VEI f f ; J^A JL^A mimmer berat een NEDEELAND redactie -v . H. I3. 2L. ? Uitgever»; VAR HOLEEMA ft WARENDOBF, Keizersgracht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inbond yan dit Blad wordt verzekerd overeenkoipatig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). per 3 maanden . . '.'-.. '." f 1.50, fir. p. post f 1.65 Voer fatt per jaar, bq vooruitbetaling, ..... » » mail , 10. e Nummers aan de Kioskeni verkrijgbaar ..... . 0.12'/i Zondag 3 Juli Advertentiën van 1?5 regels f 1.25, elke regel meer. . Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina per regel Reclames per regel ?0.25 . O30 ,0.40 INHOUD: VAN -VERRE EN VAN NABIJ: Geweld 'M Het, I, door F. v. d. Goes. Kroniek. Brieven uit iet Zuiden. De practyk der Kaderwetten, II, door Mr. N. Maller. FEUILLETON: Een herinnering aan Mark Tw«in, I, door Peet Boetaer. - KUNST EN iiKCTEREN: Cynthio, door Joannea Reddiagjng, beoordeeld door Frans Coenen. Berichten. VROUWEN RU BRIEK: Oe Ruaalvhe dorpsonderwjjiere?, II, door 3. B. Wie helpt ie aan n prettigen dag? door g. Heimane. ALLERLEI, door Allegra. UIT DE NATUUR, door E. Heimane. Ons eigen land, met afb., dóór W. De Deutschl*öd," met afb., door Van den Eeckhout. Itarromens en de Borromeus encycliek, door mr.' J., A. H. van den Brink. Een natio naal park in Nieuw Zeeland, door A. Verac^oor. Over kritische besprekingen en over Dupont's werk, door Plasechaert. WBTEN8CH. VARIA: Petrolenmbronner, met afb., door P. van Olst. Chari vari. Vóór honderd jaar. II, door J. H. R. INGEZONDEN. MNANCIEELE EN OECON. KRONIEK, door V. d. M. en V. d. 8. Handboek voor de TliegkuDst, met afb. Naar Th. Tb. Hein e. SCHETSJE. Brieven wn Oom Jodocns, -XXIJI. D1MRUBRIEK. ADVER TENTIËN. iiimiiiiiiiiiiimiiiiiimuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiitiiiimiiiiHiiiiiiim Geweld en List. ; I. Het Geweld. Zeventien textielfabriekanten te Enaehedéhebben per adres aan de Tweede Kanjer hunne bezwaren kenbaar gemaakt tegen de door de regeering vastgestelde wijziging van de Arbeidswet. Het adres spreekt van zeer groote" bezwaren. Inderdaad blijkt het beetje Mbeidersbesoherming dat het ministerie Heemakerk-Talma geven wil, naar den BB van de Twentsohe katoenbaronnen nog veel te veel te zijn. Zij nemen met geen enkele van de ontworpen verbetejringen genosgen. Noch de beperking van den arbeidsdag, noch de verhooging van «e leeftijdsgrens, noch de invoering van verplichte rusttijden, noch de bijzondere 'Bescherming van gehuwde vrouwen kannen zij goedkeuren. Deze kapitalisten getuigen aldus openlijk en officieel van Sun onverzettelijk besluit geen enkele verzachting te zullen dulden van de uit buiting, die de grondslag is van hun rqkdom en hun macht. Ook niet de ge ringste medewerking is van hen te verTrachten tot behoud van het menscheljjk materiaal in het belangrijkste bedrijf van de belangrijkste industrie-streek van het land. Nog op een andere manier doen op hetzelfde oogenblik de Enschedésche textielfabrikanten van zich spreken. Men weet wat de taktiek ia van de Twentsche industrieelen in 't algemeen tegenover de organisaties van hun per soneel: de uitsluiting van allen, schul digen en onschuldigingén, uitsluiting van 'duizenden, gedreigd of toegepast, bij elke staking ook van den kleinsten omvang. Zoo handelt dit kapitalistengezelschapin den direkten omgang met haar eigen personeel. Het laat zich door geen enkele overweging yan menscheljjkheid en billijkheid terughouden, zijn eenig doel is de rijkdom en de macht, zijn eenig middel het geweld. Zoo thans, wegens een werkstaking bij de firma Henko, geen aanvallende staking hoegenaamd, niet begonnen om