1727 DE AMSTEEDAMHEB 1°. 1910 WEEKBLAD VOOK NEDEBLAND Onder recLa.otL< Bit nuuier bevat een "W l MSSSÜETQ-. Uitgeven: VAN HOLEEMA ft WARENDORF, Keuerlgraeht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt venekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staattblad No. 124). \jftg 3 maanden f 1.50, fr. p. post f 1.65 Mt bdil p«r jaar, bjj vooruitbetaling . mail » 10. i Nmnmen aan de Kiosken verkrijgbaar 0.12l/« Zondag 31 Juli Advertentiën van 1?5 regels f 1.25, elke regel meer f OJ5 Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina per regel ..... 030 Reclames per regel 0.40 INHOUD: TAK VEBREEN YANNA.BIJ: Enschedé. Krewek. Aviatiek. Vreedzaam overleg, door 6. 80C. AANGELEGENHEDEN: Do loogenaamde Katholieke Sociale Actie in Nedeffland in haar atrqd tegen de Leer der Katholieke Kerk, door Peregrinus. Be?bidon van wettelijke vinkelalniting, door L 8. FEUILLETON: Werkstaking, door H.C.Bnarman. KUNST EN LETTEREN: Vod. Bibliotheek." M. Scharten-Antink, Sprvtje's Vorder Leren, beoordeeld door ftmsm Coenen. Léopold Delisle, door G. Boaken Haet. Berichten. VROUWENKUBBLEK: Het meieje aan de H. B. S. en OyMBMÏa, III, door Anna B. Jnngmann. AMJJiELBI, door Allegra. UIT DE NA'T WK, door E. Heimans. Doode steden: Ckrthago, met af b., door H. van Kol. Jlatrospeetieve tentoonstelling van het boek, door J. H. Röjsing. Schilderkunst, door llMKbaert SCHETSJE. Charivari. Feiten en Fantasiëo, door St. Veit en Van T«t. ALLERLEI. FINANOIEELE EN OECONOMI8CHE KRONIEK, door V. d. M. OM V. d. 8. INGEZONDEN. SCHAAK SPEL. DAMRUBRIEK. AD VERTENTIEN. ENSCHEDÉ. Het is thans zoover gekomen, dat de Vrijzinnig Democratische Bond, geld vragend voor de uitgestotenen te Enschedé, officieel haar oproep steunt door een vier kante afkeuring van de houding der - patroon?. Het Handelsblad, de Nieuwe Courant, en derg. anders onverzettelijk conservatieve dagbladen zijn in hun verdediging wankel. Van katholiek Centrum tot antirevolutionaire Botterdammer neemt men het voor de zaak der aan een hongerkuur onderworpenen op. 'Het geval is ook waarlijk in zijn eenTond sprekend genoeg. In twee woorden ia net te zeggen, waar geen démenti op te vreezen is: Ma langdurige pogingen om met de firma Menko tot overeenstemming te komen, legden de arbeiders van deze firma hun zaak in handen van de ge combineerde besturen der arbeidersorga nisaties ter plaatse. Die zaak is in handen van deze besturen. Deze besturen zijn ra de plaats getreden van de arbeiders der firma, op verlangen van de georgariaeetdexoowelals van de ongeorganiseerde. Uu komt de Pabrikantenvereeniging, die voor den overhaast lid geworden heer Henko optreedt, en eischt, buiten de besturen der organisaties om, de werk lieden der firma te hooren. Motief...: deze besturen vertegenwoordigen van de 9000 textielarbeiders in Ensched slechts een derde deel. Een echo hiervan leest men in het Handelsblad: Want al is het betrekke lijk klein getal der ongeorganiseerden in de fabriek der firma N. J. Menko be praat om hun zaak in de handen der organisaties te geven, de overige duizen den ongeorganiseerden staan nog geheel vrij van de organisaties." Men moet zijn menschen wel voor erg dom houden, als men gelooft ze met zulk een kluitje in het riet te kunnen staren! Da arbeiders der firma Menko hebben (het Hbl. zegt het zelf) allen ge zamenlijk, georganiseerden n ongeorga niseerden, de besturen met hun zaak be last. En wat vertelt men nu P Dat onder de buiten deze quaestie staande duizenden arbeiders het grootste deel hun geschil niet hebben gesteld in handen der orga nisaties ! Maar wat drommel die duizenden Jièbben geen geschil! Die zij n en worden: op straat gezet door de vereenigde patroons! Dit passieve worden" is hun eenige daad! Voor hen komen de gecombineerde besturen der organisaties niet op! Hoe zonden ze