N*. 1771 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD V OOR NEDERLAND. Anna de Gastro Oaorio. Eesrcclt roor Purtugmclie 7ronwen, Vrg'e vrouwen in Europa, vechtende, spee chende, werkende vrouwe* in het heelal, benijdt nwe meters in Portugal, want harer is het stemrecht! Of liever, benijdt ze niet, want zg zullen het hard te verantwoorden hebben. Het half dozijn feministen, dat Portugal rijk is (A.nna de Gastro Borio, zelf t ipje-de-voorste in de vrouwenbeweging hier, kon er mg, eenige weken geleden, niet mér noemen), heeft geijverd om kiesrecht te verkrijgen voor de Pprtngeesohe vrouw en nn het haar, dank zq een vooruitstrevend rechter (mevrouw Osorio's vader) is toegestaan... nn zal ue eenzame ter stembus optrekken, omdat andere vrouwen niet bgtg'ds reclameerden. En wie weet, of deze magere glorie niet van korten duur zal zjjn. Want wordt de nieuwe kies wet ? in de a.a. volksvertegenwoordiging be handeld, dan hoeft slechts het woordje macho" (mannelijk) erin gevoegd te worden om alle feministische juichkreten in dof geweeklaag te doen veranderen. En dat dit gebeuren zal, is wel waarschijnlijk; het is niet goed denkbaar, dat de meerderheid in de Kamer vóór vrouwenkiesrecht zon zgn. De argumenten, die gewoonlijk ertegen aangevoerd worden, zgn over-bekend bg de Nederlandsche vrouwen, dus behoef ik ze niet te herhalen, maar de Portngeesche vrouw heeft nog dit tegen, dat ze absoluut DE NATUUR. CDXXIX. U r k. De mooiste reis er heen, doordat rivier en zee samenkomen, gaat over Kampen. 's Morgens in de vroegte vertrekt van daar de postboot de Minister Havelaar of de Baron Béngen; daarom is het aan te raden te Kampen te overnachten. De flinke boot ligt dicht bij de plaats waar de IJsel zich splitst. Dat geeft eem bgeonder mooi riviergezicht, zooals wij er geen tweede hebben in de noordelijke helft vam ons land. Uit de verte, van de groote Uselbrug af, is de delta vorming al heel goed ter' zien. Kalm golft het IJselwater, geel of leiblauw al naar de weersgesteldheid, onder de brug door. Ook stroomopwaarts is het uitzicht ruim en schilderachtig; de breede rivier maakt er een groote bocht, hoog ge boomte volgt den linkeroever en boven dit groen steken torenspitsen van het oostelijk deel van de s'ad nit; verder naar de brug toe liggen oude en nieuwe woonhuizen in lange rij langs de rivier; het is een stads panorama, dat in schoonheid bij dergelijke punten in Arnhem en Nijmegen niet achter staat. In het westelijk deel tnsschen de brug en het Kamper-eiland is het stadsgezicht meer business dan lieflijkheid; daar liggen de benrtschepen en botters, en daar zijn de los- en laadplaatsen, die nog in herinnering brengen dat Kampen al van ouds een han delsplaats een hansestad, was. Wie van oudheden verstand beeft en er dus belang in stelt, gaat maar een kort steegje door en staat dan voor het stadhuis met zijn oud beeldhouwwerk, aan de Ondestraat die parallel loopt met den IJsel. Aan beide ein ien van die straat en aan het eind van een paar dwarsstraten, die rechthoekig op den IJeel loopen, komt men voor h nel mooie oude stadspoorten te staan. Dat alles en vooal de IJsel zelf is in de schemering en ook bg maanlicht van verras sende schoonheid. En wie het treft dat de dag van de Urker reis begint met een lichten aevel wat zomers op zonnige «lagen regel niet onderricht is. Is het «o!/t»onderwijs er treurig aan toe (% der bevolking slechts is ingewijd in de geueimen der lees- en schrijf kunst I) met het onderwijs voor vrouwen ziet het er nog veel jammer,ijker nit. En dat, niettegenstaande hier zeo iets als een leerplicht wei" bestaat. Zeker, er zijn scholen in Lissabon, en ook in de andere steden en hier en daar op het platteland bestaat wel eene m e s t r a", die de mei t j es leien en schrijven leert, maar... in de stad is het bezwaarlijk haar alleen te laten gaan, en wordt er dikwijls verzuimd door gebrek aan geleide en soms ook, omdat de kleine met ma mee nit moet, want ma gaat voor geen geld ter wereld alleen nit, dat past niet, men mocht eens denken, dat ma geene fatsoenlijke vrouw