Na 1741 DE A M S T E II D A M M E U W E E Jv ,B,L A D, V O O.K . N K D E R L A N D. NORMAAL te KJ.DenscWc(Fabrikaat W. BENGER SOHNE, Stuttgart.) KALYERSTRAAT166 Telefoon No. 5639. IIIMIIMIIHII IMIlHIIIIIIMIIlmlIimilMMIHimiMI ttMIIIIIIIIIIIIMIIMIIIIMIIII lllllMltlllllllMlimilMIMIin In het nummer van 9 October van dit weekblad, konden de .tegenstanders van den maatachappelijken en geestelijken vooruitgang der vrouw ban hart ophalen aan een groepje uitspraken, geput uit de Rabbijneche ge schriften"!) en alle betrekking hebbende op de positie der vrouw bjj de oude Joden. Naast deze argumenten wil ik een andere groep- plaatsen, genomen uit het Oude Testa ment, het eerste wetboek van Israël, en waarin de gelijkheid der vrouw met den man wordt aangeduid. Al dadelijk rien wjj dit in Gen. l?26, en God zeide, laat ons den mensen maken naar Ons beeld, naar onze gelijkenis; dat zy heerechen over de visschen der zee, over het gevogelte des hemels, over het vee, over de geheele aarde en oVer al het krui pende gedierte dat over de aarde kruipt." Ger. 1?27. Das schiep God den mensch naar Zjjn beeld, naar het beeld Goda schiep Hjj ze, mannelijk en vrouwelijk schiep H|j ze." In het volgende vers krijgen beiden den goddeljjken zegen. God zegende hen, en zeide tot hen: weest vruchtbaar, vermenigvuldigt, vervult de aarde en bedwingt haar, neerscht over de visschen der zee, over het gevogelte des Hemels en over al het gedierte dat over de aarde kruipt." Dezelfde macht, dezelfde zegeningen wor den beiden geschonken. Na den banvloek die het Paradijs voor het eerste menschenpaar sluit, worden man en vrouw zwervers op de groote aarde. Adam, in 't zweet zijns aanechijns den grond bebou wende," Eva, met smart kinderen barende." In 3?16 wordt den man heerschappij over de vrouw gegeven als straf voor haar aan deel in de zonde, maar met geen enkel woord wordt de Vroeger verleende macht over de lagere wezens, béir, de vrouw, het goddelijk evenbeeld, weer ontnomen. In de Sioaïsche wetgeving treft ons dikwijls de gelijkheid der vrouw als persoon met den man. . Raakt de stootige os" een man of een vrouw, en is de stoot doodelyk, de eigenaar krijgt dezelfde straf. Mozes verbood het huwelijk tusechen zeer naaste bloedverwanten, en beiden, man en vrouw werden ter dood gebracht, wanneer een dergelijkevereeniging bad plaatsgehad. Ook, voor overspel moest n de man n de v rpuw boeten. Hier -das niét, zooals in de rrtderne maatschappij verschil van schuld, ;1) Valt het gebed eloKai Néthama, waarin r.:»t> eerste citaat voorkomt, onder de Rabbijnse&e geschriften? " ll^ilftlllllllllllllllllHIHIIIIIIIIIIMIII : UIT DE Uit den Eifel. Bonte Zandsteen. Na, zooals ik beloofd heb, iets over hetgeen er nog boven de koraalriffen b(J Gerolstein ligt. Als wij ergens in ons aan steen zoo arme land een huis zien bouwen,kunnen de gebruikte steenén ons van ons eigen land weinig l eer en; 't aangevoerde materiaal is óf kunstmatig verkregen f uit het buitenland aangevoerd; 't is in den regel baksteen of andere kunststeen, met wat zandsteen, kolenkalk, tnff of graniet als gevel versiering. Anders was het in Gerolstein. Ook het oude stadje heeft zijn nieuwe wijk,en er werden- dus nieuwe huizen gebouwd; die vertelden ons wél wat van den bodem. Ze moesten onze aandacht wel trekken die gevels en binnenmuren, nog zond-r ven sters en kers-versch waren ze; en rondom zichtbaar. Al van verre vertoonden ze de drie sterk sprekende kleuren van het