-t1739 DE AMSTERDAMMER WEEEBLAD VOOR NEDERLAND Qtt nuuner berat een Mr. H. I3. L. "W l htSSHETGK Uitgeven: VAN HOLKEMA ft WARENDORF, Keizersgracht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staattblad No. 124). per 3 maanden ...... f l J50, fr. p. post / 1.65 ?0» !»*? p«f jaar, btf vooruitbetaling, ..... . » mail, 10. Nummer» aan de Kiosken Tefkrjfcbaar 0.121/» Zondag 14 Augustus Advertentiën ran 1?5 regels f 1.25, elke regel meer f OJ8 Advertentiën op de finantieele- en kunstpagina per regel ..... <X30 Reclames per regel , 0.40 IHHOUD: VERRE EN VAN NABIJ: De MidjUnatandsbond (Ingezonden), door J. Knopjm W.Kzn. Brieven nit het Zuiden. Srntalen hebben de halve wereld. 80C. AANGELEGENHEDEN : Da zoogenaamde JCataolieke Sociale Actie in Nederlani in haar afrijd tegen het Katholieke geloof, III, 4oor .Paregrlnaa. FEUILLETON: Het Peftret. Naar het Engelsen, vaa Jerome K. Jarane. KUNST EN LETTEREN: Henri ?na Boovan, Tropenwee. beoordeeld door Xcaws Coenen. VROüWENXUBRIEK: Jfox Biet geijkte Vrouwenberoepen, I, door Anna Polak. ALLERLEI, door Allegra. Bït DE NATUUR, door E. Hei mans. Beierland in de a aanvang der XXrte Eeuw, met afb., door v. d. E. Brussel. Opmer kingen, I, door Flasschaert. Japansche JCwut, door W. Steenhoff. Is rechts hou4&a en rechts uitwijken logisch? door E..H. ]>. Retrospectieve Tentoonstelling ran het Boek wezen, (slot), door J. H. Bössing. Feiten en Fantasiën, door St. Fait en Van T*jt. Uit de Oude Doos, door C. Caarivari. - INGEZONDEN. FINANCIEELE EN O ECONOMISCHE KRONIEK, door 7. d. M. en V. d. 8. SCSET3JE. 8CaAAK3PEL, DiMRUBRIEK. A.DYERTENTIEN. MiiiiiiiimiiiiiiiiiiiMimiiiiitiimiiiiinmiiiiiiiiiiMiiii De Middenstandsbond. (Ingezonden). Niemand kan de geschiedenis schrijven TUI zijn tijd, want de tijdgenoot vermag alechts te patten uit de officieele beschei den, uit de couranten en eigen herinne ring., De gewisselde diplomatieke stukken, de trucs, de sluik wegen en wat dies meer, cq blijven hem vreemd. Eerst een later geslacht diept ze op, bestudeert ze onbe vooroordeeld en verbaast zich dat het wezen Y«n hetgeen hij aan 't licht wil brengen, zoo hemelsbreed moet verschillen met den schijn, waarmede de tijdgenoot zich heeft laten begoochelen. . Want de tydgenoot leeft globaal ge nomen in een toestand van suggestie, die meerendeels logen is en bedrog. Hij ziet de dingen door het kleurglas, dat hem door sluwe lieden wordt voorge houden, hij volgt de lijnen, die zij hem aanwijzen, en,vormt zich alzoo het beeld, dat zg wenschelijk achten; hij neemt de onderlinge ophemeling en aftakeling aan voor goede munt, zoodra hij ze slechts eenige malen heeft gehoord, en vergeet, door de cchoone kleuren der vlag die de lijkkist dekt, de tekortkomingen van den doode, die met pomp and splendor" wórdt ten grave geleid. Maar er is gradueel verschil tusschen Buggeetie en suggestie. Vulgair gespro ken : ze ligt er meer of minder dik op, en ze kleeft te vaster naarmate zij ouder ia. De clericale overheerschingstendenz wordt stevig bedekt door het eeuwenoud zeer deugdelijke vernis van Geloof en Goede Werken, doch de Middenstands bond is slechts los omfladderd door de humbuggiaansche lappen van zelfverheerIqking en onderlinge ophemeling, wat maakt, dat het zelfs den tijdgenoot is ver gund het kleine wezen te ontwaren, dat zich onder al dat fraais poogt te ver mommen. De Middenstandsbond heeft nog geen geschiedenis, hij verkeert nog in de voor historische periode, gelijk eenmaal de vüegmachine, toen deze nog slechts met groot geraas der motoren over de vlakte