kunnen! Met hen is immers niets te bespreken! Zoo is het recht" dit keer zonder twijfel aan de zijde der arbeiders. Maar moet men hier de rechtsvraag ?wel zoo naar voren schuiven ? Wat in den lande de sympathie voor de uitgestotenen wekt, en hetgeen allerlei organen, die niet gewend zijn machtige fabrikanten te lijf te gaan, thans in opstand brengt, beeft, dunkt ons, met rechtsoverwegingen niet in de rste plaats van doen. Men voelt immers den oorlogstoestand te goed, flie, latent of laaiend, tusschen de Enschedésche werkgevers en -nemers blijvend is: en men west wel, dat daar drang en druk sterker zijn dan recht. Maar wat bet openbare geweten óók voelt en al tij d gevoeld heeft, dat is, dat er grenzen inoefen wezen aan de hardheid der middelen die men gebruikt; zoodat bijv. zie ? naar den werkelijken oorlog, die op ichzelf wreeder is dan de industriëele een storm opging over de concentratie kampen, waarin men lijden deed wat buiten den strijd stond; zoodat men in ons Indiëde kampongs niet meer bij heele groepen uitbrandt, waineer wraak moet worden genomen tegen een enkel hoofd; want daar spreekt dan toch de conscientie: zoover gaat men niet: men laat niet lijden wat tegelijk zwak is en buiten de zaak staat. Het is dit gevoel, dat het allicht-nietslechtste deel onder ons aangrijpt, als het die langzame uithongering van de Enschedésche werklieden met toch al niet overvoede vrouwen en kinderen zich voor oogen stelt, en bedenkt dat er andere (misschien duurdere!) middelen zijn, voor de machtige heeren ginds, hun menschen te onderwerpen. Wy voelen, dat hier iets hapert. Wij wraken vanzelf zulk een wijze van oorlog voeren. * * Het is bedroevend dat langs den weg van zooveel leed en bitterheid zal moeten komen wat toch onvermijdelijk in de lijn van de hedendaagsche geschiedenis ligt: een slechts zelden onderbroken vre destoestand tusschen arbeid en kapi taal. Een vergelijking dringt zich op met de geschiedenis van den naijver tusschen de naties. Een eerste stadium is de gedurige oorlog. Is de guerilla en de strijd zonder genade, en dikwijls doelloos. Men ziet dien toestand het langste voortduren bij de minst ontwikkelde volken. Dan komt, als thans in Europa, de mededinging op voet van vrede: zij het een zwaar gewapende. Zoo is het in de industrie. De textiel baronnen in Enschedézijn zeer ten achter! Zie maar eens om van Engeland niet te spreken naar de evolutie die bijv. het diamantbedrijf heeft ondergaan in ons land. Herinner u de onophoudelijke conflicten en al de ellende, die deze teweegbrachten over Amsterdam, en zegen de wijziging, die na wanhopig verzet mocht intreden tot voordeel eigenlijk óók van d3 patroons. Een hoofdartikel in het Centrum zegt het terecht: De mannen, die gewoon zijn te heer senen, die gewoon zijn dat alles zich voegt naar hun wil en inzicht, moeten geleidelijk leeren, dat er naast hen opf roeit een macht, waarmede zij het geied, dat zij uitsluitend beschouwden als hun gebied, met anderen behooren te deelen. En wel met het volk. Met hun arbeiders". Het is niet anders. En zij, die de noodwendigheid van deze evolutie zien, welke moreel n finan cieel op den duur arbeiders n patroons verbetert, moeten het bejammeren dat het zooveel lijden kost eer men er aan toe is. 28.7 '10. " ^ =» - ,-.