,No. 1763 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. fvripl Rnvwp jllül OUjiüDi Cyriel Boyaae, aan wien ter gelegenheid van de verschijning van zy'n 25ste boekwerk, door Noord- en Zuid Nederhndsche lettervrienden, na een ontvangst ten atadhnize, een feestmaal wordt aangeboden, te Antwerpen, op heden 9 April. llmMmUUmUIMtHtllMIIIIIIIMIIIIIMIIINIIMmtMMMMtllMIIIHIIIMHIIIIIIIIIIIMMIIMlmlIlHfM omvattende den tijd der republiek. Het zou geschreven worden ... als zijne gezondheid het hem toeliet. Maar zijne gezondheid ging achteruit, altijd langzaam aan meer achteruit, en van werken naast wat zijne colleges hem als onvermijdelijk oplegden, was juist in de laatste jaren zijns levens geen sprake. Het is trouwens genoeg, wat hjj ons heeft nagelaten, genoeg om nog lang de heugenis te bewaren aan een stoer, oprecht zoeker naar zuivere, echte weten schap. Zijne colleges waren als zijne werken: degelijk, rijp doordacht, soliede. Hy gaf altijd de uitkomsten van eigen, kort te voren , ondernomen onderzoek. Twee-endertig jaren lang behandelde hij n met zijne oandidandi n met zijne candidaten altijd weer een nieuw historisch onderwerp. Dat doet frisch blijven, oordeelde hij te recht, en gaf aan ieder, die een academischen leerstoel in zijne vakken bekleedt, den gul den raad, om toch nooit onder eenig voor wendsel andera te doen. Zijne coll»ges werden dan ook zeer gewaardeerd. Alge meen gewaardeerd? Ik vrees, dat er ook wel eens hoorders hebben gezeten, wien een geleerde, zoo wars van eiken vorm van reclame, te hoog stond, al te vol ernst was. Haar wie in waarheid zin had voor de claesieke wetenschappen, die heeft zeker bij Yaleton veel geleerd, en in zekeren zin ook veel genoten. Want men kreeg al lu'sterende als vanzelf dieper inzicht in het behandelde. Ja, als ik zoo rondzie in ons land en opmerk, dat oude geschiedenis en antiquiteiten tegenwoordig bij ons gym nasiaal onderwijs en in onze wetenschappe lijke publicaties eene broedere plaatsinnemen dan 25 jaar geleden, dan geloof ik, dat de nu overledene zich een deel van die eer mag toe eigenen. Want hij heeft de kweekelingen der Amsterdamsche Universiteit toegerust met kennis, ook wel met liefde voor die vakken, en hen aldus als leeraren naar onzfl gymnasia uitgezonden. Uitaenoodigd door de redactie van de Amsterdammer, om iets te zijner herdenking te schrijven, meende ik niet te mogen weigeren, hier openlijk van de vereering en dankbaarheid, die ons oud-leerlingen te zijnen opzichte bezielt, getuigenis te geven. H. VAN GELDKR. ETENSWAPPEÜJKE Refractoren contra rtflectoren, BÜhet onderzoek van den sterrenhemel ?zgn in den loop der eenwen deze beide soort verrekijkers beurt om beurt favoiiet geweest. Toen de eerate kijkers vervaardigd werden, in het eind der 16de eeuw, waren dit refractoren d. w. z. het licht werd ge broken door een lens (objectief), waardoor een beeld ontstond dat bekeken werd door een tweede lens (ocnlair). Pas drie kwart eeuw later werden de eerate reflectoren gemaakt, d.w.z. kijkers waarbij de lichtstralen terugge kaatst worden tegen een hollen spiegel, waardoor een beeld ont staat, dat weer door een ocnlair bekeken wordt. In den eersten tijd konden de refractoren wel diensten bewijzen maar heel spoedig bleek dat voor fij oer werk de lenzen niet geschikt waren daar een lens niet gelijkelijk han delt met lichtstralen van ver schillende kleur. Valt b. v. wit licht va o een ater op een lens dan ontstaat achter de lens eerst een violet beeld, daarachter een blanw beeld, enz. volgena alle andere regenDoogkleuren, tot een rood beeld toe (tig. 1). Alle sa M en maken dat men met n lens nooit een scherp beeld kan krijgen maar altijd een beeld met gekleurde randen (afwijking negene kUurschifdng). Newton meende dat dit een onoverkome lijke hinderpaal waa voor