rende, maar zich nog niet vermocht te verheffen in de reine luchten daarboven. Binnen deze vergelijking ligt opgesloten groote bewondering. De vliegmachine ik denk aan den Middenstandsbond was in zekere mate bewonderenswaardig, *n de ontwerper is een man van talent. "Wat echter iedereen in hem betreuren moet is de halsstarrigheid, waarmede hij volhoudt, dat zijn m ichiae werkelij k vliegt, en 't feit dat hij iedereen die het tegen deel beweert op grof heden onthaalt; dat hij alle knappe technici van zich ver vreemdt nit vrees, dat zij zijne machine zouden kunnen doen vliegen, en daardoor zijn roem overschaduwen,... De mensch is wat aanleg en omstan digheden van hem hebben gemaakt; voor den wijsgeer valt niemand te laken. HU bestudeert en wijst de oorzaken aan. Ten epyt van wie dit onaangenaam vindt! Groote mannen moeten het zich trouwens immer laten welgevallen, dat zij worden ostleed tot op de roerselen hunner ziel; dat die roerselen, als met een pincet worden opgelicht, en dat den volke wordt verkondigd: ziedaar de roerselen: ontem bare eerzucht, onbeteugelbare autocratie: Of iets beters. Groote mannen! En wie voor groote mannen worden gehouden door anderen en... door zichzelven wordt beweerd. De Middenstandsbond, dat is de heer J. S. Meuwsen", zoo is het geweest. Thans bestaan de heer Meuwsen en de Bond nog bij de gratie van de RoomschKatholieke groep in de Midden stands beweging. Geen ander dan de autocracratisch aangelegde Christelijk-Historische heer Meuwsen zou zoo goed het cement kunnen zijn, dat de hiërarchische groep verbindt aan de neutrale groep. Maar hierin schuilt een treurspel! Ge steld dat de heer Meuwsen geneigd ware van de autocratie een republiek te maken, als waartoe hij inden laatsten tij d voort durend wordt aangepord, zoo verloor hij terstond den steun van dr. Nou wens en mr. Aalberse, d. w. z. van al de van modernisme vrije katholieke middenstan ders in Nederland. Dat de heer Meuwsen dit gevoelt en zijn positie in de hand weet van de nietneutrale bewindhebbers, bleek duidelijk op het 7de congres uit de zeer bijzondere attenties, welke hij aan de heeren Aal berse en Nou wens bewees, hoewel het zijn vertrouwelingen is bekend, hoedanig zijne meening is over de veroverende taktiek van deze heeren. Ach, Pius X is niet de eenige Paus, die den generaal der Jezuïeten boven zich heeft! Men meene echter niet, dat de heer Meuwsen het eenige koppelteeken is tusschen de neutrale en de katholieke groep. Toen de middenstandsbeweging was ontstaan, heeft Rome daarin terstond een terrein gezien voor Katholieke Actie. In deze Beweging drie jaar later: in den Bond kon Rome een zuurdeeg zijn en in een voordeelige positie geraken tegenover de Regeering, terwijl omge keerd haar, de wereldmachtige, hier niemand deren kon. Zij organiseerde hare schaapkens afzonderlijk, maar stond haren afdeelingen toe zich aan te sluiten bij den Bond en aan hare statuten een zoodanigen glimp van neutraliteit te geven, dat zij in de termen vielen om van de regeering subsidie te ontvangen. Het ging Rome echter hierbij niet naar wensch, want een geweldig groot aantal katholieke middenstanders zijn lid geworden en gebleven der neutrale vereenigingen. In den laatsten tijd is Rome een stap verder gegaan. Zij heeft hare vereeni gingen onder gebracht in een afzonder lijken, een R.-K. Middenstandsbond. De katholieke vereenigingen zullen nu uit den Officieelen Middenstandsbond treden, en de R.-K.