No. 1729 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Brussel. Aan Th. van HoyUma. Er zijn verschillende opmerkingen te maken naar aanleiding van de Brnsselsche tentoon stelling; zoowel naar aanleiding van de -handelstentoonstelling als ten opsichte van ?die van de schilderijen. Wat ia een handelatentoonstelling? Het ia feitelijk niets dan een groote uitstal-kast, waar verschillende naties verscheidene voortbrengsels laten zien met <de hoop op verkoop, en met den wensen tot het vermeerderen van den af zet. H et telkens opnieiw gehouden worden van deze tentoon stellingen bewijst dat ze noodig zijn en eigenaardig U het te conatateeren dat ze, ongeveer, gelijken op de oude jaarmarkten; want eren als daar, zij B hier ook allerlei Afleidingen en gulle feestelijkheden te vinden. Maar ik mocht deze uiting bezien van een aestheiisch standpunt. Er zgn dan allerlei eigenaardige feiten. Zelden wordt er aan den eisch voldaan dat het een reusachtige uitstal kast is; meer zelden dat de uitstalkast bezien ?wierd met de oogen van den kunstenaar en :gebonwd met de macht van den scheppenden maker. Allerlei oorzaak ia daartegen. De grootste ia wel dat niet een enkel architect het geheel in handen heeft en dat de ver;schillende architecten, die er zgn, der con structie en der rechtmatige constructie geweld aandoen. Wanneer er n architect was van begaafdheid, dan mocht zulk een groot ?complex, in n karakter gebouwd zynde, wellicht eer voldoen aan dt diepe noodzakelijk heid dtr eenheid. Een tentoonstelling is tot na een war- winkel van stijlen, een kermis van onechtheid. Het verbandlooze heerscht «r. Niet alleen is alles er schgn wat juist vastheid zon moeten wezen, maar alles wat schijn is, kon door de noodzakelijkheid van ?én geest zeker toch tot een vast iet a ge worden zgn, dat den scherpen kgker door de rijke volnmenon t wikkeling behaagde, die, zg het tot een tgdelgken rgkdom, toch tot ten k wikkens rollen rgkdom op en openb'.oeide. Het schijnt mg dan ook opnieuw door wat ik te Brussel zag toe, dat ten eerste bg een nieuwen bouw van een dergelgke uitstalkast n ,bou w-meester het geheel beheere, en dat a bouwmeester uitsluitend zijn meeningen en zijn ktmsteigenschappen er nite. B. Veronderstellende dat dit het geval is, dunkt mg dat de voornaamste druk gelegd moet worden op het wezen van de tentoon stelling: uitstalkast of uitstallingshall. Dit dwingt tot allerlei. Dit dwingt tot het schep pen van nieu ve vormen of nieu «e samen stellingen van vormen. Het zal het meest tot nieuwe dingen een aanleiding zgn omdat het ?voor oogen brengen van jznlke reusachtige machines etc. in vroegeren tijd niet voor kwam, om bekende redenen. Wordt sterk en scherp gepast op wat moet, dan zullen de ?ongerijmdheden van huizen die van buiten, in hun opbouw, gegeven zgn met de verdee ling in verdiepingen, van binnen niet hol zgn als een hal ; er zal geen tegenspraak zgn tusscben binnen en buiten, en een andere ?onechtheid zal vermeden worden. Want zeer .goed zijn zeker tentoonstellingen te zien als kermissen van onechtheid, maar zoo ge zoo danig wilt zien, geef ze dan in hun barokken echgo. Maak ze dan komisch met de grillen ?der phantasta of atuip-achtig verwonderlijk met de dwaasheden van de ironie of van de o verprikkeling der aeathetische trekken. Maak ze krom en glanzend als een oester?schelp, of rood en rond als tomaten ; maak ?deuren in het dak en laat vliegmachines over ?den grond gigden ; neem tuitelige gebouwen en vaste, gestolten, waterbogen der fonteinen. Laat een viscb, als bg Breughel, allerlei be vatten, en maak een paard als van Troyen tot een bergplaats