DE AM STERDAM M EU WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1829 Weg door het koran de Bildongs-Anstalt". Drie dagen gast bfl Jaqnes-Dalcroze. Nog even eene verfrissching in een theehuis, waar het ellendig gekwezel yan een jammerlijk strijkje mij weer spoedig verjoeg, een ratelend bakje met een hinkend paard, dan plotseling de express-trein met een vaart van 80 EM. per uur; midden in den nacht, aan een verlaten station even het in slaperige verdwaasdheid opdoemen en wegdoezelen van een bekend gelaat, dan weder het doontormen langs velden en steden, stationsrnmoer, een schokkende auto, een gonzende eleetrisohe wagen zie daar, niet waar, een paar elementen van de wanhopig-verwarde tempowisselingen des hedeadaagschen levens, die het met dat al mogelijk maken, om binnen een etmaal van de rhythmus-looze Haagsohe Poten" verplaatst te worden naar den stillen boschweg buiten Dresden, die daar leidt naar den tempel van den Rhythmus der toekomst! Reeds na een dertigtal schreden onder de geurige dennen kwam de Rhythmus, de geest en de ziel van het dorp Hellerau, ?mij in levenden Ijjve tegemoet: een knaapje van vijf of zes jaar, in een zwart tricot, blootshoofds, barvoets, met naakte armen, liep er te trippelen en sloeg met den linkerarm de 2/4 maat. Daar ging ook zqn rechterhand omhoog en wel verbazend; die maakte in denzelfden tqd drie kwarten! Verdwaasd stond ik den jongen aan te kijken, wiens armen, als uit het verband gerukte molenwieken, door elkaar warrelden tot hu mij om mijn verbazing aangaapte, en met een hoonlach er van door ging. ledere Dalorozien weet en nu weet ik het ook dat ik mij niet onnoozeler had kunnen gedragen, wanneer een spel lend kind mij had doen verstommen. De weg naar boven, naar de BUdnngsanstalt" leidt door het communistische dorp, dat de Deutsche Werkstatte für Handwerkskunst" voor hare arbeiders stichtte. Voor zoover mijn leekenoog vermocht te eordeelen, heeft de moderne Duitsche bouwkunst (Riemerschmid, Tessenow), hier een schoonheid bereikt, die ik geenszins had durven verwach ten. In schilderachtige groepeeringen liggen de witte woningen met de fraaie roode daken, vol bloemen in tuinen en aan vensters, tegen de met bosschen begroeide heuvelen, ea boven gekomen, ziet men daar de Daloroze-school met hare bijgebouwen (reeds in dit blad afgebeeld) voor zich liggen in een strenge rust en landeljjken eenvoud, die bekorend werken. Van wat Dalcroze wil en doet, van den bouw der school op de heuvelen van Hellerau, zijn de lezers van dit blad reeds door den heer Troelstra op de hoogte gebracht. Velen ook zullen een en ander weten van de proeven zijner methode, die Dalcroze en anderen hier te lande hebban gegeven. Toch geloof ik niet, dat men door die uitvoeringen, met enkele leerlingen, een juisten blik op het werk van Dalcroze krijgt en alle lectuur van de vele, vaak hoogdravendlyrisch gestemde geschriften over de methode kan ons hoogstens een denk beeld, nimmer een helder begrip bij brengen van hetgeen daar in Hellerau wordt verricht. Men moet Dalcroze gadeslaan in zijne eigene school, te midden van zijne groote scharen, men moet daar, in die rustige zaal, op de monumentaal opgebouwde trappen, in het geniaal uitgevonden dif fuse licht, de rhythmisohe gymnastiek door groete groepen van honderd en meer leerlingen zien uitvoeren, om tot het besef te komen van het buitengewone, dat deze man nu reeds tot stand heeft gebracht. Ik ging er, als rechtgeaard Hollander, met de noodige dosis sceptisch wan trouwen heen, woonde er een geheelen cyclus van 3 avonden en eene openbare les bij, en keerde, gelrjk zoovelen,, als enthousiast weder! Elke avond opende met eene "serie oefeningen in de rhythmisohe gymnastiek. Dalcroze zat aan het klavier en speelde rhythmisohe aceoorden. Dan kwamen uit de zijdeuren de lange reeksen leerlingen: meisjes en knapen, j on gelingen, volwassen mannen met snorren en kale kruinen, de Hellerau'sche arbei derskinderen, allen ge zond en levenslustig, gespierd en lenig, t Leek even een circus, zooals zjj blootvoetig en -armig aantraden, in kringen mareheer den, bij geleidelijke versnelling van het tempo in looppas, in galop overgingen. Het werd een lust voor het intellect, te zien hoe iedere verwisse