No. 1759 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Eiüderasjlei in Spie. Nadat de rnwaeid der Middeleen wen allengs plaats maakte voor een mildere levensopvat ting, begon men te begrijpen dat er voor de door ouders verlaten kinderen moest worden gezorgd. Vooral in t uden van oorlog, als vreemde krügslieden het land doortrekken, kwam het meermalen 'oor, dat een menigte vondelingen op straat werd gedeponeerd. * Men begreep dat er verandering moest komen in den bestaanden toestand, en bouwde te huiien voor vondelingen. Dat Spanje, zoo vaak het tooneel van bloedigen strijd, in dezen niet achter kan blyven, spreekt vanzelf. Maar Spanje, tot voor korten ty'd in alles zoo achterly k, bluft ook nu nog aan het verderfelgk toarniquetsysteem vasthouden. Het resultaat daarvan is, dat er jaarlyks alleen in Madrid 1500 tot 1800 kinderen in het asyl moeten worden opgenomen, terwyl dit getal voor Sevilla 800 tot 1000 bedraagt. Het gesticht in Sevilla is reeds in 1558 gebouwd en ontving den naam van Cata provincial de l'Expoiilo. Dag en nacht is het gebouw geopend. Men gaat binnen vaar het tourniquet zich bevindt. Dit laatste lukt op een gesloten venster met een scherm. Men doet het scherm open en ziet een soort trommel die van binnen geroerd is aaet zachte, rose stof. In die trommel is een opening waardoor het kind kan worden geschoven. Een schelkoord hangt er langs, demoeder heeft slechts daaraan te trekken, en kan zich verwü'deren zonder door iemand te zq'n opgemeikt. Gedurende den nacht slapen er twee zusters in de kamer daarnaast, om de kindertjes terstond na het luiden van de bel in ont vangst te nemen. Eenige kleine bedjes, van frisch linnen voorzien, »ün klaar; terwüleen marmeren badkuip in het midden staat. Elk kindje dat zij a intrede doet, wordt Het water is steeds dooi middel van gas verwarmd. Meestal worden de waakzusters drie- tot vijfmaal per nacbt opgeroepen. De ongelukkige moeders wachten tot het laat in den nacbt i», om baar kind onge merkt weg te kunnen brengen. Gelukkig geldt het nog steeds, zelfs in Spatje, als een scbai.de als de moeders z'ch van Qaar kind ontdoen; zoodat bet gemak kelijk maken er van nog niet geleid heeft tot algeneele onverschilligheid in deze. W.ie weet hoeveel tranen er geschreid zijn, voordat de verlaten moeders er toekwamen haar kind af te staan? Dit gjfoel van minachting voor de moeder die baar kind op deze wijze aan bet asyl afstaat, is zelfs zoo erg, dat er een vaate politiepost gevestigd is om de vrouwen foor woede van het publiek te beschermen. Om, zoo noodig, de identiteit van de opgenomen kinderen te kunnen bewijzen, teekent de zuster na de intrt de -van bet'kind direct op, het juiste uur op de minuut af, van de aan komst. Dan worden geslacht en de kleertjes beschreven. Voorts wordt een zinken plaatje, bedrukt met den datum waarop het kind is gekomen en om den bals gehangen, benevens een nummer. Moe a t er dus later navraag komen naar het kind, dan kan terstond worden nagegaan wie de bedoelde is. Zoo gebeurt het wel eens, dat de moeder in betere omstandigheden komt te verkeeren en bet kind terughaalt. Noi nimmer heeft men moeielijkheden gehad met het indentifieeren van bet kind. Het spreekt vanzelf, dat niet alle kinderen een onderkomen kunnen vinden in hetasyl. Maar er zijn altijd genoeg gehuwde lieden of weduwen die de kleinen voor een kleine vergoeding willen verzirgen. Conti óle wordt uitgeoefend op al de ge zinnen, alwaar kindertjes worden verpleegd. De beide Koninginnen bezoeken herhaal delijk de asylen en over het algemeen onderiiiiitMiiiiiiiiiuimiiMmmiiiimmiiiii UIT DE NATUUR. Organische Verweering. Ge herinnert n hoop ik, de beide andere hoofd vormen van verweering van graniet en