groote vaderland: zwart, wit en rood. Of het mooi zal worden, als de tijd door weer e» wind die drie tinten, wat nader tot elkaar zal hebben gebracht? Ik hoop van wel; nu leken ze ons Nederlanders, die aan stemmig getinte huizen gewend zijn, wel wat al te kleurig. De witte bouwsteenen,hoekige,ruw of, zoo ge wilt, artistiek bewerkte bonken van natuur steen wisten we al dadelijk thuis te brengen; dat was kalk en dolomiet.Van de zwarte hadden we ook al de delfplaats bezocht; dat was de vulkanische tuf van de Papenkaule en lava van andere vulkanen uit de buurt; maar die mooie roode zandsteen, een kleur als van rood vloeipapier, die was ons nog vreemd. Dat het zandsteen was en geen verweerde kalk uit de rots vlak tegenover de huizen in aanbouw, bleek dadelijk bij het aanvatten van het afgeslagen puin. Het was veel min der zwaar, en niet zoo zalmkleurig als de dolomiet van de rots; de korrelige structuur deed denken aan den Bentheimer zandsteen van o ad- Amsterdam; maar deze GerolsteinIIIIIIMIIMlIIIIIMNMIMIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIIIllllllllllllllMllllltUI de vrouw de smaad, terwijl de man vrij uitgaat, maar voor beiden dezelfde straf. Bjj de oude Israëlieten was het geslacht van Mozes en Aaron heilig verklaard; de leden van dit huis mochten en mogen nog niet z:ch aan een doode verontreinigen. Echter, aan zjjn valer en zijn moeder, zijn zoon en zijn dochter, zijn broeder en zijn nog maagdelijke zuster mag h|j zich veront reinigen. Loviticus 21?2-3. De moedar had over haar kinderen dezelfde macht als de vader. De wet toch zegt, Deut. 21:18?20,?wanneer iemand een onwilligen of weerspanuigen zoon heeft, die de stem zijns vaders en de stem zijner moeder niet ge hoorzaam is en z|j hem gekastijd zullen h oben en hij naar hen niet hooren zal, zoo zullen zij n vader en zijn moeder hem grijpen, en zij zullen hem uitbrengen tot de oudsten zijner stad, en zjj zullen zeggen (tot de oud sten z|jner stad), deze onze zoon is af wijkend en weerspannig, hij is onze stem niet gehoor zaam, bij is een brasser en zuiper." Noch de vader, noch de moeder heef t hier de opperste macht. Samen gaan zjj klagen, samen brengen zjj het vleesch van huu vleeech, het bloed van bun bloed voor den raad der oudsten. De man, die een vrouw of bijvrouw genomen heeft, behoeft gedurende een jaar niet ten strijde te trekken. Velen willen die bijbel plaats zóó uitleggen, alsof dit voorschrift voor het genot van den man gegeven ia, waar echter heel duidelijk staat, dat hij daardoor zijn vrouw, die hij genomen heeft, zal ver heugen," Deut. 24?5, is wel geen twijfel mogelijk of deze bepaling werd hier ter wille der vrouw gemaakt. Bij het bonwen van den Tabernakel of de Tente der samenkomst vinden we telkens mannen en vrouwen naast elkaar. Ex. 35?22 Er kwamen zoo mannen als vrouwen, allen gewillig van harte (en z|j) brachten oorrin gen, nensringen, vingerringen en armbanden, allerlei gouden kleinoodieën, ieder die een heffing ter eere van den Eeuwigen God, afgescheiden had. Nu zegt de geachte inzender in zijn 5de citaat, en alle vrouwen die wijs waren, spon nen", maar wat sponnen zij ? Hemelsblauwe, purperroode en hoogroode wol en zesdraadiche byssusgaren" voor de Heilige Arke. Het bedoelde citaat lezende zou men zoo zeggen: zy waren wys, omdat zij sponnen. Maar dit is onjuist. Deut. 35?25 zegt het duidelijk: en alle vernuftige (hier bedreven) vrou wen sponnen met eigen handen en brachten gesponnen