-Middenstandsbond, als geheel, zal zich bij den Officieelen Bond aan sluiten. De band wordt derhalve losser en de heer Meuwsen zal zijn gevoelens nog meer geweld aan moeten doen, wil hij de machtige beheerscher blijven schijnen van de pompeuze, zoo machtig geprezen, doch, helaas an sich zoo in-broze nationale middenstands-organisatie. Het valt nu zeer gemakkelijk te voor spellen wat gebeuren zal. De coalitieregeering zal nog wel eenige j aren aan blijven. Geen vijf jaren zal het duren dat de R. K. Middenstandsbond zioh van den officieelen Bond zal hebben losge maakt, verzekerd als hij zijn kan, dat de regeering voortaan beide Bonden op een voet van volkomen gelijkheid zal behandelen, zoo ze niet nog verder gaat en uit politieke overwegingen van den R. K. bond, zij het ook heimelijk haar troetelkind maakt. Nog op eene andere zaak dient hier de aandacht te worden gevestigd. Bij de oprichting van den Middenstandsbond is vooropgesteld, dat de Bond zich geheel vrij zou houden van godsdienstige en politieke vraagstukken. Van neutrale zijde werd dit eerlijk bedoeld en nage komen, maar de andere partij ging on gestoord voort heimelijk kerkelijke poli tiek te drijven en noodigde de neutralen uit voor staat, provincie en gemeente op hare candidaten te stemmen, omdat ze zulke erkende middens tandsmannen waren. Hare tegenpartij kon daar niets tegen doen, gebonden als zij was, door het verbod om door politieke betoogen iemand te ergeren of te ontstemmen! Terwijl de katholieke vakbladen poli tiek en godsdienst vrijuit kunnen be spreken, moeten de neutrale vakbladen over alles zwijgen, d. w. z. aan hun tegenstanders het veld geheel vrij laten. Wij kunnen thans de vraag stellen of het voor het materieel en ethisch welzijn van den noodlijdenden neutralen midden stand beter is, met opoffering van fierheid en beginselen, den schijn van eenheid te bewaren door den Bond onder hi rarchisch-autocratisch regime te laten voortdommelen, dan wel dat beide groepen ieder hun eigen weg volgen en de neu trale groep alzoo de vrijheid herkrijgt om in democratische richting voort te gaan? Ik aarzel geen oogenblik de laatste vraag bevestigend te beantwoorden. Hoe kan er ooit sprake zijn van een gemeentchapsleven van allen voor allen, hoe kan er ooit belangstelling en lust tot meedoen bestaan bij den enkeling onder een voorwereldlijk regeerstelsel als dat van den Bond, waarin alles van bovenaf geschonken aalmoes is? Aalmoes van het Bondsbestuur, welks meerderheid den heer Meuwsen door dik en dun volgt, aalmoes van de Regeering die in een aanhankeljjken Middenstand een steun meent te zullen vinden bij de stembus ? Hoe kan er ooit sprake zijn van een middenstandsbeweging, als voor den Bond niemand een hand uitsteekt dan de heer Meuwsen en ieder, die dit zou pogen, wordt geacht zich aan insubordinatie schuldig te maken P De Middenstander, den heer Meeuwsen verheerlijkende, sprak onlangs van zijn wel wat eigenmachtige, streng vader lijke leiding". Ligt in deze als lofspraak bedoelde woorden niet de veroordeeling van een régime, dat misschien goed zou werken in een weeshuis, maar dat voor zelfdenkende, welonderwezen, in winkel en werkplaats zoo pientere middenstan ders eene beleediging moest zijn? De bij den Bond aangesloten vereeni gingen zijn alle kleine republieken, die op parlementaire wijze hunne belangen behartigen, maar de Bond, waarin zij hare collectieve eenheid moeten vinden, is aan hiërarchisch-autocratisch gebied als wijlen de Kerkelijke Staat! . Eens per jaar doet de Bond een paar dagen republikeinsch: de Congresdagen. De dan gewrochte moties en concluaiën zijn voortbrengselen