voor jonge elephanten. Laat de fiesschen wjjn hoog aan zgden koor den tegen malkanderen kletsen in délucht, en laat een reuzentheepot, vol gekleurd water, zgn stralen doen botsen in groote vaten, metersdiep onder dien pot ge se t, op rolronde draaizieke staven gelegd. Laat een spel van stalen armen uw kant op- en afnnden en ?door malkaar trekken, zooals ik het taaie steken-deeg dat gedaan zag worde a in een ?winkel te Antwerpen (ni ee» tg d wierden Retrospectieve Tentoonstelling van het Boekwezen. (Slot). De Hollandsen- Russische bijbel is wel zeer zeldzaam, en het is verrassend zelfs ?dezen bijbel, van welke slechts drie exem plaren bekend zijn, op de tentoonstelling van het boekwezen te vinden in een der glazen schpuwkasten, liggende te midden van vele in het Hollandsch uitgegeven werken over Moscovië, Tartarye en van die, welke beschrijvingen van reizen er heen, en van land en luiden bevatten. D'oudste werken over Rusland zijn wél in de Hollandsche taal, meestal versierd met cnrieuse prenten. Op een dezer ziet men Czaar Peter in een vorstelijk boekvertrek. De beeltenis van den Amsterdamsehen burgemeester Nicolaas Witsen, den aardrijkskundige, den ontwerper der kostbare kaarten van Tar tarye, den grooten vriend van Czaar Peter ?den Grooten, ontbreekt natuurlijk niet. Dezen voortreffelijken Amsterdamschen bur gervader houdt thans nog de ontwikkelde Rus in eere. In de Evangelische Eerk te Mpscou, eens de Hollandsche Kerk, trok bij het binnenkomen, direct een gedenkteeken m'n aandacht. Nader bijgekomen, zag ik dat het een monument was ter eeuwige memorie aan den Amsterdamschen Burge meester Nicolaas Witsen. Terloops zij gemeld, ?dat ik in die kerk een Hollandsch Doopboek zag uit het begin der 18e eeuw, waaruit bleek, dat b\j den doop ran Hollandsche kinderen soms Czaar Peter zelf en vaak de bekende Lafort tegenwoordig waren. Zoo vele Hollanders vroeger in Moscou woonden, zoo weinigen thans. Geen honderd, zelfs geen vijftig. Wel was er vóór tien jaar een groote Hollandsche bloemhandel van Yan Waveren uit Hillegom, en draagt er een manufactuurwinkel den naam: Amsterdam, en heeten weinig eervol de gewone lichte vrouwen: Gollandski" dat is: Hollandschen". In Petersburg heeft men aan het Newski-Prospect nog een schatrijke Hollandsche kerk, id welke domi nee Pantekoek in het Hollandsch preekt. Er is ook een Hollandsche w\jk, een galerij, waar meestal en sedert een paar eeuwen Hol landsche ingezetenen, uit Yriezeveen, wonen «n er lianen, enz. verkoppen. Czaar Peter bleef na zijn vertrek uit Holer babbelaars" van gemaakt, en laat de chocolade-paleizen als het rad van Parijs, maar met grooter snelheid,' in de ronde draalen. Maak allee, ik herhaal het, grillig in deze tentoonstellingen die eigentlgk schrik wekkende draaimolens zgn, waar het intellect potsierlijk in ronddraait, en ronddraait voor de dik bollige oogen der toekijkers... Een zegt: dan zgn ze echt weer" het ia zoo, mg'n vriend, dan zgn se echt; het onechte is dan onecht, wat wonierljjk ook zoo uitgedrukt kan worden dat gelijk met gelgk gegeven wordt, dus dat het echt is. De kermis is dan de kermis. De kaerels met rare petten en gemaskeradeerd en gemaskerd, zullen n dan zonder verwondering nwerzgds, loten verkoopen op hooge hoeden, te fabriceeren in de Antillen en de hoofdprijs ter waa-de van millioenen franken zal een klein Gondsch kaasje uit Braziliëzgn, te vinden op een boerderij bg den Orinoco. Ik heb altgd gehoopt dat ze zóó de kermis, die de tentoonstelling ook is, zoo eens zonden maken. En er is een vernieuwing die ik u nog won vertellen. Maak voor n keer alles geluidloos. Het