Nö. 1709 DE AMSTERDAMMER \V E EKB L A D V 00 R NEDERLAND. ?--i^/ftT-.; ?_?;.- ' .-. - A" \^ De Cleveniers Doelen aen den Amstel." Gravure door W. Koningh naar Stoopennaal. De Hoveniers-Doelen. Hettydelijk -woning nemen door Jhr. Mr.Dr. A. Boëll d«n nieuwen burgemeester van Am sterdam in Brack'a Doelen-Hotel doet een eeuwenoude betrekking tusschen deze plaat» en het Baadhuig herleven. Van de 16de tot in de 18de eeuw zijn daar vaak Burgemeesters en Raden uit en inge gaan, hebben Burgemeestersboden er «tukken en beschei den gebracht, heb ben de Burgemees ters en Kaden er deftige en kostbare maaltijden gehou den, op Stadskosten, en z\jn er voor rekening van de voor Oranje ge wichtige ge beurt eDe Tooren zwigt Utrecht vroeger een gedeelte der Kloveniers Doele in de f^T^Doelestraat. Gravure van J. Goeree, naar een oude af b. nissen in den laten avond in den Am stel tusschen het Doelen-Hotel en Hotel-Rondeel, groote en prachtige vuurwerken afgestoken, slechts overtroffen door het vuurwerk, afgevuurd op last van den tijdelijk in Amsterdam aanwezigen Christoffel Brands, Hollandschen Resident te Moskou ter viering van het sluiten van den vrede tusschen Rusland en Zweden 30 Augustus 1780. Daags te voren was er groote feestmaaltijd in de Doelen geweest en den volgenden avond een dansparty. Beide feesten kwamen den resi dent duur te staan. De Castelynsche" diende een rekening in van 13.794 gulden ruim. Alleen 't tractement van drie Tafels en een op 't Baal (Bal) bedroeg 3224 gulden. Er zijn op beide avonden gedronken: 725 bouteules Fransche wijn, 280 bouteilles veritable Fontac, 73 bouteilles allerbeste Hermitagie, behalve 176 bouteilles oude R\jn111 mi iiiinmtiiuMiiuiiwiiitiiiriiiiniiittiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifriiiiniiiitifH'' AleiaDter Paassen. ZEVENTIG JAAEI Alexander Paassen als Strang in Schürmana Dubbel Leven". Men zon 't den jubilaris waarlijk niet geven zoo frisch is h\j nog, zoo kwiek, zoo levens krachtig en verrassend modern l Alexander Paassen is een van die ras-tooneelBpelers, die zooals hij 't zelf noemt: hun werk doen en daarmee uit": Hij ia niet een van hen die na een succesavond in zwaren pels-rijkdom neuriënd door de drukste straten gaan, men ziet hem nooit heftig gebarend in een kring van kunstzinnige vereerders, hij troont niet als dégroote spe ler" aan de stamtafel van een koffiehuis, lydt niet aan overmatig in ontvangst nemen van kransen, stichtte geen politieke tooneel-partij die juicht wanneer hij op de planken verschijnt en het spel van anderen met ver achtende kalmte beziet, hij jubelde in heel z'n lange leven n keer slechts en heeft de hem thans te brengen ovatiën door niets anders uitgelokt dan zijn spel, zijn kranig spel dat hem door heel het land den naam bezorgde van een waarachtig kunstenaar. Alexander Faassen is voor jonge tooneelschrijvers een man op wien zij steunen kunnen. Wanneer je op de lezing van je stuk komt «n je ziet hem by het voorstellen ironisch knikken om zoo als je 'n praatje beginneu zult, in z'n rol te kijken alsof hij beduiden wil dat je hem heusch niets behoeft te ver tellen" voel je je niet erg op je gemak. Waaneer de regisseur de aanduidingen voorleest, zie je hem weer heel even naar je kijken. Z'n lachende oogen schijnen dan te willen zeggen: Zóó zoo jongmensch en deed U dat allemaal zoo heel alleen.... Ik herinner me