het gebruik van refractoren en construeerde daarom zijn reflector; immers, wanneer witte lichtstralen van «eer grooten afstand op een hollen spiegel vallen, worden alle gekleurde stralen, die «amen het witte licht vormen, precies onder denselfdea hoek teruggekaatst (öt. 2) zoodat hierby geen afwijking wegens kleurschifting voorkomt, en de beelden scherp en zuiver zy'n. Later leerde men door het gebruik maken van een stelsel van twee lenzen van ver schillende glasjoort, de afwijking wezens kleimcbifting grootendeels op te heften zoodat in dit opzicht refractoren weer de Reproductief van nn.twerïen. Vier nieuwe exemplaren by de serie reprodactie's, aangeduid als I-sographiën van Meura" en uitgegeven door de maatschappij voor goede en goedkoope kunstreproductie'J, e»'en tetkeningen van I-raële, Mauve, W. Maria en Weisseabruch. Het bekende pro cédévan den heer v. Menrs hoeft niet meer aangeprezen; het geeft de weergave van een geleken werden van nfl-ctoien, al bleven de laatste toch eenvoudiger daar bij het maken van een hollen spiegel slechts n vlak nauwkeurig behoeft geslepen te worden, terwijl by een s'el van twee lenzen vier vlakken bewerkt moeten worden (twee vóóren twee achtervlakkei) In later jaren is de voorkeur beurteling* aan reflectoren en re f'actoren geg«*en. Kortweg zgn hun beider vóó deelen: reflectoren zijn eenvoudiger in bewerking, geven volmaakt zuivere beelden, zy'n gemakkelijk te voorzien van zeer groote spiegels waardoor de lichtsterkte der beelden toeneemt; rtfractoien zijn, by' eenzelfde verFig. 1. AFWIJKING DOOR KLEUBSCIIIITINO BIJ BKN LENS. Op de lens L valt een straal wit licht, maar uit de lens tretdt een bundel gtklewd*. stralen van rood tot violet (alle rromboog-kleuren) waarvan de roode het verst verwijderd van dr, lm s liggen, en de violette het dichtst bij de lens zijn. grootend vermogen, minder plomp en dus gemakkelijker te behandelen. Dit laatste is een belangrijke factor, daar hierin de ver klaring li«t waarom Hersnhell zy'n gronde reuzen-re fl'ctor ( pi egel middel yn 1.2 M.) slechts zelden gebruikt heeft, zelfs voor het onderzoek van lichtzwakke hemellichamen, die juist in dezen reflector nog heldere beelden zonden opleveren Sinds Lord Ro^se zy'n kyker voorzag van een spiegel met 1.8 M. middellijn, is de reflector overvleugeld dojr den refractor. De techniek van het ver vaardigen van groote glaslnnzen werd enorm verbeterd, terwyl de reflectoren door het gebruik van metaal voor de spiegels j uist met groote tecbnUcie bezwaren te kampen hadden (vormveranderingen van den spiegel, door zy'n eigen gewicht). Zoo komt bet dat de reuzenkykers van Amerika en Europa tot voor korten tyd alle van het type refractor waren, waaroy de lenamiddellyn steeds booger en hooier steeg, ver over de meter heen, tot l/i M. toe. origineelen staat met een werkelijk onover trefbare getrouwheid ja, Let voortreffelijke gaf hier zelfs, uit zekere overwegingen, aan leiding tot bestrijding. Ook bg het reproduceeren van deze teekeningen werd om de onon ierscheidbaarheid van origineel en namaak volkomen te maken, de tint van het papier,waarop geteekend werd, zorgvuldig nagebootst.IK wil hier nu niet wyzen op het toch onvermijdelijk intrinsieke ver schil, dat er immer bestaan blijf; tnsschen een mechanisch product en het bezielde werk der vrije band (ieier voelt, dat om alle levends iets vlncatigs zweeft, dat niet kunstmatig kan herschapen worden, en het verschil dus waar te nemen mcé: zijn) evenmin wil ik de kwestie aanroeren der wenschelijkheid van het bestaan dezer be drieglijke evenbeelden. Allen vaardigen ar beid of succesvolle menscbelyke inspanning, hebben we recht van bestaan toe te kennen, en zoo d vingen dan deze bewonderenswaar dige uitkomsten van een techniek, die in onzen tyd zich sterk ontwikkelde, zoo