«r DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1826 Jean J&oqnes Bonssean. De Fransohe Kamer heeft 30,000 francs toegestaan v»or het eeuwfeest van Jean Jaoqnea Rousseau. Dit was voor een deel een politieke manifestatie. Hoe zal afgenen van oratorische steekspelen, zooals dat, juist naar aanleiding van die toegestane som, in de Chunbre des Dépntés vertoond door de heeren Mauriee Barrès, Guist'hau en Viviani, een modern beschaafd Fransohman eigen lijk zijn oordeel uitdrukken over Rous sean P Hq zon, meen ik, het. volgende zeegen: Er zijn twee soorten van schrijvers: zij die direct op de volgende geslachten werken door wat zij op het papier brach ten ; en die andere, die indirect invloed uitoefenen door hun denkbeelden. Tot deze kategorie behoort Rousseau. Hoeveel overtuigde demokraten hebben zelfs in Frankrijk het. Contrat Social ge lezen P Hoeveel opvoeders den Emile f Hoeveel Socialisten het Essai sur r ori gine de Finégalité? Zelfs de Nouvelle Héloïse is ala geheel dood: het boek leeft nog slechts in paragrafen van handboeken over 'literatuurgesoliiedenis en in bloemlezingen, door enkele onster felijke bladzijden. Van alle boeken van Rousseau is zij o autobiografie, de Confes sions, dat -hetwelk nog het meeste leven heeft behouden. Naar eene gravure uit Rousseau'g Emile". Dezelfde beschaafde Franschman zou, aldus voortgaande, er bij kunnen voegen dat wat men van Rousseau's privaat leven weet uit de Confessions eu buiten die Confessions om, in vele opzichten een weinig verfrisschenden indruk maakt en men soms geneigd is de Fransche .grande dame" der achttiende eeuw gelijk te geven, die, na eerst Rousseau te heb ben bewonderd, hem later in haar cor respondentie beschreef als eet animal immonde". E a toch is die man?zou onze Fransch man verder zeggen ondanks die jam merlijke episoden voor een deel, men lette wel, met wonderlijke oprechtheid door hem' zei ven aan het licht gebracht, algemeen bekend en beroemd; die boeken, die haast niemand gelezen heeft, ieder kent ze bq naam. En zijn invloed is blijvend; terwijl in Europa het Contrat Social in net vergeetboek raakte, werd het vertaald, gelerien, bewonderd door de Radioalen en Republikeinen van China.... Rousseau is een van de intellectueele vaders der Chineesehe Revolutie! Door dien invloed staat Ronsseau zeker niet alleen. Voortgezet historisch onder zoek zal, meen ik, in het licht stellen, dat de negentiende eeuw, die zich op haar oorspronkelijkheid zooveel liet voor staan, inderdaad veel minder origineel was dan zij geloofde, en dat de denk beelden die zij verkondigde in waarheid dagteekenden van de achttiende eeuw en voor een goed deel waren ontstaan in Frankrijk. De intellectueele werking der zoo dik wijls voor futiel en lichtzinnig uitge maakte Fransche achttiende eeuw is onberekenbaar geweest; de'ideeën, die toen ontstonden, vervullen nog de hoofden en harten, voor zoover die niet worden medegealeept door reactionaire stroo mingen. Liberalisme en radicale Damokratie, Socialisme en Anarchisme, Posi tivisme en Evolutieleer, Sociologie en Utopie, dat alles wordt historisch onbe grijpelijk als men de Fransche achttiende eeuw wegdenkt. Er is in dat Frankrijk van Lodewqk XV?XVI een liberale richting, vertegen woordigd door Montesquiem, Voltaire, Baanmarchais; een zuiver-wetenschappe lijke, die van Fontenelle, Diderot, d'Alembert, Condorcet; een socialistische, ver tegenwoordigd door meer excentrieke koppen, Morelly, Mably, Linguet.... Roussean vertegenwoordigt een andere richting, als mes. zulk een chaotisch streven een richting kan noemen; de mannen, met wie hij het meest overeen stemt, zouden nog de