was; op andere dagen weer blijft zusje thnis, omdat de naaister er is en zg jurkjes moat passen of ook wel... omdat ze geen zin had naar school te gaan, coitadinhal). Ea mama die vervuld is van het vraagstuk of zg twee of drie strookjes op haar rok zal zetten, k in zich het hoofd niet breken met gedachten over de school-opleiding van haar dochtertje, dus blijft het dochtertje net zoo dom als ma zelf, want pa vindt het een kolo< sale m a 9 a d a" 2) zich met zulke zaken te bemoeien. En daar hg meer op zgn gemak dan op mncada gesteld is, houdt bij zich er buiten. Z'n jongen, dat is natuurlijk heel wat anders, die moet leeren en examen doen en geld verdienen. Maar een meii-jel ach, als die zich weet te kippen en te kleeden en ze kan wat naaien en handwerken, dan is die klaar voor het leven. Het Oostersche begrip over de waarde der vrouw zit er diep in. Trouwens in de taal komt dat al duidelijk nit: voor ons woord oniers, heeft de Portugees p a e s", meer vond van pae (vader) en van zgne kinderen sprekend, zegt bg (of zg) m e u s f i l h o s," dos letterlijk: mijne zonen. Het kunnen negen meisjes en n jongen zijn, het doet er niet toe, bq elkaar genoemd zgn zg: filhoa. Zoo goed als in de steden, zgn er ook in de provincie aannemelijke en niet aanne melijke reienen te over om de kinderen en vooral de meisjes niet naar school te zenden. In de eerste "plaats: het ontbreken van scholen, want de staat geeft wel de wet, die het onderwgs verplicht maakt, maar niet de scholen en geen voldoende leerkrachten. Dan moeten de kinderen nr*n en uren ver hunne geleerdheid gaan aaien, wat na'uurlgk boven dien dikwyls zeer bemoeielgkt wordt door slechte of heelemaal gén wegen, door af vezigheid van bruggen, als 'a winters de regens de rivieren doen stijzen, door werken op het land enz. en*. Zoodoende leeren lang niet alle jongens op het platteland lezen en schrijven en van de meisjes maar heel weinige. Ik kreeg eens een dienstmeisje van buiten, dat me op een goeien dag tot de wonderbaarlijke ontdekking deed komen, dat zg lezen en zelfs schrijven kende. Van toen af aan behandelde ik haar met ge paste onderscheiding, die in bewondering overging, toen zg mg vertelde er acht jaar over gedaan te hebben, en ik heb nog heel wat klappen van de mestra gehad voor ik het kende," volgde ze er naïf aan toe. Nn zal men misschien meer het geduld van die mestra dan de volharding en het brein van de leerlinge bewonderen, vrees ik, en toch moet ik zeggen, dat ik haar niet zon willen ruilen. Het eigenaardige van de vrouwenbeweging in Portugal is, dat tg is gegrond op een politieke beweging. Ongeveer drie jaar ge leden werd met hulp van dr. Almeida (de tegenwoordige minister van binnenlandsche zaken) de Republikeinsche vereeniging van Portngeesche Vrouwen" opgericht, die dus meer direct de bevrijding van het vaderland (?van troon en altaar") dan die der sekse beoogde. Feitelijk was zg niet meer dan een hulp, een werktuig, zg het ook vrjj willig, der groote republikeinsche partij in Portugal, die zich, in navolging der geestelijkheid, van den steun der vrouwen verzekerde, om door haar hunne ideeën te verbreiden en hun invloed in het land te vergrooten. Nu hebben zich uit deze Vrouwenvereeuiging eenige vrouwen met meer beslist femi nistische denkbeelden losgemaakt en zullen die een nieuwe vereeniging vormen onder den naam: issociacao de propa ganda feminist a". Misschien vinden de Hollandsche vtouwen het niet onaardig (>£ vond het al heel streelend voor m'n nationaliteit Bge voel) dat een Hol landsche schrijfster deel heeft in die propa ganda en wel met haar roman Hilda van Suylenburg, die als feuilleton in een nieuw republikeinsch blad verschijnt. Of de tekst door de tweedehandsverlaling (mevr. A. de Gastro Borio vertaalde nit het Franecb) niet geleden heeft, weet ik niet, want behalve de paar eerste nummers heb ik ze niet gevolgd. De uitwerking, die de lectuur ervan op de Portngeesche jonge meitjes zal hebben (kranten-feuilletons zgn ongeveer haar eenige lectuur) zullen misschien over eenige jaren de studenten ondervinden