DB AMSTERDAMHEK A°. 1912, WEEKBLAD VOOK -NEDERLAND Oxs-d-er redactie -sreun. IMj?. H. IF. L. "W"IESSHsT<3-. Kt nummer bevat een bijvoegsel. Uitgevers: VAX HOLKEMA & WARENDORF, Keizersgracht 333, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Abonnement per 3 maanden ...... f 1.50, fr. p. post / 1.65 Voor Indië per jaar, bij, vooruitbetaling, , mail 10. Abonderüjke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . . . 0.12!/z Zondag 24 Maart, Advertentiën van l?5 regels ? 1.25, elke regel meer. . Advertentiën op de fmantieele- en kunstpagina per regel Reclames per regel ?0.25 .0.30 ,0.40 INHOUD VAN VERBE m VAN NABIJ: Een Gflrtreoht. Visioen. - Paleis-Baadbnis. 'Öe Vrouwen-Actie tegen het Ontwerp-Tariefwet, door Marie Heinen. Kroniek. De ?Netel. Rechtsta*!, door A. D. FEUIL LETON: Het geheim vftn het Begijntje'?, ? door D. Lotemut-van der Willigen. KUNST "ET LSTTEEEN: Kroniek der Gedichten, *VJI, dporKurel vandeWoeatjjne. Jacobns "TOB Loby, door Plasschaert.. Ma dek in de Hoofdstad, doof Matthjjs Vermenl&n. Bismarcks laatste politieke idee, door Wenwl FMU»ke*iölle, De tocht naar Chatbam door Ktpling besongen, door D. 8. 8. L. BBRIOHTEN. VKOTJWENBUBR1EK: Tntti Frotti, door N. M. de W. H. -- ALL *RLEI, door Allegra. - UIT DE S4.TÜOB, door E. Heimans. De Amstelkrina, met ?fb., door J. H. Bössin?. WETEN8CH. VABIA : Snelheid, met af b,, door dr. P. van Otet. Adatiaehe Knnrt in het Rijkaetbnoxraphieehe Mnaenm te Leiden, door T. B. Boorda. Buitel" door Charlvarins. OHABIVABI. FINANOIEELEENOSCO NOMI8CHE KRONIEK, door v. d. M. en v. d. 8. Ontvangst van burgerlijke pensioenen, door Ben gepensioneerde. SCHETSJE. DAM1PEL. SCHAAKSPEL. ADVEBOTHTIBN. r WlJUtiltollliiUHIlHIIMIHIIinnrtHllimUnillHnillHIlMIII ? IIMIIIIMUIIII Ben . Sloot CHjaBceekt «enmaal d'oogen open, 'Zoo lang ran d'jisre slaep bekroopen, EB zach een Koninklijke sUd Vefrezen uit ijjn lage Tanen, Moerassen in een zee van schat, ? Ba 't tiet verkeert in manneisteenen. . . . ... Hoe aoutóijznlk een yreugt bed wingen, ? Al»b.fj «fin erfaakomelingen ? Eo neven uit «gn grijzen stam, ^Verzien met Burgermeesterschappen, ? Ia 't werreltawingende Amsterdam, Te»marmren Raethuize op zagh stappsn. ? AjJTOHïDES VAN DER GOES. Paleis-Baadhuis. Ben veertigtal Amaterdammars, waar' onder een aantal mannen van maatMh»ppelrjk aannen, komen tegen den gestadigen Paleis-Raadhuiswind, die, bq padoden, sedert veertig lange jaren al waait, eindelijk bun stem uitbrengen". Zij blaz?n er met hun kleine getal dapper tegen in! ff n wist ieder wel, dat er Aaisterdanimen zjjn, wien het niet gegeven i« mada te voelen voor de grootsche ideëele gedachte, die aan het herstel van den, ouden Raadhuis-toestand op den Dam verbonden is. Sommigen zjjn er, naaiden volksaard, te nuchtei* anderen, ?aar hun afkomst of bezigheden, te behondend, weer anderen, ia verband met '»Burgemeesters praeadvies, te bevreesd TOOT. De museum-pontifeD, wier Hamen er bij staan, zouden gewis van HOÏ wel meer gebouwen, dan van het Paleis «Heen, een goed gesloten museum willen maken, met zijn interessante suppoostenbevolking en vrooljjke catalogi. En zoo is er van de veertig, die het stukske geteekend hebben, nog wel neer teeeggen. Set meest trof ons echter n zinsnede in dit late, en beter weggebleten request aan den Minister Heemskerk. Wülazen daar: . Zoo lang dit aandringen op het ver zoek van den Gemeenteraad binnen een kleinen kring besloten bleef, mocht men het gerustflqk aan Uwer Excellenties inzicht overlaten, de waarde van deze be weging naaf hare beteekenis te schatten.'1 Vergeten wij even de echt-Nederlandeche zelfgenoegzame toon van