1726 DB AM8TBKDAMMEE \°. 1910 WEEEBLAD VOOR NEDERLAND OzxcLer r©d.a.oti© nummer berat een bQroegieL . H. :F. L. "W Uitgeven: VAN HOLEEMA ft WABENDORF, Eeizerlgracht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt venekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staattblad No. 124). per 3 maanden f 1.50, fr. p. post / 1.66 Voor bkii p«r jaar, bij vooruitbetaling ' ?' ? mail , 10. Nunmers aan de Kiosken verkrijgbaar 0.12l/t Zondag 24 Juli Advertentiën van 1?5 regels f 1.25, elke regel meer. . Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina per regel Reclames per regel ?035 .0.30 ,0.40 INHOUD: TAN VEMRE EN VAN NABIJ: Waarom Holland achteraan op luchtvaartgebied ? Kroniek. Brieven uit bet Zuiden. 8OC. AANGELEGENHEDEN: De kwestie «n de G. E. W., door 8. FEUILLETON: Die lastige rekenkamer, door Martne. KUNST BS LETTEREN: Taal vereen vondi«ging en Taaiverarming, door C. 8. Adama vin Scheltema. Brieven over opvoeding, door J. Kleefstra, beoordeeld door dr. J. H. Gunning Win. Berichten. VROUWENKUBRIEK: Het meisje aan de B. B. 8. en Gymnasia, II, door Anna B. Jtmgmann. ALLERLEI, door Allegra. UIT DE NA TUUR, door E. Heimans. Rembrandt Bol?Bredins, met af b., door J. D. C. van Dokknm. Vermeer (van O est, Brussel), doorPlasschaert. INGEZONDEN. WETENSCH VARIA: Het aantal der zichtbare afarren, met af b., door P. van Olst. Charivari. FINANCIEELE EN OECONOMISCHE KRONIEK, door V. d. M. en V. d. B. 8CEAAK8PEL. DiMRUBRIEK. ADVERTENTIËN. iiiilimittiiiiiiimiiimiiimmiiimiiiiti Waarom Holland achteraan op luchtvaartgebied ? Zeer dikwijls wordt de energie, die door Nederlanders in handel en bedrijf getoond wordt, in Nederland en daar buiten geprezen. Heel terecht tot pp zekere hoogte. De «uderwetsche degelijkheid is niet geheel verdwenen en Holland mag er wezen! Toch verloren we n trek, als we hem ooit hadden tenminste: de begeerte om de rste te eyn, die iets aanpakt. "Wij hebben de gewoonte wat erg lang te wachten vóór we tot iets besluiten. Energie was er steeds veel, maar voor zichtigheid, o tot in het oneindige. Dit geldt voor Nederland op alle ge bied, en het valt ook weer op aan ieder, die in 't buitenland de snelle vorderingen meemaakte van iets, dat nieuw en vol toekomst is: de luchtvaart. Heeft men in Nederland een voorstelling'van het geen op dit gebied in Europa, om zoo te zeggen naast de deur, bereikt is, en van de enorme expansie van krachten om daartoe te komen welke bovendien zoo beloften vol is P Zie, als men de opgaven naleest, in de officieele bescheiden gegeven, van het geen in Frankrqk 1), Duitschland, Oostenrijk-Hongarije, Engeland, ja in België, Zwitserland, Italië, Rusland en Turkije van staats- en particuliere zijde gedaan is om op het gebied van de luchtvaart de eerste te zijn of tenminste niet ten achter te komen, dan is het voor uw nationaal gevoel eenvoudig beschamend. Wq willen dit natuurlijk toelichten. Te lierer willen wij dit toelichten, omdat er thans een kentering kan komen door de werkzaamheid van de Vakafdeeling voor Aviatiek der Nederlandsche Vereeniging voor Luchtvaart", die alleen maar wat hulp noódig heeft en daarom\komt vragen. *** Maar, zegt iemand, héft de luchtvaart toekomst P... Wij beperken ons voor het oogenblik bij ons antwoord tot de vraag of de vliegmachine (waarvoor hulp wordt in geroepen) toekomst heeft. Men zegt: er gebeuren zoo veel on gelukken Er leven thans nog menschep, die zich kunnen herinneren, hoe er in den eersten tijd der groote mailbooten geen bemanning te werven was voor wat men noemde de drijvende doodkisten", Over de angsten, die de spoortreinen wekten, en over de oppositie daartegen zullen wij niet eens praten. Vijf, nauwelijks zes