Historisch Archief 1877-1940
Na 1776
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
Presidente CHAPMAN-ÜATT,
portret te Stockholm genomen.
te Stocttolffl.
(Slot.)
Donderdagmorgen flbusine88meeting",door
m\j ook reeds in de vorige mededeelingen
verwerkt.
's Middags openbare vergadering, uitge
schreven door den Intern. Mannenbond, die
geleid werd door dr. Ernst Beekman, lid
van den Senaat. Al de Afgev. uit de ver
schillende landen voerden het woord, be
spraken den toestand in hun eigen land en
wat door hun Bond reeds verricht was of
hetgeen zij in de' toekomst nog "hoopten te
doen. Het resultaat was, dat zich dadelijk
een aantal mannen opgaven. De Zweedsche
Afdeeling van den Int. Mannenbond werd
hiermee gesticht, terwijl al zeer spoedig
uit andere steden berichten inkwamen van
voor het lidmaatschap zich opgevende
mannen.
Ook uit Denemarken kwam de redacteur
Etlersgaard ons met zulk een hoopvolle
tijding, staande de vergadering, verblijden.
Donderdagavond was er een openbare
vergadering in het Volkshuis, waar ik niet
heenging, omdat er alleen in het Zweedsch
zou gesproken worden (o. a. door den bur
gemeester van Stockholm, den heer
Lindhagen).
Uit de drukke Yrijdagsohe vergadering
vermeld ik slechts n spreekster:
Dr. Thekla Hulkin uit Finland vertelt
ons, hoe daar de vrouwen steeds op dezelfde
wijze stemmen als de mannen en volstrekt
geen aparte vrouwenpartij vormen, zooals
de anti s altijd vreezen.
Het resultaat in Finland is tot heden:
Gelijk loon voor gelijken arbeid. Aanstel
ling van vrouwelijke politiebeambten. Be
noeming van vrouwelijke doktoren bij ver
plicht geneeskundig onderzoek van vrouwen.
Betere dierenbescherming. Groote groei van
de anti-alcoholbeweging. En nog veel meer
geeds.
Om het coBgres een afleiding te bezorgen,
zongen de meisjes-studenten thans een lied,
dat op een 'prijsvraag ontvangen was.
Mrs. Stanton Ooit, de penningmeesteres
van het H. B. vertelde ons in verband hier
mee van een nieuw lied in Engeland, dat
bij den grooten optocht in Londen op 17 Juni
door alle deelneemsters gezongen was en
zulk een goeden indruk had gemaakt, vooral
door het opgewekte marschtempo. Misschien
is een vertaling voor ons, Nederlandsche
vronwen.mogeïijk, opdat w(j de lijzige deun,
die in Holland strijdlied genoemd wordt,
kwijt raken ?
Mrs. Snowden (Engeland) zegt, dat de
meeste nannen vóór Yr. Y. zijn, maar zij
zetten het te veel onderaan, op hun politiek
programma. Aan de vrouw dus de taak om
hun te wijzen op het honneur anx dames"
opdat dit niet alleen een woord, maar ook
een daad zal worden. De Engelsohe vrouwen
zelfs en elke candidaat, van welke kleur
ook, mits hij vóór Yr. K. is.
UIT DB NATUUR
Duinwater.
't Is niet in een paar woorden te zeggen
wat de duinen beteekenem voor Holland; en
het ia niet noodig ook, want ieder ontwik
keld Nederlander weet het en ieder Hollander
beseft het: de duinen zyn de oorsprong en
de waarborg van het bestaan der lage landen
aan de zee; en, zoo de duinen eens mochten
vergaan, Holland zou het feit niet lang over
leven.
Maar voor de groote steden aan hun bin
nenzijde, beteekenen de duinen nog iets meer;
ze zij a een der voorwaarden voor de gezond
heid der bewoners; want niet het minst aan
het uitmuntend drinkwater dat zij leveren,
danken de groote steden, en in de eerste
plaats Amsterdam, het benijdenswaardige laag
sterftecijfer, dat inderdaad buitengewoon is.