is een vernieuwing: de klank- en dreunlooze kermis, de kermis en sonrdine". Het zal tegen Sinterklaas Igken, met het geichnif van voeten in de gladde saeeuw op het asphalt. Verkoog daartoe den toegangsprg>, schenk ieder bezoeker een paar stille pantoffel i en bekleed het heele terrein met kokosnotenmatten, bestand tegen de vocht, door een bizondere uitvinding, en bestand tegen druk door een moilig-makende dikte. Zat een gewatteerden muur om het heele terrein, en verbied alle drnischen, laat «lies gernischlooa-elektrisch zgn en laat zwijgende pompen het kristallen water verstokken en uitstooten net geen ander zwerend ritslen dan als of fluweel even tegen stgver fluweel gltê. Want het zal niet alleen nieuw zijn: een nieuwe aëra zal van af die, uwe, ten toonstelling-en-sonrdine gedagteekend wor den. Gy zult (niettegenstaande Sunlight Zeep) de grootste uit vinding der eeuw kunne boeken in het kasboek van de huishouding van uw genie. Want niets is bitterder van noode dan dat we uit de hel der botsende klanken verlost worden. Het lijkt of tot nu elke nienwe vinding het gulan vermeerderde. De straten van da steden zgn vol van een wentelend roepen der sirenen en vol van het stompe toeteren uit de trompen der automo tulen. Niet alleen de laag-bg-degrondsche snelheden vernietigen ons half.maar het steeds stijgende geluid en loeien om ons. Melodieën en geneurie zjjn te verdragen en storen niet. Regelmaat en samenstellen tot schoone geheelen verrukt, maar al dit warrig krgschen vernielt het leven in ons. Een boom, die vleit in den arend, maakt nooit onschooce gedachten, en de dreun van de branding, opnieuw zeg ik het u, msakt dag en avond rgker. Er is iets aan beide van de Wg'ze van den Nacht, de Vopis van den Kosmos. Maar al het andere is bitterder dan het schennen van het veel en van het vele. Want dit ver moeit de stil sluimerende kind ren en maakt wie weat welke gedachten voor de toekomst onnut. De eisch van den nieuweren tgd is geen grootere snelheid, en geen ragfljner rijden orer afgronden. Het is weer de oude rust, om ons te installeeren in zgn plechtigen zetel van krokodilleder, hier en daar gesleten van het zitten, en het is de hemel te klaren van allen smook die het blauw vergrauwt. De eisch van den nieuwenvtgd is n Yöois en n Klaarheid; een vermindering van het gedonder en ge wentel in de moderne steden en fabrieken, en een blanke lucht zoo de vlietende wolken die ons blank willen laten. Laat een tentoonstelling, aen tentoonstel lingsdorp, een kiene tentoonstellingsstad gebouwd door n architekt ons dat vertoonen, en het zal werkelgk een Ding vol van goede dingen zgn... C. De handelstentoonatelling ia Brussel heeft deze stilte niet. Het is er draaierig van allerlei onechts dat echts moet voorstellen; het is er niet vol van een zacht gigdenden gang in alles en de eene pomp, die er veel water uitspuit, maakt en dreunt in de vibreerend machinehal gorgelende geluiden. Er zgn snelle knetterende omwentelingen van motoren; er is geen schoonheid. Er is gesn eenheid. De meast willekeurig bouwsels staan tegen malkaar, naast malkaar, om land veel van Holland houden en geen geluk kiger dag voor hem was het als hij in zijn land Hollanders ontmoette die hij in Amsterdam of Zaandam had leeren kennen. Als h\j dan met hen in de Hollandsche taal kon spre ken, ging zün hart open. Al wat Hollandsch was, had bij Czatr Peter de voorkeur. De Hollandsche vlag strekte de Russische tot navolging, en zoo ook, oorspronkelijk, Amsterdam met zijn grachten aan den bouw van Petersburg. Had het van Czaar Peter afgehangen, hij had alle Russen Hollandsch leeren