-^-. :.. ^ KRONIEK. VEEGËTEEKEXEN. Wij zijn allen, zooals wij hier zijn, "Woens dagochtend geschrokken vau den heer Levy. Elk van ons is door dezen jeugdigen vete raan ernstig gestoord tijdens zijn ontbijtuurtje. Gebeurt het u ook alle dag, op de eerste pagina van het Algemeen Handelsblad met woorden ah stommeling1' en nul" te zien kaaien naar het hoofd van een pas gekozen volksvertegenwoordiger! En dat door een grijsaard, die wel de hoffelijkste is van ons allen, zooals hij, met voor ieder een glimlach, tevreden en geëer biedigd, over onze trottoirs en door onze parken wandelen kan. Een sensatie! Een relletje! En dit alles, omdat Baron vriend Eoëll het af moest leggen tegen den eenvoudigen Barnstein. Boëll en Barnstein ... Levy Eoëll?Barnstein .... Levy Barnstein?Iloëll... Ls-ëll, Ro-stein, Barn-vy! what is in a name?' Lees Mr. Levy: Ook thans is men er in geslaagd een aristocraat het veld te doen ruimen voor een volksman". Dat de aristocraat, bij toeval, het col lege, waarin hij jaren lang gewest en staat diende, tot luister strekte, en de volksman" in de zaken, welke hij te beslissen krijgt, een pyramidale stom meling is, woog niet." En iets verder: ... onze regeeringscollege's (behoe ven) mannen en niet nullen...'' Wij begrijpen wel, dat Mr. Levy, aan deze barnsteenen pijp trekkend en er nul Ie t j es uit blazend, een vies gezicht zet, nademaal de tabak wat krachtiger is dan anders (niet van het liberale merk) maar waarom in woordenkeus de aristo cratie verloochend, voor welke hij, slagvaardigste Kruisridder, in het krijt treedt??? Wat zal de Baron Roeit er van zeggen ? Past het wel, dat de woorden, die Mr. Lovy bezigde, doordringen tot de boudoirs, waar de douairières hem zeker gaarne den overwinningskrans zouden gereikt hebben, op middeleenwsche wijze: den heer Levy tusschen de blommetjes zettend: Levy fleuri! Neen, men zal daar zeggen: Noblesse oblize,en met gelatenheid zullen de douairi res... de leelijke p\jp rooken. Dit had, naar onze intiemste overtuiging de heer Levy met haar moeten doen I *** Veege teekenen" staat hierboven. De titel geldt mr. Levy niet, maar het Han delsblad. Het bedroeft ons nl, dat thans zichzelf komt wraken, wie nog de laatste Paladijn was van den goeden toon" (voor onderwijzers e. a. gemeente-ambtenaren!) Nu is de goede Toon dood en in Amsterdam begraven. Aviatiek. Het bericht, dat men in de pers de ronde laat doen, als zou de Nederlandsche Vereeniging voor Luchtvaart, gevestigd in den Haag," d. i. de offieieele Nederlandsche Vereeniging een terrein hebben gekregen van de ministeries van Oorlog en Financiën en dit terrein gaan gebruiken is misleidend gesteld. De Nederlandsche Vereeniging heeft een Bredasche Vereeniging", die in werke lijkheid een financieele onderneming is, ter zijde gestaan om van de Regeering een terrein in bruikleen te verkrijgen. Dit is een klein en voor het beperkte doel van de Bredasehe vennootschap wellicht geschikt terrein. De Ned. Vereeniging" voornoemd heeft aan dit en zulke terreinen niets hoegenaamd. In 't algemeen roeren zich na ons stuk de ondernemers, die vliegterreinen exploiteere of het gaan doen. Wij laten al hunne goede bedoelingen gelden, maar wy steunen, omdat hiermee een nationaal belang gediend is, en een stukje nationale eer, de NEDERLASDSCHE VEREEMGING VOOR LUCHTVAART. Wij hebben in ons land flinke zaken mannen. Dat wisten wij wel. Maar wij zagen ook gaarne een flink NATIONAAL OPTREDEN. Men helpe daarom de Ned. Ver., de eenige ten onzent internationaal geaccrediteerde Vereeniging, en dus de offieieele Neder landsche Vereeniging aan het VIJEGTERREIX, dat zij op het oog heeft en waarover wij in het vorig nummer schreven of aan een ander dat evengoed is, dat doet er natuurlijk niet toe. Wij moeten optreden als volk, dat is de zaak. Vreedzaam overleg. Kort geleden heeft de Minister van Openbare Werken in Frankrijk de gedele geerden van de dertig vereenigingen van den post-, telegraaf- en telephoondienst uitgenoodigd tot een samenkomst, waarin hun de gelegenheid werd gegeven, hunne wenschen in tegenwoordigheid van de directeuren der verschillende diensten uiteen te zetten. Daarbij kwam ook het program van verbeteringen van den minister ter sprake. De beraadslagingen kenmerkten zich door een hartelijken toon. De minister zeide enkele door de beambten voorgestelde wijzigingen