,3* V. "t* * "l r, ?#' tfb. 1811 D E A M S T E R D A M M E R WEEKBLAD YOOR NEDERLAND. Zoo'n zetje doet bat dadelijk. Het ia niet zooieer wat hier gezegd wordt, doch wat het den lezer veronderstellen laat. Men «iet, soowel den dandy als zijn vader, van woade dit mandje met doperwten door het buis keilen. En de uitwerking hiervan op den leier, zonder dat het beschreven heet, laat zich vooraf al vaststellen. Dit is werkelijk een pracht-sit natie. G. VAN HUIZEN. PEBIODIKKB GESCHBIFTHN IN ISDIË. Volgens de zooeren hier 'te lande ontvangen Regeer ing tolmanat voor Nedertendich-Indië verscbijnen in Indië 18 dagbladen indeNederlandscue taal, terwijl er 12 kranten verschijnen welke n-, twee- of driemaal 's weeks ''worden uitgegeven. Verder verschenen er 40 kranten In de javaanBche of maleieohe taal, benevens 26 periodieken die jaarlijks, 29 die maandelijks, 41 die tweemaal 's maands en Ï4 die, op ongezette tijden uitkomen. 1 Ia Nederland verschonen 17 periodieke geschriften "betreffende Nederlandsch OostIndië. . T. Onder den titel Graniêet pelits maira hpllandai»zal binnenkort *e Parijs een prachtwerk over onze schilderkunst verschijnen. Het zal wor den. uitgegeven: in .50 exemplaren op japansch papier welke 500 francs, eo in 600 exemplaren op velijn papier welke 260 francs per stuk zullen kosten. Van de 118 illustratiën welke worden opgenomen, worden er 75 buiten den tekst geplaatst De historische en kritische tekst, alsmede een betchrijvende catalogus van de gereproduceerde schilderijen, is van Armand Dayot, inspecteur-generaal van whoene kunsten in Ftankrtyk. WHO' B wpo IN DICKBNB- Onder alle werken, in de laatste maanden over Dickens ver schenen, is dat, onder bovenataanden titel uitgegeven, misschien wel het eigenaardigste. Het bevat rnim '2000 beschrijvingen van per sonen uit Diekens werken, in diens eigen woorden. Het boek is samengesteld door Thomas Alexander Fif«. "DiBmioTHMKTAN WILHELM VON HUMBOLDT. Te Güuthersdorf büNerisalz werd onlangs de bibliotheek ontdekt van Wühelm von Hnmboldt, door dexen oorspronkelijk «an ?tjn «oon Herman nagelaten. Deze vondst bracht tevens een verloren gewaand werk van Hnuboldt aan het licht, een ' tot de opdracht geheel persklaar verslas van zijn baskieche reis, door von Hnmboldt in het jaar 1801 ondernomen. Met toestemming v.an den tegenwoordigen eigenaar der bibliotheek zal het handschrift worden opgenomen in het dertiende deel van de Qctammelte Schriften Wühelm ovn 'Hiwi&öSto.' welke door de «erlflrische Akademie yan Wetenschappen worden uitgegeven. Mijnheer de RedacUttr, . *~ Versoeks telesfd «en t>laatrje voor' het hieronder volguöde; ik meen, dat het zijn nut kan hebben voor de toekomst. Verleden Vrijdag, 23 Februari, ben ik in TJellevne gaan luisteren naar een redevoering 'van den Birlijnsehen professor Werner .Sombart over Die Trager des Kapitalismus." Da taak 'ging uit van 4e Amsterdamsche Stndentenvereeniging voor sociale lesingen. k ben een trouw bezoeker van de lezingen .der Nederlandschéprofessoren, die in den winter optreden voor de leden van het Departement tot Nut van het Algemeen. Hunne voordrachten z{jn meestal leerzaam en'interessant. De Berlijneche hooggeleerde «m, dacht ik, niet minder bieden, ja, als een . echte Hollander, verwachtte ik natuurlijk nog meer van hem. Ds zaal was goed