niet tot waardeering, toch zeker tot belangstelling. Maar ik heb by deze gelegenheid een ander be zwaar; een aanmerking op dekeus; waarom werden uit den ont?a<lijtten voorraad van vroe gere en tegenwoordige kunstwerken juist deze teekeningen gekozen? Er zou op geantwoord kunnen worden: wjjl deze origineelen juist uitnemend geschikt waren tot het leveren van een krachtproef der feülooze reproductie l Da kry'ueakemng van Mauve is toch waarlyc zoo belangryk niet om haar wereldkundig te maken; maar ook de schetsen van Israëls en Weissenbruch hebben geenzins dat ge wicht (al is zeker de laatste vér te prefereeren) om tot in het tallooze vermenigvuldigd te worden. Er moet hier gewezen worden op een mis plaatste toepassing van het voordeel der reproductie, want ik geloof stellig, dat de verspreiding van zulke dingen de ontwikkeling van hut algemeen kunstinzictit belemmert, zelfs aan den dwaal brengt. Schetsen of krabbels kunnen zeker bon (eigenaardig) kunstwaardig gehalte hebben, van vluchtige bekoring zy'n,maar ze zy'n in dit hun wezen toch nog maar toeoereidseleu voor het eigenlijke werk en zeker niet bestemd om in breeden pas partout, (liefst nog zwaar verguld!) aan den wand te prijken met de aanmatiging van een voldongen uiting. Dit leidt tot wanbegrip over de elementen van een kunstwerk en de loszinnigheid der meeningen in onzen tyd zal er nog door verergerd worden. Zie nu deze teekening van Israëls aan (kapitaal formaat) en wees niet zoo grif met uwe vereering om de artiatiekeiige breedheid in den vorm van wat gestreep en ge wrijf in zwart krijt of kool, noch tevreden met een schijntje. Da teekening is curieus, zeker, en ze heefc waarde, maar dan een documenteale voor wie het wordingsproces van een mogelijk gewichtig werk interesseert. Hierin kan geiien worden, hoe dat, heel in den aanvang op gang raakt. Deze teekening is niet meer dan een eerste algemeene bepa ling, slordigweg zelf j, waarin voor den schilder alles nog te raden is, waarin nog zoo goed als nieia geen tintje, geen vormduiding, tot zy'n recht is gekomen; 't is het stellen van het gegeven, waarbij nog geen sprake kan zy'n van oplossing tot kunst. Van een musicus, die zijn instrument stemt, zegt men toe a ook niet, dat hy een uitvoering geeft. Van deze vier lijkt net tekeningetje door Willem Maris het meest geschikt nog tot reprojuctie; alleen de papierklenr is wat onbehagelijk; het is een pittig, glanzend, schetsje, volledig in zyn beknoptheid. Toch rechtvaardigt dit nog niet dezen vorm van uitgave een er reproductie. De tegenwoordige d waze waardetoekenning aan krabbels, achtelooze schetsen en schetsjes, zelfs aan de meest vage notitie's met wat krjjtof houtskoolaalen, hoeft waarlijk niet aange moedigd te worden. Ba goede exemplaren van die momenteele kunstuiting zijn besiemd voor de portefeuille, niet voor een pompeuze omlijsting, en nog zooveel andere die zelfs, eerder dan in een encadrement, in Eindelijk echter is de reflector weer in eere hersteld, nl. op de Mount Wilson-sterrewacht in Californië, een ster re wacht gesticht door G. E. Hale, een naam, dia even beroemd mag zyn als die van Yerkes, Lick, e. a. Dank zy eenige mill'oenen dollars (/ermoedelyk niet met sterrekande verdiend) is daar the biggest observatoiy of the wor.d" verrezen, waarvan de instiumenten o. a. bestaan uit een groote spiegeltelescoop met een spiegelmiddellijn van 1.5 M., terwijl de voorbereidselen voor een nog grootere spiegeltelescoop met 2.5 M. middellijn reeds zeer verren voort gang gemaakt hèb oen. Deze instrumenten zyn van het Ne w tornaar, sehe type, zooals fig. 3 aangeeft. Hat licht, van zeer verre komend valt op den hollen spiegel, onderin den kijker, wordt teruggekaatst en vormt een beeld in het hoofdbraodpunt, dat bij het begin van den kijker ligt. Hier worden echter