DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1831 ook nog niet gaan toegeven aan hun zucht tot becritiaeeren. Zooals ik al boven heb gewgd: een wetenschappelijke onjuistheid vermindert aan een kunstwerk als kunst niet», 1) Ferri zelf ia dan ook overtuigd dat de knnst en. de wetenschap niet op dezelfde manier op eenzelfde object van stndie als b. v. de misdaad en den misdadiger, kan wor den toegepast en dat rekening moet gehouden worden met de verccbeidenheid harer func ties." Vandaar dat de man van wetenschap ook niet *j}n kennis uitsluitend mug putten uit hetgeen de kunst van diens tak van studie in haar werken betrekt; dit zou een onverantwoordelijke dwaasheid zyn, want de kunst is er niet om hem voor te lichten. Stel u voor dat een krankzinnigenarts als sqn studiemateriaal sommige figuren van Bhakespeare ging gebruiken inplaats van een krankzinnigen persoon zelf en alles wat uit diens omgeving op hem betrekking had, te bestndeeren. Al moet toegegeven worden dat het krankzinnig worden van koning Laar een prachtig staaltje van byna wetenschappelQke scherpe psychologische observatie en doorgronding is, dat alleen verklaard kan worden door de ontiaggeiyke veelzijdigheid van den grooten dichter, voor wien niets van het diepste van de menschensiel verbor gen bleaf. Voordat ik nu kom te behandelen hetgeen Ferri over den misdadiger in den roman zegt en uiteenzet, wil ik nog een oogenblik stil staan bjj de crimineele ziels-ziekteknnde en de door haar opgeleverde resultaten. Het is waarschijnlijk reeds bekend, dat zjj de misdadigers in vier groepen afdeelt. Ie de misdadiger uit geboorte. 2e de misdadiger uit gelegenheid. 3e de krankzinnige misdadiger. 4e de misdadiger uit hartstocht. "Deze indeeling laat ik hier nu volgen omdat het noodig is te weten in welke categorie de criminalist de verschillende beroemde misdadigeistypen uit de romans wil opgenomen zien. De resultaten, die het bestudearen der zielnieken, waaronder ook de meeste mis dadigers, hebben opgeleverd, hebben aan de literatoren genoeg gegevens verstrekt tot het daaruit opbouwen van psychologische romans. Met bijzondere voorliefde is juiat inden laatsten tijd het type van den misdadiger uit geboorte en uit gelegenheid door hem be handeld geworden, nu de bemoeiingen van Lombroso en zjjn volgelingen nog eens in het bijzonder de aandacht op de crimineele zielkunde hebben gevestigd. Zola inspireerde Lombroso's Homo delin quent e" tot het schreven van zijn Bêa humaine"; gevoerde processen, die gerucht maakten en geschriften over misdadigerszielen, brachten Paul Bonrget en d'Annnnzio tot het in romanvorm verwerken van de door hen verschafte gegeven?. De literaire kunstenaar heeft zich reeds vroegtijdig BH veelvuldig met den misdaadplegenden mensch bazig gehouden; hu had zijn belangstelling, hij prikkelde hem door zyn raadselachtige, zieke ziel tot een scherp ontleden van wat in zijn binnenste moest zijn omgegaan vór, tijdens en ca de mitdaad. De oudste schrijvers vonden het on vermijdelijk dat op de miadaad de wroeging volgde; vandaar dat de Griekachetreurspeldichters Orestes laten achtervolgen door de Fatiën. Slechts drie der hoofdtypen van misdadigers worden bij hen aangetroffen: de misdadiger uit geboorte (Oadipue). de krankzinnige misdadiger (Mede») en de hart stochtelijke misdadiger, met zijn in het oog vallende kenmerken: wroeging en zelfmoord. Ean eigenaardig blijk van diep inzicht in de misdadigersziel geeft ook Dante in zijn Hel", waar bij zeer duidelijk aangeeft wat de macht van den misdadiger uit geboorte jegens zichtelf uitmaakt: het ondanks zijn moreele krankzinnigheid begaafd zgn met een hoogere intelligentie. Want, zegt hu: als de kracht der redeneering zich voegt by kwaden wil en macht, is zij onmogelijk te weerstaan." Het type van den misdadiger uit geboorte is pas in den allerlaatsten tjjd grondig be studeerd door de criminalisten, die zich vroeger te veel met het beschouwen van den misdaad zelf bezig hielden. Aan Lom broso de eer dit soort zielszieken fijnzinnig ontleed te hebben 2). Ferri, zijn bewonde raar, volgt hem hierin op den voet en geeft in zyn genoemd boek I delinquent! neU'art*" een heldere uiteenzetting, waarin hy in het oogvallend laat uitkomen dat deze menechen reeds bjj hnn geboorte voor hun leven be stempeld zyn met de kenmerken van pbyaieke en geestelijke afwijking. Dan zegt hij: Behalve de pbysieke, zeer in het oog vallende kenteekecen, vooral in hun ui t er) y'k, neemt men by die Boort van misdadigers een volkomen afwezigheid of een aangeboren terug blijven van zedelyken zin waar de drijfkracht, die het gedrag van den eenling licht tegenover 'de maatschappij. Die zin, dat gevoel ia voor een deel het gevolg van ervaring, opgedaan in het samengaan met de maatechappy'. Het heeft vooraf zyn erftlijkheid tot kenmerk. Die erfelijkheid nu, dit instinkt wordt opgeheven door een ziekte toestand, die te herkennen is aan een zenuw aandoening, welke by misdadigers van ge boorte, die allen moreel krankzinnig zijn, aan epilepsie grenst". 