Se, 11». DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. w» tart ttüUeffian Qadnw^ea w« b$on»<ïastaultiiw<i waagt. Dan is beft Ham mr rit awfitf/'iJt weet w van mee te pratkm Ek T« jpvsni wordt zoo'ii e n ve Waad nooit, l! m$r «peaftOTtig woordje i» dit: ik en z$a> Mëiael' sedert wte jawa. Ik oude*tschiftC met aiLta wat büzegt en. kan niet aii'ac mrit hu gadaoa haefr, onvoorwaardelijk gocdlteaxen ; ik heb swlfs wel eens persoonlijk minder aangename ervaringen daarvan opge daan. Maar wat doet er dat nu allemaal toe? De beer Kleefstra zegt) ware en rake dingen, ?n hu zegt ze goed- : en hij heeft door harden arbeid ern jarenlang» arvaring eerlijk het recht verdiend ze t« zeggen, daarom, verdient hij gehoord te worden, of hy overigens u of mij WIL peraona grata ajj of niet. De schrijver Kleefstra is inmiddels in aoovem» VJUL gunstigst conditiu gawordan, dat zijn school, al» walker directeur hij nog op het titelblad ganoemd staat, sedert is opge heven. - Dit einde was van. den. aanvangaf te voor zien. Ik ben zelf in jonger j aren tot tweemaal toet in d» gelegenheid geweest om onder bij zonder grmatige voorwaarden en vooruitach,ten (ik bedoel niet slechts en niet in de eerste plaats financieele!) een dergelijke school te beginnen. Ik heb na lang aarzelen, trots al het HHBtoekkalük» dat er ia la?, het niet aangedurfd, omdat ik zotter wist, dat ik ondervindeir zou watr d« heer Kleefetta ondervomfcni *n iir zijn vewohiilemte geschriften aap drastisch beschreven heeff, nl. dat men op d«o daar alleen, minder waardig- leerlin genmateriaal krijgt van. pretentieuza ouders «u met onafwendbare noodzakelijkheid gedre\Ma wordt naar een stroom, dia heet : op dan verlangden tijd klaar maken voor de «erlangde examens, hoe dan ook, en waarop het onverbiddelijk geldt: meezwemmen of is na eenmaal in, Nadarland, niat and/H». En merkwaardig, de schrijver Kleefstza blyfci daac ook inner! «k op gewonnen te nebbe». Ik voor mg zou het. vergeeflijk ge vonden habhen, indien na. zyn groote teleurstelling (immers toch eigenlijk de mislukking yin zyn levenswerk 1) die hij tcch zeker toen hy schreef al zag aankomen, zij a toon bitter de», z4jn kritiek hatelijker, zijn polemiek uitdagender wag geworder). Maat het tegen deel ia waar; en. wanneer ik verklaar, dat ik' d»w beid» briaveA met&oggtootex genoegen gwbMtn h*b dan. d« zes- vorige, dan ift net ook omdat, ik den toon bezadigder, dan, be toogtrant gelijkmatiger geworden* vind. latusschen verraadt da heer KleeMra thans weer eea ander geheim, nl. dat kg eenige leerboeken over wtek uu d», yolg^ns een nieuwe, tjjne, methode, persklaar h et f t, die slechts op een ondernemend uitgever wachten. Bet zal mft benieuwen, of er mi weer-gezegd zal worden, dat hij eenvoudig dabiet zoekt voor die boekje»! Br feomtittdesebeidfrbriewn, een paar zin netjes,. die ik zou willen schrappen, uitgezon derd, niets voor, waar ik niet gaar n» mij n naam .onder zou, zetten, omdat ik het er van harte nute eena,ben.(<Mi het trouwens zelf sinds lange jaren bq allerlei gelegenheden gepredikt bah) en nieta wat ik niet zou wentehen zóó gezegd tft habhen, omdat ik h«t goed «n mooi en raak gowgd vind. Om. zyn letterkundige gaven, ik aarzel niet, het t a befcanner, benijd ik den beer Kleefatuk e«en nijdloaa; als oprecht Man. lat» bftv. eena ia brief VII die aardige iroveUfstógehe se iets van Jopie, die de heer Kleefstra overigens,, behoef ik bat er bij te zeggen.? niet als novellistische schets ppdlacht maai als- eau zaer leerzame paedagpgitche-didactieche ervaring', Voor geen geld zou ik die schets willen. miraar, maar in hifef VII ia zjj feitelijk een hors d*OBirvTC. En van znlfee uitweidingen