hemelsblauw, purperroode en hoogroode (wol), enz., enz; 1$ sponnen dus omdat zij wjjs (bedreven, vernuftig) warenl en het schoonste en kunstigste gaaine geof ferd werd voor het doe'. Dwang mocht niet uitgeoefend worden, MlllllllllltlHII. sche roode steen is veel vaster en harder. Ook de delfplaats van dezen steen moest, volgens de werklieden, vlak in de buurt te vinden zijn; maar hun aanduidingen waren niet voldoende; wij zochten te vergeefs op de aangewezen plek. Wel gaf onze geologische kaart bontzandsteen aan, veel verder ten zui ien van Gerolstein; maar wij wisten niet of daar ontsluitingen werden aangetroffen of dat het begeerde onder de t ee laar de verborgen was en dus voor ons onbereikbaar. Gelukkig troffen wij het, dat in ons hotel juist een Dnitsch geoloog van grootennaam was afgestapt, professor Rauff van de BerIjjnsche Bergakademie, die met zijn studenten een studiereis door den Eifel maakte. Deze vriendelijke oude heer zag ons getob met kaarten en steenen en fossielen; hij bood dadelijk aan ons op weg te helpen en deed net of wij bij zijn leerlingen behoorden. Wat hebben wij daarvan geprofiteerd. In een paar dagen leer je zoo meer geologie dan in maanden uit boeken en door in-het-veldzoeken, zonder leiding, mogelijk is. Professor Rauff is auteur van een mooie kaart van den Eifel en kent das de buutt op een prikje. Wat een buitenkansje l Op onze klacht, dat w|j weinig of geen fossielen vonden op de plaatsen, die volgens onze boeken en kaarten toch de beste vind plaatsen moesten wezen, kregen wij al dadelijk den merkwaardiger! raad,die ook voor anderen nuttig kan zijn: Zoek nooit op plaatsen waarvan gedrukt staat, dat er iets bijzonders vinden is. Dan is het er uooit; al lang leeggehaald." En hij gaf ons ongedrukte kaartjes van een paar potloodstreepjes; en die gidsen wezen nooit mis. Ook de juiste plekken, om de ligging en den aard van den bonte-zandsteen goed te te bestudeeren, wees hij ons aan ; al van verre zagen wij de afgestoken wanden, waar de helder-roode steen tegen het groen afs'ak. Dat is merkwaardig goedje die Buntsandstein". Als ge er voor staat, denkt ge het eerst aan duinen; op de doorsnede van de heuvels ziet ge diezelfde schuine streepen en vaak gekruiste lijnen, welke aanduiden, dat Geologisch kaartje van de omgeving van Gerolstein. Face en profiel. (Naar Walther en Kaiser). mannen en vrouwen moesten vrijwillig van harte zijn. Vers 26. en alle dusdanige vrou wen wier hart en vernuft haar daartoe aan spoorden, sponnen het geitenhaar" en verder nog, vers 29: alle mannen en alle vrouwen, wier hart hen gewillig maakce om toe te brengen tot al den arbeid, welke den Eeuwige door Mozes geboden had te verrichten, al de kinderen Israëls brachten een vrijwillige bijdrage ter eere des Eeuwigen." De eer van het jonge meisje werd in den bijbelschen tijd beter door'de wet bewaakt dan in onze huidige maatschappij. Had de man een meisje onteerd, dan moest hij haar zonder verwijl een bruidschat geven en haar huwen. Es. 21?16. De schennis van een meisje, door belofte van haar vader reeds aan een man verbonden, werd als overspel be schouwd, beiden werden de poorten uitge dreven en gesteenigd. LIBERTY DOEL MA T l G E HOEDEN VOOR DECi HERFST ELEGANTE FLUWEELÉN SPORT. EN REISHOED FLJ 7-50 GEÏLLUSTREERDE METZ & EENIGE VERTEGENWO IN GRIJS, LILA, BRUIN, ZWART GROEN EN PAUWBLAUW OG U S FRANCO M S T E IN dunne laagjes zand 'loot den wind zijn opeengewaaid en uit verschillede