Twnl*o*n TUI Schilderyen, B«l»st iloh met het honden ran Tmn eolleotiën alt nal*tenschappm. ?&?. Rijke keuze Nieuwigheden j Luxe-Papier: ??? i en STEMPELEN ln?,?;S'.V,'?-:e j; B. VAN MANTCEIVI, HOFLEVERANCIER , SINGEL 56S hsak VUZELSTR. |