andere vaate gesteenten: de chemische en de pbysische; al werken ze in den regel samen aan de vernieling van net vaste gesteente, elk beeft zijn eigen manier. Zoo is ook aan de derde kracht, die de bergen sloopt en steenen tot poeder maakt, een eigen en bijzondere rol toe bedeeld in het grooteche samenspel der erodeerende natnnnnachte». In vergelijking met weer-en-wind en de scheikundige werkingen van in water opgeloste stoffen, zijn de zichtbare uitwerkingen van de sloopingskracht der or ganismen gering te noe men ; althans bij het kale gesteente. Toch is dat dikwijle slechts schijn; doordat het zoo lang zaam gaal, en de atmos ferische invloeden dade lijk bun werk beginnen, als de inleiding door de organismen pas goed aan den gang is. De geweldigste ingrijpers zijn alweer die nietige, microscopische wezentjes, die wij gewoon zijn met den algemeenen naam van bacteriën te noemen. Onzichtbaar voor onze ongewapende oogen als ze z\jn, vermoedden onze grootouders naawlijks hun bestaan; wij twintigste eenwers hebben andere oogen; wij weten dat er geen plekje op aarde, ia waar deze onmisbare plantjes ontbreken. Wij kennen ze soms maar al te goed; en beschouwen ze al naar de aoort als onze beschermers en belagers, als onze beste vrienden die ons het leven mogelijk maken, ons voedsel bereiden en ons redden nit levensgevaar, maar ook als onze gevaarlijkste vijanden, ah ziektever wekkers en vernietigers van ons bestaan. vindt het bestuur van de inrichtingen veel medewerking en ondersteuning van de inge zetene*. In Madrid is in 1572 het eerste asyl verrezen. Het draagt den naam van Inclusa" ter gedachtenis aan een door den tijd zwart geworden hou'en beeld, voorstellend de Maagd Maria, en nit Holland meegebracht tijdens den Spaanachen oorlog. De kinderen worden vernoemd naar dat beeld en beeten loclusaro's". Allengs zijn de asylen naar den eisch des tyds 'van alles voorzien. il i es is rein en helder en van de zusters wordt gezegd, dat ze onvermoeid zij a in haar liefdewerk. Men heeft minnen aangesteld die dagelijks de zwakke kleinen komen voeden. Als de verpleegden op een leeftijd zgn dat het onderwijs moet aanvangen, krijgen züdit van de zusters. De jongens worden later op scholen ge plaatst, alwaar zij een handwerk leeren; de meisjes worden geoefend in alle huiselijke bezigheden. Begeeren zij in het asyl te blijven als naaisters of voor de keuken, dan kunnen z dit doer. Maar ook al verlaten sij het gesticht om een werkkring elders te zoeken, dan blijfc dit steeds haar tehuis. De keerzij van deze achoone medaille is, de concurrentie aangedaan aan de huis industrie. Evenals men hier te lande ook vaak hoort klagen, dat het toenemen van het aantal kloosters, die goedkoop werk kunnen leveren, omdat zy er niet van behoeven te bestaan; zoo is het ook in Spanje. Het asyl houdt vaak de flitkste meisjes voor naai-, strijk en ander werk, zoodat voor groote tot els wordt gewasscben en wellicht ook genaaid. B3vendi*a is er nog een groot gevaar ver bonden aan den roep van haast weelderige inrichting dier a'-y en voor vondelingen, zoo als in Sevilla en Madrid. De moeders we en dat z.y haar kinderen niet kunnen geven, wat deze in de asylen krijgen. En dus wiegen'zij haar gebeten in slaap en staan haar kleinen met gerustheid af. Het is dan ook bewezen, dat overal waar dergelijke asy en zijn, de vondelingen veel talrijker werden, vooral in die welke van een tourniquet voorzien waren. Het eerste asyl werd in 1198 door paus Innocantius III in Rome gesticht. Het was naar aanleiding van de vele kinderlijfejes die hu uit de Tiber zag ophalen. Het tourniquet-systeem werd eeuwenlan? alleen in Italiëtoegepast. Daarop volgde Duitschland dat het in de XIVe en XVe eeuw aannam. Het