deze alinea..; Hoe konden veertig mannen, waaronder met zeer goeden roep, zulk een ta-tbare onwaarheid met hun naam onderteekenen l Wij hebben hier niet het oog op mannen als dien mede-onderteekenaar, den heer Prof. C. L. Dake, -?? wiens meeningswisselingen wij onlangs ?66 duidelijk aan 't daglicht mochten brengen, dat eene poging om hem een: collegiaal testimonium van geaehtbeid te venehaffeD, deerlijk mislukte, maar op een paar tientallen anderen. Daar wordt immers eenvoudig gcïnsinueerd, dat de be weging voor het herstel van het Paleis tot Raadhuis een beweging zou wezen in kleinen kring met eene bizondere, niet genoemde beteekenis". Men leze n zin nog eens over en zal trouwens reeds bij eerste lezing, zoo men op de hoogte is van wat er door ontevreden geestdriftloozen geprutteld werd, het insinuante karakter van die paar regels hebben gevoeld. Het is bedroevend, dat in Amsterdam nog veertig menschen konden worden gevonden, om op reeds lang weerlegde argumenten, door dergelijke insinuaties verlucht, een reeds veertig jaren leven den wensen te komen aantasten. Een beroep op de meening van den tegenwoordigen Burgemeester (!), een ver klaring dat het Paleis maar 't best als monument (als museum!) wordt be waard, en de aansporing het gebouw toch vooral aan de Koningin te laten (dit onbruikbaar paleis), het is overigens al wat de hoeren te berde brengen I Een Begeering zou blind en doof moeten wezen, indien zij nu langzamer hand aan het populaire verlangen geen geloof sloeg, onverstandig, wij zijn er ten stelligste van overtuigd, indien zij daaraan niet eindelijk gehoor gaf. Van een beweging als deze, waarvoor de edelste burgers, in het geestelijk leven van ons land do voorsten, als men ze büelkaar ziet is het een tuil van schitterende namen, s adert 40 jaren op de bres stonden, kan men zich niet met een regenten-bescheid afmaken, zooals die veertig te ontij samengekomenen het wenschen. Indien de zaak van het Paleis-Raadhuis dan ook ooit goed heeft gestaan, zooala ze nu trouwens behoort goed te staan zoo is het thans. __________ De Vrouwen-Actie tegen het Ofltwerp-Tariefwefc. Reden tot dankbaarheid jegens Minister Kolkman voor de indiening van zijn befaamd Ontwerp-Taritsfwet hebban twee groepen van Nederlanders: de overtuigde vryhandölaren en de feministen. Den eersten toch, werd een onvergelijkelijke gelegenheid geboden de verderfelijke ge volgen, die beschermende rechten voor ons vaderland zouden hebben, te toonen aan déband van dit wetsoatwerp, dat de Regeering moge 't al loochenen toch bedoelt Nederland te voeren op 't pad van het protectionisme. Dapper heeft zieh de freetraders-schare geweerd, en waar 't haar gelukte, de tot nog toe heersenen de onverschilligheid te verdrij ven, daar versterkten zich hare gelederen. Is 't niet treffend, dat in het af jeloopen Tariefwet-jaar het ledental van de Vereeniging het Vrije Ruil verkeer" aanmer kelijk klom en nog treffender, dat nijvereo, die juist door het nieuwe tarief van invoerrechten beschermd zouden worden, zei ven vroegen van dergelijke bescherming verschoond te blijven? De kwestie Vrijhandel of Protectie weer in het brandpunt der belangstelling, en dientengevolge sterker dan ooit uitko mende, hoe groot een deel der natie het beginsel van een vrij ruilverkeer wenseht te handhaven: waarlijk de freetraders hebben alle reden zich over het voorstel van den huldigen Minister van Financiën te verheugen! Doch niet minder reden tot verheu genis hebben de feministen. De zaak is deze: Dat vele artikelen van dagelijksch gebruik duurder zullen worden, wordt de aanhangige Tariefwet aangenomen , staat onomstootelijk vast, en wordt ook door de voorstanders der Tarief s verhoo ging toegegeven. E in aantal vrouwen was reeds dadelijk overtuigd, dat 't zaak was hier niet lijdelijk toe te zien, doch dat 't gold ook der vrouwen stem te doen hooren, en nadat enkele spreeksters voor een uit vrouwen bestaand gehoor de gevolgen uiteenzetten, die de nieuwe tarief wet zou bobben, als zij e»ns inge voerd werd, ontstond het VrouwenOomitévan Actie, den lezers en leze ressen van dit blad zeker wel bekend. Door plaatselijke sub comité's en ver trouwenspersonen werden in alle deelen des lands handteekeuingen verzameld op het tot de Tweede Kamer te richten adres. Resultaat van n en ander was, dat in 4 maanden tijds (buiten Amster dam, daar 't Amsterdamsche sub-eomit meende de handteekeningen, die het verzamelde op 't bewuste adres, lierer later afzonderlijk te moeten indienen): 63.371 handteekecingen van N-derlamlsche vrouwen. Dat Arnhem 3763, Assen 1293, Brielle 495, den Burg 355, Drachten 498, Goej 512, Giekerk-Oenfcerk 192, Gorredijk 270, Groningen 9860, Haam stede e. o. 637, Heerenveen 650, Houtrijk en Polanen 293, Nijmegen 925, Oadewater 323, Pttten 102, Schagen f39, Schoonhoven 239, Waalwijk 338, Win schoten 860, Zutphen 1194 en Vlissingen 1082 handteekeningen leverden, pleit zoowel -voor den ijver der sub-comité's en vertrouwenspersonen, als voor het inzicht der vrouwen. Voor het feminisme had deze zaak dit groote voordeel, dat 't duizenden vrouwen nu eens toande, dat zoo de huisvrouw al niet tot de politiek, dan toch de politiek tot de huisvrouw kwam." Welke vrouw, en vooral weike huisvrouw, schoon 't beleid der regeeriog haar nooit eenig belang inboezemde, zou geheel onverschillig blijven ajs door een ver hoogd tarief van invoerrechten de prijzen van vruchten, kleaforan, beddegoed en nog vele andere artikelen verhoogd zouden worden ? 't Zal dus niet te boud gesproken zijn, als bier verklaard wordt, dat het Ont werp Tariefwet en de daartegen ge voerde actie duizenden vrouwen, die anders meenden hare belangstelling ^uit sluitend te moeten beperken tot eigen huis en eigen kring, de oogen opende voer 't feit, dat 't beleid der regeering ook hare belangen en die van haar gezin raakt. Dit reeds beteekent winste". Hoeveel grooter zou evenwel 't gewin zijn, indien de belangstelling thans b duizenden Nèdarlandsche vrouwengewekt voor n enkele maatregel op economisch gebied, zich verlevendigde «n verdiepte, de vrouwen er toe brengende meer dan tot dusverre bare belangstelling te wijden aan de Economie! Juist de gevoerde actie tegen het Ofltwerp-Taritf*et deed zien hoevele, overigens zeer ontwikkelde vrouwen economische kwesties van gering belang schatten, 'k Weet er niets van af en bemoei er mij niet mee," dat waren woorden, die zich vaak herhaalden en soms uitgesproken werden door vrouwen van een outwikkelingspei', dat anders de°d verwachten. Dit is m. i. geen op zich zelf staand iets, doch een uitvloeisel van zekere eenzijdigheid, waarvan de Nederlandse vrouwen van ontwikkeling niet vrij te pleiten zijn. Het maatschappelijke heeft hair volle sympathieke^ aandacht, het economische is voor de'meesten harer terra inco'gnita"; en ook hier geldt 't spreekwoord': onbekend maakt onbe mind." Maatschappelijk werk: 't wordt door tallooze meer of minder ontwikkelde vrouwen begeerd, doch naar een taak in 't geiroue bedrijfsleven pleegt men in het vrouwenkamp niet zoo te verlangen. Ia dan niet juist dat Bedrijfsleven de voornaamste bron van Volkswelvaart? Zoo ontwikkelde vrouwen zich e >ns wat meer verdiepten in de beteekenis van landbouw, nijverheid en