en dan zal het moeten blijken of de man rgp is voor de vrouwen-emancipatie, wat voorloopig nog voor Portugal een open vraag is. Zgn de meisjes geen vrijheid gewend, en zal het haar vreemd llllllllllllltltllllllllilllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIHIMln vallen als kameraden met jongelui om te gaan de jonge heertjes zgn vast en seker niet gewoon in een meifje een kameraad te zien, en het zal dan ook te bezien staan of wat natuurlgk is of spoedig natuurlgk wordt in het Noorden, ook in Portugal mogelijk zal zgn : ongedwongen, prettige omgang tusgchen man en vrouw zonder hinderlijke bijgedachten aan sekse-verschil. Ia het familieleven zoowel als in de maat schappij is bet Portugeesche jonge meisje nog zeer onzelfstandig. Ik zeide al, dat zg weinig onderwgs geniet; hoogstens wat les aan buis in Franscb, soms een beetje Engelsch of Duitsch, muziek, zang, handwerken, schilderen, behalve natuurlgk de taal, geschiedenis en aardrijkskunde (niet te veel) van haar eigen land. In baar onder hond voorzien kan zg°dan ook niet op andere wijze dan met naaien of borduren, en als onderwijzeres. In de winkels treft men haar bg uitzondering achter de toonbanken aan, er vóór als regel bg bosjes tegelijk. Een paar groote magazgnan zijn begonnen juffrouwen aan de kas te plaatsen en het schijnt wel, dat die proef is gelukt, tenminste zg zgn er nog, niettegenstaande de dreigende blikken der heeren verkoopers. Als verpleegster had men de nonnen, maar nu die verdreven zgn, zal daarin op andere wijze voorzien moeten worden. Dit zal niet gemakkelijk zijn. De meisjes, die in de zieken huizen verpleegster zgn, hebben een zóó j slechten naam, dat geen meisje, dat baar eer hoog houdt, er voorloop'g licht toe zal over gaan dat vak te kiezen. L>ie slechte reputatie is niet onverdiend, maar daaraan zgn zoowel de doktoren der hospitalen als de verpleeg sters schuld, van beide kanten gevolg van slechte opvoeding en het ongewone van het samenzgn zonder de waakzame oogen van moeder, tante, nicht of wie dan ook. Natuurlijk zgn er hier en daar meisje», die wat meer geleerd hebben dan wat het lager onderwgs geeft en zgn in Lissabon een paar vrouwelijke artsen, zooals bg f. de stemrechtvrouwe D. Beatriz Angel o, maar zg vormen slechts de uitzondering ter be vestiging van den regel, dat de Portugeeeche vrouw nog te weinig algemeen ontwikkeld is, om stem te hebben in regeeringszaken. Verbetering hierin heeft minister Almeida willen aanbrengen door zgn wet op het on derwgs, volgens welke meer scholen en ook avondcursussen geopend zullen worden voor ambos os sex o s" 3). Lissabon, 13 Mei 1911. M. J. DB VEIES?PARIS. 1) Stikkertje. 2) Last, gezanik. 3) Beide seksen. uiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiMiiiiiiiiiiliiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiii ADDB^DBL In een Duitsck vronwentgdschrift wordt er door een goed schrijvende jonge dame op gewezen, dat het beroep van handelsreiziger als 't ware een geknipt baantje is voor vrou wen. Ten eerste, zegt ze, hebben ze baar tong tot haar dienst, ze kannen praten a'sde beste advocaat, en vooral, wanneer ze er aantrekkelijk uitzien, bewijzen ze op haar gemak aan een handelaar-nietvroawenhater, ?dat wit zwart is. Ten tweede is een man zelden zoo ongalant, dat hg een dame de deur voor den neus toeklapt, en haar de gelegenheid ontneemt aan het woord te komen. De traditie, dat een handelsreiziger er tegen moet kunnen, om minstens diia maal in de zes dagen van de trappen gegooid te worden, zon door het op'reden der vrouwen in deze branche va a arbeid tevens haar recht van bestaan verliezen. De geheele maatregel zou ten slotte dus veredelend en beschavend werken op de chefs <ran groote winkel- en detail-zaken. Overigens meent de schrijfster n tak van handel te moeten uitzonderen: wijnreizigaters zonden ten sloite toch niet al te veel moten vertrouwen op het geduld der meest galante mannen, en op dit gebied zou de proef dus te gevaarlijk zyn. # * * Door de lucht. Da beroemde Engelsche aviatenr Graham White zal gedurende de