Historisch Archief 1877-1940
DE A M S T E E-D A; M MER WEEKBLAD V O O II -N E D E R L A K D.
No. 800
,i
L
i
A.'
urtoluit). Ieder begrijpt, dat
?Ml *en böhooilüke onderwijzeres en toch
e»u :o»ge*ohikte directrice van dit graote
, intannat&ao zjjm.
Ontbreken by de directrice op den dunr
dénoodige kracht en voldoend inzicht, dan
kan zij met geen mogelijkheid leiden. Bezit
>Üwél kracht, maar schiet zy voortdurend
aanmerkelijk te kort in tact en in het ver
mogen of den vil tot voldoende aanpassing,
dan moet VT «en conflict komen tusschen
dfn .geest der directrice en den geest der
school met zijn draagsters.
Zijn de slechte toestanden er, dan helpen
vermaningen in 't wilde weg", dreigbrieven,
instructies, enz. bitter weinig!h
Die toestanden hadden begrepen, en,
wat dan hetzelfde beteekent, zij haiden
voorkomen moeten worden.
En om te voorkomen ware een goede
direetrioe-keus noodig en («rij durven het
zeggen) ook afdoend geweest.
Ten opzichte van punt 2, volgens hetwelk
, (er wordt te denken gegeven: te rechter
tijd) een. gemachtigde der lèeraressen zou
«ijn -gehoord, merken wij op, dat noch te
rechter tijd (vóór de opstelling der beschul
digende en ? dreigende brieven van het
Baetuur) noch te onrechter tijd (dus daarna)
jéen gemachtigde der leeraressen U gehoord j
De teerares J. B..Bruyn is op haar uit
drukkelijk verzoek, onder voorwaarde, dat
zjj uitsluitend voor zichzelf mocht spreken,
tot een bestuursvergadering toegelaten,
na dien tweeden brief, de vorige maal
afgedtukt, dien wjj toen beneden onze critiek
kèbben geacht.
Ten opzichte van punt 3 en de daarin
gepreaen grondige enquête", z\j "'vermeld,
dat een parodie *) van een enquête heeft
plaats gehad door drie van de laatst
aangekomen" en dus het minst mat de
toestanden bakende Bestuursleden. En dit
.geschiedde al wederom na dien tweeden
Biïet, waarin recht, welwillendheid en goede
toon eenvoudig waren terzijde geworpen
en de autocratische houding van het Bestuur
voorgoed was bepaald.
Punt 4 heeft het over de salarissen.
Zullen wij nu van a?z de q u es t ie der
salarissen moeten uitrafelen ? moeten aan
toon en, dat de meeste salarissen voor leer
aressen aan een Kweekschool te klein zijn ?
Keen! Want daar gaat het niet om!
Als men daar zo 3 ziet: Vak van onder
wijs: Engelsche taal (bevoegdheid L. O.),
8 lesuren par week. Salaris ? 800 per jaar",
danzegt ean oppervlakkig lezer: Nu, f 100
per wekelij kseh lesuur, dat kan".
Maar dat is de questie niet. Dat vak
(Engelsen) wordt onderwezen door Mej.
Deibel, de afgezette onderdirectrice, sedert
meer dan 23 jaren leerares aan de in
richting !
Toen zij in 1908 tot onderdirectrice werd
*) 54jo b.-f. is het bsepottelyk te beweren,
dat ean interne le?rarea ten hoogste maar
24 uur per waak ,,'u fucctie bebeefde te
ijjn!"Meent men ook de werkzaamheden ?an
een huismoeder volioenda te waardeereo,
als men buiten rekening laat al die c ia t
aan te geven tijden, waarin zij klaar moet
fttaau voor haar .kinderen en voor alle
Eccrgelijke ,,-Ungen, die geen naam hebben"!
lader mensen, mits onpartijdig, beg?ypt van
«elf wel, zonder zoa'n gewichtige etq O &",
dat een huisgezin met ruim 60 jonge meisjes
druk most zijn voor da leerareegen. En wy
hebban van oud-leeraressen (dia er trouwens
ook onder ons zijn) ook nog nooit anders
gehoord.
Urea voor correctie en voorbereid ng voor
lessen mochten niet worden opgegeven l
INCOGNITO.
'n Keritverlelling, door H. DB HOOG.
De heele bevolking was onder den indruk
van d> Koninklijke Boodschap, die door da
Itogeerdera der Stad uit de Residentie was
ontvangen. De Koning van het Eik zou
incognito de stad komen bezoeken.
Birgemeester en Wethouders, in klein comit
vergaderd, badden eerst ozerwogan, of 't
misschien niet 't baste zou wezen, om da
laak itii" te houden en er geen ruchtbaar
heid aan te geven, omdat er van 'a openbare
huldebetooging toch geen sprake kon wtS7.es.