gevold; in hoofdzaak waren het studenten, intellecten in wording. Op hun aller gezichten lag duidelijk te lezen: UIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIttllllllltlllllllUlHIUIIIIIIIIIIIIIIItlHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII van haar bedstee, de verste straal van uit 't middelpunt des «Luisteren zak a. Keen, ze köa er niemand in halen, moest haar ellende allén dragen... god-, god... er móest 'n moord gepleegd zü, dat kon niet andera en zjf was nu in die gruweldaad betrokken. Haar gedachten raakten onklaar; 't was allemaal zoo onjeloofljjk vreeseljjk... en die man, die barbier die ze toch ver trouwen kon... maar wie, wie was tegen woordig te vertrouwen... Op de deur klopte de gedienstige: Of de juffrouw nog iets noodig had... 't was tien uur." Nee, nee," riep ze Bchuw-ganw, dank je... ik ... ik ga al naar bed;" toen draaide se met feilen krak de deur op slot. : Tot n uur na middernacht zat ze op de bedsteé-rand, toen was de petroleum op, ging de lamp uit. Zes minuten hield ze 't uit in 't donker. ' Toen stak ze twee Chineesche lampions aan, de eenige die van kaarzen waren voorzien. ? Dete verlichting hielp haar tot halfdrie in ? den ochtend over de al te folterende py'ni1 fingen van 't geheimzinnig nachtdaieter heen, ; teen doofden ook deze bakens, de een na den ander. < ' Er bleef haar nu nog een bijna volle doos Verkade-thee-lichten over; te stak er vijf tegelijk aan, maar daar ze slechts n glaasje had, en de-andere vier d«i in vrijheid hun plicht moesten doen, werd 't een morsboel waaronder de helderheid der verlichting bovendien zwaar te lijden had. ? Maar aan alles komt een eind, zelfs aan de, heftigste naehtverachrikking. 't Morgenlicht beglansde vaal kil de atelierdingen, de bolstee, haarzelf, n den zak, den ?tillen, tergenden, afsehuweljjken zak. ZB rilde; die zak móest weg, kón daar niet blijven... God, ach god wat was ze begonnen. In de straten ratelden de vroege bakkers- en melkwagens over de keien; dat teeken van leven gaf haar moed, deed haar ook beseffen, dat de tffd begon te nijpen. Ze schoof van haar bedstee af, haalde uit dekasteenschoone, stevige tinnen iloop waarin ze onder normale omstandigheden, haar vuile zakdoeken, kraag jes, manchetten en», verzamelde; toenzocbt ze nit haar naaidoos 'n naald en 'n langen draad wit ijzer-garen waarmee ze 'zomers de knoopen aan haar modlense witte echoenen placht te naaien. En toen, 't werd 't moment van zoo allerWir wttngcben recht gelehrt EU werden, Und mochten gern, was auf der Erden Und in dem Himmel ist, rfassen, Die Wissenschaft nnd die Natnr. Op nitncodiging van den jeugdigen praeses nam.de redenaar het woord.] Zijne geweetelii ke uitspraak moet opgevallen zijn: was diese Würtschaft betiüfft, da «ürd rgendwo... 't Is een kniesoor, die daar over valt; men kan best interessante zaken te vertellen hebben en toch een dialect spreken. Maar nu ter zake. De redenaar begon met definiëeren, met alles zn rednzieren nnd gehörig zn klaseifizieren, helaas, hij deed niets anders. En daar zaten'heel wat menschen, 'k denk in hoofdzaak reporters, ijverig te pennen. : Dasz ihr erch des echreibens ja bcfiüszt, Als diktiert' Euch d»Heilige Geist. De professor legde nit, dat het woord kapitalisme niet behoefde te gorden opgevat in de beteekenie, die de aoc.