Na 1813 DE AMSTEKDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. l * QHTWERP y« KUriSTËMAARSHUIS % ROELOF H ART.5TRAAT TE AMSTERDAM. PERSPECTIVISCHE SCHETS'. ARCHITECT: H.PBERLA&E. Ontwerp van het KuBsteDaarshnis, dat het mtddenpnnt vormen zal Tan net artistieke leven in Nederland «n het centrale gebouw aal weien Tan den Bond van Nederlandsche Kunstenaars-Vereenigingen. De hierboven gereproduceerde schetsteekening is ontleend aan eene brochure, welke, Tan de hand Tan 'sBonds voorzitter, den heer Herman Bobben, verschijnen gaat en eene oproep inhoudt tot medewerking aan de realiseering van dit pin. De hoofdzaak is in orde. Een leening gaat worden gesloten. Men vraagt ?leehta om een 250 tal garanten, diéToor den dienst Tan die leening willen borg Maan tot ean niet grost jaartijksch bedrag (?100.?) gedurende vijftien jaren. Wjj wekken gaarne alle meer weigestelden onder de knustenaars en kunstmlnnenden tot deelname op. Het geldt een uitstekend doel. iiHiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiii Hoe**** de Japanners «elven de bijzondere fijnheid van deten kunstenaar hebben gewaardéerd, M8kt uit d«H Boeddhirtisohen «eretitel brui der w«t" die hem is geschon ken een titel die men sou verwachten aan «W priester to zien toegekend. RêtfU i»min eerste artikel wees ik «r op >M TOOT den Ariaat de inspiraties vankun«taaaar en heittge als gelijkwaardig worden tMsehouwd. ? Mét füao«*4 tamaro begint de rg der frterk geprononeeerd* individualisten. Toch breken ook bf hem de oude stijltradities vaak nog door en enkele zijner prenten ?ouden wanneer s| niet zjjn hendteekening droegen, zeker aan ouderen worden toege schreven. ':' ' ' Kivonaga sou bflv. aansprakeiyk worden gesteld -mar de smr fraai* prenten nos. 75 «n 70 interieurs. Toch sgn z^ ontwijfel baar vmn tamaro. '.?? " Daar hij zijn geheele leren bijna uitsluitend aan de setiitdering van n bepaald ondervet»wödde: het leven der courtisanes in d»Yosfciware^, waarvan bij een getrouwen geestdriftig bezoeker was, is het verontsehuldigbaar, dat hij ij da uitbeelding van dit onderwerp om zich niet tot in het onein dig* te herhalen tot gezochte variaties kwam. D* oorspronkelijk teergevoelde slankheid der flruren wardt som»spkü^ige,. ultgaMkt-, heid (zoo bq déoverigens zeer Jraaie prent ito. 25 met de aan een geschilderden draak «fferends vrouw -^ en ook bij no. 28) het ibloeme»gelgk wiegelen der hoofden op den halienstengel, wordt soms topzwaar. i echter Tan deze, slechte sporadisch voorkomende oaaangenameafwijkingen, geven net meerendeel der prenten hqk vaneen zeer voornune visie en een buitengewoon fijn gBTpel voor de kleinste beweging-modulaties. IIMIIIHIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIII TINSCHAPPEÖJKl; Hoever is den glorie en pest der moderne 'beschaving al Tergroot of verergerd? Wat «gn de snelheden, waarmee wil ons door eigen spierkracht of door dierenspierkracht of door machinekracht kunnen voortbewegen? Prof. JShaie heeft de .moeite genomen een hoog «tandpunt te beklimmen en van daar uit ?om* aardsche banen en snelheden te over aten; en wat hty zag i»in het volgende op gesloten. Zaoala wel vooruit' te verwachten was heeft de mensen al vrijwel zijn maximum snelheid bereikt, bij het gebruik van zijn eigen spierstelsel. Hoe snel de oermensen geloopen heeft bij het achtervolgen van wild <hij zal allicht nog wel iets sneller geloopen hebben bij het achtervolgd worden 'door wild 1) is natuurlijk niet na te gaan. Ook de prestaties uit de oudheid zijn te vaag be«cbreTOn om getal-opgaven toe te laten. Haar dat reeds 66 jaar