Geen wonder dat vele Amsterdammers
opschrikken als maar even de mogelijkheid
wordt gepubliceerd, dat de bron die hun aet
kostelijk duinwater levert, binnenkort zal op
drogen; want het is lang niet zeker, dat onze
gezondaeidsbron door een andere even goede
vervangen kan wor
den ; ook niet, al wor
den er uit de belas
tingen velemillioeien
aan te kosten gelegd.
Van ontzaglijk groot
belang is het dus wel,
dat de deskundigen
precie» weten, waar
het zoete dninwater
eigenlijk van daan
komt, hoeveel er aan
wezig is, of het nog
steeds wordt (aange
vuld, of «r inderdaad
kans bestaat dat de
rijke bion nog vele
jaren lang vloeien zal,
hoe veel er geregeld
?itgepnt mag worden,
en hoe dat kan en
moet gebeuren, zon
der de bron te
verzouten; wat in dit
geval gelijk staat met
vergiftigen.
Zq die geacht mo
gen wordenonshierop
Miss' Janet Richards uit de Ver. Staten
had mede geholpen aan den
ontvoogdingsstrijd in Washinhton, den staat, die in
November 1910 het Yr. K. invoerde. Toen
daar vroeger eens een belasting op
vrouwenkleeren zou worden ingesteld,
petitionneerden millioenen vrouwen en werd om dit
adres gelachen! Een enkel adres na
November 1910, door vrouwen ingezonden,
vond dadelijk gehoor 11
Uit de vele landen, die nog aan de
beantwoording van de bovengenoemde
vragen voldeden, noem ik dr. Mia
Boissevain, die in goed duidelijk Engelsch een
verslag over ons land uitbracht, dat ik hier
zeker niet behoef te herhalen.
Uit Rusland gaf mevrouw Zeneide
Mirovitch en uit Oostenrijk Frau Daisy Minor
berichten, die veel meer bemoedigend klon
ken, dan ik ooit had kunnen denken.Ondanks
de vele ukasen van vadertje" blijven de
Russische vrouwen moedig aan den arbeid
en ondanks het verbod in Oostenrijk, dat
vrouwen geen deel mochten nemen aan
politieke vereenigingen, waren de vrouwen
toch uitstekeed georganiseerd, zoodat, toen
nu onlangs dat verbod is opgeheven, de
vrouwen gereed waren haar strijd om
politieke gelijke rechten aan te vangen.
Een deputatie Zweedsche vrouwen ver
scheen op het podium om reverend Anna
Shaw een bloemstuk aan te bieden, uit
naam der geheel-onthoudersvereeniging,
voor welke zij in haar eigen land zooveel
gedaan heeft. (Geestdriftig applaus, Anna
Shaw is naast de Presidente, het troetelkind
van het Congres).
Uit Zuid-Afrika was voor het eerst eene
afgevaardigde, miss Nina Boyle, aanwezig,
uit wier mededeelingen bleek, dat de vrou
wen wier roem tijdens den laatsten oorlog,
over de geheele wereld weerklonken heeft,
niet op dien roem voor 11 eren, maar voor
haar moreele vrijheid blijven kampen. Uit
haar mond klonk het humoristisch woord,
dat God Adam het eerst geschapen had en
daarna Eva. Dat de man zich daarom altijd
op zijn eerstgehoorterecht verhief, maar dat
zij meende, dat E va derhalve een ver beterde
uitgave" van de menschensoort was.
Want hoe konden in haar land anders
Mej. MARTINA G. EEAMEES,
die zich als onvermoeide tolk de dank
verwierf van het Congres.
zulke gekke tegenstrijdigheden bestaan alsl
Vrouwen wel kiezers voor den Raad,
maar geen lid daarvan.
Geen kiezer voor de schoolcommissies,
wel zitting daarin. (Gelach).