handel voor de gemeenschap, zij zouden allicht in groo teren getale haar arbeidskracht in dienst stellen van de voortbrenging en verdee ling der goederen en... vele vooroordeelen zouden voor goed verdwijnen. Aan vooroordeel toch, meen ik 't te moeten wijten, dat bij de gegoede burgerij, waar de zoons in industrie of handel werkzaam zijn, de dochters, zoo men haar al toestaat buitenshuis te arbeiden, bijna uitsluitend op maatschappelijk gebied een werkkring zoeken. Moge Nederland, als 't, naar wij hopen binnen niet al te langen tijd, zijn vrou wen de volle burgerschapsrechten toekent, zijne doch teren gewapend vinden niet alleen met warm gevoel, doch ook met helder inzicht voor 's lands oelangen, tot heil van vaderland en vaderlanders. 's Gravenhage, Maart 1912. MARIE HKINEN. KRONIEK. DAYID ES GOLIATH. De Tweede Kamer gaat weldra uitmaken of onze Oost zal worden verdedigd door een klein aantal middelmatige pantserschepen of door een groot aantal goede torpedobooten (en onderzeeërs). Zooals men weet, wil Minister "Wentholt een type pantserschip van 7,600 ton met een snelheid van 16 knoop. Zie nu eens het nieuwste bericht uit Engeland: Gisteren zou de Engelscho kruiser Queen, Mary van stapel loopen. Dit is net laatste schip van het programma van 1910. Het schip bezit een grootere tonnenmaat dan de Lion en l'rincess Eoyal en de machines zijn van meer paardekracht. De tonnenmaat bedraagt 27,000 ton, de' lengte 600 voet, de breedte 87 voet, de diepgang 28 voet, de snelheid 28 knoop per uur. De machines ontwikkelen 75,000 p. k. De kiellegging had plaats 6 Maart 1911. De totale kosten worden geschat op 2 millioen pond sterling. Vier-en-twintig millioen gulden voor n schip. Zoude het niet mogelijk zijn, dat de Tweede Kamer voor nmaal vergaderde in het Kurhaus te Scheveningen met uit zicht op de zee en op zulk een Dreadnought van 27,000 ton ? Mocht men dan tevens achter den voor zitterszetel een schilderij hangen, voorstel lende Davids strijd met Goliath. Het kon onze twijfelende Hoogmogenden doen over denken: hoe men een veel grootere niet met zelfde wapens van kleiner formaat te lyf moet gaan, maar, als het dan werkelijk ooit noodig is, met andere wapens, pas send bij het eigen karakter. In dit weekblad is door een deskundige uiteengezet dat het uitgaan met snelle torpedobooten en gevaarbrengende onder zeeërs in den aard ligt van ons volk, dat, voor een gnerilla ter zee met zijn verras singen, eigenaardige Dualiteiten heeft. Maar neen, Iaat ons klein- formaat dreadHoughts bouwen, en klein-formaat groot doen l Laat ons vooral groot zijn in -al datgene waarin een klein land niet groot kan zijn. *** WAT HET ZWAARST s MOET HET ZWAARST \VEGEtf. ? In de jongste vergadering van Architectura et Amicitia is, volgens een verslag in de Tel, door den heer Jos. Ingenohl ons jongste hoofdartikel afgekeurd", alsof het de eer had een gevel te zijnen de heer Jos. Ingenohl eene schoonheidscommissie. Spreker achtte het verplichtend de critiek 'uit te schakelen op de Groote Club. en Bijenkorf", omdat dan archi tecten onderling elkaar gaan afbreken. Men moet opbouwen en l'esprit de corps" hooghouden. Het artikel in de jongste Groene" acht spreker daarom afkeurenswaardig, omdat de openbare critiek hier geldt mannen met een jaren lange praktijk achter zich. Wat- moet 't publiek van dit onderling geharrewar denken ? Door eigen laksheid heeft men de plannen ongestoord laten komen. Als men een critiek van de architecten of van een der architecten te wachten heeft, dan zal men niet con amore bouwen bovendien. Wat geeft critiek op plannen, die uitgevoerd zullen wor