Ean hunner echter meende, dat men er al
thans den R-ïad dor Gaaieente in kennen
moest, en 'n ander, dat 'c niet aanging 'n
zaak van 230 groote betaekenis en ?an zoo alge
meen be'ang voor da inwoners verborgen te
honden, 't Kon 'n kwestie worden van persoon
lijken aard; er konden benoemingen, en ver
hoogingen van trasternenten uit voort koman ;
er konden wtl eens ordelinten worden uit
gereikt of opzienbarende onderscheidingen
plaats hebben, en dan zou da bevolking 'c
recht hebban te via^en, waarom dit
Koniaklijk Basoek haar verzwegen was. Ieder was
toch des Konings onderdaan; ieder mocht
zich tocb beyversn, zooveel in zijn vermogen
was, .te handelen naar des Konings begeeran,
te dingen naar zijn gunsten. De Raad der
Gemeente werd in 'n spoed-eisehende
fergadering" gaamgeroepen, en na veel wikken
en wegen besloot uien den woordelyken in
houd van het ingekomen Koninklijk schrijven
te doen bevestigen en aanplakken op al die
plaatsen in de stad, waar gewoonlijk pubii
caties van algemeen baiang onder de oogen
van 'i pnblick werden gebracht.
De pers toog aan 't werk, cm de haar
opgedragen taak EOO correct mogelijk te ver
vullen. Op groote billetten, met sierlyke en
duidelijke letter gedrukt, maakte de Stads
raad Aan alle Ingezetenen" den inhoud van
het schreven bekend, en waagde hot niet
een enkelen raad of 'n enkel 'advies te geven,
hoe te handelen wanneer de Koning binnen
de stadsmuren zou zijn.
Dese voorzichtigheid was 'n gedwongene,
want in den brief stond niets anders dan
dat de K»ning komen en gedurende eenigen
tijd in de stad vertoeven zon, en dat Z M.
hoopte te vinden wat zij beteerde te vinden:
plichtsbetrachting, goedheid, eerbied, liefde,
trouw en gehoorzaamheid aan de door haar
gegeveu wetten. Ei alle menachen kenden
die wetten, want eiken Zondag werden zij
van het hooge bordes, dat voor 't Stadhuis
lag, aan het volk voorgelezen.
Toen men hiermede begonnen wap, jaren
bevorderd, genoot züals interne leerares
een jaarwedde van ?800 plus kost en inwo
ning. Als onderdirectrice kreng zij er ?200
bij en hail das f1000 plus kost en in woning.
Jtu wordt zij (ten einde te gemoat
te komen aan haar eigen klachten" enz.)
afgezet als onderdirectrice en krijgt ?800
zonder kont en inwoning.... (Op di« ?200
toelage valt volgens den uitdrukkelijken
wil van het Bestuur (zie de a
desbetreffenden, door ons gepubliceerden brief) nog niet
eens te rekenen).
Niet, dat zij ? 100 per wekelijksch lesuur
verdient, is de grief, maar dat haar op zoo
onrechtvaardige en inhumane wijze haar
interne betrekking is afgenomen en mét
die betrekking een groot deel van haar
salaris.
E a zoo is ook voor de andere dames (om
alleen het finaieiëete van de zaak te be
handelen) _de vraag, -niet in de eerste plaats,
hoeveel z\j per leiuur verdienen
Wist het Bestuur werkelijk niet, dat wij
het zoo bedoelden ? Och kom!
De lezers kunnen dus ten slotte consta
teer en, dat inderdaad, zooals wij ia ons
vorig artikel schreven, aan de Arnhemsche
Kweekschool een geheel personeel, be
kwaam en ijverig, op de meest willekeuirga,
onrechtvaardige en inhumane wyae is
ontslagen uit het internaat, en baooemd tot
externe onderwijzeressen met aanmerkelijke
vermindering van salaris, vermindering
voor sommige leeraressen zóó aanzienlijk,
dat z\j (met name de onderdirectrice, die
5O jaar oud en met 545 dienstjaren aan de
Kweekschool, ? 800 overhoudt), in het over
blijvende salaris nauwelijks een sober be
st aan tj 9 kunnen vinden, . en dat als
leeraressen aan de Kweekschool van Onder
wijzeressen te Arnhem."
Het Bestuur van de Arahemache Kweek
school, van voornamen, om het gezag te
handhaven, heeft daarin naar alle kanten
gefaald. De leeraressen ontslagen, de
oudste, volwassen leerlingen (in zekeren zin
zi>« de leerlingen de hoofdpersonen ten
slotte), die gaarne iets' ten gunste van haar
leeraressen wilden inbrengen, met strenge
berispingen" en bedreiging met scherper
middelen" den mond gesnoerd. Hat ge&a;?
van de directrice volkomen ondermijnd.
Oreral heeft hei verbitterd en gekwetst,
overal de verhoudingen badsrven,
maanden aaneen in het internaat onrust
en agitatie gewekt.
