DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1770 De woBderte lerolgen der (Caricatnur van J. Gilray, 1802). J. B. Heemskerk op 19 Mei J.i. in de vergadering der Tweede Kamer: Men vergeet te veel dat men door die bloedoverbrenging ook aan den mensch eigenschappen kan toebedeelen, die het rand in het algemeen bezit..." Eigenschappen? Erger: lichaamgdeelen. InlUlllllllinilllllMIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIUlllllllltlMIIIHIMIMIHIIMIIttlllMMKIMIMIIIIMIMtllMMMIlnlIIIIIIIIIMIMIlltlllllllllNIMIItll tijdige wezens en, de wet van actie en reactie volgend, dreigen wjj steeds van het eene uiterste in het andere te vervallen. De Grieksche levensbeschouwing stelde het lichaam op den voorgrond: schoonheid, kracht, vlugheid, lenigheid, te toonen in de periodieke lllllllltllllillitiiiiiiimimllllliiu'illlillllimillliiiiiiiiimiiiiitiiiiiliiiiiii Onze Hoogteen, PROF.DR J.TE WINKEL. PARNASSUS. Teekening van Ko Doncker. llllllllllllllllllllllllmlIlllllltllllllllllllllmlIIIIIIIIIIHIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIII EUNSWAPPEÜJKE Het menschelijk lichaam is te beschouwen als eene machine, die door voedsel in staat wordt gesteld arbeid te verrichten, zoowel mechanischen arbeid als denk-arbeid. Een stoommachine is een toestel waarmee men het arbeidsvermogen, dat in steenkool zit op gesloten, vrij maakt en gebruikt om een cf anderea arbeid te verrichten. Dat gaat langs een omweg. Men honde wel in het oog dat arbeidsvermogen en warmte nauw met elkaar samenhangen, zoodat men arbeidsvermogen in warmte omzetten kan en omgekeerd: warmte in arbeidsvermogen. Stookt men steenkool da a komt er warmte vry, maar deze warmte is niet dadelijk te gebruiken. Langs den om weg: stoom" ontstaat er uit de verkregen warmte de beweging der machine. Deze beweging zou men weer in warmte kunnen omzetten b.v. door een vliegwiel met een remblok te voorzien en hiermee het wiel tot stilstand te brengen. Door de wrijving van wiel en blok zouden dan beide warmer ge worden zijn. Was alles zoo ideaal mogely'k ingericht, dan zou deze wrijvingswarmte pre cies evenveel moeten zijn als de warmte, die uit de steenkool is vrijgekomen. Maar dat is lang niet zoo. Verbrandt men l Kg. steen kool (de beste die er te krijgen is) dan komt er voldoende warmte vry' om 80 Liter water van 0°Celsius (vriespunt) aan de kook te maken. Deze warmte is gelijkwaardig met een hoeveelheid arbeidsvermogen, die men zich het beete kan voorstellen door het op heffen van bijna 600 naenechen van de straat naar de top van den Westertoren. Maar wanneer men deze warmte gebruikt voor een stoommachine, dan zal men, al neemt men de allerbeite en allerzninigst werkende machic e slechts 13 pCt. van deze warmte terugkrijgen ?Is verrichte arbeid; d. w. z. slechts 80 men schen zouden omhoog getild kannen worden. De rest van de warmte is verloren gegaan, door den schoorsteen heen, door warmtever lies aan de omgeving, door wrijving der wedstrijden. De christelijke vroeg eenzijdig naar 't heil der ziel en in ascetischen yver verwaarloosde zy dikwijls het lichaam, als de ziel maar behouden werd. Thans slaat de btlans weer ovet naar de tegenover geste! de zijde. Krachtige en prachtige lichaamsoefening dringt het zieleleven op den achtergrond. Aan stevige vuisten, forsche spieren, vlugge voeten wordt door het opkomend geslacht meer waarde gehecht dan aan teerheid van gemoedsleven, fijnheid van smaak, reli gieuzen zin. Die gedachten werden van nieuws by' my' opgewekt door de lectuur van een oud, in veler oog verouderd, boek, Hamerlings Aspasia. Na een lange tnsschenpoos herlas ik dit boek met greot genot, 'k Geef aanstonds toe dat de lange redenen die de auteur zy'n hoofdpersonen in den mond leet, soms ver