was in Eageland dat er z'ch stemmen verhieven tegen het verderfelijk systeem dat, ontsproten uit ongezonde philantropie, de droevigste gevolgen had. Jozef II beval in 1781, dat er goede asylen voor vondelingen moesten worden opgericht. Catherina If van Rusland stichtte in Moscou een modelasyl voor 8(00 kinderen, alwaar óók arme gehuwde boeren hunne kinderen konden zenden. Napoleon liet in aïle arrondissementen asylen oprichten. (Zeker, om tegemoet te komen aan de wreedheid van zyn artüel in deCodePenal la recherche de la patcrnitéest intcrd'te.) Maar de hoop om uit de asylbewoners militairen te recruteeren, werd niet bewaarbeid, daar de kindersterfte groot was en de meesten te zwak waren om als militair te diener. Maar bet bestaan van deze talrijke asylen maakte dat het te vondeling leggen aan de orde van den dag was. Te Genene zag men in, dat het tourniquetstelsel verdarfelyk werkte op de zedelijkheid; en na het opheffen er/an, vermind-rde het aantal vondelingen verrassend. Geen wonder dan ook, dat geen enkele staat nu meer iets weten wil van dit ver foeilijk stelsel. Geen enkele staat ? Spanje houdt met middeneeuwsche achterlykheld nog steed < dit systeem vol en daardoor hebben Madrid en Sevilla dan ook elk jaar te boeken 1800 en 1000 vondelingen. H. VAN DE MOER. Wij weten dat ze aanwezig zijn bij miliiarden in ODS lichaam en bij onnoembare hopveelheden in de aarde en het water en daar buiten, tot in de hoogere luchtlagen. Hun middel tot voortbeweg'ng en ver spreiding is bun kleinheid, zij hebben pooten noch vleugels noch vinnen, maar dat belet Boormcssels, die gaten in g-neig maken. 111. nit Die JErde van Dr. Lindeman. bun niet overal been te gaan ; bun rijk is de heele aarde, al is hnn voortbeweging passief. Lucht en water dragen ben ; waar die komen zijn ook bacteriën ; waarschijnlijk tot in de regenwolken en stellig op de hoogste berg toppen der aarde. Op de kale granietpiek die boven de blin kende firn uitsteekt, waar men geen levend wezen vermoeden zou, daar hebben zich be paalde soorten van bacteriën gevestigd. In de fijnste poriën, en de haarbarsten der vaste ge steenten dringen ze binnen; (ie geweldige koude daarboven deert ze niet. Za leven en sterven daarboven en laten hnn overblijfselen in de poriën achter. Dat is organische stof die in werkt op het gesteente, die de microscopische ADDBl^DBI. Jupe-culotte. Zou 't wel noodig aijn ons erg drak te maken over de jape-culotte of dejnpe-harem, 'of hoe dat onding anders genoemd moet worden ? Ik denk niet, dat het noodig is, ik ben er zeker van dat deze mode zich zelf zal richten een dpodsoordeel natuurlijk. De Turkinnetjes beginnen zich te emancipeeren, gaan zich kleeden naar de Paryache mode, en nu Parus in den harem komt, komt de harem in Parus. Dwaze gril, die terug slag, die om z'n onnatuurlijkheid van korten duur moet zyn. Zullen we gevrijwaard zy'n voor de nog zonderlinger culotte" der Siameesche dames? Ik bezweer, dat alles wat schoon en elegant is, zich tegen deze mal ligheid verzet. Bruidjes, hoe zoudt ge het vinden, indien ge aan uw fraai wit of zee groen, of paille bruidstoilet, eens geen sierly'ken statigen sleep meer kon dragen; of zou de mode dit sieraad werkelijk trachten te redden en in staat zijn een jupe-cnlotte nit te vinden voor brnidsgebruik.... met twee slepen ? Willemijntje. De jupe-cu'.otte is geenszins een nieuw be denksel. Men heeft het er herhaaldelijk mee geprobeerd. Ik zag dezer dagen een portret van Prinses Wilhelmina van Prnissen, de gemalin van Stadhouder Willem V, die meer dan honderd jaar geleden, dit wandeltoilet der laatste dagen reeds als rijkleed gebruikte. Züzat bij 't paardrijden namelijk niet als amazone, maar schrijlings te paard, en