DE A MSI E HD AM M Eli WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1757 Karnaval en Vastenavondpret. Wie zich verdiept in de geschiedenis der kerkelijke feesten moet onvermijdelijk tat de gevolgtrekking komen, dat we ondanks negentien eeuwen van christe lijke cultuur nog altijd onverbeterlijke heidenen zijn, want het streven der oudekerk, om door het opnemen der heidensche feesten in het kerkelijk jaar het nieuwe geloof aantrekkelijk te maken, heeft zelfs de ruwste en wildste dezer vermaken tot op den huidigen dag be stendigd. Het woord Bachanaliën" heeft voor het oor des vromen een afschrik wekkende klank, en nochtans is het aan geen twijfel onderhevig, dat dit meest bedenkelijke der Romeinsehe feesten voortleeft in den zoogenaamden Karnavalstijd, die sedert overoude dagen, voor namelijk in de landen waar het katholi cisme overheerschend is, voorafgaat aan de groote vasten van 40 dagen, welke de viering van het Paaschfeest voorbe reiden. Het verband tusschen het Kar naval en het feest van den god Liber is meer in het oogspringend dan de klas sieke herkomst der andere christen-fees ten, omdat het zijn uiterlijken vorm heeft gehandhaafd en in velerlei gebruiken en eigenaardigheden zijn oorsprong met name aanwijst. In het meest practische der Europeesche landen, Engeland, waar het Karnaval niet meer gevierd wordt, heeft het Bachantisme nochtans zijn herin neringen nagelaten. Op de school te E ton, waar de zonen van den hoogsten Engelschen adel hun voorbereidende oplei ding genieten, was het sedert ouden tijd onder de leerlingen gewoonte, dat zij op den Maandag voor het begin van de vasten in allerlei vormen en metra verzen maakten op den god Bachus, die op wanden en deuren der schoollokalen wer den aangeplakt, en bij die gelegenheid hebben de onderwijzers voor menig ondeu gend woordje, voor menigen sterk-gekruiden versregel, n oog moeten sluiten. Meer dan elders hebben niettemin in Groot-Brittanje de Bachanaliën hun klas sieken vorm ingeboet. Dit blijkt, dunkt me, in 't bijzonder uit den gemoedelijken huisbakk n naam, die het volksgebruik heeft toebedeeld aan den zoogenaamden Mardi-gras", in zuidelijke landen den dolsten der karnavalsdagen. In good Old-England" doopte men dezen dag der uitgelezenste losbandigheid tot Pancake Day", want de pannekoek vormt dan nog in vele Engelsehe gezinnen de hoofd schotel van het middagmaal, evenals dit vroeger in sommige streken van Neder land het geval was, en een tammer surrogaat voor de Bachantische zwelgerij is voorzeker niet denkbaar. Heel wat drukker en wilder echter is de tijd, die aan de vasten voorafgaat, in de zuidelijke landen, hoewel het karnaval is zijn meest uitgelaten vorm reeds min of meer tot het verledene behoort. In Frankrijk is het sedert de helft der voor gaande eeuw sterk in verval, en alleen in Nizza wordt het nog met glans en praal gevierd, minder evenwel als volks feest dan als attrractie voor den mondainen stroom van vreemdelingen, die er tracht te ontkomen aan de voorname verreling". Minst van zijn oorspronkelijker! vorm ver vreemd is het in zijn vaderland, Italië. Een levendige en pittoregque beschrijving van het karnaval te Rome gaf Goethe in het tweede deel van zijn Italienische Reise", en al heeft het, sedert de eeuwige stad hoofdstad werd van het Koninkrijk, wel iets van zijn weelderigsten staat ge mist, nog immer is het bonte gewoel van het Corso" vol geest en praal. Meer nog heeft de traditie zich gehandhaafd in de schilderachtigste stad van de wereld, Venetië, die door de romantiek van lig ging en bouworde een onvergelijkelijke scénerie geeft aan dit feest, dat in uiter lijk en wezen toch voor alles middeleeuwsch is. In zuidelijk Duitschland en in sommige steden der Rij u provincie wordt eveneens het karnaval nog met eenige verve gevierd, en men heeft vooral in artiestenkringen er in den lateren tijd nieuw leven aan geschonken. Met veel animo worden Mornvs en Prins Karnaval verder begroet in Zuidelijk Nederland en Karnaval in de straten van Rome 1857. in België. Niettemin behoort het