moeiend en onnatuurlijk zy'n. Maar toe b, hoe aanschouwelijk wordt ons hier de Atheeneche en heel de Grieksche wereld in de eeuw van Pericles voor oogen gesteld! Hoe zit ge mede aan aan een symposion door een ry kenAthener gegeven, waar Aspasia de drinkkoningin is. Daar vindt ge de groote mannen van dien tijd Socrates en Sophocles, Anaxagoras enProtagoras, Pheidias en Pericles in wysgeerige gesprekken verdiept. Doch als zij al te zwaar op de hand dreigen te worden, laat Aspasia een nieuw drinkvat komen met nog edeler wijn dan de vorige gevuld. Op zekeren dag bezoekt Aspasia met Pericles de Olympische spelen te Elis. Van den Krot osbeu vel aanschouwen zij uit de verte het stry'dgewoel. Maar met kennelyken afkeer ziet Aspasia op den geweldigen, bijna moor denden kamp, tnsschen vuistvechters en worstelaars gevoerd. Waarom rust uw oog haast met verachting op die schonwlustige menigte ?" vraagt Pericles. Schijnt het niet," zoo antwoordt zij, alsof het volk der Bellenen, zoo groot ge worden in veel wat uiterlijk schoon en heer lijk is, zy'n hoogste eerbewijzen voor de athleten van Olympia bewaarde ? Moet inder daad de kracht der armen en de behendigheid der voeten als 't hoogste voorrecht gelden op Helleenschen bodem? Ja, ik haat deze spelen, want waar de mannelijkheid haar doel voorbij streeft, daar schijnt mij de barbaarschheid niet ver te zy'n. Ik vrees dat de ruwe bekoorlijkheid van dit schouwspel den zin der menseben steeds meer zal innemen en ze een nieuwe verwildering te gemoet voerer." Die woorden van Aspasia komen my bij de tegenwoordige match-manie meermalen voor den geest. Dreigt niet het gevaar dat door deze tentoonstelling van ruwe lichaams kracht de fijnere aandoeningen van ae&thetiscben en ethischen aard meer en meer op den achtergrond gedrongen worden? In Wilhelm Meisters Lehijabre, dien roman vol wereldkennis en levenswijsheid, legt Goethe Serlo deze woorden op de lippen: De menech is zoo geneigd zich met iets gemeens af te geren; geest en zinnen worden zoo licht verstompt voor de indrukken van het schoone en volkomene, dat men de vat baarheid om het te gevoelen zooveel moge lijk bij zich moet aankweeken. Men moest dagelijks ten minste een klein lied booren, een goed gedicht lezen, een mooie schilderij zien en, ware het mogelijk, eenige verstandige woorden spreker." Bly'ft er by vele sportlieden wel eenige tyd en lust over voor dat mooie lied of gedicht, lait staan voor eenige verstandige woorden? En zou men menigen sportvrierd niet déwoorden van Horatins op de lippen willen leggen, die Hildebrand als motto 70C* *rjn Camera Obscnra plaatste: Nee lusisse pndet, sed non itcidere ludnm". Het spelen schaam'k mjj niet, maar't altijd door te spelen." P. H. HUQENHOLTZ Jr. Claman, Kortom, de retors:e is een by uitstek gevaarlijk wapen, dat niet kan worden gehanteerd zonder het groote gevaar te loopen zichzelf in de eerste plaats er mee zware wonden te slaan." (N. R. Cl.). Het bad misschien iets beter gezegd kun nen zy'n. In het naburige Westkipelle werd de groote landbouwschunr van den land bouwer L. door den bliksem getroffen, welke een prooi der vlammen werd." (Maatbode). Juist wat de bliksem verdiende. * ? Een 100-jarig jubileum. De volgende week, 17 Mei, zal het honderd jaar geleden zy'n dat de firma Quant en Zoon, handelende in koffie en thee, 100 jaar bestaa*." (Fad.). Wij hebben het uitgerekend. Maar wij zouden het feest Riet een 100-jarig jubileum noemen. * De stakers werden door de politie niteengedreven, die zy met steenen, aardappelen en andere knolgewassen wierpen." (Tel). Oe politie van haar kant, liet zich niet onbetuigd; met sabels en andere vuurwape nen beeft zy' de weerbarstigen bestookt. * Sommigen journalisten zonden wij een wei nig meer