loons verhooging of Verkorting van arbeidsduur, maar als laatste middel tot verweer tegen een «lechte en onrechtvaardige behandeling, als eenig overgebleven middel toen na al te lang en al te geduldig wachten op herstel van grieven, het wachtea vruch teloos bleek, de grieven bijna niet aan gehoord en nog minder weggenomen werden door de directie. Een korte tijd Van beraad is aan ie stakende werk lieden gegeven. Buigen zij zjch niet voor den wil van hunne harde meesters, dan treedt na 27 Juni het middel van de Htnerale uitsluiting in werking. Die week 'zullen de fabrieken twee dagen stilstaan, de volgende week drie dagen, de dan volgende vier, om daarna tot volledigen stilstand over te gaan. : Het stelsel is gelijk het kapitalis tische prodruktieproces zelve een «enheid van volmaakte techniek en roeke-:? looze tyrannie. Het werpt niet eensklaps 4e duizende arbeiders, kostwinners yan( gezinnen de moesten, op de straat, wat «en te plotselinge, nadeelige stoornis in liet bedrijf zou veroorzaken. Het werkt, '«renais de welingelichte machine in de .fabriek, zonder felle schokken en met ?een onverbiddelijke doelmatigheid. Ge durende «"e eerste week, als een derde yan het loon uitvalt van het loon dat in den besten tijd nauwelijks voldoende is voor de dringendste behoeften maakt het alleen de armoede nog wat nijpender, de zorgen nog wat pijnlijker dan ge woonlijk. Gedurende de volgende zeven dagen worden de hongerschroeven al vaster aangezet; man, vrouw en kinderen moeten toekomen met de hslft van het gewone bedrag; zelfs als deze helft alleen voor eten en drinken kan worden bes'eed zou de pot nog schraler zijn dan anders, want in diégeiinnen moet men minstens drievijfde van het inkomen voor voedsel uitgeven. Daarna komt een week van vertwijfeling en hongersnood n derde van het loon is alles wat men heeft om van te leven. En wanneer dan het weerstandsvermogen van den man en vader nog niet is gebroken, gaat de fabrieksdenr dicht voor zoolang als hij de verzwakte levenskrachten van degenen die van hem hun brood verwachten, rekken kan met de weinige steunpenningen van vereenigingsbussen en inzame lingen. Ziedaar het stelsel, dat, niet voor geruimen tijd of ergens ver van hier is aangewend, geen uitvindsel van vreemde barbaren, maar de door de elite der Nederlandsche industrieelen sedert korten tijd voor de leden hunner organisatie vastgestelde methode, die, zoodra het geval zich voordoet waarop zij is in gericht, als automatisch in beweging komt, met dezelfde onafwijsbare, doodelijke zekerheid als waarmêa zij treft. Welke menschen zijn het die hun medemenschen, wij zeggen niet eens: zulke pijnen in werkelijkheid aandoen, maar hun het beeld van zoodanige ver schrikkingen durven of kunnen voor houden ! En dat om in weelde en groot heid te blijven heersenen over een be volking van ellendige loonslaven, die, nu een vleug van vrijheidszucht, van gevoel van menschen waarde hen heeft aangeraakt, in bedwang gehouden moeten worden door een middel dat, zóó op zettelijk hatelijk en zóó nuchter wreed, eerst kon opkomen* in de hoofden af gericht op het drijven van de meest ge^ nadenlooze en geraffineerdste uitbuiting. ? Of zoo men de menschen tot op zekere hoogte verontschuldigd achten wil door het krachtens de kapitalistische ontwikkeling tot noodzakelijkheid ge worden systeem van die uitbuiting, die individueele heb- en heerschzucht met de instinkten van het klassen-egoisme vermenigvuldigt dan vragen wij: welk een systeem van produktie, welk een regeling van den arbeid, welk een maat schappelijke orde is het die de belang hebbenden aldus doet ontaarden, die alleen door de