Mr. Drysdale bracht een groet van de
Mens League en vroeg of hij die groet
reciproceeren mocht aan de Mens League;
want dat die zeker even hard werkt voor
de vrouwen, als de vrouwen in Engeland
zelf. (Applaus).
Daarna sprak Mevrouw Drysdale, bracht
een groet van al de Engelsche zusters, die
door de reuzenoptocht op 17 Juni verhin
derd waren geweest naar het congres te
komen.
Het is een verblijdend verschijnsel, dat
op dit congres zooveel echtparen aanwezig
zijn, als een levend protest tegen de
babetrouwbare antwoorden te kunnen geven,
en ons leeken in te lichten, en óf gerust te
stellen óf te waarschuwen, dragen een pijn
lijke verantwoordelijkheid en hebben een
zeer zware taak. Hun stndievak is de geologie;
dat is wel de moeilijkste van alle weten
schappen ; het is de studie van de deels on
zichtbare, tegenwoordige, en voormalige wer
kingen der natuurkrachten; en het onderdeel
der geologie: de hydrologie, de leer der
ondergrondsche waterbeweging, is nog weer
een van de lastigste speciale takken van deze
wetenschap; en een zuiver practischeweten
schap tevens, die, door vroegere en tegen
woordige waarnemingen, een reeks van fei
ten vaststelt, en dan door analogie en logiea
tot theoriën en hypothesen komt.
Nu hangt het maar van de juistheid der feiten
en de logische gevolgtrekkingen af, in hoeverre
die hypothesen de werkelijkheid nabij komen,
en de voorspellingen, er op gegrond, waar
heid zullen blij ken.
Nu er van het uitkomen van deze voor
spellingen wel en wee afhangt, zal het ook wel
velen geheel onknndigen in deze interesseeren,
iets te hooren van de hydrologie onzer duinen;
in de eerste plaats van de feiten e* theoriën,
Illustratie uit Cornet; Geologie I, Hydrologie du basein de la Haine.
Voorbeelden van bronvorming bij het aanwezig zijn van een ondoor
dringbare laag (gestreept); liggende onder ? zand of een andere
gemakkelijk doorlaatbare specie. De pijltjes wijzen de
nitstroominggrichtingen aan; de stippellijn den grondwaterstand.
wering, dat de politiek onvrede in het
huwelijk zou brengen.
De Vrijdag werd besloten met een luister
rijk diner in het welbekende restaurant
Hasselbaeken. Als de glanspunten daarvan
noem ik de toast van bisschop Soheele uit
Vistry, die haast bij alle congreszittingen
tegenwoordig is geweest en van onze land
genoot e Mevrouw Goudsmit?Goudsmit.
Zaterdag werden de 5-minuten-speeches
gehouden, met mededeelingen uit allerlei
landen. Het was vermakelijk om te hooren,
hoeveel woorden een Franchise in die 5
minuten wist te plaatsen, en te zien hoe
gehoorzaam de politiek onderlegde Engel
sche vrouwen op een wenk der presidente
haar rede afbraken.
Aan Mrs. Cobden Sanderson, een der vele
vrouwen die lange weken in de gevangenis
heeft doorbracht, wat echter geen schade
aan haar schoonheid deed, werden 10 minu
ten gegeven, de andere 5 waren haar door
een andere spreekster afgestaan.
Zij vertelde ons van een nieuwe methode
in Engeland, nml. dat er vrouwen waren,
die weigerden de Rijksbelasting te betalen.
Dan kwam er een deurwaarder, die zooveel
goederen uit haar huis weghaalde, als hij
meende dat gelijk stond met het verschul
digde bedrag op een bepaalden dag werden
dan die goederen publiek verkocht en de
vrouwen gebruiken die gelegenheid, om
dat feit overal bekend te maken, zoodat
het er steeds stampvol op die verkoopingen
is en de slachtoffert, beschermd door een
haag bevriende mannenbonders, het publiek
toespreken en hen uitleggen, waarom deze
verkooping plaats heeft en waarom zij ge
weigerd hebben die Rijksbelasting op te
brengen aan een rijk, dat de vrouwelijke
onderdanen niet als burgers van het land
erkent. En meent niet, dat het er maar
enkelen zijn, die zoo handelen, riep zij uit!