is dia- brief eigenlijk vol, ja er/ grootendeels mee gevold. Maar allea wat daarin staat, is yoortieffalijk, en ik zal. mij wel wachten ei iets uit aa» t» halen,, want de lezer mcetde broc&OM. >el£ koopen en legen, en herlezen». en, . . veoi*l begwjpen, dat zy hem persoonIjjk aangaat en precies op zjja geval slaat. Onder *ewehin&nda namea behandelen beid» br-ieron, hetzelfi» thema. (Er. gaat een zeer boste inleiding aan' vooraf, waarin het probleem dar opvoeding in e*a beschaafd» maatschappij scherp au klaar gesteld woedt). Se eaest» draagt tot titel: Wenachelgke reorganisatie» wn het lager onderwijs in de eerste twee leerjaren, de tweede: WenecheIjjka verschuiving van de grens tusEchen lager en: middelbaar onderwijs. Maar die gewenschte reorganisatie van het lager onder wijs komt ook neer op de verschuiving van de grens tnsschen Fröbel- en lager-onderwijs met twee, of juister, met drie, jaar naar boven. Dit yenaifioht tsgenowr dan. heer; Kleefstra zelf eerr enkel woordje van toe lichting. De hier ingelaechte geschiedenis van Jopie heeft o.m. d» strekking-, zoo kan het althans schijnen, den, lezer ongunstig te stemmen voor de bewaarschool. Toch is alles wat de heer Kleefsti* in dezen brief bepleit van a tot z niets anders als wat Fröbel zeventig jaar geleden geleerd es nagestreefd heeften wat thans op zijn voetspoor en onder uit drukkelijke inroeping van zijn naam, maar toegerust met het gansche arsenaal dar moderne paedologie, de groote Amerikaansche paedagoog Stanley Hall niet moede wordt te verkondigen. Het is inderdaad merkwaar dig te zien, hoe op deze punten begaafde autodidacten als de heer Kleefstra er ontegen zeggelijk een is, geniale denkers als Fröbel, scherpzinnige onderzoekers al» Stanley Hall en geleerden van naam al» prof. Jelgersmal), in de schoonste overeenstemming samentreffen en het unisono of polyphoniach prediken: de aanvang van wat wij gewoon lager onderwas plegen te noemen, kan en moet eenige jaren verschoven worden. De dan overschietende tijd is lang genoeg, want in de jaren, die wij weg willen nemen, worden de kinderen toch eigenlek maar doodgepraat met leerstof en leermethode* die voor hen niet deugen en later leeren zij hetzelfde beter, gemakkelijker en vlugger. En aan geschikte leerstof en geschikt» methpde* voor fó vrijVallende j&rèn ontbreekt het ook geenszins. Stanley Hall heeft de eerste kort ea bondig samengevat in de woorden: Nature and Stóriee ; en d» heer Kleefstra toont duidelijk, dat ook hy mat verlegen is om bsaigheid voor de k inderen in die jaren. Maar zoodanige bezigheden, of nog juister (en dit ia het oog te houden neemt v«al nüBverstend weg) de begintelen, waaruit die bezigheden afgeleid en waaraan zij getoetst moeten worden, zijn door Fröbel (die daarin wel voorloopers had, met name Jean Paul, maar ze alle in grondig inzicht overtrof) volledig ontwikkeld, Alles wat de haerr Klea&tra bla. 210?231 betoogt leest zich als, een paiaphrsse van Fröbel, en yerscheidene zinsraden, ala blz. 210. Set crite rium van het Lager O ader wijs is niet lezen, schrijven, rekenen, maar: ontwikkeling van de zintuigen, hefr taaigehoor, het vooratelliu^veiunogen. en- hM geheugen (voeg bij: onderhoud en oefeninft van dep oorspronkelijkan. gchepptngadrang); nhyaieke en verstsnd»lük* vermogens, 'waarvan da graad van geharpt* later het welslagen van voort gezet onderwijs, maar bovenal de meerdere of mindere redzaamheid in het leven- en den rrjkdbm van bet levensgeluk beheerschen zal", of bb. 229: Eigenlijk zouden al de werkzaamheden, waarvan ik u daar straks een opsomming gaf, door ieder kind thuiaS; moeten gebeuren onder leiding van de moe der. Maar moeder bezit