toepassing van onteerende middelen kan worden gehandhaafd? * * * Wie de bijzonderheden van het tusschen de genoemde Enschedésche firma en de fabrikanten aan den eenen, de arbeiders aan den anderen kant voor gevallene nagaat, moet thans tot het besluit komen dat de twist door de pa troons opzettelijk is gezocht. Zooveel is in ieder geval zeker dat door hen niets is gedaan om de staking bij de heeren Menko te voorkomen, niets nagelaten om de uitbarsting te bespoedigen. Aan een redakteur van Het Volk heeft het bestuur van de onafhankelijke vak vereeniging de bekende christelijke textielarbeidersbond Unitas" staat aan haar zijde mededeeling gedaan van de aanleiding. Wij zeiden reeds dat er ditmaal door de arbeideBs niet gestaakt wordt om loon of werktijd. Zij komen in verzet tegen de behandeling in de werkplaats. Zij beklagen zich over plage rijen en onrechtvaardigheden hun aan gedaan door de werkbazen, vertegen woordigers van het kapitaal en hand langers van de patroons. Er is een on billijke verdeeling van de grondstoffen, er is het misbruik van zware en wille keurige boeten, er is een brutaal optreden van superieuren, onbillijk wegzenden van arbeiders, enz. In n woord: de maat van vernedering, van ach ter uitzet ting is vol". Zoo drukt een bestuurder van de vakvereeniging zich uit. Zij zijn het moe om maar eeuwig zich af te beulen en te zwijgen". Het uiterste middel, de werkstaking, is alleen als uiterste middel gebruikt. Klachten, verzoeken om voorziening, bleven weken en maanden onverhoord. De firma die onraad merkte en niet van plan- was iet» te veranderen, versterkt inmiddels haar positie door zich aan te sluiten bij de Fabrikantenvereniging. Een kommissie uit het personeel wer in Maart door de patroons ontvangen, maar kon niets uitrichten. Yan de kom missie uit het. personeel, wier taak was afgedaan, kwam het geval in handen yan de vakvereeniging. En nu gebeurde iets merkwaardigs, iets dat de strijdwijze van de door onderlinge aaneensluiting nogmaals versterkte kapitalisten in het licht stelt. De Vereeniging van Fabri kanten nl. verbiedt haar leden, de in dividueele patroons, met de arbeiders organisaties te onderhandelen, en verbiedt tegelijk haar bestuur te onderhandelen met de arbeidersorganisaties zoolang de individueele patroon wien de zaak betreft, haar niet bij de Vereeniging aanhangig heeft gemaakt. Zoo kan dus de zaak sleëpende worden gehouden, n het geheele klandestiene toestel waarover het kapitaal beschikt om den weerstand van arbeiders te breken (door be roorrechting, door ontslag, door korruptie en intimi datie) in het werk worden gesteld eer eenig geschilpunt officieel in behandeling komt. Zoolang vinden de vertegenwoor digers van de arbeiders overal een ge sloten deur. De eigen chefs van de werk lieden mogen niet met hen spreken, die chefs kunnen bovendien zoolang zij verkiezen het spreken van de hoogere instantie beletten. En werkelijk kreeg het bestuur van den textielarbeidersbond Eendracht" 11 April van de Fabrikantenvereeniging bericht dat zij op het verzoek om een konferentie met dat bestuur niet kon ingaan, omdat de firma N. J. Menko de door u genoemde zaak niet bij ons aanhangig heeft gemaakt." (Zie Het Volk van 19 Juni). Onder die omstandigheden gebood de waardigheid van de arbeiders hun het werk neer te leggen. De mogelijkheid tot nader overleg was hun afgesneden. Er was niemand die hun verder te woord wilde staan. Het eenige wat hun restte, zoo zij zich niet zwijgend wilden over geven, was de daad van de werkstaking. Met inachtneming yan de wettelijke opzeggingstermijn aangekondigd, is de staking eerst vier weken later, op 