richtingen zijn aangevoerd. Maar raakst jjje den wand aan, dan verbaast ge u ev«ri over de hardheid, dit is geen duinzand meer/jmaar Vaste steen, zoo hard of ? h$''gebakken! wa3( ? ' Niet alle profielen hier: vertoonden die evenwijdige en gekruiste laagstructji»ur;tien pas verder op den heuvel e eenwel, wagmenberfg een diepen weg er door; heen te graven, en in dédiepte van die kloof zagen de muren van botte zand steen er luit, of ze van dikke platen en vierkante blokken opeen gestapeld waren. Aan de andere zijde etïhter liepen er weer evenwijdige lagen' van harie aan-een gebakken grint banken door; en ook daar was, na wat zoeken, vejl weer een plek te vinden met duidelijk eikair kruisende laagjes. Inderdaad moeten die ontzaglijke steenbanken beschouwd worden als oer-oude dui nen; maar in een woestijn, niet aan zee zijn ze ontstaan. Vooral door ;döonderzoekingen van Johannes Walther die er zelfde tegen woordige woestijen van Afrika en MiddenAziëvoor ging bestudeeren en daar duinvorming in volle werking heeft nagegaan is de onderstelling, dat wij hier met een woestijn-vorming te doen hebben, zoo goed als tot zekerheid gewordenIn zijn prachtig boek Da» Gisetz der W stenbildung en in zijn groote werk Die Geschiclile der Erde und des Lebens heeft hij zijn bevindin gen helder en aanschouwelijk uiteengezet, en het voor ieder aannemelijk gemaakt, dat Midden-Europa eens vele eeuwen lang een woestijnlandschap is geweest; en dat het toen in klimaat en bouw weinig verschilde van de tegenwoordige steppen en land woestijnen van Toerkestan. Een golvende woestijn met kortstondige meeren, die, als de winter voorbij is, uit drogen tot zoutkoraten en met heet zand worden opgevuld; breede, woeste en ondiepe stroomen in den regentij l; een land zonder waterafvoer en met een arme, maar zeer bij zondere flora eu fauna, dat moet Europa ge weest zijn in de lange periode van de geschie denis der aarde.die volgde op den steenkooltijd. De zee, waarin de koraalriffen van den Eifel ontstonden, was al uitgedroogd; en ten noorden daarvan verhieven zich de bergen van de steenkool-Alpen in een boog van het tegen woordige Engeland.doorBelgiëen onsLimburg tot diep in Duitschland. De bergen werden afgeslepen door het stroomend water, en hun slib vulde de zin kende vlakte aan, waar eens ons land, de Noordzee en Noord Engeland zouden zijn. In den Eifel is van die bergen niets overgeble/en dan de voetstukken eu de grond vesten, waarop ze stonden. De kalk, de klei, het zand en het puin is noordwaarts en zijdelings afgevoerd naar lager oorden; en zoo als ge weet, is ook de riffealk alken in de dalen en kommen behouden gebleven. Eerst veel later, in een nieuwe era van de aardgeschiedenis, de middeleeuwen der geologie, toen de woestijn het gewonnen had van de zee, werd de oude devonuche grond van den Eifel weer bedekt, en nu door den wind, met ontzaglijke zandlagen; die verhardden in Had ec titer een man op een eenzame plaats zulk eene aanstaande scatgenoota verkracht, d. w. z. tegen haar wil, dan werd hij met den dood gestraft, doch het meisje ging vrij uit. Ex 21?15 zegt: Wie zijn vader of zijn moeder slaat, die zal gedood worden1" Ei in 21?17 zelfde boek, vinden we, ook de menscb, die zijn vader of moeder vloekt, zal hetzelfde lot ondergaan." Het slaan van een dienstknecht of dienstmaagd, zóó dat de ge slagene sterft, zal gelijk gestraft worden. Betreffende de zonden van afgodendienst vinden we: Zoo zult gij dienmanofdievronw, die