-ijfi, Nu. 1798 DE AMSTERD'AMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. PAUL GRAAF WOLF» MBTTEENICH, ( Duitsch pexant te Londen, die met 8ir | Edwrd Grey, Engeland's minister van Bnitenlandsche Zaken, in Juli van .dit jaar de gesprekken" gevoerd heeft, die in verband staan met de oorlonsepannlng welke toen geheeracht heef . '?fHIIHIMIIIIIIItlllllllllllllllllllllMllllllllllllllflIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII geschiedde das in ieder geval wat vroeger «B elders, als men ten minste van eene wedergeboorte gelieve te spreken. Volgens ^en oud axioma toch blfjft de natuur zich «elf steeds gelijk ook in de muziek, waar beide richtingen, de homophone en de po ypaone van af de vroegste middeleeuwen naast elkaar bestonden. Doch beurtelings domineerde er eene, zoo dat bet nn schijnt dat we een tijdvak gaan beleven, waarm de homopbonie de overhand zal hebben als bet genie en de techniek van Dabmsyzeeeyiert; weer een andere uiting dos van raffi nement en vereen-ondiging in de openbaring der moderne p yche; en zoo geraakt men tot ten minste n analogie met den tijdgeest. Maar meen niet dat Debnssy's homophonie oppervlakkig, dor en droog is, of van dezelfde soort als die van Schumann en Mendelssohn b.v. Integendeel: ty'n déaü-werk is eer te vergelijken met Palestrina's techniek, wiens muziek immers ook wil worden opgenomen ?Is n-klank, niet alleen omdat aesthetisch hooren synthetiseerend gelijk het kunstwerk selve synthese is, maar vooral omdat ieder ?wél weet, dat men niets zoo kil en doodsch kan belenken als een anatomisch ontleede compositie van Palestrfna of van een ander contrapuntist. Debnssy graveert fijn, geestig, plastisch en oneindig, verscheiden we spre ken altqd over den tooi en dit is zeer tllllllltlllllltlllllllllllllllllllllHlimHIIIIIIIIIIIIIIimHIIIMftllMIHIIIIIMIM ETLNSCHAPPEliJKE i EJenige weken geleden brachten de dagb%tlen opgewondtn verhalen over een merkwafcrdige nieuwe vinding van den bekenden Araerikaaxuchen ariatew Wright. M t een vliegtnachine zonder motor had hij in da lucht gezweefd niet alleen, maar bovendien was het hem gelukt gernimen tyd achtereen nagenoeg boven hetzelfde punt te blijven ?taan in de lucht, slechts geringe verplaat singen heen en weer makend. Voor de menechen, die van een vlieg-nachine niet meer weten dan wat in de laatste jaren aan de groote klok is gehangen, was dat een zeer yerwonderlqk en nieuw feit. Vol spanning wachtte men nadere beschrijvingen uit Amerika af, om te weten wat voor vernnftigs Wrigbt nn weer had uitgedacht. Nn de be richten, beschrijvingen en photo's wat grooter helderheid gabracht hebben, blijkt Wright'a prestatie wel zeer fraai te zjjn geweest sooals ik straks zal aangeven, maar iets absoluut nieuws hèaft hij niet gegeven. Zijn Fig. 1. SCHEMA VAN DEN WINDDRUK or EEN /WEEF LAK. A B i» hel zwfefolak, waarvan A de voorzijde is. Di tegenwind die in de richting C blaast, otfcnt op het zwe falak de opwaarti gerichte kracht D en de voorwaarts gerichte kracht E uit. boeiend ia 't geheel en magnifiek, doch cere braal en levenloos (naag 't den spelers) op zich zelf en buiten de goddelijke conceptie. Debngsy hl een Intellectueele Romanticus, even krachtig in do beide hoedanigheden, class'ficeeren is gevaarlijk en hij beate geen sensitlvist, daar hij zich in een volgend werk mispchien anders toont; by is une aoae de proie" uitdrukking van Paul Bonrget bier in weldoende bateekenis. een orgiastisch kunstenaar, die heerschappij heeft over de hoogste verrukkingen, de meester van elk Ik. Uit de opvoering van Berlioi' HaroldSymphonie, die me nn nog verheugt, noem ik slechts de kostbare en prachtig-sonore viola van onzen voortrtffelij&en «erstenaltist L H. Meerloo. Eveneens