geleden een record gemaakt werd voor hardloopen over 200 yards (193 Heter), dat sinds dien nooit ge«tagen is, ia een der Vele Overtuigende be-' wfissn 4at een mensch niét Teel harder ion ieopen dan dat gangetje, en dan alleen nog naar in buitengewone omstandigheden. Er «Dn neg een v^jf en twintigtal hardlooprecords voor verschillende afstanden, alle nog on verbeterd TOOT de laatste 26 tot 60 jaar. . -. ., ? - :. Met behulp Tan paardenspierën hebben we deze snelheden wel verbeterd, maar ook hierbij is de grens al vrijwel bereikt. In fig. l i> ia den vorm Tan een grafische lijn de «nelheids-toename aangegeven, die de over winnende paarden der. Derby-wedrennen ver«oenen gedurende de laatste 65 jaar. Op de horizontale lijn staan de jaartallen, p de verticale de snelheid in mijlen per uur (l mfll is ongeveer 1600 Meter). De stippen geven telkens de snelheid der overwinnaars Tan elk Jaar aan. Vereenigt men deze stippen. door een lijn, dan vertoont deze Teel schem«nellngen maar toch een zekere neiging tot «tijgen; maar Tergeleken' met de enorme ?onkosten en de angstvallige selectie der «llerbeaten by het kweeken der renpaarden toegepast, is de snelheidstijging niet noemenswa«4 meer. De 30 nOJl-snelheid is wel iets verbeterd in die halve eeuw maar zooals bij selectie van dieren of planten is hier Immers daarop alleen berust de groote uitdrukking der seriën van telkens twee of meer Trouwenkoppen, wier strakke gelaats maskers bijna alle hetzelfde type vertoonen, terwijl door een bijna onmerkbare buiging Tan het hoofd op den nek of een zacht begeleidend handgebaar zeer duidelijk de gemoedsbeweging wordt aangeduid. Hoe fijngevoeld is bijv. de bijna devote liefde der Trouw die op no. 37 het haar Tan den jongen knaap kapt. De geduchte heerschersnatnur der grande amonreuse" voelen wij in de keizerlijke ge stalte der courtisane op no. 46 met den praehttgén zwarten mantel met gestyleerde Tis«cheo. ' Liefelijker Ton inborst schijnt ?$ op no. 26 het bloemetje Tan het ontloken bloembed Tan een nieuw huis" dat zeer sofcer van kleurgeving is, terwijl eenvoudige vrouwelijke lieftalligheid straalt uit de beide figuren tusscban de Irissen wandelend op no. 61 slechts met n voorname doffe tint bedrukt Aan het Toshiwara karnaval het NiWakafeest iQn de prenten nes. 20?24c gewijd. Vooral belangrijk is no. 28, zoo fraai opge bouwd, en no. 23, met de prachtige vrouw in de zwarte kimono, terwijl no. 20 buiten gewoon mooi van de tinten-combinatie is. Majestueus van bouw is no. 69, waarschijn lijk het eerste deel van een triptyque. Prach tig ia de voorsteven van het schip met dei phantastischen vogel snijdend door het zoo fraai geityleerd water, terwijl daarboven ep de voorplecht de fijne gestalte van het eene meisje verschijnt. De kleuren zQn wat hard, maar de com positie zoo meesterlijk, dat wij dit bezwaar bgna niet meer tellen. Interessant voor de behandeling Tan het naakt ii de groote prent met de Awabidaiksters: no. 86. De compositie en de kleu ren aljn echter niet bijsonder fraai, een pnctitche grens bereikt waar men niet boven zal komen. De zeden d«t mensch en paard niet sneller vooruit kunnen komen is niet de lüchtweerstand. hoewel deze geweldig stijgt bij groeter snelheid (o.l. 8 maal grooter wor dend als de snelheid tweemaal grooter wordt) maar moet voornamelijk gezocht worden in de wijze Tan voortbeweging. Bij de snelle beweging zijn er voortdurend llchaamsdeelen die telkens tot rust gebracht en weer aangezet moeten worden. Hiervoor ia zeer veel arbeid aoodig, die ten slotte een snelheidstoename onmogelijk maakt Het bestndeeren