Narrenfest" voor een niet gering gedeelte tot de geschiedenis, en zelfs in de plaatsen, waar het vroeger met den meesten ijver behartigd werd, begiat het te minderen en te verbleeken. Vle zeiden het reeds, de oorsprong van het Karnaval,is in zeer ouden tijd te zoeken; niet zoo oud evenwel als een zeker Fransch schrijver beweert, die het en badinant in 't Paradijs doet beginnen. A vrai dire," aldus slaat hij door, on ne sait trop d'ou vient Ie carnaval avec sa grotesque figure, sinon qu'il descent ^ droite ligne de la folie humame, laquelle n'a pas d'age, et semble contemporaine de l'êpoque mémorable, ou Dieu trouva bon, aprèa avoir cré1'homme a son image, d'envoyer a notre première mère un demon malhonnète, qui pour mieux l'abuser, se dé^uise en serpent. Sedé^uiser en serpent pour offrir une pommeaune faible femme a peine sortie des cótes de son mari est, quand en y songe, une action bien noire; mals il faut reconnaitre, qu' Eve, s'en est bien veugée en faisant de ses filles de jolis petits demons, de charmants Karnavalsgasten te 8t. Petersburg, 1859. petits Serpents, merveilleusement aptes a croquer Ie fruit défendu. Cela pose ne devons nous pas constater, que l'arbre de la science du bien et du mal fut premier témoin de la première mascerade, et qu'ainsi l'Eden peut tre considér comme Ie berceau du carnaval. Het eenige wat in dit spottende fragmentje van his torische kracht is, lijkt me de korte satire op de vrouwen, die in la fète des folies" een gewichtige rol vervulden, en bizonderen lust toonden in het dansen en pirouetteeren en fuiven. Met al te bittere ironie getuigt hiervan het versje: \b, qn'un poux est un got animal! Hier encoie", dit la jeune Hortense, Le mien, jaloux, egoïste et brutal A jn;qu'au bout poussél'imperlinenee; Car tout expiès il meurt au carnaval, Pour me priver du plaisir de la danse!" Menig bloedig drama, dat zich te midden van het wilde tumult des karnavals af speelde, is trouwens tot vrouweninvloed terug te brengen, en daaraan zal het ook wel te wijten zijn, dat in 1793 te Rome de Fransche Gezant Baaseville vermoord werd, wat een karnavals-verbod van eenige jaren ten gevolge had. Een geval, dat de vrouw als vijandin van het kar naval moraliaeerend optrad, is mij uit de geschiedenis niet bekend, en het is louter fantasie van Catulle Mendès, wan neer hij in het eerste bedrijf van zijn treurspel Scarron", de jonge Franroise d'Aubigné, tijdens het karnaval te Le Mans, als boetpredikster doet poseeren tegen den als aap vermomden kanunnik Scarron, wiens godslasterende taal haar verontwaardiging wekt, en die onder den invloed van haar bezield woord door bet volk wordt aangegrepen. Historisch juist echter is hier het optreden van den geestelijke in karnaval s-vermommin g, want bij het oude karnaval, lieten som mige dienaren der kerk zich geenszins onbetuigd, en de geestelijke overheid zag door de vingers, dat de drie geloften een voor een of alle drie te gelijk ge broken werden. Het pauselijk hof trad trouwens bij verschillende gelegenheden op als beschermster van de karravalsvreugde. Zoo bereikte het onder de pausen Julius III en Paulus III groote pracht en praal, en de eerstgenoemde stelde o. a. vele sportspelen en de rennen van losse paarden in, die in later tijd de roem en een der grootste aantrekkelijk heden werden van het Romeinsche kar naval. Toch was 't in 't algemeen slechts nolens volens. dat de kerk als inleiding tot de dagen van strenge onthouding, de dagen en nachten van wild vermaak en losbandigheid gedoogde. Talrijk zijn ook in vroeger en later tijd de pogingen, die werden aangewend, om het feest der oude heiden wereld uit het christelijk gebied te bannen: maar het wortelde zoo wel i D de hoogere als in de lagere standen, en het nemen van zeer strenge maatregelen, die alleen in staat geweest zouden zijn, een zoo oud gebmik te bestrijden, scheen dus bedenkelijk. Koningen en Prinsen zelfs mengden zich, zoowel in Frankrijk als in Italië, in het karnavals-tumult, en hun gedrag was niet ingetogener, noch ook hun scherts fijner dan van het