30 Mei, na wederom vruohtelooze onder handelingen, of beter,'pogingen van de arbeiders tot onderhandelen, ingegaan. Waarop de fabrikanten-vereeniging het begin van de uitsluiting proklameerde tegen 27 Juni. Negenduizend texti°lbewerkera, een be volking van minstens twintigdwxendziele'a, zullen duidelijker dan ooit gaan gevoelen wat het zegt als arbeider te leven in een maatschappij, die het wel en wee van steeds grootere scharen .in de handen legt van een geringe minderheid, voor wie niets heilig is dan het eigen voordeel. * * * Hoe wreed het schouwspel moge zijn van de ellende waarin ditmaal de vreugde van den schoonen zomertijd voor de Enschedésche fabrieksarbeiders en hun gezinnen zal bestaan wanneer althans de vastberaden houding der bedreigde massa's den patroons, voor andere ge voelens ontoegankelijk, geen vrees in boezemt voor hun eigen huid n ding verheugt ons in de aankondiging van de uitsluiting juist nu. Wij bedoelen het samentreffen van deze aankondiging met het bovengenoemde adres aan de Kamer. Als in n adem verklaren de ie industrieelen dat zij zoo weinig van hun eigen ondergeschikten als van den wetgever eenige bemoeiing met de arbeiderstoestanden vrijwillig zullen aanvaarden.... Het geringste verzet van de menschen zelf, wien men het tweesnijdende zwaard van de werk staking als in de handen dwingt, wordt onmiddelijk met den hongerknots neer geslagen ... door de gewone middelen van de vakvereeniging iets te bereiken, wordt hun steeds bezwaarlijker... en als nu een trage, konservatieve, geheel aan den dienst van het kapitaal gewijde regeering, die echter niet alle hervor mingen kan afwijzen, met voorstellen komt die maar een stapje in de goede richting zijn, die over 't algemeen in het buitenland sedert korter of langer tijd reeds zijn ingevoerd dan neemt dit kapitalistisch komplot een even brutale en laatdunkende houding aan als tegen over het eigen personeel, weigert het even beslist zijn steun, verklaart even schaamteloos zijn onwil.... Om een algemeene en om een bij zondere reden verheugen wij ons over dit samentreffen. De kapitalistische taktiek is in haar wezen altijd gewelddadig, in haar theorie, die , het wezen moet bedekken, altijd leugenachtig. De strijd tegen het kapi talisme bestaat voor geen klein deel in het ontmaskeren van de onwaarheden zijner verdedigers. Het adres aan de Kamer van de textielfabrikanten is wederom vol huichelarij, is een doorloopende misleiding. Maar hu zij tegelijk met het schrijven van dit stuk, in hun eigen buis, om een nietige reden, het meest barbaarsohe van alle middelen gebruiken, ontmaskeren ditmaal de ge weldenaren zich zejven. Hierin hoofdzakelijk, immers, bestaat de misleiding, dat de stellers voorgeven zich tegen de gedachte verbeteringen van de Arbeidswet te verzetten eerst of althans ook in het belang van de arbeiders. Bij deze gelegenheid maken zij dit altijd jammerlijke,, maar daarom niet minder vaak en gretig aangegrepen argument, met eigen hand krachteloos. Wie er Biet tegen opziet aldus zijn werklieden, aldus de bevolking van een groote gemeente met vrouw en kinderen te mishandelen, zal weinig geloof vinden als hij op het zelfde oogenblik de bescherming die hun de wetgever verleenen wil zegt af te keuren... ter wille van diezelfde men schen. Dit altijd verdachte motief hoeveel malen is het in de geschiedenis van de arbeidswetgeving niet gebezigd, en telkens ook door de uitkoirst weer legd ! is thans meer dan weerlegd, is van meet af bespottelijk gemaakt. Doch niet alleen is de leugenachtig heid van dit dokument in het bijzonder aangetoond. Er is door den samenloop der omstandigheden een