spreken. Daarop doelde zeker de uitgever van den bijbel in het Russisch en Hollandsch in zyn voorrede, (1717) voor een deel door mij uit het exemplaar ter tentoonstelling afgeschre ven, aldus luidende: De grootste Paerel, die aan uw geheyligde Czaarsche Majesteyts Eroon uytmunt, ia de Godsvrucht, waer daer u zelve een Voetster-heer van de Kerk, en een Zuyl van de Godsdienst is. Een onwrikbare getuyge hier van is dese heerlyken Druk van het Nieuwe Testament, welcken Uw Geheyligde Czaarsche Majesteyt in de Nederduytsche Taele aen zijn Volk schenkt. De Nae-neef sal met verwondering de Geschiedenissen Uwer Tyden leesen, er daar in een voorbeelt van een volmaekten Vorst vinden. Maer wie der Naekomelingen, Sire, zal bequaem zijn om te loven de Wonder wercken van Uw Majesteyt, welcken w\j zien, en wat Curtius zal'er gevonden werden, die de Roemrughte Daeden van den Grooten Petrus nae waerde op papier brengen sal. De Hemel bewaere Uw Geheyligde Czaarse Majesteyt tot het bereyk van Nestors jaren, en Kroone Uwen Levensloop met den onverwelkbaren Lauwerkrans in 't Nieuw Jerusalem hier boven. Dat bid met alle Ootmoet Yan Uwe Geheyligde Czaarsche Majesteyt. D'allerootmoedigste en wilveerdigste, doch nederigste Dienaer JOHANNES VAN DuBEN. Yan dezen Hollandsen-Russischen bijbel zijn slechts drie exemplaren bekend: een, berustende in de bibliotheek te Wolfenbüttel, een, in de Nationale bibliotheek te Parijs, en een in de Russisch-Grieksche malkaar. Er rg'dt een tram; er is geen ko mische onmogelijkheid. Een ding was er, dat mij meer trof dan al het vele dat ik zag. Het was niet de kolk van ingedeukt en gedeeltelijk opspringend g'zer die een barstend projec tiel slaat en doet ontstaan in een pant serplaat, hoewel het mg' leek dat als een projectiel in water slaat het eendera moet verwekken. Het waa iets in de Hollandsche afdeeling, maar dat het er was, was niet een daad van Hollandsche kracht. Het was geen inventie. Het was niet iets dat wg alleen konden vinden, in de door ons zelf zoo ge waardeerde voortreffelijkheid. Het was geen Ig'st met etsen waarin een paar vanBarbara van Houten me trofien. Het was een visch in een aquarium. Ik dacht dikwijls dat Dyaselhof niet alles gaf van wat er aan schoonheid saam te schil deren is in visscheo. Op een andre plaats, in een ander artikel, mocht ik hem, dezen schil der, in woorden prgzen en tekorten constateeren. Maar ik zag dezen visch dien dag zoo schoen, dat ik hem nu niet vergeten zal. Het was een edelkarper, in te weinig water. Misschien omdat ik zoo de stilte zocht, en misschien omdat (ik de hel van het geluid der straten zoo haat, ik zie er de diepe mee ning van) vond ik dezen visch zoo stil en zoo pralend; en eerde zoo.'hem, het zich afwen den naar de achterzij van het aquarium. Maar nog zie ik het werkelijke bruin van dezen Gallicischen karper, en nog ben ik ver wonderd om het gond, bruine goud van de enkele - schubben van dit zwijgend waterdier, dat traag was, stil was, en me meer dan schoon toe lijkt te zgn, in een natunrlgk afwerende hoogheid. Te midden der noodeloos-bedryvige volten, zag ik zijn gouden stille statigheid als wer kelijke hoogheid. PLASSCHAEBT. Japansche tuist. Een extra-tentoonstellinkje, hoofdzakelijk van Japansche hontsneden en teekeningen, geeft me aanleiding weer eens de aandacht te vestigen op den kunsthandel vanKomterop het Rok in. Het zal wel zijn, dat de heer Komt er zelf daarmee een attractie beoogt ran zgn verzameling, die, wg'l ze nu eenmaal niet zoozeer uit schildergen bestaat, bg'het kunstlievend publiek en bg c jllectionneurs, maar zeer afgepaste waar leering en lauwe belang