had daarvoor een in tweeën vallende broekrok laten maken, die wanneer ze er mee op den grond stond, zich als een gewone rok voordeed. Later is een dergelijk kleedingstuk nog weer eens toegepast door de vroegste wielrüdsters; maar het heeft weinig opgang gemaakt. En... te paard, op de fiets, in een chaise-longue te zitten, daartoe leent zich 't ni< uwe kleedingstnk nog wel.... maar om er mee te loopen l.... Foei, foei l Niet om aan te zien ! Ik hoop, dat deze mode geen voortgang zal hebben, want dan zou ik het misschien mooi gaan vinden, en 't is toch zoo verschrikkelük I Naïeviteit. Ziehier een treffend geval van communisme uit onschuld. Een meisje uit den aciterhoek van Gel derland komt in Dan Haag dienen. Zij geeft büalles blijk nog zeer naïef te zijn. Op zekeren dag kan de oudste dochter des huizes nergens haar fijne zijden kousen vinden. Doortje", vraagt ze aan de gedienstige, heb je die en die kousen ook gezien 1" Ja wel, jufier", zegt Doortje dood onschul lig, ik heb zoo gedacht, de juffer gaat vandaag toch niet uit, en nou heb ik ze maar aan getrokken. Als u ze noodig heb, wil ik ze wel even uit gaan doen ?" Naïeviteit is wel aardig, maar.... *** Nieuw, . », De Eagelsche vrouwenkiesrechtsterB heb ben een zonderlingen fcbeldnaam uitgevon den voor mannen, die tegen het vrouwen kiesrecht zyn, en die meenen, dat de plaats der vrouw vóór alles in het huishouden is. In tegenstelling met de mannen, die womansnfirage" voorstaan en die suffragiet" heeten, noemt men zulk een man husbandist" Parkenshoeder-gouvernante. Een zeer curiense advertentie, die onlangs verscheen in een plaatselijk blad, was de volgende: Gevraagd tegen l Maart een jongen, ge schikt o ai op een paard, eenige koeien en een varken te passen. Zij die bekend zün met het Fransch en eenig zang- en piano-onder richt kunnen geven, genieten de voorkeur. barst verwijdt en nog voedsel over'aat voor weer andere bacteriën. Dan komen er beter bekende so rten: de stikstof ?er werkers, die juist door die bereiding de rots ontsluiten voor de hooger georgani seerde levende wezens; die nuttige onzichtbaren zijn de nitrificeerende of salpetermakende bacteriën. Uit de lucht nemen zij stikstof op en bereiden bovendien, gelijk bijca alle planten, organische koolstofverbinden nit het koolzuur der lucht. De stikstof verbinden zij tot ammoniak en die weer tot sa'peterig-snur; daarvan is hun de naam gegeven van Nitrietbacteriën. Komen in hun gezelschap de Nitraat-bacteriën voor, dan ontstaat ten slotte salpeterzuur, en daarmee is de verweering, door scheikundige werkitg, van de hardste graiiietrotsen voor goed aan den gang. Nu is er voedsel en een aanhechtingsplaats geschapen voor de algtn en zwammen; in de eerste plaats voor de vreemde en toch zoo algemeen voorkomende combinatie en samen leving van die twee verschillende planten: het korstmos. Is het Kes'eente wat losser aan graniet, bijvoorbeeld gestolde magma der vuurspuwende bergen, dan kan die organische ver weering door bacteriën en korstmossen zoo snel gaan, dat ook gedurende een mensehenleven de gevolgen du delijk merkbaar worden. Zoo werden gedeelten van de lava van de Vesuvias en de Etna binnen drie jaren na de uitstorting bedekt met een donkergrijs korstmos, dat den naam heeft gekregen van Yesuvius-mos (Pterocaulon veeuvianum); en binnen vijftien jaar later had dit mos het gesteente zoo diep doen verweeren, dat er brem em cactus op groeien kon. Is er maar een spleetje van het graniet, of van welk gesteente ook, zoo door bacteriën verwijd en van stikstof voorzien, dat de fijnste plantenwortel'jes er in kunnen dringen en er een spoor voedsel vinden, dan groeit er ook spoedig een of ander kors mos; dan etsen die wortels bet gesteente