nog hoe ik dien eersten keer verlegen werd onder zijn lachenden blik en hem mijlen ver van de lezing weuschte.... tot hij te lezen begon en alle dansen" op 't eerste gezicht zoo zuiver wel begrepen zeide, zóó met den juist en klem, geheel als ik 't me 'gedacht had, dat ik blij was wanneer zijn volle ronde stem weer door de hooge foyer-ruimte klonk. sche wijn, 129 bouteilles Bourgogne wijn en 28 bouteilles Champagne wijn De heeren raakten vrij opgewonden, zij braken van de 200 groene Roemers niet minder dan 115, hoewel het hun niet aan licht ontbrak, want op beide avonden gaven 1080 beste waskaarsen licht. Ook menige pijp hebben de heeren gebroken. Aan tabak, kaarten en pijpen werd niet minder uitge geven dan 155 gulden. De eerste Regeeringsmaaltijd in de Doelen, het Heerenmaal" genoemd, "werd door Burgemeesteren gegeven op Vrouwen Licht mis" in 1636. Vroeger aten Burgemeesters en Raden, enkele malen, gemeenschappelijk en vriendelijk in de Schepenkamer van het Stadhuis. De eerste Heerenmaaltijd" kostte 800 gulden, maar die in 1651 niet minder dan 3115 en in 1653 nog meer, zijnde 3338 gulden. De Doelen?voluit de Kloveniers-Doelen is eeuwenlang het eigendom der stad ge weest en bewaart de herinnering aan eene voor de stad gewichtige gebeurtenis. In den toren die het Doelen-Hotel thans heeft, is een gevelsteentje ingemetseld, waarop de afbeelding van den vroegeren toren voorkomt, genaamd: S wygh Utrecht". Die toren, welke het voorgaande geslacht nog gekend heeft, bewaarde heugenis aan den oorlog tusschen Holland en 't Sticht: Joost van Lalaing, stadhouder van Hol land had den tweeden Kerstdag 1481 een groote .overwinning behaald bij Westbroek op de Uitersen", de lieden van Utrecht. Die stadhouder gaf die stat van Amstelerdamme die bannier ende die schutterswympel van Utrecht ende die worden gehangen in die Oude Kerck." Op dat tijd stip werd juist een der toreus opgetrokken van den nieuwen vestingmuur aan den Amstel tusschen Hotel l'Europe en Hotel De Doelen van thans. Ter eeuwige memorie aan de overwinning op de lieden van Utrecht werd die toren genoemd: Swygh Utrecht." BijiiMiiiiHluniiiiiifiiiiillritniiiMiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiMiiiiMiliiiiiiii Toen die lezing was afgeloopen en enkele begonnen met de veronderstellingen of het stuk 't 'm al of niet zon doen, zei hij, terwijl hij diep in de kraag van z'n jas gediken me voorbij ging: Daar zou ik me niet druk om maken l Een groote sof heeft dikwijls succes en 'n goed stuk kan met glans val len! Ben je zelf tevreden? Als je dat maar bentl S acces kan je niet dwingen l" Enkele bleven praten maar 3ander Faassen ging dadeljjk naar huis. Op de repetitiën zei hij nooit veel, maar op 'n middag kwam hij plots naar me toe. Je bent toch niet bang om me iets te zeggen?" vroeg hij joviaal. Als ik iets doe wat je anders hebt gedacht, wil ik er met plezier over praten. n mag ik ook jon iets zeggen wanneer ik iets aan te merken vind? . Zeker, zei ik. Kom dan na de repetitie even in m'n kamer. En in die kamer vertelde de wijze kranige tooneelspeler van allerlei dingen die hy al had meegemaakt, waarschuwde hij voor woorden te veel, ried hij hier iets te bekor ten, daar wat te wachten, zoo vaderlijk-be langstellend sprekend dat ik plots niet be grijpen kon hoe ik hem eens stug en ironisch had kunnen vindan. Zoo aangenaam, gemakkelijk