van kinematografische opnamen van snel bewegende dieren (loopers) heeft opgeleverd dat men in de beweging Tan een paard of hond bij zeer snellen gang een soort van heen en weer schommelende wlel-beweging moet zien, onge veer op dezelfde wijze als de onrust in een horloge heen en weer schommelt. Depooten zijn dan de spaken van het wiel. In dit heen en teruggaan van de verschillende lichaamsdeelen ligt weer 't geheim.der snelheidsgrens; de beweging is niet continu genoeg, en juist dese continuïteit in de beweging is dereden dat door mechanisc ie middelen de dierlijke snelheid verre overtroffen is. De continue beweging wordt gegeven door een wiel, een der vele grondleggende uitvindingen waarvan de uitvinder onbekend is om twee redenen, n.l. omdat.de uitvinder al vele dnizende jaren oud moet zijn en ten tweede omdat vermoe delijk op meerdere plaatsen ongeveer tegelij kertijd de vinding gedaan ie. Misschien ook om de derde reden, n.l. dat van een uitvinder van een manchetknoop tegenwoordig meer ophef gemaakt wordt, dan vroeger van den uitvinder van wiel, mes, e. d. Het wiel geeft een draaiende en dus con tinue beweging in plaats Tan de dierlijke heen en weergaande en wisselend-snelle beweging. Op no. 74 ia echter een zeer gevoelige, pas uit zee opgedoken, dpikjter« Een «wartwit druk ie no. 79 , een bloemenvaas door kikvorsen gedragen die in stijl geheel afwijkt van alle overigen. OokDo. 77 met twee kleine prentjes, die aan Hokuaai doen denken, wijken van den stijl der overige collectie af. ?Zon wij hier met een anderen meester te doen hebben, dip, om de verkoopswaarde te doen stijgen, Vtamarp'snaam heeft gebruikt? Wij weten, dat deze truc door Telen is toe gepast, en wij bevinden ons reeds in het eind der 18e en begin der 19e eeuw. Een afzonderlijke bespreking vereischen de twee' prachtige kamer-schutten uit de 18 a eeuw: bleeiende prutaenboomen van Kano Eytuei Fujivtara no Smnmobu in Sepia op gouden acb ter grond. Zooals wij weten, was d~e Kanoachool een cbineeeche renaissance, opgekomen in tegen stelling tot de streng nationale krachtige, maar vaak stroeve Tosaschool. Beeds in een vorig overzicht heb ik ge weien op twee boomstudie»op kamerschutten uit dezelfde chool maar uit de 19e eeuw en móest daar een zekere grof beid naast onmiskenbare genialiteit constateeren. Bty-daxétwee soUniten, echter past ons slecht bescheiden n eerbiedige bewon dering. Vooral het eene tunchen deur en venster vereenigt op bewonderenswaardige wijze stoute kracht Tan conceptie en fijngevoelige, heewel strakke teerheid Tan uitvoering; dezelfde hand die met'krachtige groote vegen den stam neerboratelde, schetste met gevoelige maar aarzeüooze lijntjes ue fijne bloesems aan de sierlijke twijgen. Mooi zijn ook de nevel-strepen door lichter en donkerder vegen in het goud aangegeven. Wanneer wij het nog niet wisten, souden w$ door dit werk overtuigd worden Tan de Bmperieuriteit Tan bet vrije-scheppen boven het naturalistisch nabeejbtan van de natuur. Dit ii geen studie-naar het levend model neen, het is dévrije schepping naar het beeld, dat in den kunstenaar is ontstaan na IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllUIMMIIHIllllllllllllllllllltlllllllllMlinilllllll DéTiiegenier Védrines, op een auto staande op de markt te Ltmonz, spreekt de menigte tos in 't belang van zijn candidatnnr Teor de Fransche Kamer. Het scheelde niet zooveel of hj had gezegevierd. Het tooneel is -._..-?? puur-Frautcb. '..?.'