-democraten eraan hechten. Produceerén onder het tegenwoordige kapitalistisch i stelsel," *) zei spreker, berust op het verrichten van arbeid tegen betaling. Men bouwt huisen tegen betaling, maakt machines tegen betaling en sluit daar overeenkomsten voor af, verkoop verdragen en prodnctieverdragen." Was deze geweldige, nooit verkochte wijsheid al wel eens tot n doorgedrongen? > Stel: van een persoonlijkheid gaat de ge dachte uit een industrie in het leven te roe pen. Dan meet er het een of andere voorwerp wezen, hetwelk gemaakt moet worden; moet *) Deze en verdere aanhalingen zijn over genomen uit het verslag in het Ochtendblad van het Alg. Hbl. van 24 Febr. 1.1. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiHittiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiii Verkrijgbaar te Amsterdam bij: AU BON MABCHE" J. G. HERBEBMAN, Damrak. JACOBSON & MANUS, Kalverstraat. H. MEYER, hofl., Koningsplein. ADB. SCHAKEL, hofl., Heiligenweg. SCHADE A LDENKOTT, Nieuwendijk. WED. INDIE: Heeren Kleeding Mag. M. DE KONING Batavia. Winkel-MiJ EIGEN HULP", Batavia. W. 8AVELKOUL, Soerabaja. Verdere adressen verstrekken wügaarne iiilliiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiliiitiiniiiilliiiiiiiiiiiiiii heftigste ontroering als zjj niet gedacht had ooit, zelfs in 't meest bewogen artiestenleven te sullen ondervinden, toen schoof ze den ominensen zak mét z'n zenuwschokkenden inhoud in haar sloop en begon die met 't ijzergaren stijf dicht te naaien. 't Kostte haar een kwartier, zoo beefden haar handen, en zoo dicht rü-den de atevige, groote stik-steken zich vast aan elkaar. Toen 't volbracht was, greep ze 'n punt, sleepte 't pak naar haar hangkast en drukte met een ganweu smak, de deur dicht.... Ge0n moment verliet ze dien dag haar «telier, ze voelde zich ziek, doodop van angst, suf van doorgestane emotie. Uwes ziet er pipsch nit", zei de wat familiare gedienstige die 't ontbijt gebracht, onaangeroerd weggehaald, en later 't zelfde met de lunch had gedaan. Ik... ik heb slecht geslapen"... prevelde ze, om zich een houding te geren, aandachtig voortprntsende aan den crocusser-pot. De gedienstige zweeg, wat bekommerd van geweten... gunst ja de juffrouw had immers al eens geklaagd dat ze te laag lag. Dien gansenen dag bleef n groote, martelende obsessie. De stille groezelige zak met 't heel verschrikkelijke er ir, die ze nu niet meer zag, scheen haar nu fel, onafgewend, onontkoombaar te biologeeren. Als ze voor haar schildersezel zat, met den rug naar de kast dan kreeg ze lang zamerhand 'n gevoel alsof dat vreeselyke hoofd met 't bloedende oog, haar rug bestaarde,... keerde ze dan haar schilder-gerij 166, dat zij de crocussenpot n de kast in n blik kon omvademen dan was 't of langiaam aan, stil en geluidloos, de kast open ging.... Tegen den middag had ZQ haar tafel voor de ka >t gewald, 'n groote loodzware mahonie houten. ... De gedienstige keek onnoozel, zei niets,. begon toch maar te dekken.... Toen, vlak voor de kast, op geen ander halve meter afstand van den zak, trachtte ze te eten, trachtte ze hapjes runderlap door te slikken... rolden groene erwten met peterselie saus, schuw-springerig van haar bevende vork. En 's avonds ging ze schichtig nit, vlak langs de huizen, treuzelend voor elk warmver licht winkelraam, omdat ze niet durfde blijven