jaar geleden las men vast dagelijks in de krant van ongelukken aan automobilisten over komen. Hier reed er een tegen een boom aan, daar verpletterde zoo'n wagen een man, straks was 't weer wat anders. Het was verschrikkelijk en 't werd haast gevoeld als een internationale schande. Denkt men er wel eens aan, dat die «tortvloed van berichten thans, maar een paar jaar later, gansch en al heeft op gehouden ... P De vliegers zelf erkennen, dat de voor naamste vraagstukken, wat de vliegmachine betreft en haar gevaren, er enkel zijn van betere constructie. Is eens deza moeilijke tijd voorbij, welke iedere uitvinding doormaakt, en zal men de vliegmachine in zijn macht kunnen hebben als een auto of een rijwiel, dan heeft men een voertuig tot zijn beschikking dat, thans bij aanschaffing reeds niet duurder dan een automobiel, ongeveer gén kosten heeft van slijtage (denk eens aan «e rubber van de auto banden, waarmee op den duur zooveel geld gemoeid is). Maar er is nog een ander antwoord op de vraag of de'vliegmachine toekomst heeft. Dat antwoord geven... de groote naties: vooral Frankrijk en Duitschland. Duitschland bezit, zooals men hier onder in noot l heeft gelezen, meer dan een dozijn vliegvelden. Frankrijk heeft er zeventien. Beide landen bevorderen ook van Rijks wege, door o.a. het in gebruik afstaan van exercitie-terreinen aan de grooteen kleine Vlieg-Yereenigingen, de opkomst van de aviatiek. Ook dit is een antwoord aan ons, te bedachtzame en daarom te langzame Hollanders, die nog gén vliegveld hebben. * * Wij zeiden, dat de Neder! andsche Vereeniging voor Luchtvaart" thans ia! trachten iets te doen voor een behartiging van de vliegkunst ook in Nederland. Deze vereeniging is een officieele, de eenige Nederlandsche, en aangesloten bij de Fédération Aéronautique Internatio nale". Haar, voor het onderdeel: vlieg machine, optredende Vakafdeeling voor Aviatiek", bestaande uit ten deze geheel belangelooze mannen 2), wendt zich tot de Nederlanders, die voor een nationale zaak als deze wat over hebben, en vraagt steun voor den aankoop van een geschikt TERREIX, het rste noodige. Waarom, vraagt men misschien, be zorgde hun de minister van Oorlog geen exercitieveld voor dit doel P De minister van Oorlog heeft, vernamen wij, zich goedgunstig betoond, maar de gestelde voorwaarden waren voor een goede oefening zóó bezwarend, dat de Vereeni ging van de medewerking der Regeering afzag.... Goedgunstigheid" is, en nu geven wij onze particuliere meening, voor het De partement van Oorlog niet voldoende in een voor de verdediging des lands zoo belangrijk vraagstuk als dat der aviatiek. Krachtige medewerking hadden wij ver wacht van een vooruitziend Departement. Ook tot het huren van een renbaan, zooals in Duitschland wel geschiedt, kon het niet komen, daar de renbanen bij ons te klein van afmeting zijn. Zoo moest een terrein worden gezocht om het te koopen. Wij geven thans gaarne een overzicht van het prospectus, dat ons in ontwerp door de Vakafdeeling voor Aviatiek is ter inzage gegeven. Dit ontwerp dan wijst op het verband tueschen de opkomst van de aviatiek en de belangen der nationale industrie en der nationale defensie. Dit is, dunkt ons, juist opgemerkt en getuigt van een helderen kijk op groote volksbelangen.'