.. '..',:. iiiu ui HUI iiiiuiniiiiiiiiiiiiirmiiiiiiiiiMiMiiiiiiiiuiii""liiiinin«Miiiii|iiimiiiiiHiiiiiiH IIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII iiui het herhaald en langdurig doorleven Tan d* ontroering die hij by de beschouwing en het daarop volgende schouwen van dien boom beleefde. Een eerbiedige liefde, Ter want met religi euze devotie, heeft de geest en de hand van' den kunstenaar geleid en. slechts door hare genade zijn de enkele kunstwerken In den hoogsten zin des woords ontstaan, die in den loop der et n wen'op die plekken van den aardbodem zijn gemaakt, waar groote groepen menschen nog vatbaar waren voor diepe, mystieke ontroering. Dese kunst toch kan slechts door gelijkgestemde zielen worden doorvoeld, o adat zij het fijnst e en het diepste Uitdrukt waarvan in onze tijden slechts enke len bet bewustzijn hebben. Voor de groote menigte héft zjj slechts de beteekenis Van doode hieroglyphen, de beteekenis die de fijnste melodie heeft voor den dporë ; Het andere scherm, van gelijke artistieke kracht, toont echter niet dat, zuivere gevoel Toor rbythsaische vlakverdeellng dat de oorsaak van de groote schoonheid bq het eerste is het is nog te veel portret met , teevalUge biJkomatigbeden; de beschouwing; van het model ia niet volkomen in schonIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIUtlU |fe dan aanslag bp Vietor Emmannel II juicht het toegestroomde Romeinsche valk Koning en Koningin toe, ? die op het balkon zijn verschenen van het Qalrinaal. iiiiiiiimiiiiiiliimiMmii MhiiiiiiiinnMiiiiiniiiiiittfiiiiiiiiiiii iiiiiinii iiiiiiniiiiii iitiniiii tiinii i iiiiimiiiiiii 111 iiiimii 1111 iiiiiu iiiiiiiiiiiiniiiiii Dit heeft de. snelbeiCtoo verbeterd dat de toepassing van het wiet alleen als hulpmiddel van de spierkracht van de menschen, zonder andere krachtmiddelen, de snelheid deed stijgen Tan 24 . mijl per uur (b schaatsenrijden) tot 36 m\jl per uur, bij het fielten. Hierbij i> geen rekening gehouden met de record-anelheden Tan tbtaera die gangmakers gebruikten, omdat daarbij niet alleen de spier kracht in rekening te brengen is maar ook de trekkracht der luchtzniging veroorzaakt door den gangmaker. Toen in Amerika gepro beerd werd 60 mijlen per uur op de fiets af te leggen, gebruikte défiatser een locomotief als gangmaker, die met een snelheid van 60 mql per uur voortvloog. Dat hier werkelijk de luchtzniging de grootste rol speelde bleek toen de man stoppen wilde, waarbij de lucht stroom hem echter sqp te pakken nam dat hij zijn leren alleen te danken heeft aan het feit dat hij op de locomotief getrokken werd. Dergelijke toeren behooren niet in deze rubriek. Nu ia een wiel wel een verbetering maar het ideaal is 't nog niet, want om een wiel op volmaakte wijse te laten werken moet het volmaakt rond en zeer hard zijn, terwijl de weg waarover het loopt ook volmaakt hard en glad moet zijn. Zoodra er n.l. oneffenheden in wiel of weg optreden en beide elkaar iets indrukken treedt wrijving op, die de beweging hindert. Vandaar dat van da oudste tijden af steeds pogingen gedaan zijn wiel en weg beiden te verbeteren, te ver harden en zuiver af te werken. Zandweg, kei weg, klinker weg, grintweg, asphalt en einde lijk een stalen weg n.l. rails is de ontwikke lingsgang van den weg geweest, terwijl het wiel zijn eindpunt vond in de stalen wielen der locomotieven. Ean stalen wiel op een stalen weg is voorloopig het allerbeste. Maar het bezwaar zit er onmid dellijk aan vast n.l. de noodzakelijkheid van het bestaan van een weg; we wilden juist zoo graag een snelle voortbeweging hebben zonder een weg te maken. Vandaar dat het maken van esn loopmachine, die met'een vaart van 30 K.M. en meer per uur vooruitZpopl