Allerwegen heeft het Bestuur met ge
weid bedorven, in plaats Taa met wezenlijke
kracht en tact te leiden en te voorkomen!
Wij herhalen het: de aan do Arnkemsche
Kweekschool genomen maatregelen, geno
men op deze wijze, beteekenen daar de
nederlaag van een geest, vaa den inildeii,
echt vrijzinnigen geest (vrijzinnig genomen
in den algemeecen morealen ziu), waaruit de
Kweekschool sproot en waariu zij groot
werd!
Gaan de maatregelen door, blijfc de Kweek
school onder het Bestuur in zijn tegenwoor
dige simenstellinsr, met ziju tegenwoordige
inzichten, dan zal de Ariihenische Kweek
school een nieuwe aera intredep, waarin
het levenwtïkkend en lezdeüd. d. i. het eeiiig
mogelijke opvoedende gezag, zal zij a over
wonnen door het ge^ag, dat tte geesten doodt.
Waar het Bestuur in zijn stuk zegt, het
overige'' van ous artikel te laten voor
rekening van haar, die het inspireerden
en haar, die het onderteekenden, daar
kunnen wij ondsrïeekenaarsters elk voorzien
de verzekering geven, dat v/ij zelden met
meer heiliga overtuigicg een groote ver
antwoordelijkheid, een zeor onaangenatnea
plicht op ons namen dan in deze droevige
minimin iiilim
en jaren geleden, was't z «art vandemsnecben
geweest. Eiken zondag weer za'ea ze te
wachten op de trappen van 'c bordss, ston
den ze ah haringen gepakt in de breede
straat, wachte.ad totdat; de groite, heoge
deur geopend zou wofdan. E a aia dan
de deftige beambte te vojisciyn kwam
en aanvius te lezen, dan werd da menigte
plotseling doodstil en sweeg iedaree.T, om
telkens weer opnieuw da beTelen, de vrien
delijke, vermanende, vaderlijke bedelen te
hooren van dien goeden Konirg, die bij
de aanraarding zijner legeeria^, geheel
spontaan gelegd had, da' Hij zijn voik
liefhad en diïbawijaüwille door het ge
lukkig te make; .
Dan kionk het heiuer ei-, duidalijk u'it des
ambtenaars moed:
Ia Naam des Koni.ig;!
AUen die dese wooidsn sullen htorsC;
zien of lezen, saluut!
Allen inwoaares da'.er scedfi zij
r/ttdeg-deeld, dat heïdts Kosüiigt) oprechte wacsab.
ie, da: ieder zijner oniar Janïc da hem
opg.-;<!rag«B sak uut naufrgoj«iiieiil v^ibrenge,
dat in den omgang tassc'aeR armen en
rijken 'n broed r ij^e asaLu.a heersene,
dat trouw aan't eecsgegssvïa woord worde
betracht-,
dat gofdheid, liefja ui rechtvaardigheid
elk verschil tno,i;,ïbesiat/r-U-i-.
dat erbarrning e:. melöli;ii*i! z'c'i daar
zuilen laten K,uld«n, waar 2ij verzoening
brengen cf '(. ge uk h;;st,.;:i.f;i ku.iuc!)]/'
Zoo klonk elke week tieze'fde iorte toe
spraak, en er waren ei', die er met
verbangun teikens weer Heu^Lageïi) nibl ftEiidacht
luisterden, en rol-iam en opgewekt huis
waarts keerden, versterkt tni bemotdigi als
'c ware, in de bewustheid, dat zjj 'n Koning
hadden, die \ stoei mst, heil meande en
rechtvaardig was.
M*ar de bBiacgstfiüing verminderde al
lengs; het pliin TOOT 'c sthdhuis* iiep vaa
lievarieda minder vol; d* passaga van trasas
en J ij tuigen werd met meer aoo vaak jc
Btremd, ea eer het tienjarig jubileum yati
«las Konings regeering on d» inïosring zijr-sr
wetten g-avierd werd, gebeurde 'i? tiiat zelden,
dat da ambtenaar op da trappen van'; stad
huis de wet stond te lezan in totale een
zaamheid, zonder dat er 'n enkele toehoor
der was. Als dan de rinkelende train voorbij
vloog, en 'n vreemdeling den conducteur
vroeg wat die getabbaarde rnanter daar deed,
dan zei de conducteur : Ik wsei 't nieu', o?
hij antwoordde lachend: Die staat daar
eiken Zoadag 't zalfde liedja ta zingen."
'n Enkele maal gebeurdy 'i, dat 'n
vaderlandlievend en koningsgezind hart met enthou
siasme over die wetten sprak; dea Koning
press als den meest wijze en den rechtvaar
digste; dan kwam er stilte onder de aanwe
zigen, want allen eerbiedigden den Koning
en wisten by geruchte, van de school, van
En nog rust er nu op ons een plicht.