Wij hebben bekende vrouwelijke advocaten,
doktoren, kunstenaressen, die het bestuur
vormen van deze groep van
Propagandaarbeid. De bekende Mrs. Despard is steeds
onze eerste spreekster en bezit niets meer,
alles is haar door de deurwaarders ontnomen.
Al zullen de Hollandsche vrouwen, hopen
wij, nooit tot zulke maatregelen behoeven te
komen, omdat onze Regeering ons zeker niet
zoo lang zal laten wachten op onze burger
schapsrechten als in Engeland, waar de strijd
reeds zooveel langer duurt, respect dwingen
zij af, die moedige Engelsche vrouwen, die
zooveel er voor dragen I
De President verzocht daarna, dat de
Commissie belast met de uitvoering der reso
luties, toch vooral niet vergeten zou den dank
van het geheele congres aan de stad Stock
holm over te brengen. Want niet alleen dat
zij die mooie gids aan al de congressisten
verstrekt, door mij reeds genoemd; de stad
Stockholm stortte 3000 kronen in het con
gresfonds en zorgde, dat op de Kade voor het
Grand-Hotel, de vlaggen van alle natiën,
die op het Congres vertegenwoordigd waren,
fier uit wapperden. Eau men een mooier en
hoffelijker Propaganda bedenken, juist daar,
waar allen vreemdelingen, die per boot
Stockholm bezoeken, die Internationale hulde
moest opvallen.
Aan mijn bewonderiaa vooivhet Congres
gaf ik in mijn eersten orief reeds uiting;
maar deze bewondering steeg nog büden dag,
vooral nu ik weet, hoe er reeds maanden
en maanden vooruit gewerkt is, om gelden
in te zamelen. Niet alleen van de rijke
mannen, maar uit alle klassen der bevolking
kwamen bijdragen. Een zangeres reisde het
geheele land rond en gaf concerten, waar
zij vooral de mooie volksliederen zong. De
opbrengst daarvan kwam het congres-fonds
ten goede. Bisschop Scheele te Vistry gaf
herhaaldelijk toestemming de Kathedraal te
gebruiken, waarvan het orgel zoo beroemd
is, om vrouwenkoren in de gelegenheid te
stellen, concerten te geven in deze stad, die
zooveel vreemdelingen trekt, van welke
concerten de opbrengst al weer in het Con
gresfonds gestort werd.
Bij verschillende feestelijkheden werden
wij op het "gezang van die vrouwenkoren
vergast, waardoor wij de overtuiging kregen,
dat het ras der Zweedsche nachtegalen niet
aan het uitsterven is.
waarop de onderstellingen der deskundigen
steunen.
Laat mij eerst trachten soo uitvoerig als
voor hen die er nog niets van weten, noodig
is, en met weglating van bijzonderheden, die
niet dadelijk tot het begrijpen noodig zijn
na te vertellen, wat de hydrologen door
proefnemingen als zeker hebben vastgesteld.
Indien anderen, meer bevoegden, daarna
bondiger en op meer wetenschappelijke wijze
mijn uiteenzettingen willen komen verdui
delijken en verbeteren, dan zal dit de redactie
en allen lezers, ook my, zeker genoegen doen.
Dit eene weet al vast ieder, die niet geheel
een vreemdeling in onze duinen is, de zicht
bare bovengrond bestaat uit fijn mul zand,
dat op vele plaatsen kalkstof bevat, afkomstig
van verbrijzelde zeeschelpen, op enkele bjjra
geheel kalkloos is, zooalgin de Berger duinen.