de lichtstralen opgevangen door een vlakken spiegel, die maakt dat de lichtstralen een beeld vormen opzij, waar men met een oculair dit beeld bekijken kan. Evenals bij lenzen heeft men by ppiegels ook een ofwijking wegens bolvormigheid, die daarin zica uit dit de stralen die op den rand van den spiegel vallen niet in hetzelfde brandpunt zica vereenigen als de stralen die meer op het midden van den spiegel vallen. Dit voor komt men door den spiegel niet volgens een zuiver boloppervlak te slijpen maar hem een parabolischen vorm te ge 'en (een parabool is o. a. de baan, die een steen doorloopt, die men voortgooit); in dit geval vereenigen zich alle stralen werkelijk in n punt. Het verschil in kromming tasschen een bol vormige en een parabolische spiegel is slechts zeer gering als men nagaat dat voor den grooten spiegel van Lird Rosse, de vrye afstand tusechon da randen van een bolvormigen en een paraboiischen spiegel, die in het midden tegen elkaar liggen, slechts 2 a 3/1000 van een m.M. bedraagt. In wit Fifr, 2. HOLLE SPIEGEL. Het witte licht dat op drn ? p* f gel valt wordt als een witte ttraal teruggekaatst zonder kleurschifting. de papiermand hadden moeten belanden. Aan de blinde vereering van groote namen ia het wellicht ook te wijten, dat de meesters zelf onbeduidende bladen uit hun schetsboek of probeersels voor de indeeling van hun schilderijen, zoo gewichtig doen Echynen door de plaatsing van een volle handteekening er onder. Om te résumeeren: er is zoo'n overvloed van stof nog voor de mechani.-che reproductie ter verbreiding van schoonheidsbesef en kunstkenni?. Er liggen, om maar iets te noemen, voor de leekenwereld nog schatten in de vergetelheid uit de oude graveerkunst. Geef in reproductie waar het oog herhaal delijk en lang op wijlen kan, gewrochten van vleesch en been. De Maatschappij voor goede en goedkoope kunstrepro iuctieV heeft haar collectie maar eens na te gaan om in te zien, dat er op andere terreinen heel wat rijper vruchten te oogsten zyn, en die door ver spreiding oneicdig doelmatiger zyn voor wat de directie toch allereerst met deze uitgave zoowel als elders bestreeft: ontwikkeling van den kunstzin. En bij deze lofwaardige acti viteit, die het winstbejag zoo verre van zich afnoudt, is een misgreep als deze dan zeer te betreuren. W. STEENHOFF. FfifflrM Haase. t Als meer dan SOjarige tooneelspeler is Friedrich Haase de beate kavalier", de echte heer van 't Hof" geweest, niet alleen op de planken, maar ook in bet gewone lever. Op de beroemde bals der Barlyneche pers, waar al wat voornaam is en zit in bet gestoelte der eere, werd hy vaak voor een voornaam diplomaat aangezien. Hij was dan ook aan het Hof geboren - - in 1825 in het koninklijk slot te Berlijn, waar zijn vader kamerdienaar waa van koning Wilhelm IV. De kroonprins werd zy'n peet, die hem, toen by' het gymnasium te Potsdam verliet, niamand ruk der dan Ludvug Tieck tot leer meester in de dramatische kunst aanwees, en na bet einde dezer leasen hem, 17 jaar oud,aan beval aan den Groothertog van Weimar, die zorgde, dat de intendant van het theater aldaar hem verbond aan het Groot hertogelij k gezelschap. Daar is Haase's tooneelloopbaan begonnen. Aan een groot aantal gezelschappen in alle mogelijke Duitsche en Oostenrijkeche steden is hy' verbonden geweest, en overal vierde men hem als de mooie man". Te Praag ontstond een Haase-vereering". Men droeg er Haase-hoeden, H aase-dassen, Haase-jassen; alle schoonen dweepten er met hem en smolten in zaligheid, als zy hem op hare wandeling ontmoetten. Eene zyner aanbidsters bad zelfs het behoud van haar leven aan een Haase-crinoline" te danken, waarop z'g' bleef dry ven toen zy'zich uit teleurgestelde liefde in de Moldau wilde verdrinken. Zoo goed als de vorige Koning van Engeland, heeft Friedricn