van debat. Een jaar lang zijl ze voorbereid, een jaar later weer vergeton. Aan ernst van behan deling laten ze niets te wengchen over, maar een impuls tot handelen zijn ze, noch voor den ei keling, noch voor de vereenigingen, ooit gebleken. Het vele en het goede middenstandswerk wordt gewrocht in de vereeni gingen ; maar in redevoeringen en ge schriften, wordt al dit goede werk, met eigenaardige vrijmoedigheid, door den Bondsvoorzitter gebracht op den staat van dienst van den Bond. De secretaris van den Bond echter, de heer Nieuwenhuyzen, is meer oprecht en somt al de groote daden van den Bond op in het Jaarverslag. Laat ons even zien, welke die daden zijn geweest in het jaar 1909-10. Het boekje is 13 blz. groot. Blz. l?4 bevat mëdedeelingen van huishoudelijke n aard. Blz. 5 tot 8 handelt over het congres van 1909: Contante betaling en credietwezen. Dan volgen onderwerpen in vorige verslagen reeds behandeld. Eerst onderaan blz. 11 begint het eigenlijke verslag van 'tgeen in 1909-10 door den Bond is verricht. lo. Er is een prijsvraag uitgeschreven over de volgende kwestie: Welke maat regelen kan een winkelier treffen of een klein-industrieel nemen om te zorgen, dat na zyn overlijden zijn zaak of bedrijf ongehinderd door zijn vrouw (of kinderen) kan worden voortgezet. 2o. Mededeeling dat de Octrooi wet is aangenomen. 3o. Mededeeling dat van de voorlich tingsdienst een ruim gebruik is gemaakt en begonnen is aan een ontwerp tot het verbeteren en invoeren van de ge legenheid tot het verkrijgen van informatiën over het geheele land en het incasseeren van dubieuze vorderingen. 4o. Te kennen gegeven is aan den Minister van Landbouw, dat het wensche lijk is z. g. n. zelf-registreerende weeg schalen te controleeren. 5o. Aan de Hanze van het Bisdom 's Hertogenbosch is gevraagd, wat de Bond zal kunnen doen om te ver krijgen de afschaffing van het weggeld in Noordbrabant. Met de voorbereiding van het Congres over de oneerlijke concurrentie is dit de vrucht van een geheel jaar arbeiden s. Dat is nu de glorieuze Middenstands bond, die de pretentie heeft den Midden stand te verzekeren de plaats, die hem in de Maatichappij rechtmatig toekomt". Zou het niet heilzaam zijn indien deze aalmoesjes ran bovenaf plaats maakten voor energiek zelfverwerven van onderop ? Stelt, dat de middenstander, de enke ling, mee mocht doen in den Bond, in den Bond belang stelde, er trots op was soldaat te zijn in het machtige, alles over winnende middenstandsleger, zou hij dan D iet met vreugde per jaar 50 ets. contributie betalen als bondspenning"? De Bond had dan te beschikken, zeggen we over 150.000 gld. Hij zou uitgezonderd voor wetgeving de regeering geheel kunnen missen, de zwakken kunnen steunen, allerlei ander goeds tot stand brengen p.m. de vereenigingen kunnen bijstaan in het wegwerken van prijsbedervers, of liever in het voorkomen dat dezen zouden opduiken, gelijk de Londensche kruideniers dit reeds langen tijd doen ? Zou door het op laatstgenoemde wijze strijden voor Standaardloon in Nerihg en Bedrijf, de positie van den kleinen ondernemer niet beter worden verzekerd dan door een steeds aam groeienden berg van Congres-moties en Congres-conclusiën ? Stelt, dat de ceremoniëele oratorische congressen vervangen werden door een parlementaire week", waarin naar aan leiding van uit den middenstand zelf ingekomen voorstellen jaarlijks het ,,Plan van Actie'' werd vastgesteld, zou dan het jaarverslag niet vermelden heilrijke daden, den zelfbewusten, zelfverwervenden middenstand waardig? Welnu, aan