Wat het Bestuur van de Kweekschool
heeft misdaan, dat kunnen wij niet goei
maken. Daarin moeten wünu verder af
wachten. Maar wij kunnen toch iets.
Het Brstuur heeft aan de leeraressen
een deel van haar toch al niet groot inkomen
ontnomen, en het zwaard van Damocles
bluft zweven boven haar hoofden.
Wij kunnen zooveel mogelijk en noodig
de dames financieel schadeloos stellen;
vooral: wij kunnen haar financieel iets
minder afhankelijk maken van het Bestuur;
wükunnen een soort van weerstandsfonds
voor haar oplichten.
Wanneer wüdat doen, dan is dat een
protest tegen de daad van het Bestuur,
tegen den geest, waaruit het handelde,
dan is dat een hulde aan den geest, waar
voor wij de Arnhemsche kweekschool dank
baar zijn, dan is dat een blijk van hulde
en sympathie (an voor vele oudleerlingen
ook van dank) aan het zoo slecht bejegende
leeraressen personeel.
Geen aalmoes mogen wüschenken (die
zou ook niet worden aanvaard); maar wij
hebben behoefte, om aan onze sympathie
jegens de uitgezetten een tastbaren vorm
te. geven, behoefte, om tenminste
eenigszias de wonden te heden, die hier ge
slagen zijc.
U in de eerste plaats roepen wy op, oud
leerlingen van Arnhem, die nog met liefde
en trots de oude dagen gedenkt! Toont,
dat in u de oude kweekschoolgeest. nog leeft
en dat wij ook schreven uit uw naam!
Ook u, oudleeraresssn, ouders van leer
lingen en oudleerlingen, vrienden der Kweek
school, gesft blijk van uw sympathie, uw
hulde, uw protest, en helpt ons!
Efl gij allen verder, die iets voelt voor
wat wüschreven over deze zaak, voor
recht en humaniteit, die het
levenwekkfnde, het leidende gezag stelt boven
het doodende, geeft ons uw steun!
Er zijn er onder onp, die veel kunnen
doen. Anderen kunnen weinig. Veel ia
natuurlük beter dan weinig. Maar ook het
weinige, ook het geringste heeft waarde,
op zich zelf, maar ook als blijk van sym
pathie en als protest.
L»ten de fiaanciësle sympathiebetuigin
gen stroomen! L»tea zij bawijsan aan de
leeraressen, aan het Bjstuur, aan het publiek,
dat de oude kweekschoolgeest no^ leeft!
Wij zullen uw bijdragen, te zenden aan
Mej. Lijecga, .Van Pallaridtstraat JO te
Arnhem, of aan Mej. l'ennink, Prins Henr
drikslraat 13 te Arnhem (die ziah met de
imning gaarno belabieu), later verant
woorden. Zendt ons spoedig uw bijdrage!
Vee], als 't kan. Wsinig, als 't mo3t. Miar
allon Ms!
N o e eens: laat het sympathiebetuigingen
STKOOME-N !
Baeember 1911.
Cll. J. FAKKKT, Directrice der Middel
bare ;hool voor meisjes te Haarlem.
S. II. DE KKYSi;R, Ojdlesrares a,J.
Middelbare Sjtiool voor meisjes te
Arnhf-in (Dochter vau den Stichter
der Arnhömsche Kweekschool, wijlen
Ds. J. P. de Keyser).
I. KOOIS'FIJA., Directric? der Rijks
kweekschool >oor Onderwijzeressen
te Ap J doem.
A. H. M. LEYDS-BEKENKAMP,
Sc'aooloptiener i/h. arr. Doeticehem.
W. E. LOJEXHA, Oud-directrice eencr
bijsondero meisjesschool te Arnhem.
S. Cll. PEXXLXK, Oud-directrice der
Kweekschool vin Onderwijzeressen
te Arnhem.
M. GIL ZWAARDEMA.KER
VKRiimm-mmm
van VErgideriDgac, dat zijne wti
de bssie waren, dia er bastoEdïc. Maar
k«naea d*8i nieaaa:d za moer, hoe k-ut na
eajiïouiig ?<8 o^k we^an mochten. Zj
bapeicatn, Maditeeiea er over, bos « btr.«eb.,
en in toepussing geVacht, hos ze dienstjaar
gemaakt koaden wor len m 't, practisehe id 7en,
daaraan dacht rara niet. Man kocht ea ver
kocht, m*akte en brak, verjtadar e sa voerda
uit, ea scharre:d8 ia 't laven CG tuss.'ii'iu
elsaar door, dat er zco we'nifta:» mojrbiijs
onder den voet raakteu. Ei gebeurd'.1 dit i!