Haase de mode aangegeven. Hoewel Haase zoowel klassiek werk als het meer moderne speelde, muntte hy in het laatste uit, omdat hy meer teekenaar dan colorist was. Hy heeft op het tooneel de Noord duitsche jonkerrollen geschapen. De hofjmgeving en de hcflucht, waarin hy' groot was geworden, hadden hem in alles hoflahig" gemaakt. Hij was nooit tooneelbeer of tooneeladelyke, of hy' was het echt. Dit is zy'n roem en het geheim van zy'n voorspoed geworden. Friedrich Haase ia, behalve dat hy" aan vele theaters verbonden was, te Leipzig theaterdirecteur geweest en heeft niet alleen aan vele Duitecbe theaters gast rollen vervuld, maar ook in A-nerika f n Ne derland, te Amsterdam in het Grand-TüfUre A. v. Lier, ometreeds 1856. Dit bracnt hem schatten geld op, die hij als een goed huis vader" beheerde. Waar Haase ook speelde, waren het de rollen die heeren van 't hof" voorstelden V/o plaats van het zware spiegel metaal van voorheen, ge bruikt men glasspiegels, die na het slijpen tot den vereischten vorm, verzil verd wordan aan den voor kant, zoodat het lichttochterugkaatst tegen een metaal v lak, maar het ge wicht van den spiegel veel kleiner wordt (een gewone, van achteren verzilverde spiegel is onbruik baar: houdt eens even een brandende kaars voor een goeden salonspiegel en zie eens het groote aantal beelden dat de spiegel maakt, in plaats van n beeld zooals noodig is in een kijker). De reeds in gebruik zijnde spiegelteleseoop, op Mount Wilson, heeft een brandpantafstand van 8.5 Meter, zoodat ook ongeveer de kijker lengte zelf soa veel bedraagt; door den vlakken spiegel, die het licht terugkaatst naar het ocu lair, te vervangen door een bollen spiegel, kan men de lichtstralen nog eens op den hollen spiegel laten vallen, om hen, na deze tweede terngkaatsing, door middel van een platten spiegel weer naar een oculair te leiden. Hierdoor kan men (zonder den kijker zelf te verlengen) de brandpuntsafstand vergrnoten tot 26.5 M., of tot 3S.5 M. of zelfs tot 50 M., al naar gelang van den aard van het werk dat verricht moet worden. De kykerbuu zelf is niet met massieve wanden voorzien, maar bestaat uit een open ij reren constructie, waardoor temperatuurverschillen binnen en buiten den kijker ui t ges oten zijn. De kijker weegt daardoor slechts vier ton, terwyl men dit betrekkelijk geringe gewicht nog ver mindert door middel van opwaartfche druk. Men weet dat een lichaam, in water gedom peld, veel minder echy'nt te wegen dan erbuiten. De ge vichtsvermindering is gelyk aan het gewicht van de verplaatste vloeistof. Men l et f t nu de as van den kijker laten uitkomen in een bak met kwik. Verplaatst de as hiervan slechts 300 d.M.3 dan is de opwaartscbe druk reeds gelyk aan het ge wicht van de kykerbuia, ziodat een geringe kracht voldoende is den ky'»er te bewegen. Deze beweging geschiedt, tijdens de waar neming, door middel van een uurwerk, waarvan het klokgewicht automatisch weer Fr. Haase als Lord Bolingbroke in Een glas watei". In die creaties heeft by zijns gelijke niet gehad. De uitmuntendete van deze waren: Markies de la Seiglière, Markies Eocheferrier, Lord Bolingbroke in Scribe's Een glas water", kortom in alle rollen der versikkelinggtooneulspelen, waar het meer op gtest en vernuft dan op hart en ziel aankomt. Aan uiterlijke eere heeft bet Haase niet ontbroken, hy kon zy'n bont pantseren louter met ridderorden. De laatste jaren van zijn leven heeft hy buiten bet tooneel doorge bracht. Tot aan zy'n dood, 17 Maart j.l., is hy gebleven de voornaamheid zelve. J. H. K. De discipline in de kunst, Nooit is het vak" in de kunst meer mis kend geworden dan in onzen ty'd. Men ver wart het métier met de loutine, de kun'trecepten met de regele der kunst, die eenwig zyn. De oorzaken van deze verwarring zjjn velerlei; zy staan veelal in nauw