den, men moet het oog gericht houden op de toekomst. Het artikel, waarop gedoeld wordt, was niet van een architect. Denken wüons echter een oogenblik, dat het wel van een bouwkundige afkomstig was, en verdiepen wüons in de overwe gingen van den heer Ingenohl. Critiseert, o, architecten," zegt hij, elkaars projecten niet! Houdt het espritde corps" hoog" (d. w. z. houdt elkaar hoog tegenover het publiek, ook al houdt ge elkaar laag tegenover uw eigen eerlijke meening). Ziedaar, zoo in 't algemeen ge nomen, de theorie, die, dapper in praktijk gebracht, interessante Eireyfuszaken en allerinnemendste Papendrechtsche schanda len te voorschijn roept. Esprit de corps"! Heel aardig (soms), ook wel eens noodig (soms), als het kleinigheden betreft: Maar vooral dikwijls bron van kleine en van groote ongerechtigheden. Net als dit hier het geval zou zijn. Da heer Jos. Ingenohl moge n.I. nader duidelijk maken hoe M] het verantwoordt, dat hij openbare critiek tegen gaat op een paar gevelontwerpen, voor gebouwen aan den Dam grenzende bestemd, terwijl de critiek op die ontwerpen van grooten inrloed kan wtzen op de verijdeling van eene vondere mismaking van het Vam-aspect, die, als se eenmaal geschied is, de Hoofdstad voor mwstens een halve eeuw, en waarschijnlijk voor nog lan<jer, schade doet. De Nederlandsche stijltaai. Voortdurend wordt geklaagd over de Nederlandsche rechtstaal. Om niet te spreken van de, vooral in de stukken over burger lijke processen, gebezigd wordende latijngche uitdrukkingen, die veor een gewoon burgermensch onverstaanbaar zijn, komen in de, op last van het Opsnbaar Ministerie, opge stelde dagvaardingen in strafzaken volzinnen over de ten laste gelegde strafbare feiten voor, dikwijls van 20?30, ja van nóg meer regels, zonder andere interpunctie, dan een komma of een punt-komma, zoodat de ambtenaar, die er ter terechtzitting voor lezing van heeft te doen, wel buiten adem moet geraken. Een nieuw staaltje van den dikwijls treurigen rechtss^ levert het kort geleden door de dagbladen medegedeelde vonnis van den kantonrechter te Eindhoven in de zaak van eenige werklieden, die op den tweeden Kerstdag van het vorige jaar in het open baar werk hadden verricht en, wegens over treding der Zondagswet, deswege werden vervolgd. De Eindhoyensche kantonrechter begint met het Majestatis pluralis: Wij," wat zoo dikwijls ook door andere kantonrechters geschiedt. Maar dan had hij het meervoud ook moeten volhouden. Dit heeft hij echter niet gedaan. In de uitspraak zelve gaat hij tot het enkelvoud over; daar luidt het tweemaal verklaard"en tenslotte ontslaat". Wat verder te zeggen van den volgenden stijl?: Ooerwigende (1), dat wij (2), op grond van de verklaringen van den gehoor den deskundige, met wiens oordeal (3) wij (4) ons op de daarvan door dien deskundige aangevoerde gronden vereenigen, en welken gronden wij (5) tot de onze (6) maken, van oordeel (7) zijn enz". Te overwegen, van- oordeel te zijn! De overwegingen van het vonnis hangen voorts aan elkander als... droog zand. Van het vonnis is het Openbaar Ministerie in beroep gegaan büde arrondissements rechtbank te 's-Hertogenbosch. Misschien wordt d#ar nog wel een woord over den reohtsstijl van den Eindhovenschen kanton rechter gesproken. In de dit jaar te houden vergadering der Nedetlandsche juristen-vereeniging komt onder de punten van behandeling voor de zooveel te wenschen overlatende r echt staal Het ware te wenschen, dat over den reehtsstijl ook het noodige werd gezegd. NASCHIUFT. In het Handelsblad" van 21 Klaart j L, Avondblad, komt onder Recht zaken" het bericht voor van een door een