door dik en dun, over ongebaande terreinen, nog n desideratnm blijft der menschheid. Jules Verne'a kunst-olifant, waarin een locomotief zit, is er een voorbeeld van. Maar eenmaal de bezwaren van ean wiel aannemend tegelijk met alle veordeelen kun nen wij deze voordeelen benutten door onze spierkracht te vervangen door een onbe grensde machinekracht, en in flg. 2 is ook al weer graphisch aangegeven welke snel heden bereikt zijn met verschillende mecha nische middelen, terwijl ook de snelheden bereikt door spierkracht ter vergelijking er bijgevoegd «ju. Op de verticale lijn staan de snelheden in tientallen van mijlen, terwijl op de diagonaal de bereikte snelheden cgn opgeteekend. Alle snelheden veroorzaakt door onze eigen spieren staan zeer laag op de lijn. Zwemmen met een maximum van 3% mql, loopen met een maximum van 10 mijl, hardA v ' rxA" wv i/V^ v 7 ? "^ 353 .000 1865 1870 1875 1860 188S 1890 J89S 1900 1905 19 JOAH = «o STOOM OLtUMMOT n ETS-/ KKNPAARO ^ Fig. 1. mat RMPAAEDWT DO w Dl LAATBM 66 JAAB DB DlBBT/WOMRni. Fig. 3. TABEL VAK'MAXDUU SNBLHKDXX, [kereitt door wrttMttende vervoermiddelen. loopen met een maximum van ruim 20 mijl, schaatsenrijden met een maximum van 24 mijl worden gemakkelijk overtroffen deor de itauretaiia die door den oceaan schuift met een vaart van ruim 30 mijl per nur, wat toch nog minder is (weinigen zullen 't ver wacht hebben) dan de maximum snelheid bereikt door renpaarden, n), ruim 36 mijl per uur; maar de Manretania houdt 't langer Uit l Spierkracht en wiel gecombineerd bij het fietsen, overtreft de paardenspieren, tot een maximum van 36 mijl per uur. Dan volgt een der snelst loopende at oombooten die ooit gebouwd zijn, nl. de Viper" der Eogelsche oorlogsmarine. Deze turbineboot liep 43 mijlen per nur. Dan komen de sneltreinen aan de beurt, die met eenmini mum, een gemiddelde-, en maximnm-snelheid vertegenwoordigd zijn in fig. 2. De motorboot Maple leaf" door Thornycroft gebouwd, ligt juist tnasehen het sneltreingemiddelde en het -maximum in. Da vliegmachines overtreffen de sneltreinen weer, en hun plaata in dit diagram is alweer te laag aangegeven daar het record van 63 mijlen op 't oogenblik al lang weer ver beterd is, zoodat dit punt meer in de buurt van de 70 mijl moest liggen. De limiet-snelheid die een locomotief, door stoom gedreven, ooit bereikt heeft, ligt ech ter nog boven die der vliegmachinea. Deze limiet ligt in de buurt van 100 mijl per nur, en dit getal ia voortdurend gestegen, voor namelijk naarmate de mogelijkheid om in korten afstand tot staan te kunnen komen, verbeterd weid. Immers, alleen die snel heden nagaande die nog gebruikt kunnen Worden met groote veiligheid, ziet men in, dat een locomotief veel sneller zal kunnen rijden als de machinist weet dat hij dat in veiligheid doen kan door signaalsystemen enz. enz. Het is opmerkelijk dat in betrekkelijk gevaarlijker omgeving de snelheden nog geategen zijn; petrolöummotoren hebben automobielen een maximum bezorgd van 122 mijl, terwijl -?stooinfietBen" dat opvoer den tot 126 mijl. Dit is echter nog over troffen door de,;-W«ctriach gedreven treinen tusschen Berlijn 'en' Zossen, die meer dan 130 myl per. uur bereikt hebben, en dat is ons uiterste maximum ... op 't oogenblik. Das ruim 200 K.M. per'uur l Fraai maar niet geaoeg wanneer we ons meten willen met met-mechanische vervoermiddelen. De aarde Toert ons op 't oogenblik mee met een Taart Tan ruim 100.000 K.M. per uur om de zon heen; En niemand protesteert daar tegen, dus, waarom zouden wij op aarde ons dan bij een 200 K.M.-maximum neerleggen. P. TAV OUT.