al dit goede wordt in den weg gestaan door het hi rarchisch-autocratische régime, dat gehandhaafd blijft om der wille van een heerzuchtig mensch en om bijeen te houden wat desondanks weldra gescheiden zal zijn. Wat zal aan deze, democratische, winst tegenover staan ? Zal al wat RoomschKatholiek is, uit de neutrale vereeni gingen treden en zich aansluiten bij de Katholieke middenstands actie ? Geen denken aan! Dat onlangs in het Roomsch-Katholieke Maastricht, voorde Proyitciale Staten, een Vrijzinnig-Demo cratisch Protestant in herstemming kon komen met een Roomsch-Katholiek, be wijst wel, hoe men in't algemeen, vooral onder de intellectueel ontwikkelden, het kerkelijk drijven in wereldeche aange legenheden moede wordt. Maar in het bijzonder, en wel in Nering en Bedrijf, moet men nog in sterkere mate zijn tegen kerkelijk exclusivisme; want dit tast de broodwinning aan. De niet-fanatieke Katholiek, die van alle gezindten leven moet, en in de neutrale vereenigingen vrij en aangenaam met anderen kan samenwerken, zal zich wel tweemaal bedenken alvorens hij zich tegenover andersdenkenden een cachet van onverdraagzaamheid geeft. In wijlen De Hanzebode klaagde Dr. Nouwens steen en been, dat over 't geheel zelfs de Noord-Brabantsche middenstand hem zoo weinig een gewillig oor leende. Toch maar slechts tijdelijk zou een groot verlies te boeken zijn. In het Katholieke kamp wordt elk talent ge waardeerd, met zorg gekweekt en aan gemoedigd. Op deze wyze zijn thans daar en in den Bond eminente persoon lijkheden gekomen, wier adviezen op de congressen meestal den doorslag geven. Ook thans weer, op het 7e congrea, was, en naar verdienste, het succes aan de zijde van de Leo-vereeniging en Mr. Aalberse. Maar aan de neutrale zijde staat bijna alleen de eigenmachtige, streng vader lijke" heer Meuwsen, wiens ideaal moet zijn een stipt gehoorzame kinderschaar, en ? die inderdaad de niet-gehoorzame zonen hardhandig buiten de deur poogt te zetten. Een enkel voorbeeld. Eenige maanden geleden bood ik aan de redactie van ons Bondsorgaan een artikel aan, waarin ik, constateerende dat in den middenstand de groot-kapitalistische groep, de kleinkapitalistische groep van de baan schuift, het betreurde, dat in zoovele vak- en andere vereenigingen de besturen worden bezet door lieder, die, in hun zaken, bij het verdwijnen van de kleine onder nemers voordeel habben, door lieden, die vierkant tegen de bestaansreden der organisatie in hun best doen de winst van velen in de zakken van weinigen te brengen." Zulk een artikel te durven aanbieden was den strengvaderlijken heer Meuwsen te kras. Niet in drift, maar eerst na eenige dagen, liet hij het volgende drukken in het Bondsorgaan: J. K. te A. Uw stuk als strijdende met de waarheid, kan niet geplaatst worden. Wij raden U aan, als schrijver over Middenstand-vraagstukken, Uw pensioen aan te vragen, en de daardoor vrijkomende uren aan het behartigen van Uw zaken te besteden. En de Middenstand n Uw zaken zullen daar wel bij varen''. Deze afsnauwing van iemand, die aan het Bondsorgaan reeds zoo menig artikel geleverd had, wekte allerwegen groote verontwaardiging. Ik ontving tal van brieven van sympathie, zelfs van een paar leden uit het hoofdbestuur deze snoodaards zjjn er toen uitgewerkt. In plaats van zijne verontschuldigingen aan te bieden, liet de heer Meuwsen de afsnauwing sanctionneeren, eerst door dp commissie van redactie, later door het Bondsbestuur, door de berucht geworden motie van Utrecht. En toen ook dit niets hielp vroeg hij onlangs