eens, daa was 'teiganlijs m*ar
'cvers.-audigtt er niet ie veel nota vau te utmai1,
want dai zou men in andara eo. boogare
verplichtingen, «ooa's d 3 orgaa voor vrou v
8E kind, voor akksr en kantoor, vco
huwelijk en begrafenis te kort Kchiaien. '?L^vea
is 'c in.zoyikk'.l.ïeri groot geheei, vol
k;.enigaeJea, moeiiijüuit eikair ta tscader», Ata
alia diageE tu-s-n ^rOv)tu aand;c!it w;üe;',
i ga^t r. lef. *J~ We: 10' in uiferrts non-t", >*!':
j iifls ^ehooraüaier, s-:;at ni«tf. D.t \visten ai'e
j isotgéieerdd,! ou a-e röc''.'er«, -dit wiet da
i tevrsJen aÏE ', zaakj » aoi'/le/ te «ewsidue
botsingen aiarchseu! ?;--. D.; Koiiu.< koa torra
den w a ze:-.
peist-Ou; eu .'' vi.', 'ie tauJo-dug vaa dii
b3i,);t /in iova';'; bnkan.j, ;. m"c.i'
v-nondtiriUi-u ^fO'-iirtü, s!::... Hij tocii lottoi; -^u
kominh s,:jr.er koüiulilsjico A-er.sc I-SL, E ? we
den commissies fïevoraid vau T«?r-ichi;lerid
dingaii ie oadersio.ssca en, sla 'oronijt, in
oró-e ta brea^ea, te t; eindti dan Konitig iu-j
ganstig Bioge.ijs voor Orerheid eu
lijvo'.kÏKg te ateufleu. DJ psrrona ASE d<; statious
worden gM'asptcteard, de treden der sieeiiaa
trappsa büklopt on beuamsrd, cm te vvetea
of Efc '..e; va il ^agejj, hei attiho-ïdpiein werd
raet ',T<'.:-::.' schoot) g-abo!ï:;<j, U"3fli- on
opbaDib'u.ra'iii :jopro'.:Ju, ui a ij s^ina waigeren
zj:iJfiti t:i v:ï:k ., ',e; Blo.'fkenruaïi;i den tor;-:si
'.: outJRi'jizu.iS tin s:adtiui?e ia jter.edheid
Sjsbraoht, en dftb burgeniïes'.ers vrou w ko:ht
'n tiaaw eets.er ,'iuj eu nieuw taielgoed voor
'c geval Merk kor- nooit weten! Niamsad
der stadgenootfn iiAiJ cog ooit doa Koniiog
ga?.ien os niemand kende zijn eigenaardig
heden, 'c Baste zon we3«n op aües voorbareid
j ta nija ea dan taaar af te wachten wat er
ver| der zou gebeurer..
Ben nadere uaukondiging werd verwazht.
Maar du dagen gingen vojrbij zoader dat
er naderd vernomen werd, ea de O /erheid
der stad begon zich ongerust temaken. Men
schreef uaar den Intendant van 't Paleis in
de Residentie, of men ook zeggen kon, wan
neer men geloofde, dat 't Z'jne Majesteit zou
babagen Haar voorgenomen bezoek te
brengan. Maar de Intendant kon die vraag niet
HOEFF, Oudleerares aan de Kweek
school van Onderwijzeressen te Arn
hem, te Utrecht.
(ALLEN OUD-LEERLINGEN VAN DE
ARNHEMSCHE KWEEKSCHOOL).
Eseds zijn ons verscheiden bijdragen
toegezegd van ?100, ?50, ?25 en ook
kleinere sommen.
Aan de bladen, die het stuk van het Be
stuur plaatsten, verzoeken wij beleefd, ook
dit artikel, Ihfst in zijn geheel, op te nemen.
Terwijl verschillende bladen van ons
vorig, zeer uitvoerig artikel een uitmuntend
resumégaven, werd in een paar bladen de
tweede brief van het Bestuur, d. i. de voor
het Bestuur meest bezwarende, weggelaten.
De Vraolijke Tocht, door CTRIEI BDYSSB.
C. A. J. van Dishoeck, Büsaum. 1911.
Het is haast niet meer te doan reisbe
schrijvingen te maken. Namelük dezulke, die
belangwekkend, geeitij;, ontroerend, of ook
maar aardig z jn. Da wereld is te bekend
gewo:de3, oyeral, en wy allen reizen zelf te
veel. Ook «indt mei allerwegen eigenlijk
hetzelfde tegenwoordig en most een reiziger
minstena naar lonkersf' Afrika of ver boven
Spitsbergen gaar», om nog iets bijzonders, van
hst altmaan model afwykends, te vinden.