in 't grcote eenzame atelier, met de kast die ze niet sluiten kon en waarin de stille, zachte, tergende, afschuwelijke zak lag. er zorg gedragen worden, dat de noodige voorraad van die voorwerpen gemaakt wordt; moeten er fabrieken gebouwd, machines aangeschaft en werklieden aangeworven worden. Onze persoonlijkheid heeft er verder voor te zorgen, dat, zoo de voorwerpen gereed zijn, er de afnemers voor gevonden worden, die er zoodanigen prijs voor betalen, dat winst gemaakt wordt." Dat wist ge ook niet, nietwaar lezer? Ik tenminste dacht, waar haalt de man al dit splinternieuwe toch vandaan! En ver der: De kapitalistische ondernemer moet ergens een punt ontdekken waar behoefte is aan zijn waar" en hjj moet de menechen tot n werk weten te zamen te voeger." En bij moet bandelaar zijn en en zijn contracten zóweten te sluiten, dat | ze hem voordeel aanbrengen." Handelaar z'u'n beteekent winstgevende zaken doen." Gelukkig, dat een hooggeleerd Berly'nsch professor kwam om ons, Hollandtrs, ddt te leeren, en gelukkig dat het werd neer gepend: en afgedrukt, in Holland-che kranten en door duizenden Hollanders in allen ernst als iets bizonder wetenswaards genoten l Was man schwarz auf weisz beslist, Kann man getrost nach Hause tragen. Wüzjjn, dunkt mij, toch wel een goedmoedige en uiterst naieve menschenmasaa, dat wy alles wat een etiket heeft met zooveel vreugde nuttigen. Maar zij, die sprekers uitnoodigen om te spreken en luisteraars om bij die sprekers wat te komen leeren, mochten beter uitkijken voor zjj honderden hun avond nutteloos lieten paaseeren. Ik heb na zulk geval steeds de neiging om schadevergoeding te vragen. Met dank voor de plaatsing, Y. ran De Oidf, Maart 1912: Siriue en SiderinB. Een Legende. Ie deel. Da Oidera, doorFred. van Eeden. -f- P/of. J. Hnidnga, Uit de Voorgeschiedenis van ons Nationaal B ssef. Fromethena geboeid. Naaar het Grieksch van Aisehylos, door Dr: P. C. Bonten'. (Slot.) Prof. R. C. Boer, Uit de jonaste Noorweegsche litteratuur. I. j Mr. J. N. van Hall, Paul Flat over Fransche tooneeltoestanden en bedendaagsche; tooneelschrijvers. Dr. J. J. Tescb, Wetenschap of Sport? Nogmaals antarktisch onderzoek. Dr. Jan Veth, Sonnetten. :Aart v. d. Leeuw, Gedichten. enz. \ De 'Nieuws, l Gids, Maart 1912: Her m. Heyermans, Dnczlka, A. Zelling, Drijfiand. Manrits Wagen voort, De Gevilde Aap. Dr. A. Aletrino, Verloving. N. G Oaarles Dickens. Hjein Boeken, Willem Royaard. K. J. Pen, De afkomst van Schopenhaner's Wijsbegeerte, -f- enz. Groot Nedeiland, Maart 1912: Louis Couperus, De Samenzwering. Karel v. d. Woestyne, De Paarden van Diodemes (Fragmenten) III. Top Naeff; Voor de Poort V. Louis Couperus, Orvieto. B. Stolk, B-gin. enz. IIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIllllftllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIHIIIII BOUWT te NUNSPEET. Inlichtingen: bij het bouwbureau Arti", «Maar. DEUUINAY BELLEVILLE AUTOMOBIELEN. Ho*fd-A*emt T«or Bederlmtt J. LEONARD LM6, Stadhouderskade* AX8TEBJDAK. J. LE MINJE, Amsterdam. OUDE GBNEVER merk Nectar". ?1.38 per D Hterflesch. WIJNEN, COGNAC etc. LTJGANO Hotel Bristol. (ITALIAANSeHE MEREN). Schoonste Win ter- en Voorjaar-verblijf plaats. 1ste kh Hotel, prachtig gelegen, met gr. Panorama. Kamer vanaf fr. 4.?, Pension vanaf fr 9.?. Eigen.: C. CAMENZ1ND. Pioep. gr. en fr. Intern. Verkeersbureau Baadhnisstr. 