van het Congres tegen mij een vonnis van uit banning. Toen het Congres dit weigerde te geven, riep de heer Meuwsen * N. B. zonder eerst ruggespraak te hebben gehouden: Daar neemt het bestuur geen genoegen meel'' De vergadering gaf den heer Meuwsen echter een schitte rend fiasco. Het bevel tot vonnissen werd niét opgevolgd. Van de bestuurstafel kwam geen enkel woord van verzet tegen dit eigenmachtig optreden van den Bondsvoorzitter!1.! Ik ben den heer Meuwsen veel dank verschuldigd; door zijn beleidloos op? treden tegen mij, heeft hij voor mijne ideeën en voor het blad, waarvan ik redacteur ben, een reuzen-reclame ge maakt Ik geef dit verhaal dan ook niet als een beklag, maar als het type van een tiranniek persoonlijk régime, dat door het bondsbestuur wordt aan? vaard, doch in de 20ste eeuw zich on mogelijk zal kunnen handhaven. De tijd zal komen, dat de heer Meuwsen zal staan: als een handwijzer aan een weg, die niet meer betreden wordt! Op het Congres heb ik gezegd: Ik wensch hem niet weg te werken, maar te louteren!" En toen lachte de heer Meuwsen!... Ik vrees echter, dat de autocratie te diep bij hem is ingeworteld, 't Zou zoo tragisch zijn, want de Middenstand heeft groote verplichting aan hem en hij zelf mag met fierheid terug zien op een ver wijderd verleden, toen hij allen alles mocht zijn. Deze middenstandsbeweging is een deel van een wereldbeschouwing, die, over Namen, eindelijk ook ons land heeft be reikt en toen krachtig werd aangegrepen door den Nederlandschen kapitein van de schutterij Meuwsen. Zich aanpassende aan 's mans militaire tendenzen is men terstond gaan spreken van een middenstandsleger, maar dit was een oDJuiste titulatuur. Een bende was het, een horde. Maar de kapitein bracht er wat orde in en liet de middenstanders exerceeren naar zyn absoluten wil. Destijds was dit een geluk, en wij, die hem onzen generaal noemden, vertolkten door dat woord onze rechtmatige dank baarheid. Groot organisatorisch talent, als hjj ip, organiseerde hij daarna, en thans nog, den troep in ... vakvereenigingen. Maar, helaas, niet beseffende dat vakvereeni gingen geen regimenten zijn, heeft hij getracht de drilmeester te b l ij v e n tot op dezen dag. Ik zou hem dit zoo gaarne vergeven indien hij het thans nog inzag: heden, nu het op het nippertje af nog tijd is! Want dit moge hij weten: Om hem zal de zon niet stil staan, maar de stroom zal over hem heen gaan. En wat hij dan grove ondankbaarheid scheldt, zal de muze der Historie te boek stellen als winst voor een toekomst, waarin de middenstand welvarend en krachtig zal zijn, en fier OP EIGEN KUNNEN! De Middenstandsbond wat is hij? Is hij een schitterend wolkenlandschap, dat aan wie het nadert een kille nevel blijkt te zijn ? Of is hij een geraasmakende tweedekker, die niet stijgen kan door dat een der beide dekken hem te zwaar maakt ? Ik geloof: het laatste. Welnu, gij eminente constructeur, maak er dan, kort en goed, 'n ^ndekker van. Gij hebt ons tien jaar lang beloofd den Middenstand te zullen opheffen. Welnu, doe dat dan, of ga heen, opdat hij zelf zich kunne verheffen! A m s t. J. KNOPPEKS W.Kzjf. Brieven uit het Zuiden. * * * LIMBURG. Wie zich bemoeit met de sociale toestan den van Limburg, wordt altijd uiterst treu rig getroffen door de buitengewoon hooge kindersterfte, die daar voorkomt. Alleen maar lezende de opgave van den Burgerlijken Stand van Maastricht zal men daar telkens vinden, ah in de laatste week: Geboren 9 jongens, 7 meifjes, en Overleden (beneden de 16 jaren) 9 jongens en 12 meisje*.