ling van tempo, van maat, vaurhythme onfeilbaar door die honderden in fraaie been- en armbewegingen werd gevolgd. Men kreeg den indruk van het Spartaansch gymnasion, als zij zich op de trappen opstelden en daar plastische Gestenübungen" uitvoerden. Daleroze, dit weet men, wil door de Slastiek van het lichaam de muziek uit telden, en zoodoende zijnen leerlingen een inzicht en helder begrip van het innerlijk wezen, de rhythmisehe struc tuur der muziek geven. Al wie, met muzikakn zin begaafd, die oefeningen opmerkzaam hebben gevolgd, zullen met mij ontwaard hebben, hoe ver bluffend suggestief de methode werkt. Ik noem slechts de uitbeelding van het praeludium en fuga in e-moll van Mendelssohn, door het (verborgen) orkest gespeeld. Eene zoekende en lokkende figuur volgde de cadansen van het voor spel, bij den iuzet van het eerste thema verscheen een lange rij, hand aan hand, büdien van het tweede een andere rij enz., en deze slanke ketens, ieder nauw keurig het rhythme zqner eigen stem in verkleiningen, vergrootingen, omkee ringen, enz. volgende, wondden zich om en door elkaar in de sierlijkste lijnen en figuren. Hier zag ik dan in werkelijk heid voor oogen wat mij zoo vaak bij het hooren van muziek voor den geest zweeft: een wonderlijk spel van golvende lijnen. En dit alles is in volmaakte geknischtheid, schoon en edel I Dalcroze .verzint" geen figuren bij muziek, hij dost de rhythmen in de lede maten varen, en zoo ontstaan figuren. Hq' brengt ons in een onmiddellijk reëel contact met de muziek, en stelt zich zoodoende lijnrecht tegenover alle smach tende dweepzucht. In een zqner geschrif ten zegt hij: lob. weiss, es giebt eine Auffassung, die gewisse Eunstwerke von solchem Studium ausgeschlossen wissen will, die da meint, die höchsten Offenbarungen der Kunst Beien keine Studienobjekte. Solcher Heroenkultus scheint mir eine doppelte Gefahr in sioh zu schliessen. Er befördert ein gewisses sentimentales, im Grande unwahres Verhültnis zur Mnsik, wahrend alle unsere Studiën daranf abzielen, die Mensohen in ein reales, positives Verhaltnis zurMusik zu bringen, und es isoliert diese Werke nnd tut ihnen und ihren Soböpfern damitniohts gntes, deun sie werden ein Gegenstand Ier Verehrung, statt des Erlebens." Zoo is het dan toch maar, en het doet goed, zulk een gezond woord te hooren in een tijd, waar men gevaar loopt om zijn geest en ziel voor goed te zien bederven door vaag-religieuse, verwaterd-philosophisehe, nevelig-muzikaal aesthetisohe speculaties in de vierde di mensie! Tegenover de bovenzinnelijke" beteekenis der muziek stelt hij wat men zou kunnen noemen de bmnenzinnelqke", de mathematisoh-positieve schrander heid, het logische iizicht, het wakkere intellect! Past hij nu zijne principes toe op Plaatselijke groepenoefening. Pension der Dalcroie-leerlingen. lllltlllllltllllllllllllllllllllMIIIIMIIIIIIIIIIIIIMlHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIinillltllllllllllMIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMtllllllllllMIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIinillinillllltll Hoe n wnw te Mioneapolis 12.000 leasde, in nnr bracht, t-Tjjdeng de laatste Conventie der republikeinsche partij in de Vereenigde Staten, heeft een jonge vrouw (een actrice) een demonstratie gehouden voor de candidatuur van Roosevelt. 'Het volgende verhaal, over genomen uit The Sun, New-York, wijst er op, dat zy blijkbaar met voorbedachten rade is opgetreden. Een van de meest spannende en schok kende tooneelen, waarvan ooit onze groote politieke bijeenkomsten getuige waren, werd veroorzaakt door een vrouw. Ze was jong, onervaren en geheel onbekend. En toch joeg zij büeen gehoor van 12000 personen zoo hevig het enthousiasme aan, dat het uitbrak in een woeste demonstratie, die alle records op dat gebied sloeg. Op den ochtend van 11 Juni 1892 zou de naam van Mrs. Carson Lake geen enkele beteekenis gehad hebben voor het Amerikaansche volk, zoo het hem al ooit gehoord had. Den volgenden morgen stond hij gedrukt Straat in Helleran. muziek van meer poëtischen inhoud, dan ziet men, hoe door het samenstel van de wetenschappelijk ontworpen lichaams bewegingen als van zelf eene buiten gewone schoonheid ontstaat. Bij dans muziek worden de