stelling ondervindt. Het on sul rere element in den publieken kunstzin, dat ornament van beschaving, komt door die exclusieve neiging duidelgk uit Zoo velen meenen toch nog, dat een mooi voorwerp ter opluistering van salons of kamers, tot kostelijke aanvulling van een verzameling noodwendig een schilderij moet zgn, het pronk werk in gouden lij «t. Waarschijnlijk wijl, volgens de kunst markt, dit toch altjjd nog het meest koStbare artikel is. Wat er in verzamelingen als van Komter en Van Veen op het Damrak te bewonderen en te genieten valt, ik heb er vroeger reeds op gewezen. Wanneer ik nu wel ben ingelicht heeft de laatste, wat mismoedigd onder zgn jarenlang vruchteloos pogen de belangstelling te wekken voor Chineesche en Japansche kunstvoorwerpen, zgn verzameling grootendeelr opgedoekt: 'Nu is de wat schuwe houding van kunstminnaars tegenover deze kunstsoort wel eenigssins te begrgpen om de onzekere waarborgen voor de echtheid, de moeielgkheid om in deze ons vreemde ge tuigenissen van het schoone, kaf van koren, of het echte van het onechte te onder scheiden. Te rechtvaardigen echter niet, want het mondaine karakter ran de kunstzinnig heid komt daarbij toch voluit in 'c licht: hèt waardevolle van een' kunst ? oor werp wil nadrukkelijk ook begrepen zgn, zoo niet allereerst, ale een fonds van vaste, en liefst klimmende, geldswaardigheid. En daarmee wordt de kunstzin van een wel wat twijfelachtige rechtgeaardheid de eenvoudige redeneering, langs alle overwe gingen van risico, zou toch besluiten, dat, die door kunstzin gedreven wordt (en een goede porte-monnaie heefc) koopt wat zgn oog bekoort, terwijl hij bg zgn mooi-vinden Kapel te 's-Gravenhage. Deze laatste ligt ter tentoonstelling. Het zou kunnen zijn, dat dit exemplaar uit Moscovisih bezit is, want het heeft behoord aan Mevrouw de "Wed. de Wijs, geb. Ehee te Groningen vrij zeker, sedert lang dood die het van haren schoonvader, welke als compagnon in het handelshuis Beltgens en Co. te St. Petersburg woonde, had gekregen. Mevr. de WUB schonk dezen bijbel in 1831 aan de Kroonpritses, later koningin Anna Paulowna, gemalin van koning Willem II en grootmoeder van koningin Wilhelmina. Anna Paulowna ten zeerste getroffen door dit geschenk, als schoone herinnering aan haar grootvader, gaf het in 1838 een blijvende plaats in de Russisch Grieksche kapel te 's-Gravenhage, waar deze bijbel nog berust en thans voor eenigen tijd aan de tentoonstelling van het boekwezen is afgestaan. Deze Hollandsen-Russische bijbel is een zichtbaar bewijs der pogingen van Czaar Peter om de drukkunst en het uitgeven van boeken in Rusland te bevorderen, waarvoor hij bij Holland, dat in het een zoowel als het ander den voorrang had, ter schole ging. In 1700 gaf Czaar Peter aan den Atnsterdamschen koopman Johan Hendricus Thesingh, zijn bankier in Nederland, het pri vilegie tot den invoer in Rusland van boeken, landkaarten, enz., in de Nederlandsche en Russische talen afzonderlijk, en ook in de Nederlandsche met de Rus sische vertaling er naast. Na Thesing's dood bleef de Czaar het drukken in Nederland ten dienste van Rus land voorstaan. In 1702 zag o. a. hij Hen drik Donker te Amsterdam, voor rekening van Czaar Peter en met privilegie van de Staten-Generaal een werk, het licht van den Nederlander, Corn.Oruys, vice- admiraal van 's keizers zeemacht, getiteld: Nieuw Paskaertboek, betreffende de groote rivier Don of Danais, enz. De plaatsnamen op deze kaart zijn in het Russisch en Nederlandsen. In dezen geest verscheen in 1705 bjj Wetstein te Amsterdam eene bloemlezing uit de Emblemata van Roemer Visscher, Dan. Heinsius, J. Zevecote, Jacob