in overweging te zullen nemen. Na de samenkomst in den morgen bood minister Millerand allen ter vergadering aanwezig, een dejeuner aan. Het ging hierbij hoogst ongedwongen toe. Zoo had mevrouw Millerand aan hare rechterzijde den gede legeerde van het ondergeschikte personeel en rechts van den minister was een telephoonjuffrouw gezeten. Verder wisselden de hopge ambtenaren af met hunne onder geschikten. Millerand stelt zich van dit vreedzaam overleg goede uitkomsten voor. Overwegende dat ook bij ons zoowel ge noemd personeel als dat van den spoorweg dienst veel wenschen hebben, zou er, naar onze meening, alle aanleiding voor minister Eegout bestaan in deze het voorbeeld van zijn Franschen collega te volgen. Moge de minister toch bedenken dat al dat offieieele gedoe afstoot en groote ver wijdering te weeg brengt. G. (Ingezonden.) De zoogenaamde Katholieke Sociale Actie in Nederland in haar strijd tegen de Leer der Katholieke Kerk. I. Het kardinale punt. Het bewijs, dat onze zoogenaamde Katho lieke Sociale Actie in openbare en duidelijke tegenspraak is met de Leer onzer H. Kerk is zeer gemakkelijk te leveren, sedert die Actie door haar vlugschrift het oprichten van spaarbanken by al onze Katholieke in stellingen ging aanprijzen en aanmoedigen als een middel tot volksopvoeding bij uit nemendheid. Daardoor werd openlijk uiting gegeven aan de bekende meening harer voormannen, dat namelijk of wel de leer der Kerk over geld, eigendom, woeker en wat er mede samenhangt, verouderd is, of tenminste uitgelegd moet worden volgens Pésch en Cathrein, die van de duidelijke en klare leer der Katholieke Kerk een slecht ver taald woordenspel hebben gemaakt. Want al moge men zich uitputten in het opsporen van redenen, waarom de Kerk on danks hare uitdrukkelijke leer in de negen tiende eeuw het algemeen aannemen van den gebruikelüken intrest ging dulden, ook waar geen sprake van schadevergoeding kon zijn; het beginsel zelf had men onge rept moeten laten; nimmer had men de meening mogen verkondigen, dat er enkel door het uitzetten en uitleenen van geld in onze dagen eenig recht op rente kon ont staan, nimmer had men van eene huur van geld magen spreken. Zoo werd dan in Ne derland de ketterij van Molinaeus openlijk gehuldigd en wel vooral door die instelling. die zich krachtens haar naam het herstel van de Katholieke leer op sociaal en eco nomisch gebied ten doel had gesteld. Ja nog erger. Had zich de Actie bepaald tot het aanmoedigen van het oprichten van /<?«/(banken, er zou geen reden bestaan om haar van afwijking van de Katholieke leer te beschuldigen. Immers het streven om aan menschen, die er behoefte aan hebben zoo yoordeelig mogelijk geld te leenen, is niet in strijd met de Leer der Katholieke Kerk, maar hel streven der spaarbanken is hier aan juist tegenovergesteld; immers zij streven naar eene winst, die zoo hoog mogelijk moet zijn, terwijl het kapitaal veilig moet worden belegd. En niet alleen worden door de Kath. Soc. Actie de spaarbanken aanbevolen als een middel om tijdelijk het bespaarde geld van het volk te bewaren, maar het sparen van geld en het kweeken van rente met dat geld wordt openlijk door haar aangemoedigd. Scholen en patronaten, drankbestrijders- en werklieden-vereenigingen, alle Katholieke instellingen werden door haar aangespoord o ra mee te helpen ten einde aan het volk wijs te maken, dat het opsparen van geld en het kweeken van rente uit en met en door dat geld eene deugd is. Het wordt zelfs als een sociaal opvoedingsmiddel aangepre zen bij uitnemendheid. Terwijl eene andere Vereeniging de oor zaak der sociale in te groote toename der bevolking ziet en daarom middelen aan prijst, die wij katholieken in strijd achten met de natuur; schijnt de Katholieke Sociale Actie de oorzaak der sociale ellende niet zoozeer in de te