gemarkeerde gestes vanzelf tot dansbewegingen, zonder dat de methodische gespierdheid der gebaren tot slap-gelei-achtige gratie" wordt. En toch wordt, juist door die innerlijke kracht, de hoogste gratie bereikt. Men kan dan ook niet spreken van dansen" in den banalen zin van bal" of ballet" doch eer van eene tot hoogere schoon heid ontbloeide gymnastiek. Treffende voorbeelden hiervan gaf hij in eeitige pantomimes: Kriegstanz", Madchentanze", Aufblühen" (de zin gende bloemen, waarvan de heer Troelstra reeds eene afbeelding gaf), Echo", naar de oude mythe. In dit laatste troffen de fraai-gestyleerde groe pen der dansende, roepende, luisterende nymphen en de uitbeelding der tot loeren Hauch" verkwijnende Echo, door eene der trouwste leerlingen, die daarbij van groot artistiek talent blijk gaf. Het ligt hier niet op mijn weg, uiteen te zetten, in hoeverre dit stukje werkelijk als eene dramatische bewerking der oude mythe mag gelden; Dalcroze gaf het slechts als eane proeve, hoe volgens zijne methode zulk eene plastische voorstel ling mogelijk is. Noch zal ik zijne muziek aan een kritisch onderzoek onderwerpen. Zij is, natuurlijk, rbythmisch fraai gescha keerd, warm van melodie en orkestklank. "Werkelijk verbluffend werkten de proeven van zijn solfège-onderricht. Zijne leerlingen zqn in het absolute gehoor volmaakt geschoold, zingen zonder eenige moeite in koor alle mogelijke toonaarden, intervallen, accoorden. Eene allerzonderlingst geconstrueerde phrase, door Schillings op het bord geschreven, vol rhythmische en melodische verrassingen, werd door allen tezamen prima vista, na ne herhaling uit het hoofd gezongen. Hellerausche dreumessen, die ons tot het IIIIIIIHIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIimilllMHIIIIIIIIIIIHIIIIIMHMIIIIIIIIIMHIIIIIHIII in duizenden kranten, die hem over 't geheele land bekend maakten. In de hoofd artikels op de voorpagina's nam hij meer plaats in, dan die van den candidaat voor den presidentszetel. In een oogenblik?of, om precies te zijn, in zes en twintig achter eenvolgende oogenblikken maakte de kleine Mrs. Lake zich zelf beroemd. De republikeinsche Nationale Conventie kwam dat jaar te Minneapolis bijeen, met een goede, gezonde politieke strijd in 't vooruitzicht. Gedurende zijn bestuur had Harrison in zijn party meer vijanden gemiddel reiken, zelfbewuste knapen, sier lijke meiskes met lange haren, dirigeer den rhythmisehe improvisaties, dwongen en beheerschten het koor met een Schwung en suggestie, dat den aan wezigen musici de oogen uit het hoofd puilden. Wie er niet bij was, kan het bqna niet gelooven. Het slot van de drie avonden werd gevormd door eene uitvoering van de 2e acte van Glncks Orphens. Dóar heeft Daloroze schitterend getoond, tot welk eene ontwikkeling in schoonheid ook op dramatisch gebied zijne methode in staat is. Alle andere Hellerau'sche vin dingen werkten hierbij op de gelukkigste wijze samen: Vooreerst het diffuse licht, ontsproten aan de honderden gloeilampen achter het doek, waarmede wanden en zoldering der geheele zaal bespannen zq'n en dat alle schakeeringen der bewegingen (dus ook der muziek) nauwkeurig volgt. En dan de ensoneering: monumentale trappen, hoog oploopend naar den achter grond, en een d wars trap, tot in den linker bovenhoek: de weg naar de boven wereld. Op die trap pen en ervoor lag het groote koor: furiën en schimmen. Het voor spel werd tot een on gelooflijk phantaetisch, levend beeld in den wanhopigen strqd der schimmen, die, smach tend naar het licht, door de furiën terug gedreven en gegeeseld werden. In wilde ra zernij renden zij over de trappen heen en weer en in schijnbare ongebondenheid wer den zij toch allen be dwongen en bestuurd door die eene, groote, mysterieuze macht: den rhythmus van Glucks fuga! Daar tokkelt de harp en met n slag staan de honderden roerloos, met van schrik hoog geheven armen. Boven, in het licht ver schijnt Orpheus. Hoerend schton zong Emmi Leisner uit Berlijn de smeekzangen van den Dionysos-priester die, door de diepste smart gelouterd, Apolo's lier deel achtig werd. Donderend klonk telken male het Nein" der furiën. En het wordt in tweezang en gebaren een heftige strijd, totdat eindelijk de smachtende schimmen het cordon der