verband met de evolutie in de politiek sedert een honderd jaar, vooral by ons Niets schaadt de kunst meer dan het vergeten van zy'ne oude dogmen, dia door de grootste meesters aller tijden vastgelegd werden. De E-yptenaren, de Grieken, de meesters der Renais sance, hebben de grondregels van het hand werk gekend. Zy beseften, dat men door het volgen der door dezen of dien kunstenaar gecreëerde normen, de kunst nog niet vooruitbrengt. Hun meesterwerken zijn de be kroning van een lange kunstenaars-ervaring, terwijl alle min of meer nette werken, die meer tot het handwerk dan tot de knnst behooren, de tand des ty'ds niet weerstaan. Die zijn onvruchtbaar, want <dj veronderea spoedig en zyn niemand nut. Zy zy'n niet het resultaat van een langdurig individueel schep pen, van een schier eindeloos geduld. Want het moet gezegd wor ien: wat onze tijjd ont breekt tot het voortbrengen van genieën is: geduld. Sedert honderd jaar is het U ven zoo ingewikkeld, dat veel goede, voor 't scheppen van meesterwerken noodzakelijke eigenschapgen verloren zijn gegaan. E«n van die eigentcnappen is het geduld. Men apiegele zich toe Q aan de voorbeeldelooze kracht van die meesters der Renaissance, wie 'c eenerlei was, of men hen voor handwerkslui of artiesten hield; die in hun winkel" met een zoo liefdevol geduld wrochtten, dat de uit hun handen voortgekomen werken onze ware kunstschatten vormen. Deze kunstenaars be zaten in de eerste plaats een juist besef van de hiërarchie. Vandaar dat hun kunst zich vertoont in die voortreffelijke eenheid van vorm en opvatting, die men stijl noemt, ter wijl de 19de eeuw ons een tijdperk van jammerlyke anarchie toeschijnt. De zin voor de hiërarchie, van het leerjongen-zy'n, ia voor de eenheid der knnst onontbeerlijk, gelijk in 't algemeen voor alles. Hij ligt in de natuur. Fig. 3. SCHEMA VAN NEWTONIAANSCUE SPIEGELTELESCOOP. De" lichtstraal komt van een tter, valt op den grooten hollen spiegel S, wordt Itrvqgr.kaatit naar hel hoofd brandpunt F, maar wordt onderschept door den plalttn spiegel A, die de straal zehdt naar de oculair-lens, waar achter het oog (0) kijkt. opgetrokken wordt als het afgeloapen is. De spiegel zelf is zóó volmaakt geslepen dat de oppervlakte niet meer van de ideale opper vlakte verschillen kan dan 1/20.000 van een millimeter. Het observatorium, dat om dezen kijker gebouwd is, bestaat uit staal op cementen fandeering. De muur en koepel zijn echter dubbel gemaakt met een luchtrnimte van 65 d.H. tnsschen de wanden, zoodat luchtstroomen vry' circuleeren kunnen. Hierdoor, en door zorgvuldige verpakking van den kijker zelf, heeft men verkregen, dat zelfs na een bran dend heeten zomerdag detemperatunrechommelingen binnen in observatorium en kijker niet al te groot zijn. Zoodoende heeft men het resultaat bereikt dat de brandpnntafsttnd van den spiegel, onder invloed der warmteverschillen, niet meer varieert dan 0.5 m.M. BÜzeer lange belichtingen kan men onderde band echter weer nieuw scherp instellen. De waarnemer staat by het kijkeruiteinde, op een platform, dat langs de opening in den koepel op en neer bewogen wordt, naarmate de kykerbuia van stand ver andert. Vooral voor astronomische waar nemingen op gebied van photographie en spectropraphie is deze kijker uitnemend geecüikt. Nevel vlekken en sterrehoopen wor den ermee gephotografeerd en, daar de spiegel groot is en dus lichtsterke beelden geeft, krygt men verrassend vele en uitge breide details te zien. Ook voor de onder zoekingen van Prof. Kapteyn -wordt deze ky'ker gebruikt, en dat ia niet de minste reden waarom de Amerikanen trots zgn op hun nieuwe wetenschappelijke vesting". Wat kan er niet verwacht wojrign van den 2.5 M -spiegel, geleverd doof ^pjchey, de evenknie van den^vroegereng&i alenlenzensly'per Al van Clark P^" P. VAW OLST.