ongelijke verdeeling der goederen, maar vooral in het gebrek aan geld te zoeken en beveelt zij daarom aan om zoo algemeen mogelijk geld te gaan fokken pp eene wijze, die volgens de uit drukkelijke leer der Katholieke Kerk onrechtvaardig en eveneens tegen de natuur der dingen is. E a daarbij gaat zij groot pp den Katholieken naam en pronkt zij niet enkel met de koninklijke goedkeuring. De mug van een onschuldig koekloterijtje of van een verknoopt appeltje of lek?kernijtje wordt angstig gezift, maar de kameel van den woeker wordt doorgeslikt en daarbij behangt men zich met den mantel van de christelijke rechtvaardigheid en liefde en met vrome spreuken over het geheele lichaam. En toch is datgene, wat de zoogenaamde Katholieke Sociale Actie als deugd aanbe veelt volgens de uitdrukkelijke leer der Katholieke Kerk eene misdaad tegen de natuur. En toch is volgens de leer der staathuis houdkundigen, die aan de leer der Kerk vasthouden en op wie, zooals Weisz zoo juist zegt, alleen bij de oplossing der sociale kwestie kan gerekend worden, datgene wat de Katholieke Sociale Actie in Nederland tot herstel als een geneesmiddel aanbeveelt, de kiem en de kapitale en kardinale oor zaak van het sociaal bederf. En toch is datgene wat door en namens de Katholieke Sociale Actie aan de jeugd wordt aangeleerd als deugd volgens de leer van Sint Thomas en van alle kerkleeraars en theologen van naam een grove onrecht vaardigheid. Het handjevol Duitsche Jezuiten en Haarlemsche theologen, die van de leer der Kerk afweken, komt daarbij niet in aanmerking. Maar 't is hier niet de hoofdzaak of en waarom en in hoeverre er bij het leenen en uitzetten van geld interest mag worden aangenomen. Nu eenmaal het bederf alge meen en overal is doorgedrongen, kan men zich wellicht beroepen op het grondbeginsel, dat tot het onmogelijke niemand verplicht is. Van veel meer belang is het evenwel de vraag te stellen, of er op datgene, wat men onder kapitaalrente in engeren zin verstaat (dat wil zeggen op rente uit geld, uit loi, fuDgibel, fluctueerend kapitaal) volgens de Katholieke leer eenig recht bestaat. Zij die aan de leer der Katholieke Kerk, gelijk wij, vasthouden, schromen niet te zeggen, dat de sociaal-democraten in hun bestrijding der kapitaalrente en hun waardeleer in hoofdzaak gelijk hebben. Wij houden even wel in beginsel vast aan de doelmatigheid van het privaatbezit en aan de rechtmatig heid van de grondrente en van de ondernemingswiost. Met dat al komen wij ook op het terrein der praktische economie en der politiek zeer dicht bij de gematigde sociaal-demokraten; zoo dicht zelfs, dat mij eens een professor der theologie verklaarde, dat hij bang was voor de leer der ouden, omdat men do ar haar te aanvaarden noodzakelijkerwijs zeer dicht bij de rooden komen moest. Waarlijk, 't is toch wel het toppunt van dwaasheid om uit vrees voor de sociaal-demokraten de leer der Katholieke Kerk over boord te werpen. In zijn Studiën in der romanisch-kanonistischen Wirtschafts und Rechtslehre" had de liberaal dr. Wilhelm Endemann reeds voor jaren gewaarschuwd voor einen Socialismus geübt durch die kirchliche Ge wal t" onder den invloed der woekerleer. Ein Autor," zoo zegt hij, der die Wahrheit der alten L3hren und damit, da es sich urn einen so beraus wichtigen Einflusz auf das Staats-und Volksleben handelt, das In teresse der Kirche vertritt, behauptet zugleich das wahre Interesse des Volks zu vertreten. Ihm stehtfest, dasz das ganze sociale Elend der Gegenwart nur dem Bruch mit den Geboten der Kirche zu verdanken ist." En toen in Nederland en met name in het bisdom Haarlem, de afwijking van de katholieke leer onder de theologen hoogst bedenkelijk was geworden, daagde niemand minder dan professor Bolland op om de leer der Kerk te verkondigen en te beweren, dat de katholieken