16, Amsterdam. KEIZERSGRACHT 730-734 TMODELHUIS EETKAMER SLAAPKAMER HUISKAMER SPECIALE AANBIEDING COMPLETE AMEUBLEMENTEN VAN ONS EENVOUDIG FABRIKAAT VOOR FL.1396 IN AFZONDERLIJK HIERVOOR INGERICHTE KAMERS TEN TOONGESTELD Zso leefde ze vijf, zes da?en. Za vroeg om geen courant, en angst deed haar zenuwachtig vervaard slikken als de spraakzame gedienstige, een nieuwtje of een bnurtgebenrtenieje te vertellen begon, ze leed pbysiek en moreel, haar werkkracht was getaand, enkele crocusaen hingen al met 'u scherpen knak over den potrand; 's nachts sliep ze door vermoeidheid overmand, 'u zwaren droomloo'zen slaap, waaruit ze wakker schrikte als de brood- en melkbezorgers te rijden begonnen. Ze verbrandde nu vél nacht licht j es, fabel achtig veel zelfs, maar de hospita maakte er geen aanmerking op; ze waren niet in den psnsionspriJs begrepen. Toen, op den zevenden dag moest gebauren, onomstootelijk gebeuren wat ze al die vorige dagen, met gewiekst vrouwelijk over leg had kunnen uitstellen; ze had kleding stukken noodig, broodnoodig nit de ominense kast. 'n Oogenblik bekroop haar de last ergens 'n gansenen uitzet te gaan koopen, en de kast nooit meer, tot in lengte van dagen niet meer open te doen. Maar haar goed-Hollandsche zuinigheid overwon, n... 'n echnw-prikkelende nieuws gierigheid om hèi" uog eens te zien.... vooral nu hef' veilig ingenaaid lag iu de sloop met de stevige ijzergaren steken... Za had voorzichtig de kruk omgedraaid, langzaam de deur laten kieren... toen keek ze... Er lag niets. Ze deed de kast wijd open... neen er lag niets... Alleen haar kleeren hingen er... en haar ondergoed lag op de bovenste planken. Maar op den bodem lag niets... geen pak... niets... Za bestaarde de ledige plek met nog heviger ontzetting dan ze den lugnberen zak zou best aai d hebben... god, och god, hoe hevig werd ze nu toch beproefd... 't ging haar krachten te boven. Was ze maar nooif, nooit artiest geworden ... Was ze maar veilig ge bleven in de oude achterkamer met de felle zou, 't geoliede papier en ouwe Mijnt je de vroe gere schoonmaakster van ma, die voor haar poseeren kwam als zjj, Mijn t j e, haar uitgaansdag had van 't Oude Vrouwenhuig... Zacht deed ze de deur weer dicht, vergat in de consternatie haar ondergoed waar 'C eigenlijk om te doen was geweest. En dien nacht brandde ze geven nacht lichtjes tegelijk om de verschrikking des zoek geraakten zaks te keeren. Maar er moest iets gedaan worder, zy' 't dan ook zeer diplomatiek omzichtig, ter op lossing van 't geheim; ze voelde er duidelijk de or omstoot elijke noodzakelijkheid van. Tilda", zei ze minzaam tot de familiare ge dienstige die als altijd haar thee, brood en jam-pot bracht, Tilda heb jg soms een pak verlegd?... 'n... 'n nogal groot pak dat onder in m'n kast lag?" Tilda schudde nadenkend 't hoofd. Nee jnfironw... niet dat ik weet"... En züweer, wat schuw van al te duidelijke omschrijvingen: 't Was net... 