moei toewerschen. We zouden bijna meenen," schrijft de N. C t., deze vraag bijna bevestigend te moeten beantwoorde!), als we denken aan het wonderbaarlijke slot.9' * In Noordbrabant sterven de menschen ook zonder dokter's hulp. De hoofdinspecteur der Volksgezondheid", zoo lezen wij in de N. R. Ct., wees op het schrikbarend aantal personen, die in de provincie Noordbrabant sterven zonder geneeskundige behandeling." * De kltedinff onzer vaderen. De Directie van het Museum van Kanstnyverheid te Haar lem schrijft; Het is voor velen van beteekenis de overblijfselen, welke onzen vaderen tot kleeding gediend hebben, in oogenschouw te kunnen nemen." * De heer JAC. P. TH. heeft als botanicus ongetwijfeld groote verdienste, maar hij wachte zich voor overschatting van zijn invloed op de planten. Ik hond er van", zoo schrijft: tij in de Tel., om op een stil ler, zonnigen Meimorgen bij die sparren te toever. De compacte roode meeldraadbolletjes gaan dan losser worden." * De Kamer heeft het oog gehad op die bedrijven, welke in de stukken wor den genoemd, te weten het gegezyyzy." (V. R. Ct.). Voor alle zekerheid zonden wy de stukken zelf ook nog wel eens in willen zien. Mond m Tijdschriften. At;ia, No. 2 : De derde Rotterdamsche Vliegweek. Nederland in 't teeken der Bestuur bare Ballons. enz. De Revue der uitvindingen en ontdekkingen, No. l: Sir Francis Galton. In een luchtscaip naar imerika. Prof. dr. Jacobus Henricus van 't He ff. Nietsche en de sociale kwes tie, enz. Mokscholt, No. 46: Pest en cholera in Nederl.-Indië. Onze Menu's. Kinderkleeding. enz. Gemeentebelangen, No. Het electriciteitsTraagstuk in Noord-Brabant I. Engelsche Gemeente fioanciën. enz. Eigen Haard: Boy, door F. Arthnr Brief, door A(y Brunt, met portret en af b. Vacant ie-middag, een dorpsschets, door C. A. Leijer. Lente onder de Py'nboomen, door D. J. van der Ven, met af b. naar foto's van JOP. Raemaekerp. Verscheidenheid. Feuilleton. Draadlooz-e telegrafie op Borneo. Het Algemeen Tehuis voor militairen te Helder. Vereeniging Kindergenot". Stoomturbines. Het feest van den Nederlandechen Hotelbond. 8. A. Webb f. Wedstrijden op de Amsterdamsche Wielry derebaan. Het gebouw der Prins Alexandergtichting te Bennekom. Zwanen-idylle, alles met afb. Financieele en oecoEOBÈcte IroÉl. Er is alreeds eene kentering in de haussestemming der New-Yorksche markt merkbaar. iiiiiiniiiiiiiiiiiiMiiiiiliiiliiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiii Fig. 1. HOK MET OMGEVEKDE INSTRUMENTEN. In het hok Iropt het proefmemch zijn fieti rond. Di omgevende instrumenttn dienen voor het verrichten der talrijke waarnemingen. Rechts: de ttoel voor den waarnemer, die do»r het raam (rechts van de witte schijf) controle uitoeftnt. Fig. 2. PROEF MENSCH, AEBBID VERRICHTEND. De fiets is vastgfzit op den grond. Het achter wiel loopt tusschen twee electromogntttn, waar van er een zichtbaar is, boven aan het wiel. machinedeelen onderling, enz. enz. Die 13 pCt. noemt men het percentage nuttige arbeid. De rest is verloren arbeidsvermogen. Als men nagaat dat er heel wat machines zijn, die veel minder voordeelig werken en een veel kleiner percentage nuttige arbeid geven, dan frappeert ons dadelijk hoe slordig wy' omspringen met de beperkte hoeveelheid zonne-warmte die als steenkool in da aarde is opgeborgen (immers: steenkool zijn planten-resten; en planten groeien alleen met behulp van zonnewarmte). Vergelijken wij nu eens met deze machines de natuurlijke memch- machine. De brandstof is hier niet steenkool, maar voedsel. Dit voedsel wordt in ons lichaam verbrand met behulp van de ingeademde zuurstof. De warmte, die by' deze verbranding vrij komt, geeft het lichaam het noodige arbeidsvermogen om arbeid te verrichten, en onderhoudt