?Is het", gaat het dan voort, uit een nationaal, oeconomisch en sportief oogpunt te betreu ren, dat de enkele Nederlanders, die reeds de aviatiek beoefenen, hunne opleiding en hunne vliegterreinen buiten onze grenzen moeten zoeken, des te meer beschamend is het bovendien voor ons vaderland, dat alle beschaafde landen reeds hunne oefeningsterreinen bezitten en Nederland, dat waarlijk rijk genoeg is aan geleerde onderzoekers en bekwame werktuigkundigen, ook op dit gebied achterna komt. In Nederland bestaat sinds 1907 eene Nederlandsche Vereeniging voor Lucht vaart onder het Hooge Beschermheer schap van Z. K. H. Prins Hendrik der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg, van welke vereeniging eene speciale Vakafdeeling voor Aviatiek de vliegsport beoefend. Hoe bevredigend echter het ledental van beide corporatiëa ook toeneemt, de middelen zijn ten eenen male ontoe reikend, een eigen oefenterrein in ex ploitatie te nemen. Het is daarom, dat ondergeteekenden zich hebben opgeworpen tot eene com missie van voorbereiding voor een Na tionaal vliegterrein en zich bereid hebben verklaard den Raad van Beheer uit te maken van eene op te richten naamlooze vennootschap. Een alleszins geschikt terrein heeft bedoelde commissie voor eenigen tijd in optie gekregen, groot ruim 380 Hectaren, voor een prijs van f 55.307.59, benevens de kosten van overdracht Nu zijn er in ons land bijna geen heide velden van voldoende uitgestrektheid meer te bekomen. Toch is een beter terrein dan het aangebodene moeilijk denkbaar. De uitgestrektheid is ruim schoots voldoende; bosch komt er niet op voor; er behoeft .bijna niet te worden ge nivelleerd en van alle zijden is het ge makkelijk toegankelijk. Naast het terrein bevindt zich de halte Stroe van den spoorwegAmersfoort?Zutphen?Winterswijk, terwijl de toegang voor rijtuigen en automobielen wordt gevormd door den straatweg van Amersfoort naar Deventer, die het terrein aan een der zijden begrenst. Nu op alle eenigzins uitgestrekte terreinen door den Staat wordt beslag gelegd voor militaire oefening enboschcultuur, is het een gelukkig toeval, dat voornoemde Commissie zich de optie op een dusdanig terrein heeft weten te verwerven. Om nu dit terrein te kunnen koopen en exploiteeren, wenscht voornoemde commissie eene naamlooze vennootschap met een aandeelenkapitaal van ?100,000 te vormen. Na betaling van koopsom, overdrachtskosten en inrichting blijft dan alleszins voldoende bedrijfskapitaal over. Het is echter de bedoeling om, wanneer binnen den korten optie-termijn van dit bedrag slechts voldoende toegezegd is voor de aanschaffing van het terrein, toch tot oprichting der vennootschap en aankoop over te gaan, in het v-aste ver trouwen, dat voor dit belangrijk nationaal doel het ontbrekende spoedig zal gevon den worden. Organisatie van wedstrijden wordt voorloopig niet bedoeld. In den eersten tijd zal het terrein slechts voor oefening kunnen dienen. Daarom wordt niets anders gedaan, dan eene vierhoekige oefenings-?piste" te nivelleeren, lang in omtrek 5 Kilometer en ter breedte van 200 a 300 meter, gelijk het geval is bij de groote buitenlandsche oefenterreinen. Van dat terrein blijft dan over een middenstuk, 1250 M. lang en breed, alsmede het terrein buiten de piste", alles te zamen groot ruim 248 Hectaren (daar de piste zelve 1321 '?> H.A. inneemt). Deze overschietende terreinen zullen, na het wegnemen der heidéplaggen tot grasland worden ingericht, welk land volgens bevoegde deskundigen vlot kan worden verpacht". Het is verder de bedoeling, zoo lezen wij in dit ontwerp-prospectus, terrein te ver huren aan de vliegers, ter bebouwing met loodsen, en op deze en andere wijze zich rendement te verschaffen. Het ver volgt dan: Vastgesteld wordt dat de Raad van Beheer zijne functiën gratis zal waarnemen en dat er zal gestreefd worden naar een dividend van 4 pCt. voor de aandeel houders, een cijfer dat reeds in het tweede jaar zeer goed bereikbaar schijnt. Meerdere winst zal in de eerste plaats worden bestemd tot aanvulling van het in vorige jaren aan deze 4 pOt. ontbre kende bedrag