verdedigings middel, dat de vertegenwoordigers van het kapitaal gaarne aanwenden, innerlijk niet minder onoprecht dan hunne valsche bezorgdheid voor het personeel, voorloopig onbruikbaar gemaakt. Dit middel bestaat hierin dat men, profiteerende van de omstandigheid dat de arbeidersbewe ging nu eenmaal genoodzaakt is haar krachten te verdeelen over twee punten, beurtelings voorwendt niets liever te «rillen dan aan hare wenschen gehoor te geven op het punt dat voor het oogenblik niet bedreigd wordt. Wanneer anders gezegd, de arbeidersbeweging heden den wetgever in aktie brengt om aan de kapitalistische uitbuiting eenige perken te stellen, reklameert da kapitalist zeggende dat dit zaken zijn die aan de regeling door het partikuliere initiatief yan ondernemers en werklieden moeten worden overgelaten. Hij ia tegen die staatsvoogdij, hij is niet tegen de her vormingen, hij zal in overleg met zijn eigen arbeiders de verbeteringen aan brengen die noodig zijn en die het be drijf dragen kan, daarbij rekening houden met de plaatselijke gesteldheid, enz. enz., de bekende looze uitvluchten, zoo oud als het kapitalisme zelf bijna, en altijd weer als nieuw voorgedragen door den kapitalist en zijn helpers. Daarentegen: is de beurt aan de ekonomische aktie van het proletariaat, tracht de vakorganisatie of eenig fabriekspersoneel direkt zich te doen gelden, dan heet het doorgaans even ernstig en beslist, dat juist die bepaalde eischen onmogelijk zijn in te willigen wanneer niet de wetgever zoodanige voorwaarden verbindend maakt voor de geheele in dustrie, dat men een wettelijke regeling verkiest, en wat dies meer zij. De kapi talist, kortom, is nooit een tegenstander van hervormingen, maar beeft altijd o ver wegend bezwaar tegen de methode die de loop der gebeurtenissen aan de orde stelt. Thans, evenwel, is die loop zóó ge weest dat hij zich te ver weren had tegen een aandrang tot hervorming ach, een zeer bescheiden aandrang tot een weinig beduidende hervormingen ko mende langs ekonomischen en politieken weg tegelijk. En nu de Twentsehe textielridders naar beide kanten front moeten maken, en zij dus verstoken zijn van de mogelijkheid om eenige voorkeur aan n der twee hervormingswijzen te huichelen, aiet men hen in hunne ware gedaante, die zoowel de eene als de andere manier verafschuwt. Of wil men het middel blijkt hun in zoover onverschillig als zij het doel niet wen schen en daarom alle middelen gelijkelijk verfoeien. Zij zijn tegen iedere verlich ting van den druk, tegen alle leniging van de armoede. Want de behoeftigheid en de rechteloosheid van d& menigte beteekent voor hen rijkdom en macht. Het staatsstuk waarmee de heeren zich wenden tegen de voorgenomen wijziging van de Arbeidswet tienurendag voor vrouwen enz. is de moeite waard van een afzonderlijke beschouwing. F. v. D. GOES. KBONIEK. OM DER "WILLE VAN DE SMEER, LlKT DE KAT DE KANDELEER. Het politieke Christendom geeft ons maar zelden gelegenheid het te vergelijken met kei Christendom bij zijn ontstaan. Dezen keer biedt het ons de kans, zij het als altijd wederom niet op de gun stigste w\jze! Yan Petrus, den apostel, staat immers geschreven en het is de boeking van zijn zwakste moment hoe hij z\jn Heer verloochende, toen krijgsknechten by hét kraaien van den haan hem vroegen of die Christus daar zijn Heer waf. Zou Calyyt», boven de wolken zetelend, aan deze tref fende gebeurtenis niet gedacht hebben, toen hij zijn zoon Heemskerk, b\j monde van een gematigden Christen, hem, den vader van het Calvinisme, verloochenen zag, als ter zake der Encycliek gebeurd is onder het kraaien van den coalitie baan en terwijl