Ea dat algememe model ij : steden met
neutrale huizer, bres Ie, rechte straten,
electrische tram?, tekphoonpalen, hóiels (de
1'EiropO met witte eetzaal en lift en auto
aan het ttatior. in wat de badplaatsen be
tref', laten wij ons door B jysse zeggen, dat :
Biarritz, Nice, Monie-Carlo, Ooet-etde, 't is
allemaal . . . precies heUeif Je. Het karakteris
tieke vaa die plaatsen ij, dat ze absoluut
g en eigen karakter hebben, 't I i
cosnopoiiiisaie ea, uls zoodanig, esntonighaid. En
het is bes ; ta beg ij oen, en zelfs
onvermijde ijk, dat Je speciale aantrekkelijkheid
van ai Jia oorden zooverre men van
aanire'ikelijkheid mag spreken geheel en al
buiteo ecnige locale temoiing om gaat. 'c Is
er geda-oeu/reerj, gab.asaarJ en vooral
gebaiaiiaeerd. Het is er, of wor it er al heel
spoedig, met n. woord: stom-ver 7ölea i!'1
Keu dergelijke uitsproak vau een
gezaghebbfndtu inau, ahdeheSi i! iysse, is vörtroestend
vo^r ons, anaö, (iij zoj aelden de gelegen
heid krjjgen dj schitterende wereld der
luxebidpiaatjïn mat eigen oogen te aantchouwen,
maar te'/ens hciteiijk .ontmoedigend, nu ons
du illusie ontnomen woidt, dat het ia die
I! .'loofde Landen plemeiig 2011 aiji'.
Man bbdtnke : voor hen, die niet reizen
kuüiiee, bi^ft tiiiijd de t;egocchei;n«, dat
reilen ieis venukhoiijks i#. Zij zus iten en
verlangen in zulïoekiag en z'jn eigen ijk ge
lukkiger daa acovuii» anderen, dia wél iti-.dsn
en be'/ocdtii, hoo hsrseDechimmig het
rei'genoegen waf. l a'~ motsten denon echter
uiat riiü^ftüvertti.en eii no .; minder
optchrij»-eii or.dör itio beiiiïgeiijk variokkendea
t i. al, a's ...Yfiel Uny«a doet ii_. heïboaSje,
dit ik nkr tis ctr heb aan to kondigen.
Want De Vro3~'ijkïTocht is ten triestig
bMtje.. om 'i, raair ineens te ztggei). Ds
oatgaf;chcl.i.!5 vaa net reizen, nog wel van
het meest v/ijt», gemakkeüjke, onbeperkte
r?izert, hst reizen par eigen automobiel, staat
er aacüijea in te gryazen, te hatelijker, naar
mate het minder bedoeld is.
bsantwoordan. omdat de Kjaing v/e' niet
wiHeke'iriji!, maa: to^iïaaayjl zeif<ta icijr,
in al alja UOSE on l*:en tuiacl.-iide. Iu \ pA.eia
tu is: k'Ia^ïc v.a.-.i- m i j H^aj ksnds, ging
du leitaue, dut H .j kwaai ,/i/s ten duf in
s't.'i uaca", oügjj.oi:jjea sn or.aarigediecd. Zyn
uug» pu3ii e veiflchsfie He-oi over&l 'n
geHiikKeiiJT entree. In de residentie werd OOK
verteld, J «'t Hij nee/malea op plaatsen kwam,
waar nk-iïii:ïii rie:u ooit verwachtte; dat
Hy ziüa vaak oider da möciszte begaf in
voistreiit gear: koiiiiikiij .& kieedij ; dat II ij
wei esus Jingi.üdeed, die beelamaal niet te
rijmen waraa niüJ JïoninKiijk-j macht en
kuoin^iijke wiiardigae.d. Zjo zou Hij eens
'n ara oud vrosifij-j, du Hij uitgeput op
'n stoep i.al aangeirü'dii, h83ban thuis ge
bracht ea 'a audereu Keer '11 weïkmao
hebbeu geuolpöa dier.s kar tegen 'n brug op te
Allen w^ei. dat, H:j rain of moer
rutt; v.'ds «sa J.iE"\;:g IÖLB desd, wit
-d ':'-'i;' /ua 'r K Jiiing JGU ver^aeate-',
A itii "'iiten !..ok, aa* Hij ^oed eï:
rechtig 'A.v.1, o a S'.uitiS zeif da rerate, om
lij h -11.1 zij c Miiiïstors, :JH S)2creiaris38B,
zyii goiieimöbjodjcuapperé, e:i was altijd in
anonieme t f pae;i{lorii;-,[n.3 corresoonceafi^
inet hfi--i het iar.d tu meï. da bavo'kiu" in
de laudi'n ?au ionöoni. Hij uad '11 eigen
isle^raiwr- ea tolsi'^ontoaatei e.?, heel
eskeloa widieii, d»^ Hy ook aa-.t .Marconogfaüa
en ga:ie;:ii;ae.a;if!, Jt.:.d. H v. t ^rootstöTcriTcK
ia sijüpsieis war, 'a rijüvoorziena
kleedkf.jisr, d;e de iijKa;« toonee;spsl»r hetn sou
baaijd ie'.-bfiii. Er iugeiïatatieaiaütels,
.iiioimea, matroiecpakitD,
dornibedeluarskleeren, 'a jevenpakken,
kortem van alles, wat 'R menech uooJig heeft,
dia onder 'u. nndsr^a schijn dau ^ijr; eigen