te bereiken. eenvoudig is hu voor al de jongeren. Hij begrijpt hun streven, stelt belang in hun werk, moedigt aan en zegt de vele we tenswaardige dingen op een toon als ver telde hij grapjes. Op dankbaarheid rekent hij niet. Geen rol h hem te klein l Zijn grime is altijd even prachtig verzorgd, zijn rollen kent hij alie op z'n duim. Hij ia 'n man van ijzer. Nooit ziek. Altijd prompt op de minuut, Wat ook gebeurt, Sander Faassen ia op de planken! Op effect doet hy niets Eenvoudig gaat hij zijn weg! Een alleraardigst causeur il hij, geestig, gezellig, maar op z'n aangename geselschapsmanieren laat hij zich geenszins voorstaan. Je moogt hem heusch in zijn gezellige woning, met genoegen" opzoeken als je hem maar niet ophoudt van z'n grootste liefhebberij het fotografeeren en hem in s'hemela naam maar niet vertelt dat je hem 'a groot acteur vindt. Wanneer je ieta lovenda zegt, lacht hij ironisch en begint over het weer. Ik speel al m'n rollen zoo goed als ik ze spelen kan," zegt hij. Ik ben op het tooneel geboren en voel me op het tooneel heerlijk op mjn gemak mddr thuis .... ben ik huisvader.... Laat me in ^'hemelsnaam de rollen niet verwisselen. Stel je voor dat ik een acteur ia den huiselijken kring zou zijn I Ik zou onuitstaanbaar wezen." Nu wordt de eenvoudige Sander Faassen plotsling uit zijn kalme rust gehaald. Het publiek wil hem huldigen. Hij kan niet langer weigeren de lang be dwongen betuigingen van dankbaarheid o m z'n prachtig talent en z'a eerlijk kunstenaarsstreven aan te hooren. Men wil hem beloonen voor 't mooie dat hij deed in 't werk van de jongeren. Van Waasdij k, Dekking, Noordwal, Fabricius hoe velen heeft hij al aan zich verplicht. Men wil in hem huldigen den gezellige pastoor van de litfde Waakt", den vastvergaande afbeelding wijst op die toren met muur. de andere toren is het Rondeel, naar 't welk het hotel dat vroeger ter plaatse van Hotel l'Europe" stond, heette. Ter plaatse bij de toren?was allereerst de Stadstimmertuin,een groot erf behoorende tot het klooster der oude nonnen, waar nu het St. Fieters Gasthuis is. De nonnen waren gedwongen dien grond aan de stad te verkoopen wegens een oud stadsrecht: Het aennemen van huysen ende erven totstadt behoef is een oud recht van de stadt", en Zo wies husinge ende erve die rade hebben willen ter stede behuef, dat zullen die rade van der stede hebben tot gherechts zegghen". De toran Swygh Utrecht" werd in 1522 toegewezen aan 200 schutters, gekozen uit de Hand- en Voetboogschutters en uitten buyck van der Stede1', door mijne Heeren van den Gerechte en de 36 Raden. Bij deze toren was een doelen gevoegd, dat wil zeggen een open plaats of tuin, waar men naar het doel schoot, zijnde een papagaai op hoogen mast. Bovendien kregen de nieuwe schutters het Sint Nikolaas-altaar in de Oude Kerk. Keizer Karel V verleende hen kort er na een privilegie, bepalende dat als een schutter een ander wondde of doodde, nadat hij voor het schot, het gewone krijgsgeschrei had aangeheven, onschuldig kon geoordeeld worden. De nieuwe, in 1522 verkoren schutters werden Kloveniers" genoemd, naar het Fransohe woord Couleuvrine", d. i. handbus of clove, die na de uitvinding van het buskruid pijl en boog had vervangen. De naam Kloveniers" werd vele malen ver basterd tot: kolveniers, klaweniers, cleuvenen, cluvenen, cloeveniers en kneveniers. Niet veel jaren