dit booze stuk gedaan hebben, tot uwe poorten uitbrengen; dien man (zeg ik) en die vrouw, en gij zult hen met steenen steenigen dat zij sterven." Vóór Mozes hadden de dochters in Israël geen erfiecht. De wetten van den Sinaïechter maakten het meisje tot erfgenaam, wanneer er geen zoons waren. Bezat de familie ook geen dochters, dan verviel de erfenis eerst aan de broeders, dau aan de ooms van va derszijde. Daar het behoud van de familie goederen een we! tig voorschrift was en het geslacht continueerde door den vader eu niet door de moeder, zooals in da tijden van het matriarchaat, moest het meisje-erfgenaam haar naasten bloedverwant, hier, haar neef, huwen. Numeri 36?2 enz. enz. Neer), de oorspronkelijke wetten van het oude Israël waren zeker nog zoo slecht Liet voor de vrouw, natuurlijk rekening houdende met de toenmalige, sociale omstandigheden. Straf en smaad troffttn zondaar en zondares met dezelfde kracht; ook de vrouw werd bevolen lichaam en ziel rein te houden, geen afgoden te dienen en voor b da r schande stelde de wet zich borg door als w reekster op te treder. Die wet nu zoo dikwijls door tegenstanders van den vooruitgang der vrouw, te hulp geroepen, als alle andere argumenten falen onder den drang der hedendaageche levensvragen, die zich niet meer door bekrom penheid en heerschzucht laten ter zijde schui ven van den weg der noodzakelijkheid, die zelfde wet nam de vrouw, de moeder der komende geslachten vaak beter in bescherming dan nog heden ten dage onder de Europeesche rechtsspraak geschiedt. (Slot volgt). Den H aap. R. DK VRIES-BRANDON. Bont. De pelsdieren zullen het van dit jaar hard te verantwoorden hebben, want mevrouw mode beeft met haar .scepter gewenkt en geproclameerd, -:dat gedurende dezen winter meer dan ooit het bont gedragen en gewaar deerd zal worden. Het donkere, floweelachtige sealskin blijft zich nog steeds in de bizondere volgende eeuwen tot steen en elke korrel kreeg een lij u laagje ijzer-oxyde om zich heen. Daardoor komt het dat o. a. bij Garolstein onmiddellijk op de golvende lagen van den Eifel, waarvan ge de vorige keer een schets hebt gehad vlakke bijna horizontale zacdsteenlagen liggen uitgespaard. Dat lijkt heel vreemd; en op iemand, die voor het eerst in natura, zoo'n profiel ziet, maakt het een Sterken iniruk; 't is of men zelf tegenwoor dig is bij een, toch duizend eeuwen geleden gebeurtenis Zoo'n buitengewone ligging van aardlagen, de bjvenste en jongere in geheel andere rich ting dan de oudere, heet in de geologische vak taal diicordant; zulk een niet-overeenstemmende ligging hebben hier Mj G^rolstein de lagen van boaten zandsteen. (Zie het profiel-kaartje). Al j zijn deze hier zoo goed als fossiel-loos, door | hun ligging en hun geschiedsnis zijn ze toch buitengewoon belangwekkend. IQ andere streken van Midden-Europa worden er wel fossielen in gevonden; ook de beroemde poot-afdrukken van het chirotherium, het band-dier. Dit krokodilachtig beest drukte bij het kruipen langa den elikkigen oever der tijdelijke woestijn meeren, zijn pooten diep in het slib; de wind vulde de indrukken spoedig met zand, en de tot steen verharde sporen of voetprenten staan lltllllllllllllllllllllllllltlllMIIIIMIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIttllllllllMlllllllllllllllll gunst der grillige hewacheres van het vrou weer ij k verheugen. Zjowel echt als in de verscnillmde graden van imitatie zal het veel aangewend worden. De