tegelijkertijd de lichaams temperatuur. Erengoed als wy weten hoe veel warmte vrij komt by°het verbranden van steenkool, weten wij ook hoeveel warmte opgeleverd wordt door aardappelen, biefstuk, eieren, melk, enz. te verbranden. Wy be hoeven dus slechts na te gaan wat iemand eet, en ook te weten hoeveel arbeid die persoon verricht, om te weten te komen hoe groot het percentage nuttige arbeid is dat de menech-machine oplevert. Deze metingen zijn nogal gecompliceerd omdat het lichaam heel wat produceert onder de hand, maar als men alleen de ver richte arbeid wil weten dan is de zaak nog eenvoudig. Als te verrichten ar beid kiest men het opwekken van een electrischen strooir. Een fiets wordt vastgezet op den grond en het achterwiel laat men draaien tusschen twee electromagneten, verbonden met een dynamo. De proef-man vertrapt" zy'n arbeids vermogen op de fiets zittende, niet vooruit gaande, maar electriciteit leverend die ge meten kan worden en waarvan men het gelijkwaardige arbeidsvermogen berekenen kar. Voor het goede verloop van proef en metingen wordt de man in een hok geplaatst, met zy'n fiets, en alles wordt zorgvuldig nagegaan, de uitgeademde lucht onderzocht, enz. Om het verblijf in het hok zoo aange naam mogely'k te maken, wordt het fee-tely'k verlicht Door een raampje kan de waarnemer de feiten volgen. Al het voedsel, zoowel eten a's drinken, wordt zorgvuldig gewogen en daar men weet hoeveel arbeidsvermogen er Waarvoor verschillende oorzaken zijn. De nabetrachtingen over de uitspraak vanhet Hooggerechtshof zy'n nl. niet meer zóó optimistisch als in eerate instantie, waartoe dan ook nog het hunne bijdroegen de be richten over vervolging van de leiders der genoemde maatschappij. Wat eigenlijk met andere woorden wil zeggen, dat deze beslissing, als stimulus van de markt, heeft uitgewerkt en er das noodzakelgk andere stimnlae dienen te komen. Nu was dit in den aanvang der week d» gunstige tendenz der kopermarkt. De ommekeer hierin was teweeg gebracht door de, in de vorige week gepubliceerde, zeer bevredigende statistiek, waaruit bleek, dat de Enropeesche voorraden eene aan zienlijke vermindering hadden ondergaan. Dientengevolge stegen de koper prijzen te Londen en New-York en in sympathie daar mede hadden koper waarden eene zeer ferme houding. Hetgeen zich o.m. in den koers der Amalgamated Gapper shares uitdrukte, terwijl ook de Smelting en Refining aand. daarvan profiteerden. Evenwel, de staal- en ijzerindustrie bleek in een minder gnnstigen toestand te verkeeren, zoodanig, dat men zich eindelijk genoopt zag eene conferentie te beleggen,. waarop de eventueels prijsverlaging van ver schillende artikelen ZOH worden besproken. Da meeste staal-prodncenten hebben aan die conferentie deelgenomen en naar luid der berichten heeft het niet aan heftig» polemiek ontbroken. Hare gedragslijn getrouw, wilde de Steel Corporation niet afffyken van eene handha ving der tot heden geldende prijzen voor de onderecheidere producten, doch tegenover haar stonden alle onafhankelijke maatschap pijen, terwijl de Repnblic Iron en Steel Cy zei f a verklaarde, zich aan de gemeenschap pelijke overeenkomst te zullen onttrekker. Ten slotte blijkt men voorloopig te zjjn overeengekomen om den prijs van constructiestaal met $ 3 per ton te verlagen en dien van stalen rails te handhaven. Het is evenwel mogelijk, dat de Republic Iron en Steel Cy. zich gaat los maken van den Bond en met eigen prijzen voor de verschillende artikelen aan de markt komt.. Het effect van deze conferentie kon na tuurlijk niet uitblijven; de Steelshares werden bg het vernemen van bovenstaand besluit belangrijk lager afgedaan en die scherpe reactie irfluenceerde voorts bijna alle andere soorten van waarden. Zoodat