later werd het doelhuis gebouwd tegen het klooster der Oude nonnen, waar thans een deel van het gast huis aan de Doelenstraat grenst, terwijl het vorig gebouw diende tot badhuis en stalling. De toren Swygh Utrecht" is vier eeuwen in wezen gebleken. In 1881 werd zij gesloopt door Sinjeur Hahn,den toenmaligen eigenaar van de Doelen. De voorstanders van historie en stedenmooi schreeuwden luid wee en ach" maar de Hahn overkraaide hen, paaide hen met toezegging van een nieuwe toren, het plaatsen van twee beelden, voorstellende schutters uit ouden tijd en inmetselen van het gevelsteentje. Het Doelhuis was door een hangende gaanderij, eenige voeten boven den grond, met de toren: Swygh Utrecht" verbonden. De toren werd bestemd om schietgeweer als anderszins te bewaren. In het doelhuis kon men bier en wijn bekomen; allerlei gelagen werden er gezet. Het was daar een zoet vergaren. Velen, ook die geen schutters waren, kwamen er. Spoedig werd de Doelen een gelegenheid om maaltijden te houden en feesten te geven. En hoe veel de sehutterij van maaltijden hield, vertellen de afbeeldingen der Schut tersmaaltijden. In den loop der jaren werd de Kloveniers-Doelen meer een gelegenheid om feesten te geven en herberg te verleenen. Het schieten bleef echter lang in wezen, doch verminderde, daar de gronden der schietplaats werden verkocht, omdat er behoefte aan ruimte kwam voor nieuw ep te trekken huizen. HNIMIMIIIlmlIIIMimillMllllillMMIIlflUIIIIIIMIIMIllnilllllllllllltllMIIIII trouwenden pastorieheer uit Jeugd"; de bis schop in Het duel" den gemoedeiy'ken vader uit het ,,Zedelijk bewustzijn" de verwaten referendaris titulair en bovenal. den prachtig-eeavoudigen mensch Sander Faassen. WlLLEM SCHÜRMAN. Miziet U fleoflstat. Dat Beethoven een enorme aantrekkings kracht uitoefent bewees opnieuw het laatste Caeciliaconcart. Behalve enkele plaatsen op de hoogste rangen, was de schouwburg ge heel bezet. Dat mag waarlijk een lichtpunt genoemd worden in een tijd waarin circus, specialiteiten theaters, bioscoop en operettegezelschappen volle zalen maken, terwijl vaak belangrijke concerten slechts een schaarsch aantal toe hoorders trekken. De orchestwerken war?n de ouvertures Egmont" en Lsonore III aan het begin en het einde van het programma en Beethoven's Pastorale-symphonie". Als steeds imponeerde het strijkorchest door zy'n buitengewone volheid en konink lijken glans. Zóó met die sterke bezetting der strijkinstrumenten, moest men Baethoven eigenlij K steeds kunnen hooren; maar daardoor ook zal het orchest ?an Caecilia zijn aan trekkelijkheid steeds behouden. De twee uit voeringen van Caecilia doea den toehoorder zwelgen in den heerlijkaten rijkdom van orchestklank. Dat het voortreffelijke blakers ensemble van het Concertgebouw-orchest zich. prachtig weet te vermengen met den klank der stry iers, werd Donderdag 17 dezer wederom opnieuw bewezen. De heer Mengelberg die alles uit het hoofd leidde, is er juist da man naar om par;ij te trekken van de vele uitmuntende eigen schappen eener dergelijke co nbinatie. In de grootste opgetogenneid luisterde het aandachtige auditorium en juichte na ieder werk, den dirigent met warmte toe. De heer Julius Thornberg veriolkte Beet hoven'? viool-concert. Gewis een zware taak! Met voldoening aal de heer Thornberg op zijne piaestatie mogen terugzien. Zaker, de kunstenaar zal in menig opzicht