niet altijd de gaven voor dat werk enz." en vooral de:e op blz. 228 Ook voor de geestelijke ontwikkeling zou dm 't parool moeten zijn: wachten tot 't orgaan klaar i* voor de functie, waarvoor het dient: dan geduldig oefenen, door zelf werkzaamheid onder leiding van verstandig» menachen", zien er uit alsof zij zóó uit Fröbel» werken zijn gelicht. Ja zelfs de naam, dien ds heer Kl»efatravoorzön;nieuwe school voorstelt: Turnschool, wat ia hij anders dan: de minder gelukkige vertaling van Fiüjei's Kindergariea"? Inderdaad, de Tuinschool, die de hesr E', voor"kinderen van ongeveer 5 tot 8 jaar wil inrichten, is nists anders dan de door FJ belgedroomde Kindergarten. En verschei dene Be waarse h o eu in oisland,emanalies van de voortreffelijke Laideche Kweekschool, zyn ree ia aardig op weg tot verwezenlijking van dia denkbeelden: e-a verdienen dua beter dan de oppervlakkige miskenning, waaraan zij nog altijd van vele zijden, ook van hen die vergeten, dat man ook hier ideaal en werke lijkheid moet onderscheidei?, blootstaat?. Ea evenals men dan inhoud van dm tweeden brief verkort aidus kan. weergeven: het lagar onderwijs moet een drietal jaren (nl. tot aan de puberteit) van hat middelbaar en gymnasiaal onderwijs annexseren," evenzeer kan men. den inhoud van den eeraten aldu om-chrijven : en de Froebeiuansche Kinder tuin van het Lager Onderwijs." Tegen al dergelijke hervormingen kanten zich drie geweldige machten, die trouwene innig samenhangen: taaiheid van al het be staande (de parallel van wat men in de pbysicft noemt: de traag hei cl dar lichamen j anders gezegd: conservatisme, traditionalisme en sleur, ten tweede het onverstand, de ijdelheid en de dilettantische betweteiüder oudeis en ten. derde de wetgeving. De haar Kleefstra nu spreekt van de eerste nauwlijks of niet, maar kan dit goed verdedigen met te zeggen, dat zij toch eigenlijk in de beide andere aanwezig i»an werkt; hu laatallean een schril licht vallen op de tweede en, ik herhaal nog eens, alle 3 wat hij daaromtrent zegt, is zoo raak en zoo nuttig, al klinkt bet niet altijd aangenaam in de ooren, dat alken daarom zijn geschriften de ruimste verspreiding verdiener. Maar om geheel billijk te zijn moet men da darde macht meer in rekening brengen dan de heer KI. doet. In den tweeden brief rekent hij daar allhana mede,, en toont hij te hopen, tagan hop»" op dan arbaid der Ineen&ehakelingscommissie, wier inmiddels verschenen rap port aan, die toch al zoo flauwe verwachting reeds den bodem ingeslagen heeft, want juist op het cardinale punt, waar het den heer KI. (ea ook mij) om te doen is, het uitstellen van alle meer wetenschappelijk getint, vol gens rationalistische methodes- gegeven on derwijs tot na de puberteit, slaat zij den tegenovergeatalden weg in, daar zij den aan vang van het voorbereidend haoger onder wijs" wil vastleggen op 12 jaar en het voort gezet L. O. van alle concurrentie daarmede zooveel mogelijk wil uitsluiten. Maar in den eersten brief wordt de wetgever zelfs niet genoemd en de schijn gawakt alsof het aan den wil der oudera zou liggen om de Tuinschool in het leven te roepen. Helaas ia niets minder waar dan dat, en da heer Kleefatr» heeft het op zijn school, zoover zij onder L. O. ressorteerde, zelf aan den lijve moeten andervonden. De wetgever verplicht nl. alle scholen' om minsten» 20 uur per week les te geven in de vakken genoemd onder letter a tot i en k van artikel 2 van de wet op het L. O. Strikt genomen verplicht zijn alleen de openbare en de gesub sidieerde bijzondere scholen; maar ook da weinige, die daarna nog overbleven, worden indirect met d;n sterken arm daartoe gedwongen, daar anders hun personeel