Als na eenige dagen warmte en droogte
een flinke zomerbui valt, dan is, al dnart
de stortbui een paar uur, na een kwartiertje
zonneschijn het bovenzand van de heuvels
weer zoo drooa; en rul als ooit te voren;
alleen waar de duinen begroeid zyn, duurt
het opdrogen iets langer, maar niet veel;
in de weinige altyd-vochtige pannen evenwel
is de werking gewoonlijk langer merkbaar.
Waar blijft dit overvloedige hemelwater?
Verdampt kan het niet zyn; althans niet veel
er van, daartoe is het te snel verdwenen.
Het is ook niet zijwaarts afgevloeid; want
nergens ziet ge van die regengeulen, zooals
er bij tientallen ontstaan op de hellingen in
een andere heuvelland binnen onze grenzen,
in Zuid Limburg; waar dan ook de onbe
groeide heuvels niet snel drogen en maar weinig
water opzuigen, daar ze veel klei bevatten.
Alleen een bodem die met mos begroeid is,
kan zoo snel water opnemen als ons
duinzand; maar in deze planten is het de ana
tomische structuur (by veenmossen de open
cel) die de opzniging veroorzaakt, en die
tevens het vasthouden in het mos zelf tot
gevolg heeft; de bodem er onder wordt of
liever blijft er slechts middellijk vochtig door.
Wie de moeite neemt met de hand of
met een schepje in een laag gedeelte van een
zandig duin het karkdroge bovenzacd weg
te nemen, vindt al spoedig iets vochtiger
zand, en daaronder nat zand, en, graaft ge
diep genoeg, dan zeer nat zand; komt ge tot
dicbtby of op het grond water-niveaa dan
blijft in het kuiltje water staan. Bsstudeeren
wy het geval van onder op, dan hebben we
LIBERTY
BELAMCRYKE
PRYSVERMinDERinC
VAM
PERZISCHE
TAPYTEM
EN
KLEEDJES
METZ&C
O LEIDSCHEST
AMSTERDAM
IMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIIIIlllllllllllllllllllllUIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
llllllllllllllllll
Onderwijzers en onderwijzeressen gaven
tooneeluitvoeringen, al maar ten voordeele
van het congres.
Met Kerstmis werd een snoepwinkel inge
richt, waar alle lekkernijen door de
suffragists zelf gebakken werden, verkocht, als
een bewijs dat huisvrouwelijke deugden niet
behoeven verloren te gaan, al werkt men
tevens voor Vrouwenkiesrecht.
De opbrengst van dien verkoop viel natuur
lijk al weer ten voordeele van het Congres
fonds. Die eenstemmigheid heeft dan weer dit
prachtige resultaat gebracht.
Zaterdag, na de officieele sluiting van het
Congres waren wij op een diner te Saltsj
haden genpodigd, een der lieflijkste
badplaatsjes die men zich kan denken, gelegen
aan een inham van een der vele meren,
die Stockholm omringen.
De hoofdpunten van dit diner waren een
toespraak van den president van den pas
opgerichten Zweedschen Mannenbond voor
Vrouwenkiesrecht, dr. Ernst Beekman;een
van domine Fries, naar ik vernam, een zeer
geliefde kamerredenaar hier, en tot slot
een van onze presidente mrs. Chapman
Catt, die ons aller tolk was tegenover onze
Zweedsche gastheeren en gastvrouwen, en de
afgevaardigden uit alle landen bedankte
voor hun groote opkomst en daarbij oog
elk land even memoreerde.
En hiermede zou men nu denken dat de
congresfeesten ten einde waren. Zoo was
het echter niet! Op een prachtigen boot
tocht naar Gripsholm volgde een reisje naar
Upsala, waarna nog de oude hanzestad
Yisby bezocht werd. Maar wel moet dit
verslag eindigen, omdat er nu genoeg is
verslagen" door
N. MANSFELDT
DE WlTT HuBEETS.
(Het vervolg van Het meisje aan de
speciale meisjes- en aan de gemengde vak
scholen", van Mej.A. J. Jnngmann, Secr. van
het Nat. Bureau voor Vrouwenarbeid, moet,
tot ons leedwezen, tot een volgend nummer
wachten. KKD.)