en verder tot vorming eener reserve, die afzonderlijk zal wor den beheerd. Is deze reserve aangegroeid tot een som, minstens gelijk staande aan het gestort kapitaal, dan zal de vennootschap worden geliquideerd, aan de aandeelhouders het nominaal bedrag hunner aandeelen worden terugbetaald en het terrein, met verdere eventueele activa, worden geschonken aan de Neder landsche Vereeniging voor Luchtvaart, onder voorwaarde, dat deze het terrein niet zal vervreemden of bezwaren, het slechts voor het beoogde doel zal ge bruiken en aan de oorspronkelijke aan deelhouders der vennootschap levenslang gelijke rechten zal toestaan als aan de donateurs harer Vakafdeeling voor Aviatiek. Bij niet aanvaarding dezer voorwaarden vervalt het terrein aan den Staat. Zoolang de vennootschap bestaat zul len hare aandeelhouders ten allen tijde en bij alle gelegenheden vrijen toegang tot het terrein genieten". Na verzekerd te hebben, dat men voor geen enkel commercieel belang welk ook eenige voorkeur wenscht aan de"n dag te leggen en slechts een eind wil maken aan het droevig achteraan komen van Nederland op het gebied der aviatiek, eindigt dit ontwerp-propectua, dat wij krachtig willen aanbevelen, * Waarom moeten wij in de vliegkunst ook achteraan komen P Waarom moet de Natie verwaarloozen wat reeds een enkele ondernemer 3) voor zich beproefde P In het nummer van de vorige week hebben wij gelezen van hetgeen met vliegmachines reeds wordt bereikt. Latham, die bijna anderhalve kilometer boven den beganen grond in de regennevels onzicht baar wordt, alleenheerscher in de hoogere luchtlagen, de aviateurs, die met passa giers uitvliegen en behouden landen waar ze maar wenschen, zij gaven ieder, die zich in deze overwinningen indenkt) en die durft doordenken, een schat van moge lijkheden te zien... w ie weet hoe spoedig verwerkelijkt. Laat ons als Volk in deze mede trachten een plaats te veroveren! 1) Frankrijk: Aeropolis Village (Parijs), Anvours, Bét hen y (Reimf), Bsuy, Brayelle, Croix d'Lins (Bordeaux), Dcuay, Grand cbamp (Lyon), Isey les Moulinans, Les Hunaudi regLe Mans, Hyères (Cannee), Moisson, Moormelon Ie Grand, Pau, Port aviation Jurity, 8t. Cyr, Vincennep. Duitschland: Vliegterrein bjj München (11,000 M2), idem Johannistha', Griesheimer Exerzierplatz bij Darmstadt, Militair oefenveld te Meerheim bij Keulen, Renbaan bij Magdebnrg, Exerceerterrein Loddenheide by Munster, Vliegterrein Nippern (Silezië), Ren baan bij Hartlieb (Silezië), Exerceerterrein Gandau bij Breslau, Vliegterrein Mars bij Bork (Berlijn), idem Mars bij Udersleben (Frankenhaugen), idem WalderEchlöschen (Frankenhausec), idem Holtener Bruch by Holten (Oberhaueer). Oostenrijk: Paarden renbaan bij Lemberg, Exerceerterrein Kdkosfeld bij Badapeat, Vliegterrein bij Wiener Neustadt. Engeland: Barking (London), Camber, HuntingtoD, Wembley-Park. België: 8t. Job in 't Goor, Kiewiet Hasselt (by Luik), Aérodrome (Stockel bij Brussel). Zwitserland: Vliegterrein Petit Lancy by Genere, Rijnvlakte bij Rorschach (Bodenaee), Aérodrome Viry by Genere. 2) Alb. Ph. Kapteyn, Jhr. J. L. van den Bsrch van Heemstede, (eecr.), Mr. Tb. G. van Eek en Ph. J. Adrian, Secretariaat: 's Gravenhage,. 