nog rijper kunnen worden. Hier en daar was nog wat schroom te bsspeuren en werden enkele pas sages met wat at te groote vooizichtigheid weergageven. De geniale durf, die geen moei lijkheden telt, was niet steeds aan we ;ig, maar toch had de heer Thornberg momenten van roerende innigheid en daarmede vooral heeft hij zijn publiek zoodanig gepakt, dat het hem op entaousiastische wyse huldigde voor zijn spel. De jaarlijksche uitvoeringen van Baeh's Matthauspassion, welke door onze Toonkunstzangvereeniging worden gege rea, hebben zich ook niet over te weinig belangstelling te beklagen. Dit keer moesten er twee uitvoaringen worden gegeven, met de generale repetitie, welke ook steeds een volle zaal trekt medegerekend, dus eigenlijk drie. Zoo dikwerf heb ik reeds gewezen op het vele schoone dezer uitvoeringen. Laat ik dus volstaan met te zeggen dat ook thans weder de koren het beate hebben gegeven wan neer zij handelend optraden in het LydensBurgemeester Coenraad van Beuningen heeft groote verandering in het wezen van den Kloveniersdoelen gebracht. Hu maakt», dat in 1671 de Raad de Overlieden be dankte, de charters, ornamenten en al wat waarde had naar de Thesaurie werd ge bracht, om te voorzien in de behoeften der stadsfinantiën en alle doelens na het ster ven der bewoners te verhuren. ? Een Stadsbestuur eenmaal aan het be zuinigen, weet van geen ophouden. "Wel dra nam de Raad op voorstel van Burge meesteren het besluit tot het staken der nu en dan plaats hebbende Regeerings- of Heeren-maaltijden. De Kloveniersdoelon heeft onder de vele kasteleins thans zegt men Directeurs" enkele mannen van naam gehad. Zij wisten min of meer goed te beheeren en betaalden de stad aan huur tusschen de 2300 en meer gulden. Het wezen van den Kloveniersdoelen was in 1800 wel zoo goed als, doch niet geheel verdwenen. In 1802 is er nog vergadering van schietcolleges geweest, en heeft men vermoeden, dat op de overgebleven ruimte van de oude schietplaats nog geschoten is. In den Franschen tijd in 1808 kreeg de Burgemeester van Amsterdam bevel om o. a. ter beschikking van' koning Lodewijk te stellen: De Schietdoelen in de Doelen straat". Dit bevel maakte er voor goed een einde aan de edele schietoefening. De Kloveniersdoelen is vaak veranderd en vergroot. Maar welke verandering ook werd aangebracht, met zorg bewaarde men er Middeleeuwsche en later-eeu wsche schil derijen, voorstellende vergaringen van schut ters. In deze Doelen heeft o.a. ook en het eerst gehangen: Rembrandt's Nachtwacht." Toen er ook groote vergaderingen, verkoopingen en bijeenkomsten werden ge houden, achtte men het niet overbodig de schilderijen in veiligheid te brengen. Rem brandt's Nachtwacht" vond o.a. een plaats in het Stadhuis het Paleis van thans, daarna in het Trippenhuis en eindelijk in het Rijksmuseum. Eigenaar van de Schietdoelen werd in 1822 de heer J. H. Brack, die er, zooals gezegd een bad- en koetshuis voor in de plaats stelde. In 1857 verkocht de stad het Doelenhotel aan P. Brack, die het in 1870 geheel deed veranderen en vernieuwen. De heer P. Brack werd als eigenaar van het Doelenhotel opgevolgd door den heer Hahn, en deze door zijne weduwe Mevr. Hahn. In 1899 vormde zich een maatschappij tot exploitatie van Brack's Doelen-hotel, met een kapitaal van 500 duizend gulden. Directeur werd de heer José, na hem de heer Hartens, na dezen