niet in het K/jkapeneioenfondr kan deelen, welke deelneming toch een levensvoorwaarde voor die scholen is. En dit wordt, trouwens in overeenstemming met de letter der wet, zoo streng gehandhaafd, dat pasbeginnende scholan, die nog slecht» de laagste klasse hebben, gedwongen worden die kleine stumperljes in al die vakken les te geven. En nu is daaraan ncy wel eenigszins te ontkomen door onder die weidsche namen, die men gedwee op den. rooster zet, de kindertjes kinderlijke koat te geven, maar de twintig ulir moeten volgemaakt worden,zoodat bij b v.: van volledige vrije middagen geen sprake kan zijn en met een bloedend paedagogisch hart heb ik als ambtenaar reeds menigmaal tot uitvoering van zulkeonpaedagogiscfae dwangmaatregelen moeten medewerken. Orer de ie dingen nu heeft deIneenschakelingscommissie heelemaal haar hoofd niet gebroken en hoe wij in af denbaren tijd van dien wettelijken drang vrij zullen komen vermag ik niet in te zien. En toch i) dat de conditio aine qua non. Zonder een onder onw tegenwoordige wet geving 3) ondenkbare vrijheid van beweging zijn hervormingen als de heer Kleefstra wenscht en ik hem help wenschen, en is met name zijn Turnschool eenvoudig ondenkbaar. Ook hierin is de strekking van den eersten brief gelijk aan die van den tweeden, al heeft de schr. dit zelf misschien niet zoo duidelijk gevoeld: het gaat feitelijk om de zelfde dingen, nl. in de eerste plaats om andere leermethodes, en als uitvloeisel daarvan om andere leermeesters en annexatie van grondge bied. Ds heer KI. wil de kinderen voor de "uberW4 ueschermen tegen sS^r^ltCVlC leerme thodes en academisch gevormde docenten die niet tot het kind beneden dien leeftijd weten af te dalen en hij acht als regel de onderwijzers tot dit laatste meer bekwaam; hij is daarom niet tevreden met een reorganisatie van het Middelbaar 4) Onderwys in de twee (of drie) eerst» leerjaren", maar hij wil die jaren geheel overgedragen zien aan het L. O. In dit alles ga ik geheel met hem mede en sinds twintig jaar heb ik hetzelfde bepleit. Maar precies zoo ben ik niet tevreden met een reorgani satie van het L. O. in de eerste twee ( ees: drie) leerjaren", welke die jaren aan bet L. O. laat, maar wil ik overdracht aan het (verkeerderlijk aldus genoemd) Voorbereidend I/vger onderwijs. En zulks om precies dezelf Ie reden, omdat het kind in die periode een ander wezen is ah in de v jk/ende, omdat de gebruike lijke onderwijs-methodes wel deugen roor die volgende periode 5) maar niet voor die vroe ger* en omdat het onderwijzend personeel krachtens zijn opleiding daar geen begrip van heeft noch kan hebben, waarbij in dit geval nog komt, dat dit onderwijs zoo goed als uit sluitend tot het. gebied der vrouw, behoort. De ontwikkeling, zijner eigene-denkbeelden en de kracht der omstandigheden zullen, dunkt mij, den heer KI. onweerstaanbaar drijven naar het kamp van. hen, die krachtige uit breiding en vooral zal/standige organisatie als het moet, door de wet, maar liever onder de hoede der wet van bet Fröleliaanscba bawaarschoolonderwijs bepleiten. Wij zullen hem met zyn helder hoofd en zijn welversneden pen daar met vreugde inwachten. Laat mij nog even mogen aanstippen, dat, waar de heer £1. op het eind den Haag als gawentchte plaat» eener proei neming aanwijst, deze wensen reeds vervuld ia; het Haagsen Lyceum toch, waar da heer KI noodzakelijk eens mee moet gaan kennis maken, is zulk een proefneming, zoo ernstig en volledig als zy onder de tegenwoordige weigtvi-ng slechts mogelijk is. Uiterlijk en druk zijn te prijzen. Drie zinstorende drukfouten heb ik genoteerd: bl. 193, 4500 K. G. M.,1ees: 4500 K. G. K. M., bl. 229, r. 12 v. o. voeg