ADDEÏ^DBI.
Verwachtingen.
Openlucht-natunrspel te utrecht l Een eerste
Utrechtsche maskerade, waarbij dames haar
MlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIDIIIIIIIIIIIIIIimillllllllll
das grondwater in het zand; daarop volgt
meestal tot een decimeter of drie er boven:
nat zand; dat i i het zand waar de openingen
tusschen de korrels door haarbuisjeewerkiog
(capiüariteit) bijna geheel met water zijn
gevuld; daarop ligt de laag die al een deel
der ruimten met lucht geruid bezit, voer
een derde ongeveer. Dan komt het zand
waarvan elke korrel nog omgeven is door
een uiterst dan vlieeje vloeistof bijna niet
meer dan een dampovertrek en dan volgt
(maar niet eens altijd) het volkomen droge
zand: dat vormt een laagje Biet veel dikker
dan de kuil die een zware regendroppel
door zijn val (snelheid en massa) in het zand
doet ontstaan.
Het vloeistof-vlieeje veroorzaakt of verge
makkelijkt althans, het snel doorzygen van
de droppel; daar dit vochtvlies bet regen
water vlug van korrel tot korrel naar onder
geleidt. Alleen Hit het spoedig na de bui
weer geheel droge zand verdampt het water
en gaat voor den ondergrond althans
nutteloos verloren.
Er viel en er valt zoo, jaar in jaar uit, heel
wat regenwater op onze duinen, vooral in
de vele kilometers breede gedeelten van
Holland. En dit water, zoo zuiver als regen
water zyn kan, heeft op zijn weg naar onder,
waar het geborgen wordt, haast nergens eene
bewoonden of onzuiveren bovengrond gepas
seerd, en das niets opgenomen dat het onrein
kon maken; bovendien wordt het door de
diepere zandlagen zelf n*g afgeflltreerd van
nadeelige bestanddeelen, indien het die uit
de lucht mocht hebben opgenomen.
Waar blijft dit begeerlijk water, als het
toch voor niet meer dan de helft verdam
pen kan?
De zandduinen die wij zien en waardeeren,
om hun nataurschoon en om de bescherming
van de achtergelegen dichtbevolkte lage
landen, vormen naast kommen of pannen,
heuvels die hoogstens tot vijftig meter gaan, en
dalen en valleien, waar meestal het grondwater
maareen paar decimeter onder de oppervlakte
staat.
Die heuvels zyn zonder eenigen twijfel pro
ducten van den wind; de meeste valleien ge
moet bij het volgende alleen aan de duinen
benoorden Katwijk denken zijn, volgens
Professor Eug. Dubois, ook door den wind
ontstaan; ze zijn vroeger misschien geheel
of ten deele gevold geweest met stnifzand,
later bijna tot op het grondwater uitgestoven;
medewerking verleener, zij 't dan al niet in
den stoet zelf, dan toch op een zeer
gewichtigen dag van het feest, waarover de ver
wachtingen sterk gespannen zyn, sedert
dergelijke vertooningen by voorgaande lustr*
zooveel praalvols en belangrijke hebben ge
bracht. Weken van te voren is reeds bekend,
dat het uitsluitend jonge dames zijn uit
patricische burger-families, die zullen mede
werken, dat ze in de manege zich met ijver'
op de knnat van het paardrijden toeleggen,
dat ie prachtige middeleen wsche toiletten
zullen dragen, die elk dicht big de honderd
gulden kosten, dat ze dag aan dag en avond
aan avond onder leiding van Verkade moeten
repeteeren . . . . en dat 't kostelijk worden zal.
***
Hoe warm het was tn hoe ver.
Weldra kunnen we de toebereidselen met
eigen oogen zien. Maar het heerlijke groene
grasveld, onder de gemeente Houten, waar
de burcht Reiuauwe uit voortrefielyk ge
schilderd doek wordt opgebouwd, is vijf en
twintig minuten van Utrecht verwijderd: l
te ver l Het is nochtans een fraai terrein.