'n zak wasehgoed... ik begrijp me niet waar-ie gebleven ie." Nee", herhaalde gemoedelijk Tilda, schud dend weer den snuggeren kop op haar struische schouders, ik heb er niks anders uitgehaald als 'n kussen... maar dat leit al haast een week op uw bed... als peul... omdat u klaagde dat n zoo laag leit." Ze viel niét flauw; 't zijn booze tongen die beweren dat een vrouw om 'n wissewasje flauw valt. Ze greep alleen beverig naar een houvast aan den leunstoel waar de verleppende crocrusBenpot nog altijd troonde,... God o, God als 't eens v dar was wat de meid zei... die zak in baar bed... als pelnw onder haaz kussen, onder haar hoofd... die vréselijke, afschuwelijke geheimzinnige zak. Daar zon ze op geslapen hebben... geslapen... nacht aan nacht.... Tilda", prevelde ze in opperste vervaard heid, Tilda er is iets verschrikkelijke ge beurd Ik had 'n doodshoofd noodig voor m'n werk en dat... dat kussen is 'u :ak met 'n ... met 'n stuk lijk er in ... 'n ... 'u afgesneden menechenhoofd". Tilda Echrok niet, keek de juffrouw alleen onmiskenbaar meewarig aan; in gedachte beklaagde zü't menscb. wien de kunst vast in d'r hoofd was geslagen. Toen ging ze welgemoed naar de bedstee: Kijk eens juffrouw" zei ze, al grijpend onder 't beddelaker, u hebt viUt abuis... als dat ding was wat u denkt, dan had 't al lang liggen muflen... dat beajrypt u non toch ook wel I U hebt er met permissie haast 'u heele week lang met uw nem op gelegen... en den zou n wel een luchie geroken hebben". Ze was niet in staat te antwoorden, liet de struische meid zonder tegenspraak 't ominense kussen nit de bedstee halen. Toen werd de aanblik haar te kras, zonk ze neer in den ouden groenen stoel, zoodat de crocucsenpot onder de armleuning doorschoot en op den vloer in gruis viel. De meid echter knipte met kloek gebaar de sloop open, vond den groen saaien zak, toen den groezelig-witten; de juffrouw steunde, 't geziekt met de banden bedekt; neen D dg eens den aanblik moeten verdragen van watdaarnit te voorschijn zou komen... 't was te veel... Hoe ontelbaar veel nachtlichtjes had ze niet verbrand om 't visioen allén ervan te weren;... god, o god... te denken dat ze er op gerust... er al die nachten op geslapen had... En opeens zei de meid: Ik heb 'm hoor,... maar hij is niet eht... kg k n maar gerust, hy zal n niet bijten l ... Hq is van bordpapier... zooveel als zoo'n feestmasker van Valleggia".... Nog dienzelfden middag stond de barbier doodbidder, ter verantwoording geroepen, in 't atelier. De man was zelf verlegen met 't geval; hij had 't zoo goed bedoeld. Kijk eens juffrouw", zei hij gemoedelijk, goo'n echt doodshoofd zooals u me bestelde is lang niet alles; 't zit vol wnrmpies, dnizendpooten en vuiligheid; en bovendien kan ik er le»l\jk tegen aanloopen, want 't is toch altijd zooveel als grafschennis. Enne... nou hebben we 'n student bq ons op de kamers wonen... die heeft er wel drie, geprepareerde, op z'n bureau staan, en 'n heel skelet in de hoek... en die vroeg ik zoo of-t-ie niet 'n afvallertje voor me had. Non zeid-ie, ik kan er geen een missen, maar als ik je plezier kan doen met 'n papieradehéLapus-lijder, dan kan je die wel van me krijgen Non toen ik 'm zag vond ik dat ie al aardig veel van 'n doodskop weg had, en ik was best in m'n sas dat ik u nou op zoo'n goeie manier kon helpen,... 't spijt me non dat 't zoo verkeerd geloopen is. De man wachtte eu de juffrouw snikte, bleef snikken nog van hevige overspanning. Toen bood de strnische Tilda hem met speelschen zwaai 't pak; en de man ging, mét zn boekweitdoppen en z'n bordpapieren lupns-lijder. De juffrouw zag van 't schilderen van een Vanitas" voor goed af.