verder uit door afscheiding van zuren. Wie ze niet kent de korstmossen der bergen, bemerkt er veelal niet veel van, de kleur van de korstmossen komt zeer dikwijls merkwaardig nauwkeurig overeen met de tint van bet gesteente zelf. Bekend onder de geologen en de botanici ten minste is de aneclote van de beide rei zigers in de Graniet-Alpen. De eene had den De jüpecülolle. ander, een nieuweling in het gebergte, verteld van de vele en mooie korstmossen die juist in de streek die zij doortrekken zouden, te vinden waren; zij wandelden tnsschen schijnbaar onbegroeide rotsen ; de nieuweling zei, c adat bij lang naar de beloofde korst mossen bad uitgekeken: Waar blijven nu ja mossen, ik zie niets dan steenen Y' En ik zie juist geen steenen door al die korstmossen,1' was het antwoord. En dit was juist; op sommige plaatsen in het gebergte bepalen de korstmossen den tint van het gesteente; er is geen plekje bloot; de plan'jes liggen vaak plat tegen hun groei plaats en bedekken de geheele oppervlakte; daarbij zijn vele soorten zoo klein, dat een loupe noodig is om ze te onderscheiden. Vlaar hun inwerking op het gesteente is er niet minder om. Ze etsen diepe groeven in hun harde bed, en '. tillen dat met organisch fetof. Op gunstige plaatsen komen dan de bladmossen groeien, die houden nog beter vocht vast: koohuurhoudeud regenwater; en de verffeering is alweer een verder en krach tiger stadium ingetreden. Ia het mos kiemen nu zaden van hoogere planten; hun wortels worden beschermd tegen uitdrogen; en die wortels dringen nog veel dieper door. De planten aelf vormen dichte kussens, hun wortels splijten de rots; de wand brokkelt af en de pianten storten mee de diepte in; maar andere vinden weer een plaats op de versche, pas blootgelegde steenen, die meestal toch al «enigszins aangetast waren door de vroegere plantengroei; of anders moeten de bacteriën maar opnieuw beginnen. Vergeefs hebben de afgestorte planten niet geleefd; ae hebben de verbrokkeling veroor zaakt; op de losse steenen kunnen het water en de <-orat sneller en gemakkelijker inwerken, en spoedig worden de half verweerde stukken naar omlaag gevoerd, met ijs of water mee aaar de diepere dalen, waar een hoogere tem peratuur heerscht en de verweering sneller in zijn werk gaat; eindelijk komen de verweeringsprodncten in de vlakte waar ze den bodem helpen vormen, die ook onder de invloed van bacteriën alweer ziet en uit (niraast-, ijzer- en zwavelbacteriëu) tot vruchtbare akkeraarde wordt. Ook de dieren helpen mee aan de verweering; waar mossen groeien daar leven ook dieren; al zijn het in het eerst micros copische kleine infusoriën, die met wind en van spelden, die een zekeren maat overschry'den en waarvan de punten onbedekt zy'n. De kleinere, nauw om het hoofd slui tende modehoeden, hebben het nadeel dat de speld meer uitsteekt dan büden breedgerauden hoed. Vandaar dat er een groote politievangst beeft plaats gehad Zondag j.l. Niet minder dan twaalf honderd zes en dertig vrouwen werden, gedurende de middag wandeling, schuldig bevonden aan overtreding der verordening. Zou dit ook aan de ver ordening liggen ? * * * Mama: Wat zal je nu tot die dame zeggen, snoesje ?... Bonjour..." Bêbé:.. . Papa l" D tm:- boerin. Een gezond en echt vrouwelijk beroep is dat van econoom, of, om een analoog woord te noemen, van heerenboer, dame-boerin." In Engeland leggen vele dames uit de groote wereld en ook uit den burgerstand zich op landbouwstudie toe met veel succes. Som migen bezitten uitgestrekte boerderijen, waar nagenoeg al het werk door vrouwen en meis jes verricht wordt, die niet in handigheid, noch ook in kracht te kort schieten. Zeld zamer is het geval van vrouwen, die naar verre landen trekken, om daar