minste volk. Koning Hendrik de derde van Frankrijk bezorgde zich weleer op Mardi Gras een uiterst genoeglijken dag, door zich met eenige zijner hovelingen en eenige dames, die zijn bizondere gunst genoten, te verkleeden, en zich in het rumoerige gedrang van het karnaval te mengen, gemaskerd en onkenbaar. Hij zelf was gekleed als een Italiaanschen harlekijn, en vermaakte zich buitengewoon met klappen uitdeelen aan de voorbij gangers, en door de vrouwen de mutsen en hoeden af te rukken en ze in den modder te gooien, een vermaak, dat, wij moeten het bekennen, van bizonder veel geest getuigt. Ook van koning Hendrik IV, den held der Franache hervormden, wordt verhaald, dat hij zich met zeer veel animo aan de vermaken van het karnaval over gaf. Te voren reeds was een vreeselijk koningsdrama op rekening van dezen dolzinnigen tijd gekomen. Het was koning Karel VI, die tenge volge van een hevigen schrik, een ernstig zenuwlijder geworden was, tot wiens tijdverdrijf en opvroolijking ds geoostumeerde bals werden uitgevonden. In den winter van 1397/98 werd zulk een bal gegeven in Hotel de laReineBlanche" op de Faubourg St. Marceau. Da koning, zijn broeder, de hertog van Orleans, en nog twee andere voorname heeren van het hof hadden aan de gasten een uiterst zonderlinge verrassing bereid, door plot seling de zaal binnen te komen vermond als wilden, gekleed in pakken uit linnen vervaardigd, en waarop met hars een groot aantal vogel veeren waren vastge kleefd. Ieder dier kannibalen droeg een brandende fakkel in de hand. Tijdens den krijgsdans, die dit zonderlinge kwartet vertoonde, kwam de hertog van Orleans met zijn fakkel te dicht bij het zeer brandbare costuum van een zijner par tners, dit vatte vlam en stak ook de pakken der andere dansers aan, die razend van angst zich door het ge drang trachtten te werken, en allerwegen brand veroorzaakten, zoodat weldra het geheele gebouw in lichter laaien stond. De hertog van Orleans en de beide andere dansers verbrandden tot pulver: koning Karel echter bracht er het leven af door de kloeke tegenwoordigheid van geest eener edele vrouw, La Duchesse de Berry, die hem in haar wijden mantel wikkelde, en daardoor het vuur doofde. Ook voor hem bleef noehtans deze ge beurtenis noodlottig, want de nieuwe hevige schok had zijn gestel zoodanig geknakt, dat hij zijn leven eindigde in volslagen waanzin.... Dit belette niet, dat de bal-masqués" populair werden en populair bleven, en dat een ordonnantie van 31 December 1715 te Parijs de be roemde Bals de l'Opéra" instelde, die heden nog tot de meest pikante en merk waardigste vermaken van de Fransche hoofdstad gerekend worden. Door deze bals, die wekelijks plaats hebben, begon de karnavalstijd reeds zeer vroeg in de maand Jauuari; doch evenals in de pracht en de wildheid der karnavalsvermaken kon ook hierin Frankrijk niet concurreeren tegen Italië, waar zich het rijk der dwazen steeds uitbreidde, reeds met Kerstmis be gon en niet dan voor den Aschdag zwichtte. Florence had weleer den bedenkelij ken roem, dat men er buitengewoon loszinnig en losbandig fuifde. Rome trok de aan dacht door zijn luxueuse optochten en zijn wedloopen en paardenrennen, naar welke het huidige brandpunt der karnavals-drukte nog steeds het Corso" heet; Venetiëevenwel met zijn schitte rende gondelvaarten, zijn tooverachtige giorno-verlichting spiegelend in het water der Lagunen, zijn kleurig en artistiek gewemel in de schaduw van Loggia en San Mareo, spande, wat schoonheid be treft, de kroon, en hier ook handhaafde Prins Carnaval het zuiverst zijn rijk van praal en uitbundigheid. Vette Dinsdag (Vastenavond) was in dien ouden tijd de dag, waarop de Carnavalsvreugde tot haar toppunt steeg: later evenwel trachtte men door velerlei ordonnanties en be dreigingen het Bachantisch feest tot dien eenen dag te beperken, wat ook vrijwel gelukte. Deze eene dag echter was dan ook een dag, die in wildheid niet voor de weelderigste orgieën der oudheid onder deed. Vele jaren is het geleden, dat men in Parijs het gebruik huldigde der zoogenaamde