lijken, aieh voor wil doeïi. I \vae of drie hof
beambten wis'c.i ma;ïdit scüeeu wol 'n
goor; gelieim, op '; verklappen waaraan de
d.'L'dstraf atoui ia'i s.' ovüvrouweukieaïau
;a iiifs iilecdiame; liiagen : kïeerea van 'u
beJelvrouivtja, v<iü'm Yöp'&egaiêr van 'u
diüconiewijfje, vsn '11 regentes vai 'a ge-*
sticht. Er was achter ia die kleedkamer
van welks inhoud nooit 'u h'ii'oguïwaa
opgemaafe.?, mwr diea da Koirng uit zijn
hoof j scUten te kajaen 'n kltjiub ueui,
waar ges» enkele sleutel op paste, die nog
cooit iemand bad kunnen openen, &a
wa?.ivan iemasJ wiet, Wi»ar zij uitkwam o! tut
welke katoor ei gin,? of poor; cf stea.^ o'
siraat aij taegaTig varieende. Het gebeurde
B3ia8, dat do Koning dia kleeJkamer binnen
ging ea er daa urea en urea, eotis val da^en
en nachten achtertiea ia vertotf Je; en 't
hofpersoneel WAS gaat! flalsteren, dut Hij dan
door die kleine, laadaelachtige deur naar
buiten WRS gegaan, om er op dezelfde geheime
wijze weer binaen te komen.
Eens was Hij die kamer binnen gegaan
Het ia gean gekheid de» tocht, niet
maar zoo een banaal uitstapje naar de Ar
dennen, of den Byn, de Harz of Siitsische
Schweiz, maar een rit per ante, langs het
Maasdal o rer Nancy, D|jon en Lyon naar de
Riviera. Vervolgens terug over Arles, Ni ne>,
Carcassonne, Lourdes naar Biarritz en van
daar over Bordeaux en Tours naar Pary's.
Dat is dus heel Frankrijk om, een tocht
van duizend 9n kilpmeterf, van het hooge
Koord naar het diepe Zuid, door aile af
wisseling van klimaat en landstreek en be
volking, in eea voertuig, dat vrij is te gaan
waar en wanneer het wil, dat af kan wijken,
zich ophouden, zijn vaart versnellen en nooit
vermoeienis of verveling behoeft te ver
oorzaken. ...
E 3 ziehier nu het resultaat, het gewin voor
geest en hart," de verdieping van
verstandelyk inzicht, verinniging van
Echoonheidsoutioering, de gansche verruiming des levens
iia zulk een reis,... in dit boefej 9, dat ver
telt hoe Arles, N i nes, Tarascon, L-mrdes,
Biariitz, Ban Sebastian, het een wat meer
het ander minder, tegenvallen, hoe vuil het
Maasdal is en hoe eentonig de weg tu-schen
Dijon en Lyon. Hoe, als eeuige herinnering
van den reiziger san het schilderachtig
Bouillon, de impressie bleef van een eindeloos
babbelenden meneer en twee, als versteend,
luisterende dames in de eetzaal van het
kóïel, hoe men geen sandwiches maar dikke
hompen brood met vleesch op den tocht
mee kreeg, hoe gevaarlijk spijkers voor auto
banden zyn, hoe ergens een paard op hol ging,
een tochtgenoote b$ vergissing in de be
dienden-eetzaal plaats nam, een arm poesje
te vondeling werd gelegd in da Lande», het
buitenverblijf van Rostand tegenviel enz.
En daarvoor, om zulke avonturen te beleven,
om daze levenswqsheden te loozen doet men
een tocht van duizende kilometers, van het
hooge noord naar het diepe zuid door
alle afwisseling van streek, klimaat en be
volking. ...
Om billyk te zijn echter, dient ook ver
meld wat er suggestief beeldend en geestig
geobserveerd en s';emmingsvol in het boekje
voorkomt. Buyaae zou Buy-ise niet zij o, als
er ook zulke gedeelten -niet in te vinden
waren. Ziehier het voornaamste: een
avondstemming in het Fransche zuiden :
't, Was tegen zonsondergang a i'neure du
bergei", zooals de Franschen zeggen, dat w
op den drempel dier woestijn (La Cfau)
aankwamen. De hemel was vlekkeloos blauw,
maar begon te somberen en sshuin over
de eindelooze weeterkioa, waar lichte wolken
schenen op ta komen, hing een kolossale
oiaDJe lichtveer, als een reuzenvlecat van
goud. Het vale land daaronder had een warme,
bruïngebronsde zuidelijke tint. 'c Was als va i
donkerglanzend leer, waarin de gele keien
hier en daar als groote gouden spijkers blonken.