uit haar degely'ke landbouwkennis munt te slaan. Zulk een heldin is mejnfiroaw Hellmann, die zich een vijftal jaren geleden als pionier naar het verre westen begaf, en daar thans met be langrijke winst een farm beheert van 2000 acres land nabij MooseJaw. Zij on t ving onlangs eene benoeming als profesor aan een groote landbonw-hoogeschool in Canada. Zij koos echter de practyk boven de theorie, wees het eervolle ambt af, en...bleef bij haarschaapjes. Hoedenpennen. De politie te Buda-Pesth heeft strenge maatregelen genomen tegen dehoedenpencen, De Hongaarsche dames hebben, naar 't schijnt, nogal onvoorzichtig met deze puntige sieraden omgesprongen: een oude nicht van den commissaris van politie, van wie bij natuurlijk erven moest, werd door een argeloos en gracieus meisje van negentien jaar bijna in bet puntje van den neus geprist, en ziedaar de storm losgebroken. Er is thans een geld boete en hechtenis gesteld op het dragen Menu. In een Hongaarsch dorp had dezer dagen een huwelijksfeest plaats. De Hongaarsche huwelüksfeesten op het land zün bekend, om de kolossale hoeveelheden spys en drank, die daarbij verorberd worden, maar bühet hier besprokene, was dat al heel erg. De fuif, waarop 1400 gasten waren, duurde twee en een halven dag, eu gedurende dezen tijd wer den hernnter gescbluckt: Eén geheele aan 't spit gebraden .os, acht kalvers, zes lam meren, zes honderd vüftig ganzen, vier hon derd vu f en twintig kalkoenen, twaalfhonderd kippen, zestig duiven, drie duizend vier honderd taartjes, vierhonderd blikken met biscuits, vüf duizend liters wü'n, honderd vaten bier. Vrjf troepen muzikanten luisterden het feest op. ALLBGRA. IIIIIIIIMUmiMlmlHHIIIIIIIMHUH regen worden aangevoerd; dan komen de raderdiertjes, mijten en kleine wormen die weer de kalk en de kiezel kunnen loswerken uit het gesteente. Evenals mossen den groei van bladplanten hebben mogelyk gemaakt, geven de kleinere dieren gelegenheid aan grootere om voedsel te vinden. Deze graven en wroeten de spleten door de wortels onts'aan verder uit en werken zoo tot de langzame afbrokkeling mede. Er zyn ook wel enkele gevallen, dat de sloopiag van het gesteente door dieren sneller in zyn werk gaat. Eén zoo'n geval, dat tevens bewust dat ook de hardste gesteenten niet tegen inboring van dieien bestand zün, is door het bijgaand plaatje geïllustreerd Het betreft nu eens niet een rots, hoog in de koude lucht; maar een onder water, en wel een van het harde gneis; dit is een gelaagde granietsoort die tegen verweering best bestand ig ; bijna zoo goed als dolomiet. De boormossels (Pholae) die ook op onze kust voorkomen, zijn in staat, misschien met medewerking van een afgescheiden scherp vocht, zoo diep in het harde gesteente door te dringen, dat ze er zich geheel in kunnen verbergen. Dikke stukken doorboren ze soms geheel; zoodat er aan beide zijden open gan gen ontstaan. Dit is wel een van de sterkste vooneelden van sloopen door organische verweering. Een andere mossel, de steenboorder (Lithodomus) is beroemd geworden, doordat hij een bewijs geleverd heeft, voor het periodiek rijsen en dalen van den bodem van een land; waarvan de juistheid vroeger door sommige geologen werd betwyfeld. De pilaren van een rnïoe bij Napels, de tempel van Serapls, zyn op drie meter boven de tegenwoordige opper vlakte van de zee door ste^nboorders aange boord, en wel over een strook van ruim n meter breedte. De bewoonde kust van Napels moet dus eens meer dan 4 meter ond-r zee gezonken zijn, en later weer evenveel zijn gerezen. E. HEIMANS. De heer Leonard A. Springer te Haarlem was zoo vriendelijk mij terecht te belpen met de roodbloemige ahorn, waarvan ik de vorige keer vertelde; het moet Acer rubra geweest zün. H.