wil ik kort zijn over het analytisch gedeelte van Debu»fy's Necturnes" tweemaal gespeeld onder leiding van Evert Cornelis en wier laatste voordracht de eerste zoo bewonderenswaardig overtrof, dat men een d«rde verlanet. Wat is 't meeaterlijkste van Nnages", Fêie»". Shênes"? De jonge, brandende txpiessie, de visionnaire gloed der orchestratie, het veelvoud en de intensiteit der stemmingen, de wonderbare extase? Dehussy is sterk en fel als een apostel of profeet,Ravel van wien we een onbeschrijflijk teer siukje hoorden door het ConcertfiebouwSéxtet, intiemer en zachter, 't Timbre klinkt weer mineur, gelijk de heele moderne Fransche musitk, hierin zoo eigenaardig overeenstemmend met de middeleen «sche componisten. Zie maar de sublieme droef heid der symphonie van César Franck. Ben andere, gehoonere en rijkere diepsinnigbeid niet waar, dan die van Brahma? Frarr-ois Rasse, die ze bier dirigeerde, is een uitstekend techniker, doch geen persoonlijkheid, als orcbeat-leider noch als componist, en ik twijfel aan zijn goeden smaak na den ralentando op 't frenetieke hoogtepunt van de Marche hongroise, een oBvergeeflijke inval. Ik schrijf, dus liever nog een en ander o»er het Cmaertgebouw-textet. Dit ensemble begon een nieuwe phase; de leerjaren zijn voorbij, dit merkt men overal aan 'i solistisch accent in het spel der b'azers. Eveit Cornelis bracht ook hier iets buiten gewoons tot stand, het geen wel duidelijk bleek uit B ethovens Septett, zonder dirigent gespeeld met een mooi evenwicht en afronding, gr a c eu* en klaar, vooral het vierde deel «vaar «eethoven het Ryn cae volkslied Ach Schiff.r, lieber Schiffer" «arieerde, melodisch verdeeld over elk instrument. Dat een cordiale gezindheid dit ensemble bij elkaar boude ei dat liefde voor de kunst deze zoo belaügrüte en mooie uitvoeringen doe voortduren. Da lezer, die het niet weet, veineme dat men door een jaarlyksc hèbijdrage van minstens tien gu'den donateur kan worden hunner vereeniging, wat toegang geeft tot alle uitvoeringen (adres: H. Tak,Concertgebouw); menstenne de kunstenaars, zij zullen dan wwllicht hunne p>aestaties verdubbelen en dit wenschtn velen, meenen we. E?ert Cornelis trachte naar aMe magnetinllliiillitiiiiiitiiiiiiiiiinii toeren en proeven zjjn een voortzetting van c\jn grooten voorganger von Lüienthal. den Duitschen innenieur, die in het midden van zijn echt wetenschappelijke proefi.emingen door een rukwind viel en s'ieif. Zoodra de motor van een vliegmichine is stop gezet, aoodat de actieve vlucht ver andert in een passieve vlucht, zin er twee dingen mogelijk. Ten eerste kan de vlucht verder bestaan uit een vol plané, waa-bjj de machine omlaag glijdt onder den in vloed de r zwaartekracot; dese memode is in de laatste jaren zeer volmaakt uitgevoerd en h«t publiek is met het verschijnsel zelf zeer vertrouwd geraakt. T'n tweed» kan men b'ijienzimven, gebruik makende van de luch'stroomen, zonder te dalen. Deze tweede methode nu, onver gelijkelijk veel moeilijker dan de eerste, nog veel meer behendigheid en geoefend aeid eischend, evenals veel meer matereologuche kennis", werd toegepast door de gebroeders Lilienthal bij Berlijn, speciaal door Otto Lüieithal. Met een- of tweedekkers, zonder motor, en zeer licht genouwd, volvoerden zÜg'ijdvlachten, die, toen zij gebruik maakten van een speciaal er voor a ingelegde neuvel, zeftr fraaie resultaten opleverden, door geloof waardige getuigen bevestigd. Glydvluchten van höndeide meters lengte werden uitge voerd, waarbij het toestel soms stilstoni in de lucht of zelfs belangrijk hooger steeg dan het punt van uitgang. Z<s>fs keerde de g ij der in de lucht terug, landende by het uitgangs punt. Het is ondoenlijk bier alle vlucoten te memoreeren die door