Het had iets Bjbelecb, iets uit de oude, oude
tijden, toen de menschen zich met dieryacbten
kleedden. En in die atmosfeer van Oostersche
legende, zagen wij de kudien huiswaarts
komen.
Nog tooit heb ik zulke talrijke kudden
gejisu. Het laken wel de legendarische kudden
van den Verloren Z^on. Zij kwamen naar ons
toe als een grya-deiceada g.jlf, de gansche
breedte van den bretdsn weg bezettend en
er waa niets anders op te vinden dan de
aato (o w&t stond die daar dofpsraat 1)
paalstil te houden.
't Is de see, 't is werkelijk de ase, die op
CES £an komt deiner. Vooiuit de herder
mat fcija staf, vsalgrijs en bruin in 't avond
licht, als een profeet uit hot Oude Testa
ment. ..."
Ziedaar daa tenminste een visia en een
«temming, iets met knnstenaarsoog genietend
aangezien, tu;scaen al dat vlak onbeduidend
pratea. Hier ia nog zoo iets uit het dal van
de Ar ge tuaechen Carc«ssonne en Lourdes.
sn dria dagan ea drla nachttn volkomen
onriehtbaar geweest en toea Hij er weer
ui kwam, werdan twee paieisbeambten en
een van 't stalparsonael ontslagen, terwijl
eeu Btaijoügeütot opzichter over de stallen
werd aangesteld en de ;oon vau den bosc
iwachter 'n .cadeau in geld kreeg, dat hem
in staat stelde te trcuvan.
'n Varkiariag van deze schijnbaar
willekeu-igfi handeling gaf de Konicg niet, maar
de ontslagenen zwegen sn werden door het
overige personeel niet beklaagd, omdat zij
ruw en hardvochtig waren, en nog pas 'a
paar dagen te voren 'u armen, ouden
Htumper geweigerd hadden aich te «armen in
den stal, en in tagenwoordigheid das
Koniags de goedheid ae!?« schijnende, ia
werkelijkheid echte duivels waren, wreed
voor auda.ce bedienden, onheussh tegenover
kdsr vau wien z-ij wisten gean voordejitjss
te kuüBeu behalen. Da ontslagen sUlsuicht,
cl ie verleden jaar eau drachtige merrie 20.0
onbehoorlijk; had getrapt en geslagen, dat
?£'?: ontijdig 'a veulen wierp 'n geowsae
daad die dan Korfis^ ^eiukkL; aoo;,: ter
uotöwas gókomea ? 201 küets, an Kiu/s- Ea
de vTODiijke, blijde :ra"jongeu, '.-, oc'-itaads
vroajt en 's avonds laat in de «ÖBI om zijn
kinderen", zijn ,,'ievc paarden", iyn
broerij r.'s eu au<jes" aooals L-j ze sioe-rtiie, te
verzorgen, de sta'jongsu iuders vriend nn
uiemauds vijand", behalve van dien "aleclien
stalknecht," buitelde urer ;*.ijnjkop vart
b!yjsehap tceüde boodschap k^.ira, dat b?j *ot
opzichter o eer da ata'ieu waa benoem!' Hij
hoopte ca inaar, dat de Koning 't moL ta
wstei. aou komen, dat hij soms'11 hea!
loggebrood am zoo'n arnieu kerel gaf. Eergisteien
was dit iiog gebeurd. DiensylfJen oadexi
bleeken man, m&t z';ja ongekamds baard,
die w»! 'a waar kwam als 'c erg koad was,
had hij TOn de melk gegeven, di'üvoor da
ponpy be-itamd <?aJ. Hij had '131 'n uartja
ia den Iokker-T7arni3n d tal laten s'apan en
toen hij dacht, dat >io vaischerik" komen
::ou. g.ï!;e;»d, da>, a^ ^'8^ j.aoait xaaa,
Hebj j 'HIJG. taor^an wat tüeten?" bad ie
g*vraapd, CE toen de ajaa aarzelde te ant
viOJjrdeD, nog: Ea h.ib ja vannacht iets om
op te liegen? Hier kaa je nieïblijven.
Ik t&\ j 3 'n jas van me ge yen : M is wel
oud, maar grC'Ot eu lokker warm ; ik heb er
vroeger wel 's mee op den bok geiten toen
ik nog op de boerderij was. Ea hier heb
je 'n dubbslij;, 't ia wel weinig, rnsar ik
ueb niet ineer ; iniischieji kan ja daar morgen
in di gaarkeuken 'n portie capucijners voor
g&an eten. Maar ja raag mij niet verraden
hoor, en tegen ni?maad iets zeggen l
B&aiaur, ga hier de achterpoort maar uit, en
als 'y> houger hebt, kom dan hier maar langs,
dan zal ik ... i weg nou l Daar komt iel"
En toen, met 'n düwtjs, had hij 'm de poort
deur uitgelaten, en was fluitend en zingend
weer begonnen schoon te maken; de ruiven ?