furiën doorbroken heb ben, en Orpheus, die allen door zqn gezang verteederd heeft, naar nog lager regionen geleiden, om er zijne Eurydike te zoeken. Het was onvergelijkelijk van schoon heid en dramatische suggestie. Bitte wir machen kein Theater, nur rhythmische Gymnastik" werd mij na afloop uitdrukkelijk verzekerd. Waarom zou ik die menschen niet gelooven ? Maar waar om zou ik verzwijgen, dat ik nimmer in opera of theater zulk eene ontroering heb onder ronden? En na die uitvoering driemaal met steeds stijgende spanning te hebben bijgewoond, is het mij duidelijk geworden, hoe Dalcroze door zijne vinding van de plastische uitbeelding van den muzikalen rhythmus inderdaad eene geniale vinding heeft gedaan. Welk een wonder van discipline hier werd bereikt, kan men beseffan als men weet, dat alles, spel en zang, geschiedde, zonder dat n enkele der honderden den dirigent kon zien, zonder dat ver borgen opgestelde souffleurs of regisseurs het spel leidden. Zulk een nog nimmer bereikt resultaat kon slechts worden verkregen door het diepa inzicht in het karakter der muziek, de eenige kunst, die door hare strenge wetten van tijdindeeling bq machte is, om tegelijkertijd de grootst mogelijke beweeglijkheid en de absolute orde in eene menschenmenigte te scheppen, zoo althans die menschen door studie en intellect in staat zqn, om die macht werkelijk in zich op te nemen en te verwerken! Al hetgeen ik u vertelde, is het resul* taat van n jaar werken. Deze uitvoe ringen waren geen künstlerische Leistungen", maar een bescheiden schoolfeest. Mag men dan niet met spanning tegemoet zien, wat de volgende jaren zullen bren gen? Dalcroze sprak mij vaa zijn plan, om volgend jaar den geheelen Orpheus te geven. Reeds nv zou ik daarop de aandacht willen vestigen. Wie belang stelt in muziek, in plastiek, in theater, en in combinaties van deze elementen, hij ga er heen, want er valt wónder-veel te leeren! Door den rhythmus in den mensch tot bewustheid te brengen, heeft Dalcroze geheel nieuwe krachten gewekt, en die tevens gebreideld en gestileerd. Het is daar op die heuvelen sympathiek: er wordt daar niet ins Blaue hinein" aan kunst gedaan", er wordt daav gedacht, gestudeerd, hard gewerkt. Er heerscht daar inderdaad een musische geest, een atmospheer van gelouterde schoonheid en ik moest er even denken aan den Mousagetes die immers, zooals de mythe leert, de levenslustigeMaenaden temde, totdat zij Muzen werden, al wil ik nu Monsieur Jaques" geenszins tot een Apollo verheffen, noch zijne door-en-door beschaafde en ingetogen leerlingen met de extatische Maenaden vergelijken I.... De gonzende Electrische No. 7", de schokkende auto, het stationsrumoer, de express, de velden en steden, nog eens (als laatste luxe op het snoepreüje) het zeulende bakje en... wederom de rhythmuslooze Haagsche Poten"! Hier zit ik en zoek naar eene methode, om de veelomvattende hersengymnastiek des modernen levens met een orde-schep penden Rhythmus te breidelen en te regelen. In ieder geval: zonder muziek gaat het niet, neen, waarlijk niet! BALTHAZAR VERHAGEN. Interieur van het pension. maakt dan ooit, maar desondanks was hij, toen de Conventie bijeenkwam, nog dévoor naamste candidaat. De oppositie tegen hem was hardnekkig en omvangrijk genoeg om hem te verslaan, wanneer ze slechts eensfezind was geweest. Maar tusschen een half ozijn mogelijke tegen-candidaten was de naam van Blaine de eenige, die de aan dacht trok. Acht jaren vroeger was Blaine iemand om bij te zweren. Niets van dien aard in de laatste jaren kan vergeleken worden bij de bewondering haast stijgende tot veriiiMmiiiiiiiiiiHMiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiMimiiimiiiiiiiitMiiiiiiitiiimiiiiiiiiiit afgoding waarmee honderden, duizenden Amerikaansche mannen en vrouwen Blaine naar de oogen zagen, toen hij het toppunt van zyn populariteit had bereikt. Het was een sentiment, geheel verschillend van de joviale en hartelijke voorliefde, betuigd ten opzichte van Theodore Roosevelt in een zeker stadium van zijn carrière. Het volk placht Teddy toe te juichen met een gemeenzamen lach, doch hun aanhankelijkheid jegens de plumed knight," zooals Blaine genoemd werd, was zoo diep en oprecht, dat mannen zoowel als vrouwen gewoon