weder de heer José. Thans fungeert als zoodanig de hr. H. G. Habedank, voorheen Directeur van Hotel Iv9s Indes" te 's Gravenhage. De geschiedenis van de Kloveniers-Doelen is al de jaren van zijn bestaan saamgegaan met de geschiedenis van Amsterdam.In dagen van vrede zoowel als in onrust. De woelige dagen van het pachtersoproer, van Doelisten, hebben in dit gebouw groote vergaderingen gezien. Voor buiten-en-binnenland is het Doelenverhaal. Mengelberg weet zijn schare dan tot groote dramatische kracht op te voeren. Dat hetaanvangskoor b litengewoonlangzaam, de koren met tenor-3olo O Schmerz" en Ich will bei meinem Jesa wachen" zeer snel en het slotkoor Wir setzen una mitTriiaen nieder" zeer sterk gezongen zoudea worden, was te verwachten. Enkele koralen, vooral Wann ich einmal sou scheiden" klonken zeer mooi, misschien konden de formaten iets korter worden genomen. Het koor,,Mein Jesu gute Nacht" was zeer goed van kleur en van toon. Behalve de heer Messchaert, waren onzs goede bekende solisten weer op het appel en betere kaa men zich ook niet denken; of ia het mogelijk dat men zich het roerend schoone recitatief Wiewohl mein Herz in Trüaen schwimmt" of Er hat uns allen wohlgetan" met de daarop volgende verruk kelijke Aria, Aus Lieba will mein Heiland sterben" kuischer, inniger en met meer wijding gezongen, kan voorstellen dan mevr. Noordewier het deed ? Mevrouw de Haan-Manifarges scheen mij een weinig vermoeid. Maar ook dan nog zal men geen altzangeres vinden die haar nabij komt ia de voordracht van hare recitatieven Du lieber Heiland, du" en Ach G3lgatha", maar vooral haar Aria met viool-solo Erbarme dien" een wonder van schoonheid, dat den diepsten indruk maakte. Ik kan mij voorstellen dat niet iedereen het eens is met de wijze waarop de heer Urlus zg'n recitatieven zegt. Menigeen zal b.v. meer gemoedsbeweging, meer expressie willen gelegd zien in het Lydensverhaal, al naar mate zulks door de woorden wordt voorgeschreven. Maar toch zal men moeten erkennen dat de gemakkelijke wijze waarop Urlus' stem in de hoogte aanspreekt aan de party van den Evangelist" bijzonder te stade komt; zie b'v. de aria O Schmerz". Da coloraturen in de volgende aria Ich will bei meinem Jesu wachen" zonden, by' een langzamer tempo, vermoedelijk beter gelukt zijn. Stellig kan niemand den heer Urlus verbeteren het prachtige Und ging heraus und weinete bitterlica" of Meiii Gott", warum hast dn mich verlassen; dat was subliem van gevoel evenals van zang techniek. Ean ware verrassing bood mij de heer Thomas Danijs als Christus". Het is niet gemakkelijk hier deze party te zingen. Ieder baszanger zal te kanpen hebben met de herinnering aan Messchaert. Laat mij aanstonda constateeren dat de heer Denüs zich schitterend van zijn taak ge kweten heeft. Met de grootate waard»8ring mocht men bespeuren dat hy zijn stem ge dwongen heeft tot een zang, zóó beheerscht en ingehouden als man slechts door Mes schaert voor mogelijk gedacht zou hebban. Zijn Eli lama" behoefde voor Messchaert niet onder te doen. Toch wil ik den heer Dsnijs op een paar dingen wijzen, die mij niet geheel voldaan hebben. In de eerste plaats neme hy niet steeds het tempo zoo langzaam, miar richte zich hierbij naar de tekttwoorden; dan zal er meer kleur en meer verscheidenheid konen in de voor dracht. In de tweede plaats streve hy er naar een mooi Legato te