Oats, Zacharias Heins, enz., met bijschriften in 8 talen, onder welke ook de Russische. Dat was na het eerste bezoek van Czaar Peter aan Nederland. Na zijn tweede bleef niet zoo hardnekkig eenzgdig van smaak zal zgn. De waar, die de heer Komter in zgn winkel heeft, is van zeer verscheiden soort. Men vindt er etrnskische pullen, Romeineche vaten, Delfts-, en ander Europees::h aardewerk; doch zgn hoofdartikel ia Chineesch en Japansch. Een bondige kenschetsing van Chineesche en Japancche kunst ligt in de woorden: kennen en kunnen. De arbeidsvolheid, met de soms onnaspeurbare technische verwikke lingen, aanwezig in de gebruiksvoorwerpen, in het cloisonné, het lak- en brons werk, in het pottebakkerswerk, boeit aldra de aan dacht en voert tot genotrgke beschouwing Zao'n kunstvoorwerp, buiten de esthetische beteekenis nog, vertegenwoordigt de rgpe vrucht van zeldzaam dengdelgken en knnstigen handarbeid. Maar dan gaat het ook blg'ken, dat die ingespannen en conscientiensen ar beid een raadselachtig geduldswerk soms lijkend, geleid werd door den gvergeest van een kunstenaar, die uit de technische gaafheid, den glans van het schoonheidsbeeld in vlekkeloozen staat wilde doen spiegelen. Het is werk uit fijn tastende en buitenge woon vaardige vingers, onder bestiering van een vernuft, dat steeds zinnende is op ver rijking en verfijning der eigendommelgke voordeelen van eenige technische bewerking. We staan daarmee tegenover allerlei geheimen van het vak, die niet anders zgn dan de natnurlgke vindingen van een zich in de techniek steeds verdiependen geest. Het kwantum handenarbeid weegt hier gelijk op met het kunst waardig gehalte; dit is de schoone verhouding in het wezen dezer kunst, onderhouden tot in de eenvoudigste gebruiks voorwerpen. De grenzen tueschen kunstng veraars en schilders of beeldhouwers, zgn hier al bezwaarlijk te trekken, als bg de Italianen van de Renaissance. Het is de kunst, die het leven van alle zgden omringt en verrijkt, die verblijdt en tot behagelgke ontmoeting doet zgn alle voorwerpen voor het oog, alle benoodigdheden voor het dagelgksch gebruik. Het is de kunstuiting, die in bedachtzame en sub tiele (en uit de kracht van geestelijke ver vuld hei d vol bar lende) arbeid, redematige verklaring wil van den mooien schijn der werkelijkheid, die in spiedende waarneming de vormen der dingen snel en stellig afteekent, opteekent in een veerend lynenstel; de elastische en synthetische teekeoing van den Japanner heefc het karakter van een kern spreuk. En uit den overdaad der kleuren kiest hg met smaakvol en wijs beleid, spreidt luchtig de tinten op het broze, gedrenkte papier in groote vlakken, dat de schildering, de gekleurde houtsnee, verkrg'gt de verstorvenhéid en kleur van een kostbare stof, suggestibel maar niet badriegelg'k van natuurnabootsing, en daarmee in zijn weldadige rust en decoratieve praal, een aangewezen versiering wordt voor de wanden onzer zaaiers. W. STEBNHOFF. Is rechts honden EU rechts uitwijken logisch! Wanneer men uitgaat van de veronderstel ling, dat voorschriften van de autoriteiten uitgaande, logisch moeten zgn, denkt men niet na over de vraag hierboven gesteld, en gehoorzaamt. Toch is het wel de moeite waard, deze eens nader onder de oogen te zien. Bg den dans wordt geleerd iemand steeds aan hooger hand te laten passeeren, dat wil zeggen: men houdt zelf link», en laat den ander aan zgn rechterhand voorbg. Wilde men vroeger iemand zgn minder vaardigheid toonen, dan liet men hem links liggen", en ging stout aan de rechterzijde voorbg. Uit dit Nederlandsche spreekwoord blijkt ten duidelijkste, dat het vroeger geen gewoonte was recht» te honden, maar linki. In Oostenrgk-Hongarge en Engeland heeft men deze goede gewoonte behouden, en ook Belgiëhield er zich tot voor korten tgd aan. In Pruissen is men door een eigenaardige proef om lieden geblinddoekt te late a loopen, naar den aard van die natie wetenschappeIgk-proefondervindelgk, tot het tegenover gestelde systeem gekomen. 