Er verrijst een reusachtige tribune, met in
't midden een afdeeling voor het zangkoor,
dat uit bijkans duizend dames, heeren en
kinderen bestaat. Ter linkerzijde is een tenten
kamp, schilderachtig in zachte, fijne kleuren
m«t wapperende vaantjes en veelkleurige
tropheeën. Het natnur-tooneel is frisch, groot,
fraai. Glück aufl
*
Kleurentpel.
Het is een dwaasheid geweest, een
pyramidaal gemis aan inzicht, dat men na de
eerste uitvoering de schuld der mislmkking
op den dichter gewenteld heeft. Wat deed het
er bij dit spel toe, of de verzen wat minder
literair waren. Er was muziek, jubelende
frissche muziek in de lucht, het groene veld
bloeide in den heerlijkst en rijkdom van kleuren.
Voor wie de handeling kende werd het een
pantomime met muziek. Het was bovenal
een spel van groepen en momenten, en slechts
bij uitzondering een conflict van personen.
Zware, donkere wolken met zilveren randen
hingen boven het land, omgaven den bruinen
somberen burcht, en 't was of tegen dit grillige,
grijze achterdoek de kleurige benden, de
hollende ruiters zich afteekenden met nog
grooter intensiteit.
***
>" ....... IIMIIII ....... iiiiiiiiiiiiiiii ..... iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin ........ i ......... ,
verder kon de wind geen vat krijgen, daar
het vochtige zand niet licht verstuift. Een
andere theorie is die van Dr. Lorié; hier
over misschien later.
Al die duinheuvels en dninvlakten, op de
binnenduinen na, zyn betrekkelijk jonge
wind vormingen; ze liggen als koepels op een
onderlaag van zeer fijn zand, met schel pgrnis
en klaideeltjes vermengd; dat is de alluviale
bodem, het onder- duin, waarop de koepels en
valleien risten als op een effen vloer; en daarin
zakt h«t zooeven bedoelde water «it de
oppervlakte der duinen weg.
Natuurlijk niet alleen naar onder; al gaat
dat het snelst, maar ook zijwaarts af. Er is
dus een beweging van dit grondwater in het
zand onder de hen velige duinen; een beweging,
die naar onder en tevens naar de zee en da
polder is gericht.
Maar de zywaartsche, horizontale be
weging, die het water uit de heuvels naar
de vlakten en de zee zou moeten voeren,
is uiterst langzaam; zoo langzaam, in verge
lijking met de beweging naar onder, dat er
maar heel weinig van het in den losien
boyengrend opgevangen hemelwater op deze
wy'ze uit het duin af f loeit. Bronnen aan zee
en de binnenduinen of riviertjes die ze ont
springen, zien wij by ons dan ook haast
nergens. En waar iets van dien aard te be
speuren valt, zooals vroeger by de Zanderij by
O ver veen (op de by floristen bekende groei
plaats van de orchidee Herminium) daar
is de nitvloeiing zoo gering, dat het niet
meer is dan een droppelen.
Waarschijnlijk komt dit water alleen uit
den rand der duinen, van een afatand van zestig
u honderd meter hoogstens; al wat meer naar
het midden van de duinen valt, moet naar
onder, Baar dieper lagen doorzakken.
Dit is voor ieder wel duidelijk: indien
het regenwater dan toch naar de zee of
de polders afstroomt, dan moet dat op
groote diepte gebeuren, dieper dan de
strandoppervlakte, dieper dan het
polderniveau. Want daarboven zien wij nergens
iets gebeuren van zoo'n bovengrondsche uit
strooming; en van geen van de gevallen, op
bijgaande schetsjes voorgesteld die weinig
of geen toelichting vragen vindt ge een
voorbeeld in onze duinen.
E. HEIMANS.
(Voortzetting in ket volgend nummer).