Momons". Dit waren combinaties van gemaskerden die zweem den naar kleine geïmproviseerde rooversbendeB. Ze trokken gedurende den Vastenavond door de straten met muziek voorop en drongen zonder eenige be scheidenheid alle huizen binnen waar men licht zag, en dus verwachtte dat er iets te schransen zou zijn en te fuiven. Als een zwerm sprinkhanen op een Afrikaanschen akker, streken ze dan te midden van het feest neer, deden zich te goed aan de spijzen en dranken, lieten zoo min mogelijk voor anderen over, kusten de dochters des huizes, dwongen Duinkerken Reuse-papa, te Rijssel Lyderic en Phinaert, te Antwerpen Druon Antigon, de reus, die aan de stad den naam Handwerpen" zou hebben bezorgd omdat hij al zijn gevangenen de handen afhakte en ze in de Schelde wierp. In Brussel echter spant de reuzencollectie de kroon; daar worden in de prachtige optocht vertoond: Ja« en Mieke, Petit J aan, Petit Michel, Gudule, Jean de Ni veile, de Sultan en de Sultane. Een zeer zonderlinge reuzin was Reina Guasisma", weleer inheemsch te Madrid. Zij had niet minder dan zeven magere Medisch advies op een Karnaval te Nizja. beenen, zinnebeeld van de zeven magere weken der vasten, en bleef gedurende den geheelen vastentijd resideeren op een stellage op het marktplein. Elke week werd een der zeven beenen afgehakt, en ten slotte op den laatsten dag de geheele romp onder groot volksgej ubel uit elkander getrokken. Zeermerkwaardigekarnavals-gebruiken heerschten weleer te Parijs. Eén daarvan was de processie van den Boeuf-grEs", een hoogst pompeuse demonstratie van het Slagersgilde, ter eere van den Mardigras". Deze vertooning, die met den rondgang van den versierden Paaschos De Contrabas. Karnaval (e Nizza. ze met hen te hossen en te dansen, en verlieten dan jolende en springende de overrompelde woning weder, om elders opnieuw hun slag te gaan slaan. Niet zelden echter doofde de huisheer, indien hij een dier benden hoorde naderen, alle vuren in huis, en zorgde, dat de vrouwen de achterdeur uitgeloodst werden, om zich in den tuin of bij de buren te ver bergen. Gelukte de overrompeling dan was het de wijste partij, om zich de bonne humeur" te toonen, want de over macht was doorgaans groot, en het was dus een dwaasheid de indringers met geweld te keer te willen gaan. Iets der gelijks als de Momons" waren de zoo genaamde Quadrilla's" te Madrid, niet zoo onweerstaanbaar en gevaar'ijk even wel, door hun kleiner volume, al was dit ook groot in schijn, want deze viertallen van tafelschuimers waren als reuzen vermomd. Reuzen waren en zijn nog immer in den karnavalstijd een zeer geliefd artikel. Vooral in Belgi en het Vlaamsche gedeelte van Frankrijk maken ze het hoofdmoment uit den som tijds zeer praalvolle optochten, die tijdens den Mardi-gras georganiseerd worden. Te Cambrai spoken Martin et Martine, te weleer in Nederland, merkwaardige over eenkomst vertoont, heeft nog betrekkelijk lang stand gehouden. In 1845 nog werd besloten, dat voortaan de Os zou worden genoemd i.aar een of andere belangrijke gebeurtenis op het gebied van kunst en politiek, en zoo kwamen er dus ossen, die Père Goriot (bittere ironie voor een os dat Père"), Monte Cristo, Sebastopol, en Magenta heetten. In 1866 nog was de optocht bizonder schitterend, in 1871 met den val van het tweede keizerrijk viel ook de Btcuf-Gras. Het Parijsche karnaval schijnt vroeger wel zeer wild en zeer geanimeerd te zijn geweest. Een Turk, die het had bijgewoond, vertelde aan zijn Sultan, dat de Franschen n dag in 't jaar stapelgek waren, maar dat den dag die volgde (Aschdag) een weinig asch, op hun hoofd gestrooid, hen weder tot bezinning bracht. Dit was niettemin slechts ten deele juist, want met het begin der vasten, was het karnaval niet dadelijk geëindigd. Op Aachdag had de grotesque plechtigheid plaats der begrafe nis van Prins Carnaval, en dit, benevens de scheldpartij en het spiegelgevecht bij 't naar huis gaan der vastenavondklanten, de zoogenaamde Descente de la CourDe Karnaval met den Boeuf Grap te Parijs, in 1827, naar een prent trit dien tijd.