tydgenoo'en, leer lingen en zelfs door voorgangers van Otto Lilientbal volvoerd werden. De vraag is eerder: wat is de reden dat een voorwerp, zwaar ier dan de lucht, zonder motor in de lucht kan b ij en zonder te vallen. Afgaande op eenvoudige mechanische principes heeft men reads een dertigtal jaren geleden vastgesteld dat een vogel, zonder zijn vl-ngels te bawegen noch bij doodstil weer, noch in een luc itstroom die horizontaal gaat en van onveranderlijke kracht is. op deselfde hoogte kan blijven zweven. Wanneer een vogel dit kunstje toch vertoont dan mag men stellig hieruit afleiden f dat da lucatstroo n niet horizontaal zich beweegt, of dat de vogal niet in een horizontale baan zweeft, maar in een daleid* baan, of dat de win ^kracht niet on 'eranderlyk is. De zweef beweging in dalende buan is te vergelijken met de bovengenoemde Fig. 2. ORVILLE WRICHT VLIEGT MET ZIJN NIEUWE ZWEEF-MACHINE AF VAN DEN TOP VAN EEN DUIN. DE TVATBKVLOED, DIE DOOR TBIPOLI NAAR ZEE STROOMDE, ONDERWEG IN DE STRATEN KLEINE WATERVALLEN VORMEND. Da slagregens, die half November in de bunrt van Tripoli vielen, deden de Wed Merijenia zoo zwellen, dat sy de taliaamcae verschansingen bij Boe Meliana wegspoeide en door de straten van Tripoli zich een weg baande naar zee, die by 't strand, in stede van helder blauw, mijlen ver troebel-bruin zag. Vele arabieren, dankbaar voor den regenval, gingen weer voor enkele weken huis toe, om wat te boeren. sche hoedanigheden eener :*i me de pro ie", nn hij. volgens mijn indrukken, «ijn heroï<chen tijd (Bariè-i) ii gaat; de macht, welke hem toekomt o'er zijn orchest moat liggen in het demonische van zy'n wil en z\jn ziel, niet in conventioneele motieven, waartoe o. a. de goede recensies" behooren. Maar gij zult de energie kennen, we'ke geheimzinnig yioeit uit de zekerheid te weten, dat de jongeren, die allereerst de oogen richten naar de toekomst en de onontdekte werelden, u beschouwen als gids en de geestdriftige t-flusie uwer artisticiteit voelen aU deeindely'Ke bevrediging van hun reikhalzen. Het is me een genoegen dit ver a wegen e te zeggen aan Bvert Corneli*. Het is de tyd nog niet hem fanatieke hulde te brengen tenzij in de concertzaal! doch bet moet uitge sproken worden, dat we hem bewonderen en onze taal van hem verwachten. Hu <veet de richting waarin by zijn talent snel kan voltooien tot vreugde van velen en men late hem daarin verder werken. Evenmin als nieuwe boeken, nieuwe ideeën, enz. kunnen we nieuwe muziek ontberen. MATTHIJS VERMEULEN. vot-place; de andere putten hebben echter betrekking op het zweren. E in niet-horizontaal waaiende of een veranderlijke wind zyn hiervoor nood i g. Van de vele mogelijkheden, die zich hieroy voordoen, kies ik slechts een groep, n.l. die waarny de luchtstroom schuin omhoog gaat. 9i«rop heef ft f. l betrekking; AB stelt de doortnede voor van een vogelvleugel of van een draagvlak, waarvan A da voorwijde is. Indien in de richting van de PUI C een luchtstroom tegen AB aankomt, is het r es a t» at dat er t wed krachten op het vlak A B gaan werken: een kracht D die ver ticaal omhoog is gericht e a een kracht E die een voor wa-trtsche beweging probeert te geven. Het toestel zal dan jui-it in d-> lucat bly'ven zweven en niet »an plaats veranderen indien de opwaarts gericite kracht D juist vol doende is om het gewicht van het toestel, dat het verticaal omlaag probeert te halen, op ti heffen; terwijl de kracht .E juist vol doende moet sy'n om de krachten op te heflan die het toestel achteruit willen stuwen. Het toestel zal voor of achteruit gaan, rijzen of dalen, naarmate da hier beschreven trach ten van wind, gewicht enz. elkaar overwel digen of op hun beurt overweldigd worden. Wordt de wind sterker