3) Verwey en Lugard, die een terrein ex ploiteeren in 't belang van de vliegmachinea van bun firma. KRONIEK. BORROMAEOIAXA. Men is met de bekende leedbetuigingen van den Heiligen Stoel niet algemeen tevre den. Ook in Holland niet, waar ons boven dien de pauselijke beleefdheid onafgedwongen in den schoot viel, wat altijd minder voldoet. Men zegt in elk geval terecht: de droefheid is er,maar van terugneming merken wij niets. En zij, die niet boosaardig, maar alleen aardig zijn aangelegd, meestnuilen wat. De louter booze stukken voor minder droefgeestige dagen bewarend, drukken wij hier een paar tenminste blij-eindende entre' niets af. 1. Het Hoofdbestuur van Volksonderwijs" publiceert een afdeelings-motie: De Algemeene Vergadering van Volks onderwijs van 23?24 Juli 1910, over wegende, dat in de Borromeo-Encycliek voorkomt: Van zulk een Christelijk onderricht blijkt de toenemende noodzakelijkheid duidelijk, zoowel uit de gebeele ontwikkeling der tijdsomstandigheden en der moderne zeden, als ook in het bijzonder uit de Openbare Scholen, zonder eenigen godsdienst, waarin er bijna een spel van gemaakt wordt om al de heilige zaken te bespotten en waar zoowel de liepen der leeraren als de ooren der icholieren openstaan voor godslasteringen. Wij spreken van die scholen, die zich volslagen ten onrechte neutrale of leekenscholen noemen, maar die niets anders zijn dan overmachtige tyrannie van een duistere secte", protesteert tegen deze schennige taal, als bevattende een infame lastering van de openbare school, roept alle voorstanders van de open bare school op, om met alle kracht te getuigen, hoe slechts op hunne school de godsdienstige gevoelen» van ieder een worden geëerbiedigd, en gaat over tot de orde van den dag. Waar het Hoofdbestunr, meer laconiek dan de afdeeling, aan toevoegt: Het Hoofdbestuur geeft, bij aanne ming dezer motie, in overweging, haar ter kennis te brengen van den zaakge lastigde van den Heiligen Stoel te 's-Gravenhage: Wellicht verneemt onze Vereeniging dan later, dat niet de Nederlandgche Openbare scholen bedoeld zijn. 2. Een lezer maakt in verband met de Borromeo Encyliek opmerkzaam op de vol gende passage in Le Eègne des Champignons van Alphonse Karr (pag. 292). L' affaire s'est arrangée comme s'arrangea, au temps du gouvernement de Juillet, un duel restécélèbre. Harel, ancien préfet de l'Empire, de venu directeur de théatre et Barnum de mademoiselle Georges, avait appel F. F... imbécile, et lui avait donn quelques coups de pied, la ou Ie Bain perd son nom" comme disait Jacques Arago. F. F... envoya des témoins, et Harel leur dit: ,,11 est vrai que j'ai appeléMonsieur P. F... imbécile; il est vrai aussi que je lui ai donn quelques coups de botte au derriére, inais c'est gans aucune intention de 1'oftenier." L'honneur fut déclarésatisfait. Brieven uit het Zuiden. . LIMBURG. Gelijk te verwachten was, zijn by de her stemming te Maastricht toch de twee candidaten der Katholieke Kiesvereeniging gekozen; maar deze overwinning kon voor de vóór kort nog oppermachtige heerschers wel eens eene Pyrrhus-overwinning zijn. De meest begunstigde candidaat der onafhankelijken bleef slechts 154 stemmen onder den Katholiek, die er het minst had, terwijl de protestantsche vrijzinnig demo craat eventjes 1718 stemmen verwierf. Ziehier Maastricht, het bolwerk van het politiek Katholicisme,waar alles verroomscht is, van ambachtsschool, langs groene kruis tot vroedvrouwenschool toe, en waar nu 1718 kiezers zijn te vinden, die voor hun grootste deel net geloof in de politiek op zijde schuiven en stemmen op den man, die aan hunne practische staatkundige denk beelden het naast staat. Waarbij men niet vergete hoe er gewerkt is; anonyme inzen ders die het eene lieve leugentje op het andere stapelden en den candidaat bijv. verweten, over Christus sprekende,hoe denkt men het uit, op minachtende toon gezegd te hebben: Die timmermanfjongen van Nazareth."Hoe ijverig is deze vrome fantazie van huis tot huis door geestelijken en pro pagandisten gecolporteerd l Daarnaast werd het Jansenisme, dat weer propaganda tracht te maken in Limburg, en de vrijmetselarij brrl voor den dag gehaald. Men rilde van de