het er naar uitziet alsof we voorhands weer weifelende markten zullen krijgen met misschien andermaal eene vermindering der omzetten, waarbij dan nog de voorinvloed van de naderende feestdagen komt. De meer nuchtere beschouwingen in zake de uitspraak tegen de Standard Oil Cy. schijnen ook ten deele te zyn voortgekomen uit het feit, dat, volgens het vakblad, de Iron Age", de handel in ijzer en staal in geenen deel verlevendigd is, hetgeen dan trouwens wel wordt bevestigd door boven^ genoemd besluit der staat-conferentie. Zoo wy' zeiden, werden ook allerlei ander» waarden min of meer door deze reacti» aangegrepen, spoorwegaandeelen hieronder begrepen. Van deze hadden bovendien de 2de Mexican's een zeer zwakke houding in verband met den nog steeds voortdurenden opstand in de Mexicaansche republiek, die zich overigens in alle waarden van spoor wegen dezer republiek, zoowel obligaties als aandeelen, uitsprak. Ongetwijfeld zullen de ontvangsten, van het meerendeel dier transportmaatschappen hieronder ten zeerste lijden; van die, welker opgaven ons regelmatig bereiken, is zulks. dan ook reeds ten duidelijkste gebleken. De obligatie-markt bleef ondanks deze wending in de houding der speculatieve. waarden vrij vast gestemd en namen de omzetten slechts in geringe mate af. Wat de locale waarden hier ter beurze betrof, nam de handel daarin o rer 't algemeen. geene groote afmetingen aan. Van Petroleum-aandeelen ontmoetten aand. Koninklijke flinke belangstelling, welke ge paard ging met geruchten, dat de Koninkly'KeShell eene verkoopsagentuur in San Francisco zou hebben gevestigd en zich zou intereszit in elke ry'stetaart, liter melk of osselap, is het gemakkelijk te berekenen hoeveel brandstof" de proef-mensch krijgt. Het resultaat is dat de fietser 21 pCt. nuttige arbeid oplevert; dos nog anderhalf maal meer dan de beste stoommachine. Men moet hierbij niet vergeten dat er heel wat arbeids vermogen noodig is voor de inwendige be wegingen van het lichaam, vooral voor den bloedsomloop. Vermoedelijk wordt hier nog wel een 20 pCt. van het arbeidsvermogen voor verbruikt. En dit percentage is wel degelijk nog nuttige arbeid daar de voedselopname toch als voornaamste doel heeft, het in werking honden van het menschelyk organisme. Dit geldt alles nog voor normale menschen. Bij getrainde sportmenschen Is het percen tage nuttige arbeid in enkele gevallen nog vél grooter. Een mededinger bij een lange afatands loopwedstry'd geeft wel 36 pCt. nuttige arbeid, en soms nog meer. Bij de dwaze zesdaagsche wielerwedstrijden zy'n op dit gebied ook belangrijke metingen gedaar. De winnaar verrichte in een dezer gevallen, in de eerste 24 uur, e renveel als tien gewone arbeiders in een dag kunnen verrichten. In deze bijzondere gevallen werkt de machine ook zeer bijzonder. Niet alleen het voedsel wordt dan als brandstof gebruikt, maar ook deelen van het lichaam zelf, blijkende uit het gewichtsverlies van het lichaam, dat hier door de moeite om eerst voedsel met zijn darm te verteren, uitspaarde. Opmerkelijk was dat juist dat voedsel het beste bleek te zijn, dat onder normale omstandigheden gebruikt wordt om de spieren mee op te bouwen, n.', eiwitten. Het blij zt uit dit alles dat de menschmachine voordeeliger werkt dan eenige andere. Geen machine levert zoo'n hoog percentage nuttige arbeid, tegelijkertijd zoo weinig slijtend, en zoo goedkoop weer te herstellen. Da mensen-machine blijft langer bruikbaar dan een opeenvolging van v£f beste locomotieven; en twaalf maal langer dan een allermodernste' automobiel. Hoe jammer dan, dat de mensch steeds geneigd is deze machine zooveel mogelijk te bederven door er het onmogelijke van te eiachen, wat geen ingenieur van zijn machines vragen zon. P. VAN OLST.