dan zal het toestel rijzen, wordt de wind zwakker dan daalt het toestel, enz. Hier komt nog by dat het toestel naar links of naar rechts zal g ij ien als het he«le zweef vlak scheef wordt ge ie t. Ia een opstijgende luchtstroom kan een passieve vlieger dm stil zweven, rijzen, dalen, voor en achteruitgaan of uitwijken in elke ge'werfschte richting. Alle vogels zyn ver in deze kunst, zooals men zelf gemakkelijk kan nagaan. Herhaal lelijk <az ikreed-i dat Kraaien, die by hèfti ten wind ovt r de zandvlakten van de nituwe stadswijken vooruit willen komen, langen t ij d net onbewegelijke vleugels in de stormwind zwe ren, aooger en lager, voor- of acaternit, of zijdelings, om alleen by onver wachte vlagen of windvallen heftig met de vleugels te slaan. Dit is te opmerkelijker, omdat kraaien anders hun vleugels zelden stilhouden. Stijgende lucbtstroomen, vooral veroorzaakt door ongelijkmatige verwarming door zonbestraling, enz., konen veelou'digvoor. Otto Lilienthal leidde zelfs uit zyn meteorologische waarnemingen af, dat d* winden ean neiging heoben om onder een gemiddelden hoek van 3°omhoog te ga n, wat door locale in»lof den wel kan varieeren, maar wat in hoofdtaak toch wel aangenomen kan worden. Vooral boven streken die door de zonnestralen sterk verhit worden, komen opstijgende lucht stroomen voor, doordat de grond de lucht verwarmt, die lichter wordend, opstijgt, in de omringende koudere lucht als een kurk in 't water. Tailoose terreinformaties zyn aan te geven waar hetzelfde zal plaats grijpen en een vogel zal door een opstijgende lucht stroom zoo hoog opgevoerd kunnen worden, dat hij in vol-place alle richtingen uit kan gaan om een nieuwen opstygenden stroom te vinden voor zyn zweef-toeren. Behalve stijgende luchtstroomen zyn ook horizontale winden met steeds wisselende kracht geschikt voor het zweven; eveneens luchtstroomen die horizontaal zijn, maar op verschillende hoogte boven den grond ver schillende snelheid heb Hen. Dan zyn ook horizontale luchtstroomen bruikbaar die telkens van richting veranderen, of die uit naast elkaar gaande stroomen van verschil lende snelheid bestaan. Al deze gevallen komen meteorologisch voor en worden door vogels gebruikt. De proeven door Lilienthal begonnen, zyn voortgezet o.a. door de gebroeders Wrigat, die gebruik makende van de luchtstroomen Etsen, ? De kunsthandel Caramelli en Tessaro op het Spui zond ons, bij wijze van invitatie tot bezichtiging van een collectie etsen, een catalogueje met verscheidene reproducties. Inderdaad is er op 't oogenblik een aan zienlijk aantal in voorraad en van zeer ver scheiden aard. Yan meer bekenden is er etswerk: Van Biuer, Tholen, Witsen, v. d. Valk, Graad t »an Roggen; onder de minder naamhebbenden z\jn ta noemen Harting, Van Leusden, Prins en nog eenige anderen. Op te merken valt, blij kens het werk van de twef eerstgenoemden vooral, dat tegenwoordig een stren gere oprattirg van de etskuast heerechende wordt, 'c Werd tijd. De bewerking der koperen plaat door middel van het sterk water werd bij velen, tnsschen het schilder werk door, zoo iets als een lossinnige escapade. De wisselvalligheden van deze methode kweekte een speculatie op goedkoope effecten. Het sterk water en de dmkpers gaven uitkom sten bo ?en de verwachting van den etser veelal. 