toenmalige socialisten zijn, matr hij overtreft hen door de veel zijdigheid van zijn werk en tevens door iets hefcigs en fanatisch dat samenhangt met geheel zijn wezen. Rousseau was, kan men zeggen, de man van het Absolute, en dit maakt hem zoo geducht: hij wil den mensen absoluut gelukkig maken, absoluut vrij, absoluut deugdzaam, en daardoor werkt hij, mid dellijk of onmiddellijk, op individueale, hartstochtelijke geesten, zoowel als op de massa, die k een neiging: heeft tot abso lute theorieëa en zich moeilijk warm maakt voor wat relatief eu betrekkelijk is. Bij dat streven vreesde hij niet zich voort durend tegen te spreken en werkzaam te zijn in de meest verschillende rich tingen, gelijk genoeg blijkt uit de tegen strijdige verwijten die hem naar het hoof! worden geworpen. Dezer dagen werd hij in de Fransche Ka«ner door Manrice Bar re 3 zelf eenmaal intellec tueel Anarchist, thans voorstander van Katholicisme en traditie, beschuldigd van anarchistische neigingen; andere schrijvers hebben hem, met evenveel De laatste woordenfran J. J. Rousseau. Naar gravure Moreau Ie Jeune. nllllllMIIMIIIIIIMMIIIinilllMIHIUHIIMIIIMHIHMMHHIIIHIMMIIHIIHIIIlMlllllMMIIIIIIl) Dalcroze-Schulfeste" in Hellerau. it'; Men mag wel aannemen, dat de meeste lezers van dit weekblad den naam JaquesDalcroze wel eens hebben gehoord, ver bonden met zijn vinding: de rythmische gymnastiek. Verscheidene zullen bq een of [meer zijner uitvoeringen in ons land tegenwoordig zijn geweest, waar hij deze zqne methode demonstreerde met eenige der beste leerlingen. L_ Ik zeide: methode, maar dat is zoo'n dood woord. En het. past eigenlijk heel slecht voor iets, dat zoo levend en veel zijdig is als de rythmische gymnastiek, en, vooral: zoo overtuigend .na tuurlijk. Iedereen, die eens zoo'n Dalcroze-uit voorin g heeft bijgewoond, al heeft hij misschien niet alles direct kunnen verwerken, moet het vanzelf sprekende dezer zich naar de muziek bewegende licha men zijn opgevallen. Laat ik trachten, u nader met deze Jean Jacqnes Ronsseau. O»b.: 28 Jnli 1712?G«et. 3 Juli 778. ijn van recht, afgeschilderd om zijn Contrat Social als een vergoder van tiranniek, absoluut staatsgezag en hem verantwoordelijk gesteld voor het bloedvergieten van het Schrikbewind. Dezelfde man, .die een kunstenaar was met de pen en een kunstenaar wilde zijn in de muziek, die in den loop van zijn zwervend leven in zijn hoofd veel weten schap wist bjj een te brengen, verklaart den oorlog aan alle wetenschap en kunst Om nu niet te spreken van de tegen spraak tusschen Rousseau's persoonlijk gedrag en de theorieën die hij verkondigt. Maar juist door deze tegenstrijdigheden is hq zoo vruchtbaar geweest, heeft hq' in zooveel richtingen gewerkt. Er is in Rousseau een theoreticus over kunst en tooneel, een theoreticus over opvoedkunde vooral, die brak met de routine en de noodwendigheid inzag aan de paedagogie een wqegeerigen grondslag te geven; en ook een godsdienstig wijs geer van zeer bepaalde richting, die, in zijn Vicaire Savoyard, de verre voorpanger werd van het spiritualisme" van V. Cousin en door zijn beroep op het geweten de onmiddellijke voorganger van Kant. Maar tevens is bij de radicale demokriat: door zijn Contrat Social, nu afgezien vau alle wetenschappelijke waar de of onwaarde vau het boek, is hij de theoreticus geweest van de beweging van den derden stand in 1789, gelijk later Karl Marx door zijn Kapitaal de theoreticus werd van de beweging van den vierden stand, na 1870. ? Maar die demokraat heeft tevens socia listische sympathieën: zjju Discours sur Tinégalitégaf aan de vage socialistische denkbeelden van zijn tijd een meer vasten