krachtens hunne beginselen zeer dicht bij de sociaal-demokraten be hooren te staan en dat de leer der nieuwere theologen in tegenstelling is met de aloude leer der Kerk. Dat de professor dezen dienst niet uit vriendschap jegens de katholieke Kerk be wees, behoeft geen betoog; maar 't zou er een van groate beteekenis zijn geweest, indien daardoor onze theologen tot studie en nadenken waren aangespoord 1). Helaas dit was maar al te weinig het geval! Tegen professor Bolland trad professor Aengenent in het krijt, in naam om de Kerk te verdedigen, in werkelijkheid om de moderne theologen, welke van de leer af dwaalden, schoon te wasschen van den blaam door professor Bolland op hen gelegd. Hij deed dit op de gebruikelijke manier door namelijk in zijn eerste gedeelte de leer der Kerk te verdedigen en in zijn tweede gedeelte juist het tegenovergestelde. Tegen zijne oppervlakkige beweringen op te komen was, gegeven de toestanden in de katholieke pers ten onzent, toen eene on mogelijkheid, en als dan diezelfde professor Aengenent adviseur werd van de Kath. SDC. Actie stond het te vreezen, dat de kapi talistische stroomingen het aldaar zouden winnen; te meer daar de kapitalistische grondstellingen openlijk door mannen als Kooien en Wijnbergen werden verdedigd, terwijl mr. Aalberse in zijn sociaal weekblad alle ernstige polemiek wist af te snijden en daardoor verhinderde, dat de katholieke beginselen op sociaal en economisch terrein van uit het buitenland in Nederland door drongen. Zoo is het dan zoover gekomen, dat de onfeilbare en onveranderlijke leer der Katholieke Kerk voor de theologen der Kath. Soc. Actie in Nederland een ergernis en voor hare advokaten een dwaasheid geworden is. PEREGRTXUS. 1) Het feit, dat het eau uitdrukkelijk leerstuk is van het katholiek geloof, dat alle winst ter wille van eene geleende som woekerachtig en ongeoorloofd is, kan moeilijk ont kend worden, en ook de zoo voorzichtige Weisz zegt in het 22jte hoofdstuk zjjner Sociale Frage: Eins glauben wir jedcch mit aller Sicherheit auasprechen zn dürfen, dies namlich, dasz die ganze Vergangenheit ihre Lehre vom Zins als een Dogma sowohl der Oflanbarung als des Naturrechtes und als eine gemeineame Grnndbestimmung aller Rechte betrachtete." Bestrijiers ran wettflyte wiikehMtiflE, Een der voornaamste argumenten voor een wettelijke regeling der winkelsluiting is: dat een enkel man of firma een vrijwillige regeling kan doen mislukken. Nu bestaat er in ona land een Nationaal Comitétot verweer tegen een wettelijk te bepalen sluitingsuur, om de vrijheid der winkeliers hoog te houden ! Dat comitéheeft, natuurlijk, ook een orgaan. Het heet: Ons Recht. En nu knip ik voor de aardigheid uit het nummer van 15 Juli (als raadslid heb ik de bénéfice dit blad gratis te krijgen en men ziet dat 't aan mij besteed is) dit stukje: Geen Negenuursluiting. De door winkeliers in manufacturen, heeren- en damesconfectie en aanverwante artikelen te Haarlem voorbereide negen uur-sluiting in Juli en Augustus, kan niet doorgaan, daar een der grootste winkeliers in manufacturen enz., niet bereid was, mede te doen en meerdere onderteekenaars slechts mede wilden werken onder voorbehoud, dat bedoelde firma ook te 9 uur zou sluiten." Het is, moet ik zeggen, toch maar een prettig soort van vrijheid, die deze heeren voorstaan, waarbij een man de vrijheid van beweging en sluiting van alle andere col lega's belemmeren kan. In Engeland is juist de Ver. tot bewerking van vroege sluiting langs den vrijwilligen weg door de ervaring met die vrijwilligheid er toe gekomen aan te dringen op een wettelijke regeling. Als de lezers van Ons Recht nog een paar van die ervaringen als deze Haarlemsche onder d' oogen krijgen, gaan ze misschien ook wat anders over de gezegende vrijheid en vrijwilligheid denken. L. S.