Londenscbe kroning jdagen een zeer moderne aardigheid vertoonen. HU brengt drie vliegmacbines in gereedheid, en is met de kinematpgraaph maatschappij overeengekomen, dat hij, dadelijk na de op namen van de films der kronings-processie en kronings-plechtigheid, mettwee zij c er be? te leerlingen zal opstijgen en de opnamen per vliegmachine naar Birmingham, Brütol en Rugby zal brengen, waar ze nog denselfden avond worden vertoond. Bet denkbeeld is origineel, maar de mogelijkheid is niet uit gesloten, dat de bioscoop-klanten des avonds naar de vertooning smachten, terwijl de film hier of daar in een moeras of een weiland is terecht gekomen. **' 's Landt wijze. Een paradijs voor huwelijks-candidatinnen is het schiereiland Korea. Onder de Koreanen geldt het voor een groote schande, indien de vader er niet voor zorgt, dat zjjn zoons op betrekkelijk jeugdigen leeftijd zich een vrouw hebben uitgekozen en een eigen huis houden hebben opgezet. Een ongehuwd man is in dat merkwaardige land verstoken van zijn voornaamste burgerrechten. Nochtans Urker meisje?, foto A. W. Fogt. is die heeft in den vroegen morgen nog vóór de boot floot, al zooveel natnnrschoon genoten, dat de rest van den dag niet eens schitterend behoeft te zgn, om de heele reis welgeslaagd te noemen. De boot draait dadelijk westwaarts naar den zeekant toe; daardoor krijgen de pasaa giers van Kampen niet veel meer te zien, maar door de bochten in den rivierarm draait zoo nn en dan een stak geboomte voorbij, waarboven de oude Kampertorens heel mooi uitkomen. Dan is het stilte op het water. Bechts en links golft bet riet in de deining door de schroef veroorzaakt. W g passeeren een arm van den IJsel en varen dan een heele poos langs het vette Kamper-eiland, het eigendom van de stad Kampen, waar de beste koeien van ons land grazen, het beste hooi gewonnen Schetskaartje van Drk. wordt en dat zoo lang de Kampenaars van het betalen van stede lijke belasting heeft vrijgesteld. Vi-chdiefjes en meeuwen volgen de boot, reigers en ooie vaars komen van tgd tot tgd boven op den dijk eens kgken wie daar zoo'n lawaai maakt in het water, en voortdurend zgn de karakieten bezig met hun eentonig liedje. Na een half uurtje komen we in de Ketel, de vaargeul met echoeiing aan weerszijden, die geholpen door baggermachines bet ver zanden of vers ibben van den IJselmonl belet. Op de palen en op kustlichten rusten zee vogels nit van de vangst. Een klein half uur ver biengt ons deze ketel in zee, zonder dat wg iets bemerken van golfslag of deining. Maar juist als de boot tuaschen de uiterste lichttorens doorgaat, voelen de passagiers een eigenaardige beweging; 't is of de boot een kuil in gaat en een eindje verder er weer uitklimt, nog een paar zulke dalingen en het gaat kalm verder; tenminste als er weinig wind is en liefjt geen noorde lijke, want dan kan het spoken op de Zuiderzee. Wie het anders redden kan, moet het uit stapje naar Urk met op Zondag ondernemen; dan lijkt de zee wel uitgestorven; geen zeil, geen romp, alleen de vogels visscben op Zondag. Ea de Urker s zelf zünop feeatdagea ook niet gewoon, veel te mooi. Op werkdagen en met goed weer is de zee bespikkeld met zwart en wit, dan steigeren de botters met hun breede boegen tegen de golfjes op; twee aan twee als harddravers bg ean wedren zeilen ze in evenwijdige richting, het sleepnet, tnsschen beide schepen in, haalt de botjes van den bodem. Een half uurtje buiten de Ketel komt rechts Schokland in zicht, het eiland, dat letterlijk ondergaat. Misschien treft ge het. zooals ik eens, dat de lichtwachter aan boord van de post boot is en met een kleine zeilboot naar zgn eenzaamheid terugkeert. Na Schokland komt Urk opdoemen ; een grijsbruine buik van een omgeslagen boot Igkt het eerst; dan wordt het een ge ribde walviech en eindelijk onderscheidt ge wat groens en zwarts dat schijnt te dobberen op eenstilstaanden vijver, een gezichtsbedrog dat spoedig verdwijnt zoo snel nadert de boot de haven. De zwarte ribben worden palen en huizen, het groen is een dijk aan den oostkant van het eiland. De aankomst