vorm door een beroep op de rechtvaar digheid en de noodwendige gelijkheid, door de hypothese van een primitief communisme; zówerd Rousseau de wegbereider van Lamennais, van Proudhon, om enkel Fransche namen te noemen. Rousseau, evenwel, bepaalt er zich uiet toe, de maatschappelijke orde te hervormen: menigmaal verklaart hij den oorlog aan alle maatschappelijke orde, aan de geheele beschaving zooals die thans bestaat en predikt terugkeer tot den natuurstaat''. Dit denkbeeld is niet nieuw; zij, die in Gomperz' Griechische Denker het zoo levende hoofdstuk over de Cynici gelezen hebben, weten, dat het opklimt tot de Grieksche wijsbegeerte, maar Rousseau is er, voor de moderne wereld, de voornaamste vertegenwoor diger van. Is men eenmaal zoover, dan is men op weg een absolute Individua list en Anarchist te worden en in dit opzicht heeft Maurice Barrès qui s'y connait?niet geheel ongelijk, wanneer hij Jean Jacques een voorganger van de Anar chisten noemt. Rousseau preiikt Anar chisme, niet door een bepaald geschrift, een bepaalde bladzijde, maar door geheel zijn richting, door geheel zijn levensloop. Met meer recht nog kan men hem den wegbereider noemen van het individua lisme der Romantiek. E a een voorlooper van het Romantisme was hij ook door den vorm: zijn nu eens oratorisch, dan weder dichterlijk proza opent, daar zijn allen het over eens, een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis der Fransohe letter kunde. Over den invloed van Roussean in de verschillende Enropeesohe landen zon men boeken kunnen schrijven. Frankrijk staat natuurlijk bovenaan. Onder het groote publiek werden zijn denkbeelden verbreid door Bernardin de Saint-Pierre; op de Romantici werkte hq door be middeling van Chateaubriand, die zich in zq'n eerste boek, 'het Essai sur les Bevolutions, nog geheel een discipel toont van Rousseau. (Het is evenwel geheel onhistorisch, gelijk P. Lisserre doet, het geheele Fransche Romantisme terug te brengen tot Rousseau en tot Ronsseanalleen: dergelijke groote bewegingen zijn nimmer het werk .van a man. Zelfs de tranen stortende sentimentaliteit der achttiende eeuw is ouder dan Rousseau: zij gaat terug tot Yonng). In Engeland is de invloed van ,the self tormenting sophist, wild Rousstau' zooals Byron zeide, grooter geweest dan men wel gelooft; Byron-zelf onderging dien invloed evenals Sielley, evenals vór hen radicaal gestemde Eogelscben van omstreeks 1790, die later (voorbeeld, Southey) dikwijls behoudend en reactio nair werden, maar wier denkbeelden do ar Byron en Shelley weder worden opge vat. Groot was d<v wérkuig van den citoyen de Genere" iu Duitschland: wat de mannen van den Sturm und Drang" aan Voltaire verweten, w»s zijn strqd tegen Rousseau, zoo goed als zijn strqd tegen Shakespeare. E a op de twee groote figuren, die uit dat gewoel voor den dag komen, had Rousseau invloed: op Schiller vooral door zijn depkbaelden (9 Rousseau, der aus Christen Menschen macht"), op Goathe vooral door zijn vorm. De stgl van Ilcusseau droeg blijkbaar bjj tot de vormiBs. van Goethe, zoowel door zijn dichterleken gloed als door zijn plasticiteit; want nieuwe tegenstrijdig heid in dien zonderlingen mau dezelfda schrijver, die soms zoo duldeloos lang dradig en declameerend kan zijn, weet ook, als hij wil, met wonderbare macht ons beelden en groepen voor oogen te tooveren: menige bladzijde van de Nou velle Heloïse en vooral van de Confes sions bewijst het. Ia onsterfelijke episoden van Werther, van Wilhelm Meister toont Goethe, dat hij den Geneefdchen meester die kunst had afgezien. In Rusland is Tolstoïin zijn jonge jaren, zeggen tijdgrenootsn, een openlijk bewonderaar