in: men, bl. 210, r. 8 niet, lees: mi-t. Juli 1910. J. H. GUN-N-ING WZD. 1) Ook Ellen Key, als men die gaarne hier genoemd wil zien. Maar die onbekookte jufirouw kan ik met den besten wil der wereld niet als paedaogische autoriteit er kennen en ten haren opzichte zeg ik liever: non tali ausllio 2) Hiervóór plaats da echr. het woordja ipart." Dit moest ik weglater, omdat Froebel, m.i. terecht, van oordeel ie, dat het kind op dien leeftijd o. m. een zeer groote behotf e heeft aan speelnooten van denzelfden leeftijd. Maaj zijn streven was hoofd^ake'ijk er op gericht de moeders (ook de toekomstig!) be kwaam te maken voor het door hem gtdioomie kleinkinderonder wijs. 3) En nu heb ik nog niet eens gesproken van de Leerplichtwet, die ook zooveel be lemmeringen in den weg legt. Deze is ech ter althans in n punt beter dan baar roep: zij dwingt niemand, zooals het groo'.e publiek meent, zijn kinderen leeds met ze? jaar L. O. te doen geven, maar eeist met 7 jaar. 4) Waaronder ik hier met den heer KI. ook het Gymnasiaal Onderwijs begry'p. 5) Dit onder reserve. Met den heer KI. erken ik dat de L. O. methodiek, onderden invloed van harde ervaringen, meer tot het kind genaderd is dan die van het M. O. Maar ZÜis toch ook nog veel te veel van den ouden zuurdesem van het Rationalisme door trokken. En voor het voor de Tuinschool bestemde kind deugt zij nog veel minder dan de methodes van het M. O. voor de L. school. Zelfs moeten m. i. de Fiobeliaansehe begin selen en methodes nog een heel eind verin het L. O. geprojecteerd wordep, geln'k trou wens tegenwoordig het uit het L. O. stam mende beginsel der aanschouwelijkheid hoe langer hoe verder in de Middelbare-en zelfd de Hoogere Scholen doordringt. De onder wijzers van het L. O. staan echter over het algemeen tegenover de Fiübelschool nog minstens even eigenwijs als de heeren van het M. O. tegenover hen. Berichten LES OEIGINKS DIPLOMATIQUEB DB LA CUEREE FBANCO ALLKMAKDB. De Fransche regeering heefc een voor dagbladen, voor militaire en diplomatieke kringen, voor historici en voor het Fransen lezende publiek in het algemeen, buitengewoon belangrijk werk ter perse. Het betreft de diplomatieke vóór-geschiedenis van den Fransch Duitgchen oorlog. Het werk gaat terug tot vóór den Duitsch Deenschen oorlog, en geeft hierover en over den Dnitsch?Oostenrijkschen oorlog, alsmede over de personen met wie vorst Bismarck de stichting van het Duiteehe Keizerrijk voor bereid heeft, vele belangrijke bijzonderheden. Het werk, bewerkt naar de origineele be scheiden uit het ministerie van buitenlandEche zaken, wordt op order van den tegenwoordigen Franschen minister van buitenlandscha zaken, Fichon, op de nationale drukkerij gedrukt, in de voor zulk een werk beperkte oplage van 2000 exemplaren. De omvang wordt geschat op 10 deelen; de prijs van het complete werk is 75 francs. Na het ver schijnen van de Fransche editie, zullen ook Duitsche en Engelsche vertalingen worden uitgegeven. SVBN HEMS ALS KINDEESCIIBIJTEE, Binnen enkele weken zal de beroemde Tibet-onderzoeker, Sven Hedic, de Zweedsche school jeugd zijn geschenk" doen toekomen. Dit geschenk bestaat uit een .. ieesboek", dat zoo wel voor onderricht in de school als tot ont spanning in den huieelijken kring zal dienen. Het boek zal deel uitmaken van de degelijke serie werken voor de Zweedeche jeagd, waar toe reeds Selma Ligerlöf (Nils Holgereson's wunderbare Reise) en Werner von Heidenstamm hunne beste krachten leenden. Over zijn kinderboek heeft Sven Hedin zich dezer dagen tegenover een journalist als volgt uitgelaten: Het zijn de kinderen zelf, die het plan, een kinderboek te schrijven, bij mij hebben doen