op Urk is verrassend voor wie er voor het eerst landt. De haven is veel Da haven van Urk. grooter, de vloot veel talrijker, het dorp veel uitgestrekter dan men van zijn klein stipje op de kaart zou verwachten. Natuurlijk stellen alle U r kers, die niets te doen hebben op dat moment, veel belang in de aankomst van de postbo t En is het Pinkster-drie, den dag waarop ik verleden jaar de rei * deed en het nn weer hoop te doen, dan lijkt Urk heel wat op dat oogenblik. Dan zgn de meeste vieschers nog thuis en ook de meisjes, die in HolUnd dienen en de P.nksterdagen op het eiland hebben doorgebracht, zijn nog niet weer weg en dragen hun beste kleeren, dan is Urk compleet. Is er anejovis ge rangen, en niet al te weinig, dan is Urk weer heel ander?, dan jaagt en jacht alles, om zooveel mogelijk te pre fi eeren, dan visschen de mannen en jongens of wer ken haastig aan de fijne netten, dan zgn al de vrouwen, meisjes en oude mannen met de visch zelf bezig en gunnen zich geen etenstijd, ze paan in het geheel niet meer naar hui», hun eieren en brood e'en ze onderdehand en uit de vuist in de haven op. Ongelukkig voor de Urkers wil deansjovis niet graag meer de Zuiderzee in; een jaar zooals 1901, toen Urk tijdelijk rijk was, is tot nu toe niet weergekeerd; ook dit voorjaar, dat veel at sjovis beloofde, heeft zijn belofte tot nn toe niet gehouden, en als Pinksteren voorbij is, worde de kans op een goede .ant-jovisvangst ook als verkeken beschouwd. Een kgkje in de haven, een panorama »an de vuurtoren en een wandeling om het eiland, een praatje met een visecher en een bescheiden blik ergens binnenshuis, dat zijn de gewone elementen van het bezoek van eendagsmenschen. Ia de haven moet ge eens letten op een groot at een b ok dat daer lig'; het is graniet en niets meer of minder dan een zwerfsteen, een erratisch blok dat getuigenis sflegt van den dilnvialen oorsprong van het eiland. Het is geen weiland als Marken, van de wal ge scheurd, of als rest gebleven van een grooter verzwolgen stuk. Urk evenals Wieringen en Texel zijn ooispronktlyke eilanden, die reeds ala hoogten uitstaken boven het omringende deltaland, dat door de smeltwateren van de groote gletschers werd gevormd. Die hoogten waren waarschijnlijk plaatsen met een ophoo ping van materiaal van de erondmnreenen van het overgeschovtn ijs; het grint op de steen bank, die ten westen en bg de staart, die noordwaarts van het eiland verloopt, bestaat ook grootendeels nit Skandinavisch gesteente; en het groote granietblok in de haren is eveneens Zweedech graniet. Hoewel er weinig afwisseling is in de flora en er hoogstens tachtig soorten van planten groeien, zgn de moerassige gedeelten van de magere weide aan den oostkant en in het midden hg de sluifjes tamelijk bloem rijk. Wie (Jrk's planten verzamelen wil, zal daar drievierden van de daar inheemeche flora vinden. Het zgn de stoerste soorten, die bestand zgn tegen zeewind en veel vocht en niet knakken als de zee eens over den dijk heenslaat. Boomen zgn er dan ook niet bg. Allee a in den wicdsRbnt van dedorpshuizen houden enke e het nit. Hommels, vlinders en zweefvliegen heb ik er nog al gezien: ook loopkevers en lievanheörsbeestjes; diezal'de wind wel aangevoerd hebben als zg er niet van oudsher waren. Maar de dieren die men altijd ziet op Urk, behalve de melkkoeien, zgn de visschen tegen de palen en in de grint en zandkuiienbg de staart, meest botj s, poonen en pui taal, en als een tn-fier in de verte bij ebbe: de zeebonden op de steenbeek en de bruinvisecben in het open water. Die boer met zgn varkeno" hei 'k daar bg Urk meer dan eens van de boot af gezien. E. HEIMANS. J. J. M. B?den Haag. Uw plant is inder daad een zeldtaam voorkomende uitheemsche heester, Akebia quiuata, de vgfialiige Akebia. H. A, A'enteen, Naarden. Het komt bij hagebeuknn en elzen een enkele maal voor' dat een deel der takken bladeren krijgt met den zoogenavmden eikeblad-vorm. Ook uw, tab ju fopblad" is van zoo'n uit-den aardgeslagen geleelte. In Species en Vaiieties van prof. Hngo de Vries vindt u nadere bijzon derheden.