mantels zjjn zeer lanp, en de zwaita konijnen, wier velletjes het fraaiste surrogaat leveren, zijn dus geens zins voor huu genoegen uit. Doch niet alleen de bontmantel, maar ook de bonthoed is aan de orde van den dag. Het zijn EU niet meer hoeden met bonten rand of met bonten garneeiing, maar hoeden geheel van bont, die rijkelni's wensen zijn. Ik zag'hooie, elegante barets van zwart seal met beige struisveeren, die in hun soberen eenvoud prachtig kleurden ; ook een toque van hermeljjn met een fijn zwarte aigret, die sierlijk en chique uit het witte bont oprees. Bruin marter mét doorzichtig". jjle-liervdgel veeren toonde zich niet minder een attribuut der hoogs'e elegance en zelfs het goud-kleurig vel van een zwart gejlekte panter met twee spierwitte strnisen overlegd was een weelde voor hit ooft, die mijn hart poperen deed. Voor de echtgenooten onzer elegante zusters is het... een duur jaar. Alleen de lange bontmantel is goed, de korte en minder dure paletot, die vroeger veel gedragen werd, voegt zich. slecht naar de slanke sierlijkheid van het geserreerde kleed. * * * Reiziger. Wie eiken dag een klein eindje wan delt, legt in een jaar een grooten afstand af; wie eiken dag een kleinen afstand reist verslindt meer kilometers dan wie eenmaal in het jaar een groote toer maakt, 't Record, wellicht van dit dagelijksche kilometer-rant soen, heeft J. P. Lewis te Boreham, die gedu rende vier en veertig jaren driemaal in de week van Essex naar Londen spoorde, en in dat tijdperk dus nagenoeg een millioen kilo meters heeft afgelegd. Hij is er thans mee geëindigd en heeft er zóó volop van, dat hu zelf geloof, zjjn record wel met geen 10 kilometers meer te zullen verbeteren. * * * Op schaatsen, Schaatsenrijden midden op de eindelooze watervlakte van den Atlantischen Oceaan schijnt een onmogelijkheid, eu een nog grooter wonder dan vliegen, 't Ga&t nochtans... en zonder eenig gevaar voor verdrinken, want op het nieuwe reuzenschip The Olympic" van de White- Star Linie wordt onder meer vermakelijkheden op een der reusachtige tnsschendeksook een Skating-rink gebouwd, die tevens als balzaal zal kunnen dienst doen, en waar de passagiers op hun rolschaatsen zich in sierlijke wendingen en zwenkingen kunnen bewegen, zoo veilig als op 't asphalt van Frederiks- of Leidschen plein. ALLEGBA. nu nog.en reliif te pronk in de geologische musea;-een stel er van kunt ge in Teylerte Haarlem zien. Toen w|j terugkeerden van de bonte-zand steengroeven, en weer langs de nieuwe huizen kwamen, die er gedeeltelijk van opgetrokken worden, hebben we die roode brokken en blokken met heel andere oogen aangekeken. Bij ons wordt de w boctzaodsteen haast nooit gebrsikt; in den voorgevel van het Aquarium van Artis ie wel wat roode zand steen ocder de grauwe aangebracht; dat is echter een variëteit van de gewone grijze Of lichtgele Bentheimer of Gildehauser zand steen uit den krijttijd, een materiaal van jongeren datum, waarvan ook het Paleis op den Dam gebouwd ie. Wie de Rjjnreis gedaan heeft, herin nert zich wel de roode tint van de groote gebouwen, oude en nieuwe; daar wordt de oude bonte-zandsteen veelgebruikt. Ook het Heidelberger slot bestaat bijna geheel uit dit product van de oude Europeesche woestijn. E. HEIMANS. CORRESPONDENTIE. J. F. v. Z. Uw draadje garen uit de Lek, is niet anders dan een Gordiu», een parasitische draadworm, die waarschijnlijk uit een waterkever is te voorschijn gekomen. Groeve in Bonte-Zandsteen.