van Rousseau in veel op zichten als een herboren Jean Jarques te beschouwen. De wijsgeer Tolstoïziet er soms uit als een citoyea deGanève," gecostumeerd als Russische moejik. Wat nu eindelijk Nederland batreft, Dr. Colenbrander, die vau den Patriot ten t ij d en zijn politieke litteratuur speciale studie maakte, kwam tot het resultaat dat de Nederlandsche demokraten van dien tijd hun denkbeelden veeleer ont leenden aau Engelsche en Amerikaansche schrijvers dan aan Fransche: die waren hun te radicaal. Maar er zullen er toch wel geweest, zijn die dachten als die Abraham Vereul, door een kritieus dien ik niet behoef te noemen (Litterarische Fantasten VI, 60) uit de vergetelheid te voorschijn gehaald en die in Rouaseau .den grooten leermeester der volken" zagen. In het litterarisch maakt Bilderdjjk, uit de verte gezien, den indruk van een kerkelijk geloovigen en reactionairen RouBseau. En welke Nederlander denkt als Jean Jacques wordt genoemd, niet aanstonds aan MultatuliP Was er enkel gelijksoortigheid van natuur of ook invloed van Roussean op D. Dekker, direct of indirect P Was die invloed indirect, hoe had die plaats, door de romantiek of door dien zonderlingen Eugène Sue, een Rousseau zonder genialiteit en zonder diepe overtuiging en die toch,.in de jaren vór 1848,, de menschen door zijn sociale romans zoo wist te pakken P" Om tot Rousseau terug te keeren, de Franschman, die wq aan den aanhef lieten spreken, zou kunnen besluiten met de opmerking dat Jean Jacques op dit oogenblik meer kans heeft gewaardeerd te worden dan een veertig jaar geleden, toen het realisme alvermogend scheen. Het spiritualisme" wordt weder gepredikt in het College de Franoa door den wijsgeer Bergson, en da Demokraten, voor zoover zq tevens Socialisten zijn. zien in dien burger van Ganè?e" beslist esn voor ganger. Da krachtige verdediging van Rousseau, in de Kamer uitgeaproken door Naar eene gravure uit Ronaaeau's Emile". den socialist Viviani, in antwoord op den aanval van Maurice Barrès, laat op dit punt geen twijfel bestaan. Parij s. G. BUSKEN HUET. P.S. Personen die zich voor Rousseau en zijn invloed interesseeren kan ik nog juist verwijzen naar eeu artikel, zeer goed gedocumenteerd, van L. Cahen, in het pas verschenen nummer van 15 Juni der Revue de Paris, over Rousseau en de Fransche Revolutie. Komst van J. J. Riasseau in de Eyjeesche valden. Naar grarnre Moreaa Ie Jeune. iitniMiiiilliiiiiiimiimiiiiitlitiiti DalcrozB-ontdekking bekend te maken. Da keru er van is muziek; zouder muziek geen rythmische gymnastiek. Uitsluitend opgebouwd op de muziek, de eenige macht, die orde eu leven tegelijk iu onze bewegingen kan brengen, moet aan deze studie noadzikelijkerwijze worden toegevoegd: gehooroefeningen, solfège-lessen, waar ook op rationeele wijze het Tonbewusztsein" wordt ontwikkeld. De muziek zal slechts dan hare ordenende uitwerking op onze be wegingen kunnen hebben, (d.w.z. in klank-sterkte en -duur), wanneer wij klank en rythme in alle hare nuances zuiver opvatten, in ons opnemen, en getrouw vermogen weer te geven. Hiertoe moet men in het bezit zq'n van een harmonisch ontwikkeld zenuw systeem, eu wie dit t iet reeds van nature heeft, moet het do ar bijzondere oefeningen trachten te ontwikkelen; oefenirgen, die de spieren eraan wennen, onmiddellijk de bevelen der zenu ween tra op te volgen, onafhankelijk van elkander de ver schillende ledematen te doen handelen, en daardoor onezelve tot meester over ons organisme maken. De school van Dalcroze te Helleran bjj Dresden. Zingende bloemen. Ean nommer van het programma voor de schoolfeesten. f Het schoolgebouw met eene van de woonhuizen.