dienstbode gepleegden diefstal, alsdus in de dagvaarding omschreven: beklaagd, dat zij op 31 Januari 1912 in perceel Dam 14, met het oogmerk zich dat l) geld wederrechtelijk toe te. eigenen, heeft weggenomen een portemonnaie 2), inhou dende drie gulden, enz." Zou het O. M niet beter hebben gedaan te schrijven: heeft weggenomen een por temonnaie, inhoudende enz. met het oogmerk zich dat geld wederrechtelijk toe te eigenen." Amsterdam. , A. D. 1?7) De cmsiveeringen zijn van mjj. 1?2) Ik cnrsi'pe»-. fltr GtMlen. VII. Ia afwachting dat hei verrch\jnen zijner aangekondigde Ca mina my toelate meer breedvoerig over het dichtwerk van Bontens, en de ontwikkelingsgang ervan, te handelen, biedt een herdruk der Praeludiin (.'. N. van Kampen en Zoon, te Amsterdam, 1911), bjj vergelijking met eene andere heruitgave, die der Gedichten van wijlen J. Winkler P/ins, (rerzameld eo van een inleiding voorziet), door Joannes Eeddingias, uitgegeven in de Nederlandsche Bibliotheek der Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectunr. Amsterdtn>. Zonder jaartal), de gelegenheid, hier ca te gaan wat, in beide dichters, van de n.ting van het ratnur gevoei gewordt, en hoe, otder hun invloed, die met den invloed van Guido Gazelle voor onze jonge dichters door slaand was, dat natuurgevoel zich, toen omtrent 1890, en thans omtrent 1910, als een kwasi-algemeen veracbynse), onder eene weioig-afwijkende gedaante, voordoet. Immers, hoe uitnemend en persoonlijk zy~ elk op eigen tijdstip wezen: P. C. Bontens en J. Winkler Prins hebben, misschien juist wel om hunne opvallende uitzonderljjkheid, aanleiding gegeven tot eeue perceptie, eene interpretatie die, hoe verscheiden ook ver werkt, mogen heeten te behooren tot eene geheele generatie. Ik duif wel niet zeggen dat züschool hebben gevormd, geluk dat heet van meesters in de schilderkunst; maar ik mag op goeden erond beweren, dat zü, eerst op de ;c)thesis, daarna zelfs op de tecbniek van hunne dichtende ty'dgenooten in meer of mindere mate bun stempel heb ben, gedrukt; dat de fijnheid en de sterkte, de gedegenheid en de verscheidenheid van hun gevoel en van de niting ervan, weer klank vonden in de zinderende zenuwen, in het omzettend gemoed, en tot in den rythmus, tot by de woorden-keus, en haast in de geheele voordracht hunner getroffen hoorders. Het optreden der Tachtigers had onder anderen deze goede gevolgen gehad, dat het aan het natuurgevoel eene eigen waaide in de Poëüe terugschonk. Vór hen was, op weinig uitzonderingen na en die men meer bepaald in Vlaanderen vond, die waarde niet dan overdrachtelijk en conveitioneel. Natuurgevoel, voor zoover bestaande, was meestal niets dan een middel; men kreeg het niet meegedeeld dan in probate vormer. Het diende om godsdienstige beschouwingen te staven, of als vergelijking met de lief talligheid der jeugd of de broosheid dea menscheljjken levens, tenzij geliefden er de z waart illigheid van hunne gevoetens m smukten. Daarbij wist men welke woor den hoorden büdageraad en maneschijn, wilde alles in de puntjes uitgedrukt staap. Daar was wel Staring geweest, maar hu was blijkbaar in de juistheid van sijn blik en van zijn gehoor niet begrepen geworden, en in elk geval niet gevolgd. En er was ook wel Guido Geselle, maar deze zou eerst in de jaren '90 over de grens gelezen worden, en ik meen my' niet te vergissen als ik zeg dat hy in Nederland binnengevoerd werd door Albert Verwey, die hem las op aan raden van Vlaamsche vrienden, en er onbewust, op een oogenblik trouwens dat hy-zelf met ziel en brein tot de' opene natuur terng was gekeerd", een eersten invloed van onderging.