berichten over Br%* zus en zoo. Bedenkt men daarbij dat niet minder dan 225 gees telijken aan de stembus kwamen als kiezer, dan is het duidelijk dat de Maastricbtenaars niet meer als vroeger vlammen voor de christelijke" politiek. Heeft deze verkiezing dit aangetoond, daarnaast heeft zij nog een nuttig werk gedaan. Z\j heeft de personeele candidaturen voor goed onmogelijk gemaakt. Tot voor kort was 't gewoonte dat een candidaat zich zelf aanbeval bij heeren kiezers" en de advertentie eindigde dan als bij Vulsma's poffertjes met een zich min zaam in UEd's gunst aanbevelend." Dit werk geschiedt thans ten minste door de kiesvereenigingen. De persoonlijke ambities zijn daarom nog niet tot zwijgen gebracht! Men moet maar eens zien hoeveel nieuwe leden de officieele Kath. Kiesvereeniging (en met hen even veel Hollandsche kwartjes contributie) rijker wordt dan de candjdaatstellingen in uitzicht komen: vast allemaal nieuwe leden enkel en alleen om een,,gewenscht man tot can didaat te helpen uitroepen! Een ernstig liefhebber gelukte 't ondanks velen van deze leden" niet om candidaat te worden. En niettegenstaande de voor zitter der Kath. Kiesvereeniging, gelijk een Jupiter Tonaps, in de vergadering een Wee u" toeriep aan het adres van degenen, die' zich niet bij de meerderheidsbesliesing zouden neerleggen, toch waagde de teleur gestelde 't voor zich een candidatenlvjst te doen inleveren. Als katholiek", evenals zijne broederen der vereeniging, werd hij aanbevolen; wel plaatste hij eene advertentie, waarbij hij den kiezers raadde op de officieele candidaten te stemmen!, maar tegelijk liet h\j bekend maken dat hij een erentueele be noeming zou aanvaarden... Maar deze als .katholiek", dus als poli tiek christen" aanbevolene deed meer. Eenige dagen voor de stemming ont vingen de deelnemers van een Weduwenen Weezenfonds eene gehectografeerde mededeeling van het Bestuur, meldende dat bedoelde candidaat was opgetreden als beschermheer van het fonds!! Zoo zouden wy kunnen vertellen hoe 's nachts vóór de stemming geheime ver trouwelijke briefjes werden rondgezonden om maar op n candidaat te stemmen; hoe weer in een ander gedeelte der stad op andere even openhartige wijze gepro testeerd werd en geageerd voor den twee den candidaat, maar men zal ook zóó wel willen gelooven dat er nog veel, zeer veel te doen is voer hen, die trachten het politiek terrein in Limburg zooveel mogelijk van onkruid te zuiveren. Helmond heeft dan voor het eerst sedert de Kies wet-van Houten bestaat den stemmingsdoop ontvangen. De dagbladen hebben al veel moois om trent deze stemming gebracht daar zwijg ik dus over. Maar wel wordt 't tijd dat er eens iets bekend wordt van de dessous der politiek die nu in Helmond, binnenkort in Eind hoven wordt gedreven. Men weet hoe voor eenigen tijd de Heer Vincent van den Heuvel, lid der 2de Kamer voor Eindhoven, benoemd werd tot lid van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant. Dadelijk verluidde 't dat de Heer Van den Heuvel bedanken zou voor de Kamer, maar daarmede wilde wachten tot een jong advocaatje ia Eindhoven den voor de ver kiesbaarheid vereisehten leeftijd zou ver kregen hebben. Geen lands- of politiek belang drijft tot den wensch om bedoeld jongmensch afge vaardigde te maken, wel naar publiek verluidt aanstaande of althans ge wenschte familierelaties. Hoe nu van de kiesvereenigingen gedaan te krijgen dat het advocaatje candidaat wordt? Men dient te weten dat het machtige lichaam hetwelk onder geestelijke leiding in: Limburg en Brabant de lakens uitdeelt is de Boerenbond". Wil men eene functie das dient men vóór alles daar in de gunst te staan. 't Is ook de Boerenbond die waakt dat