8ak«en. dat lang met Oostenrijk in alles meeging, heeft eveniiimnmmiiiiinm hütot intellectueel heil zijner onderdanen het maken van vertalingen uit het Neder landsen in het Russisch bevorderen, o. a. eene overzetting der werken over vesting bouw door Menno van Coehoorn, reken kundige werken van Yan Dam, de ver maarde Sluis- en Molen boeken ook ter tentoonstelling aanwezig de samen spraken van Erasmus en van den Pictus Orbis. Czaar Peter ging verder. Hüvatte het plan op voor een Standaard-werk. Dit zon zijn eene uitgave van een Neder lands- Slavischen bijbel, in verschillende formaten, aan de eene zijde het Nederlandsen van den Staten-bijbel, aan de aandere zijde de Russische tekst. Voorts weuschte hüde bepaling te maken, dat ieder Rus, het zij oud of jong, die een huwelijk aan ging, verplicht zou zijn zich zulk een bijbel aan te shaffen. Het voornemen werd daad. Den Nederlandsohen tekst liet de Czaar in Neder land drukken om op het opengelaten wit de Slavische tekst te doen printen. Daarvoor bestelde hij bij de vermaarde lettergieters Clerk en Yoskens te Amsterdam zulk een groote menigte Slavische letterteekens dat de drukvorm van den geheelen bijbel kon blijven staan. Deze letters werden naar Petersburg opgezonden. De bibliothecaris der Gentsche bibliotheek heeft intertijd een zeer uitvoerig onderzoek naar deze bijbels ingesteld. Ofschoon zegt hüde beide ge deelten van deze bybeluitgave tot de zeld zame boeken behooren, komen toch de twee deelen, inhoudende het Nieuwe Testament, meer voor dan de vier deelen, waaruit het Oude Testament bestaat." Dit zijn de exemplaren zonder de Slavische vertaling, daar die van het Oude Testament nooit werd gedrukt, en er van het Nieuwe Testament slechts drie exemplaren bekend zijn hier bovengenoemd waarvan echter niet n compleet, waarin die ver taling voorkomt. De Slavische tekst in den Holl.-Russischen bijbel is niet eene overzetting van dien uit den Staten-bijbel, maar de oorspronkelijk Slavische. De druk van den Russigchen tekst naast den Hollandschen vond niet plaats in Holland, maar te St. Petersburg in de drukkerij van het klooster Sint AlexanderNewski. Canalejas, de ministerpresident van Spanje, die in strijd is gewikkeld met het Vaticaao. iiiiiiiiiiiiiiiiliiiimiiiiiitfiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiMiMHmiMHiiiii als het overige Doitichland de Prnissiache methode van rechts honden overgenomen. En merkwaardiger wjjze zyn ook Frankrgk en Nederland daartoe verdwaald. Men heeft bg dit nienwe voorschrift eene hoofdzaak geheel uit het oog verloren. Waar de «c/ifcrhand domineert, correspon deert daarmee het linker been. Daarom moet bij alles, waarmede de onderledematen te doen hebben, wat links ie, den toon aangeven. Bg marcheeren heet bet dan ook steeds links rechts". Bg het schermen en vechten zal men steeds linke honden, om zgn rech terhand ter verdediging te hebben. Bg het passeeren volgens de methode van links hon den blijft de rechterhand vrg en naar de zijde van de voorbij gaanden gekeerd, zoodat men elkaar in 't voorbijgaan een gernimen tgd de rechterhand kan reiken. Wapendra gers zullen bg eenig gedrang nooit met de wapenen tegen elkaar stooten. Er is slechts n ding voor het rechts houden