krijgen. Dat is het kostbaarste bazit voor een zanger, die zich bezig houdt met gewijde maziek. Doch zonder Gravure van de Kloveniers Doelen van : J. Goeree, naar eene oude afbeelding. Amsterdam van den Amstel te zien met Swjjgh Utrecht", anno 1560. Naar Chr. Beudeker's teekening in het Archief van Amsterdam. Hotel" langen tijd alleen het hotel geweest. En voor velen blijft het dit. Er hebben o. a. kort af lang vertoefd een groot aantal vorsten en vorstinnen, prinsen en prinsessen, mannen van staat, kunst en wetenschap. Ook een Prins van Siam. Joseph Chamberlain heeft er ge woond, maar ook President Krüger en Pre sident Steyn. Ter herinnering aan ouden tijd heeft de Doelen een oud-Hollandsche kamer en is er, door den huidigen direrteur, ter herinnering aan het herhaalde verblijf van Prins Hendrik, den broer *an Koning Willem III, een Prins Hendrik-kamer ingericht. Staat het Doelen-Hotel op historischen grond, de vele bezoekers van rang en stand hebben den naam helpen verbreiden. Voor tijdelijke woning heeft de nieuwe Burgemeester van Amsterdam geen plaats kunnen kiezen, die meer oud-Amsterdamsen is meer in samenhang stond met het Stadhuis, met Burgemeesters en Raden dan Brack's Doelenhötel". En zooals op paleizen de koninklijke of keizerlijke vlag wappert ten teeken dat de keizer of koning ten paleize toeft, zoo wappert thans op de toren van het DoelenHotel, op deze plaats van oud-Amsterdamsche historie, de A msterdamsche vlag, ten teeken dat de Burgemeester van Amster dam, Jhr. Mr. Dr. A. Roëll er woning heeft ge nomen. J. H. ROSSING. NASCHRIFT. Over De Kloveniersdoelen" bestaat een uitvoerige studie van Eduard van Biema, commies ten archieve. Niet in den handel. Dr. H, P. Dr. H. P. Rogaar, nieuwbenoemd voor ganger van de Vrije Gemeente te Amsterdam, als zoodanig opvolger van P. H. Hngenholti Jr. twijfel was de Christus party voor den heer Den ij s een schoon succes. De heer Caro zong de kleinere partijtjes goed en zeker, zonder bepaald den indruk te weeg te brengen, dat men met een ge schoold kunstenaar te doen had. Voor mij is een der aantrekkelijkheden van de Matthaus-passion-uitvoering de mede werking van die mooie oboë's d'amore, die zoo'n heerlyk weemoedig klagend efiect te weeg brengen en b. v. met fluit vereeuigd een zeldzame charme uitoefenen, zooals b.v. in de sopraan-aria van het tweede deel. De heeren Krüger, Blanchard en Willeke daar voor myn compliment. Maar ook de heer Timmner, die de viool-solo speelde in de alt-aria, droeg zeer by tot het welslagen van dit nummer. Jammer was het dat zooveel mooie orchestrale fijne trekjes verdrukt werden door de enorme Wuchi" van het koor. Zelfs al zingt het koor piano, dan nog is de klank te massief om het orchest goed tot zyn recht te doen komen. Men moest voor de Passion" eigenlijk een koor hebben van niet meer dan 200 personen. Het orchest treedt toch niet steeds ondergeschikt op? Het heeft toch ook wél eens een voornaam woord mede te spreken, als de koren aan den gang zijn ? De heer Hendriks wist als steeds zeer goed het orgel aan te passen aan den klank van orchest en vocale stemmen, en de heer S. Kroon wist thans stemming te geven aan de begeleidende klavieraccoorden, by de reci tatieven van den Evangelist. Ten slotte nog den heer den Hertog herdacht, die wederom wakker op zijn post was aan het hoofd zyner kinderschaar. ANT. AVEBKAMP.