de zeer Romeinsche krijgsknecht Nolens streng hem aankeek. Daarin weten de christelijke stumperda nog enkel op hun schoonen oorsprong te gelijken: in verloochening en verzaking, zoodra de goede dingen, die van deze aarde z ij n, op het spel komen I Hadden w\j dan van ons Ministerie een andere houding verwacht of gewenscht? Integendeel. Laat wat negotie is, zich als ridderlijkheid niet voordoen. Zoodra de Christelijke borst in de Kamer weer eens hoog wordt opgezet, zullen wij herinneren aan dit voor het politiek-protestante gemoed smadelijke gedrag... en zeggen: blijf bij uw toonbank! EEK OKDERGA.NQ. Mr. Tydeman heeft op de jaarvergadering van den Bond der Vrije Liberalen, als voorzitter sprekend, eenige merkwaardige dingen gezegd. Zoo verklaarde de leider der zeer conservatieve groep o.a-, dat de openbare school door de manifestaties van een deel der onderwijzers, en wel de min of meer socialistische, onberekenbaar na deel" leed. Vlak erop, ja in verband er mee, ontkende hij, dat de vrijzinnigheid het Nederlandsche volk zou willen on t kers tenen... Moge zij vroeger," zei hij, te goeder trouw, gemeend hebben dat een in tellectualistische opvoeding in de volksbe hoeften zou kunnen voorzien, thans stelt ook de vrijzinnige richting prijs op het godsdienstig elementin de opvoeding." Bravo" I lezen wij in een katholiek blad. De godsdienst alzoo in het openbaar onder wijs, om het socialisme uit de school te weren." Dit Bravo!' begrijpen wy niet goed. De heer Tydeman zat thuis in een gemakkelijken zetel en laa in Goethe. Toen zag hu iemand, dien hij meende, dat. het op zijn ruiten voorzien had. Als dan aan de telefoon zich begevend, vroeg hij aansluiting. Ik^ben mr. Tydeman... Ben ik verbonden met den pastoor van mijn wijk? Ja? Er loopt gespuis in mijn straat. Uzoudt mij zeer verplichten door wat langs mijn trottoir te surveilleeren !" Toen heeft de pastoor, verwonderd, maar goedmoedig, gevraagd: Waarom ik? Kunt u die jongens zelf niet meer aan?' Neen," was het antwoord, wij zijn hier in huis allemaal jichtig!" Brieven uit het Zuiden. * £ * LIMBURG. De Statenverkiezingen in Holland gevoerd met eene lauwheid onder de vrijzinnige groepen, zóó groot, dat de clericalen weer overwinning op overwinning behaalden, hebben in sommige districten van Limburg een ontzettend keftigen strijd gegeven. Vooral Maastricht is op het oogenblik, dat ik dit schrijf, nog het tooneel van eene verkiezicgsactie, waarvan men zich boven den Moerdijk geen denkbeeld kan vormen. Een volgend maal zal ik, als de stembus gesloten is en de gemoederen wat bedaard zijn, eens eenige staaltjes van Limburgsche politieke zeden geven. Deze kunnen dan tevens geruststellen eenige bladen als Het^ Vaderland en De Avondpost, die zich zóó verwonderden over een artikel der statuten van eene onlangs te Maastricht opgerichte onafhankelijke kiesvereeniging. Dit artikel luidt als volgt: Doel. Art. 3. Met erkenning en volle eerbie diging van ieders godsdienstige en politieke overtuiging, heeft de Onafhankelijke Kiesvereeniging in het Kiesdistrict Maastricht ten doel: I. het opwekken en bevorderen van: a. den gemeenschapszin; b. de belangstelling in de publieke zaak; c. een meer georganiseerd en onafhan kelijk politiek leven en een zuivering van den politieken toestand in Limburg, meer in het bijzonder echter in het kiesdistrict Maastricht; II. de krachtige bestrijding van het aan wenden van ongeoorloofde, oneerlijke of immoreele middelen in den politie ken strijd in het algemeen en DU ver kiezingen in het bijzonder; III. enz. enz. Yoorwaar, deze omschrijving zal wel een unicum in ons land zijn, maar ik hoop een