aan te voeren, en wel dit: gaat men met dames aan zyne rechterzijde, dan kunnen die beter het trot toir honden. Maar dit motief is achteraf be dacht; heeft geen invloed uitgeoefend. Bg een rondgang, b.v. met de kaarten, wordt gewoonlijk de regel gevolgd met de zon" d.w.z. men gaat eerst links en houdt dan steeds vecht* aan. Indien men in Lsipzig van de Wiesenstrasse in het Joharmapark treedt, vindt men er een bord, waarop de aanwijzing staat: Rechts herum fahren". Hieronder verstaat men gewoonlijk de beweging met de zon of van den koffiemolen, maar de bedoeling ran de autoriteit was de omgekeerde, en daarom heefc men er een pg'l naar rechts bij gezet, dus eigenlg'k gemeend Links herum fahren". Toch hebben de Dnitachers zich door deze averechtsche voorschriften van hoogerhand nooit van de wijs laten brengen bg het nommeren de huizen. Daar zal men steeds de oneven nommere, van No. l af, aan zgn lin kerhand vinden. Hier in Nederland is men er door op een dwaalspoor gekomen, en, zooals ik opgemerkt heb, heeft men in den Haag, Leiden en Gro ningen de huizen precies verkeerdgenommerd. Zooals ik onlangs in een Engelse h blad las, wil men daar zelfs ook ai den verkeer den kant op. Late men toch niet deor dwaze voorschrif ten niet van de goede oude gewoonte af bren gen en keere algemeen terug tot het eenig juiste voorschrift: In alle gevallen steeds links honden en links uitwijken, dan leert men het publiek beleefdheid, en kan er nooit verwarring ontstaan. G. L. H. D. Om een reden te hebben, dat er van de HolI.-Russische bijbel slechts enkele exem plaren over zijn, heeft men beweerd dat het schip met hetwelk deze bijbels naar Petersburg verzonden werden, zou z\jn vergaan en dat onder de geredde voorwer pen ook deze weinige bijbels waren. Waarschijnlijker en vrij zeker is, dat de Russische Geestelijkheid het verspreiden der bijbels heeft tegengehouden, omdat zij beducht was voor ongewenschten invloed. De Nederlaadsche tekst bestaat als gezegd uit de Statenvertaling. Deze nu wijkt af van de er naast geplaatste Slavische, opzettelijk bewerkt voor da orthodoxe kerk. De Russische geestelijk heid koesterde argwaan omdat zij wist dat Czaar Peter de Russische-GriekBOhe kerk gaarne wen echte te verbinden met de Nederlandsohe. In 1706 had de Czaar toch gepoogd overeenstemming te brengen tusschen de Russisch-Grieksche en Nederl. Herv. kerk. Deze poging was mislukt en nu vreesde de geestelijkheid dat de Holl.- Rus». bijbeluitgave het pogen zou doen slagen. De omstandigheden hielpen de geestelijkheid. Toen ook dit O. Testament in het Hollandsch aankwam, waar tegenover de Slavische tekst gedrukt zou worden, was de Czaar in oorlog met Perzië. De geestelijkheid liet het drukken achterwege en de exemplaren bij die van het reeds gereed zijnde Nieuwe Testament brengen. Daar werden zij door vocht als anderszins vernield. De kort er op gevolgde dood van den Czaar in 1725, deed de geheele bijbeluitgaaf vergeten. De Russische geeste lijkheid had vrij spel; ongestraft kon zij alle exemplaren van den voor de Russen be stemden bijbel vernietigen. Slechts enkele exemplaren, de tot nog toe bekende drie, werden behouden. Deze lezing, vóór ongeveer een halve eeuw door den bekwamen Gentschen biblo thecaris Th. J. Arnold gegeven, is de meest aannemelijke. De stempels der letters, waarmede de Slavische tekst van den Holl.-Russischen bijbel gedrukt is, kwamen volgens wijlen mr. J. Enschedéte Haarlem in 1780 voor in den catalogus der lettergieterij der firma ClerJ£; en Yoskens te Amsterdam. Zij werden gekocht door eenen Mappa, die ze naar Noord-Amerika zond. v. J. H. RÖSSING.