't Was als een g icchelspel, dat buiten hem om plaats rond. Da lijn krijgt nu meer de overhand op de tintjes, de ets nadert meer het karakter van de gravure; een koperen plaat, de was, de naald en het sterk water zijn de werktuigen tot uitvoering van een veelzijdig tecbniech werkstuk. G raad t van Roggen heeft zich reeds jaran geleden de deugdely ie en volhardende strever in deze meer principieele richting der etskunst betoond. Hy doorwerkt de p'aat tot het uiterste, bewust van zijn doel, zonder zich te begeven in kansscel van het toeval lige. Zijn producten zyn daardoor wel eena wat stroef doch meestal kernachtig; mis schien is het jammer, dat hij nooit tot de buryngravure rici gezet heeft. Harting streeft in dezelfde richting, maar wat te strakmethodisch. Van de v/oegere vaagheid hebben we bij zyn werk den geheel t genovergestelden kant: zyn, prenten laten aam duidelijkheid van voorstelling niets te wenschenover! Over 't algemeen zyn die stads gezichten, nog bovenal van belang in topographisch opzicht. Meer speling, sprankeling vond 'k in de etser, van Van Lensden, met een gelijke uitvoerigheid en nadrukkelijkheid. Het etswerk van Prins (ik meen een leer ling van Dnpont) is losser, van een milder liniair karakter; een meer op de werking van licht en donker berekende proeve, maar tevens van een meer oppervlakkig gehalte, is een ets van Vredenburcb. Met de weikan der ouderen, hierboven genoemd (waarvan verschiller de kleine prenten van Biner wel Fig. 3. WRIGTIT ZWEEFT or DEZELFDE PLAATS IN DE LUCHT, MIT EEN ZEER STERKE TEGENWIND. een groote handigheid kregen in het berijden van den wind. Hun toestellen, later voorzien van motoren om actief te gaan vliegen, hadden denzelf ien bou <v als de latere Wrightmachine, waarbij vooral opmerkelijk is dat de ac terste, linkfcbe en rechtgche uiteinden der zwe-efriakken door een hef boom omhoog of omlaag gebogen kanden worden. Wordt bet zweefvlak rechts omlaag gebogen en links omhoog, dan biedt het rechteche ge deelte meer weerstand tjgen de lucht, waar door het geheele toaatel neiging krygt een bocht te bescbryven naar rechts. Men kan cit vergelijken met het bekende verschijnsel dat een voo tglijdende roeiboot een bocht maakt naar de zijl», waar men een van de riemen in 't water houdt, zoodat hier de weprs'ani grooter wordt. Wat Wright nu den laatsten tijd gedaan heef c, is een voort setting van de vroege-e zweefvluchten, dus de motor weer afdankend die hy eerst fn gebruik genomen ha^. Zyn zweeftoestel geijkt veel op de gewone Wrighttweedekker, behalve dat het roer grooter is. (Zie de figuren). De aird der proeven is echter deze fde als de ouie proe ren door hem in 1903 genomen. Den 23 (te October 1911 gebeuide by deze proe .-en een eigenaardig voorval, dat den koelbloed'gen proefnemer goed kenschetst. Opstijgende tot een hoogte van een zevental meters, scheen het roer onbruikbaar te worden, waardoor het toestel zoo zwaar van ataart werd dat bet achter over sloeg en viel. Maar Wright had de tegenwoordigheid van geest kalm bovenop het omkeerende toestel te klimmen met zoo groote handigheid dat bij ongedeerd w gwandelde toen het toestel te pletter was ge val Ien. Zenuwachtige menschen behoeven deze proeven dus niet na te doen. Den vol genden dag gelukte bet Wright, weer op stijgend te zweden met een, tegenwind, die een vaart nai van 85 KM. per uur. Hy bleef niet aUeen gedurende tien minuten op dezelfde hoogte zweven, maar het gelukte hem ze f i vooruit te gaan tegen de'.en wind in. Hy vloog boven een heu7elbelling zoodat de wind een duidelijke op waartsche richting bad. Da bereikte hoogte was een 70 tal Meterr. Zooals op een der photo's van deza experi menten te zien i°, maakte Wright ook ge bruik van bet buigen der zweef 'lakken, waardoor het toestel zydelingsche bewegingen kon maken. Het behoeft niet gezegd te worden hoe belangrijk deze proeven zijn, ze fs al zijn zy slechts ean uitbreiding van vroegere proeven en theoriën, zonder een sensationeele nieuwe vinding er by. P. VAN OLST. Fig. 4. WHIGHT ZWEVEND BIJ ZIJN KISUWE PROEVEN. De zweefvlakken zijn rechts omkoog en links omlaag getrokken, om het toestel naar rechts te laten draaien.