opkomen. Ik heb van mijn kleine Zireedsche vrienden zooveel aardige brieven ontvangen, van kleine, schuchtere meisjes en van wakkere, ondernemingslustige jongens soms ook van een geheele klasse. Die brieven zijn voor een deel aandoenlijk geschreven uit zuivere dankbaarheid be sloot ik, den kinderen «en geschenk te geven, en zoo rypte het plan voor het leesboak". Het werk daaraan is mij voortdurend zeer aangenaam geweest, soms echter zeer zwaar, omdat ik gedwongen was de stof te be perken; steeds echter was het voor mij een ontspanning mijn wetensctappeüjken arbeid voor een poos te laten rusten, om mij met dit boek, mijn lievelingswerk, bezig te houden. Myn kleine vrienden zullen daarin in mijn gezelschap een reis door het oosten van Europa en door A'Aëondernemen. Tan het Centraalstation te Stockholm gaan wij met den vastelands-express via TrelleborgSassnitz naar Berlijn, vandaar verder over Weenen, Budapest naar Konstantinopel, waar wij een korte poos vertoeven, omdat deze stad zooveel interessants te zien geeft. Dan gaat het verder over dB Z'ivarte Zee naar Perüen dan door het hartje van Azië." Dr. Hedin vertelde nog dat hij met den tekst van het werk gekomen is tot Japan. Hier vooral deed zich opnieuw gevoelen hoe moeilijk het is alles in een klein baetek te behandelen ; van Japan ia zooveel te vertellen, ?dat daarover alleen wel eenige werken zouden zijn te schrijven. ' Door geheel Skandinaviëwordt de verchijning, van dit werk met belangstelling tegemoet gezien. - Moni m T Eigen Haad: Zijn keuze, door M. J. Salverdude Grave-Herderschtê, I. Schumann, Verhuist en Jarqies Hartog, met portretten. Die Port van Cie;e, met af b. Nederland voor honderd jiren, door Generaal W ppermann, II, met afo. Sport in het Indische L>ger, door N. N., met afb. Cioutchouc, naar hat Duitsch vaa prof. dr. F. Willy Hinrichsen, III, slot. Verscheidenheid enz. te Inlichtingen bij het bouwhureau Arti", aldaar. ft K ATIS ±S:;è:' Bdwsn KI ' KRUMEIC'.-Vs ;MMAA!fPOTTEN (TOI '-?U.,, U* d) MEfütlAIJ 1000000 IH CrjjRuiK. Geen dure Kookt IJj £las oninogdük sluiting CUen Itmperatuur c.p e estflUii Sp - Eenvouo1" iwtiikttv| '.-«r inhoud. rhfn» Hls ( r. tektre Irêtt t n JOH. H. VAN DER MEIDEN, AMERSFOORT. Piano-, Orgel- en Muziekhandel Meyroos «*? Hatshoven, ARNHEM KONINGSPLEIN 9 Interc. Telefoonnummer 913. VLEUGEIS en PIANO'S in Koop en in Huur. REPAREEREN STEMMEN BUILEN. Verkrijgbaar bij: HIRSCH & Cie., Hofl., Leidscheplein. ADRIAAN SCHAKEL, Hofl., Heiligen weg. H. MEYER, Hofl., Koningsplein. Mag. KEIZERS HOF, Nieuwendijk. Fa. JACOBSON & MANUS, v/b. E. VAN EMBDEN, Kalwrstraat 128. Kleeding-Mag. M. DE KONING, Batavia. Winkel-Maatschappij, EIGEN HULP.Batavis. Verdere adresseu onzer contractanten ver strekken gaarne VALTON & ZOHEN, A'dam. Hofleverancier. DEVENTER Handelsmerk. Een triomf voor de Nederlandsche Industrie is BURGERS K N. P, 1910. Dit merk wordt vooral gebruikt door ken, die fijne afwerking, schoon model en practische inrichting in een rijwiel weten te waardeeren. ^tokpaardjesm [eiienmeik-Zeep -_- BERGMAN N & C? .^pv .- ' RADEBEUL- DRESDEN Verdrijft zomers p roeten, puisten enz en & 50 cent per Stuk bij Apothekers, drogisten, en coiffeurs. FOMGERSRIJWIELEN voor den dienst en het bedrijf, FONGERSRIJWIELEN voor het toerisme, FONGERSHUWIELEN voor wie het beste verlangt, FONGERSRIJWIELEN voor wie scherp rekent, FONSERSRIJWiELEN voor IEDEREEN. DE GHONIN3ER RIJWIELENFABRIEK A. FOIMGERS. Eigen filialen te Amsterdam, Nassaukade 500; Arnhem, Bakkerstraat 5; Den j Haag, Spui 45 en Reinkenstraat 12L; Groningen, Heereweg85; Leiden, Breestr. 86; Middelburg, Lange Delft 19; Rotterdam, West-Nieuwland 16; Utrecht, Neude 12. !