1) Ferri zegt op blz. 106 van zijn werk zeer juist: Het werk van den geleerde is onpersoonlijk, objectief; het werk der knnat daarentegen is, volgens de uitdrukking van Zbla, «en hoekje van de natuur, door een temperament heengezien." 2) Men meene niet dat ik in alles met Lombroao kan samengaan. Het duldeloos oppervlakkige en ergerlijk weinig diepgaande boek Genie en Waanzin" van hem, kan ik geenszins onder mijn sympathieën opnemen. De geleerde heelt hier het genie, de hoogste uiting van de krachten der menechheid willen leuren: het is een afschuwelijk fiasco geworden. Gebaseerd op het feit dat krank zinnigen in hun zielszieken staat soms wei eens blijken geven van kunstzin, meest letterkundigen kunstzin, en dat er wel eens kunstenaars van beteekenis (Lenau, Schumann etc.) krankzinnig zyn geworden, heeft hu een boek opgesteld, waarin hij alle genieën, of wat hg ons voor genieën wil aanwrijven de revue laat passeeren en in allen zijn ontleedk undig mes zet. Wat heaft b.v. het horsQngewicht met iemands genialiteit te maken? .Of liever: hoe kan men daaraan den omvang van iemands genialiteit af meten ? Aldus Ferri, de geleerde. Maar al zijn wetenschap en kunst niet aan elkaar onder geschikt, d. w. z. de een is niet de leermeesteies van den ander, het spreekt toch van zelf dat de kunstenaar, alvorens een werk te echry'ren, waarin hij den misdadiger als onderwerp van psychologische uitbeelding, betrokken heeft, behoort kennis te nemen van wat de wetenschap gedurende jarenlangen, moeiiamen arbeid zich aan ervaringen en uitkomsten heelt verzameld. Deze kennis neming moet geschieden tijdens zyn voorstndiën. Zola b.v. heeft zich soms onderge dompeld in den stroom van meeningen, uit komsten, waarschijnlijkheden, door mannen van de wetenschap, Heien dus, die verstandelijk-objectief hun onderwerpen hebben bestudeerd, uitgesproken, om aan het verwijt van onvoldoende kennis omtrent het door hem te beschrijven gegeven te ontkomen; wat hem desniettegenstaande toch niet altijd gelukt i?. Vooral onderwerpen te kiezen, die op medisch gebied liggen, kan voor den kunstenaar een bron van fouten worden. Voorzichtigheid moet hier altijd in hooge mate betracht worden; daargelaten of medici, stelling nemend tegenover den kunstenaar, het in hun contra-meening wei steeds aan het rechte eind hebben. CONSTANT VAN WBSSHM. bij Mm. Cet dye est sant pitié. Een interessant onderzoek, dat in een school te Lseds werd ingesteld, heeft aangetoond, dat kinderen, wanneer men hen in de gele genheid zou stellen, straffen uit te spreken, steeds wreeder zijn, naar mate zij jonger zijn. Men lei aan kinderen van 6 tot 14 jaar de vraag voor: Welke straf moet opgelegd wor den aan een inbreker, die in uw huis is gedrongen, en die men gevat heeft?" De Daily Mirror deelt de volgende antwoorden mee: Leeftijd 6?7 jaar. Dood door verminking, foltering en andere gruwelen. Ge vangen! s onvoldoende. Een oogenbHkkelyke verschrik kelijke dood wordt algemeen voorgesteld. Leeftijd 8 en 9 jaar. Straf: dood door op hangen ; langdurige gevangenisstraf. Leeftjjd 10?12 jaar. Kortere of langere ge vangenisstraf. Geen enkele stelt terechtstelling voor. Leeftijd 13?14 jaar. Gevangenisstraf van 6 weken tot 3 maanden. De antwoorden der jongste kinderen zijn werkelijk barbaarsch: Ik zon hem de armen en beenen afsnijden." Ik zou hem in stukken hakken." Ik zon hem honderd jaar in de gevangenis laten zonder eten of drinken en dan ophangen." Ik zou hem in een kist leggen, daar zwavel op strooien en dan in brand steken." Da meisjes waren in veel gevallen onver biddelijker dan de jongens. P. M. WA. Berichten. TENTOONSTELLING VAN SILHOUETTEN. De directie van het Museum van Kunstnijverheid te Haarlem is voornemens om bij genoeg zame deelneming in de maand September eene tentoonstelling te houden van silhouetten, zoowel ultknipsels als teekeningen. De direc teur van genoemd museum doet een beroep op de medewerking van allen, die uitknipaels en teekeningen in hun bezit hebben, om deze gedurende eenigen tijd voor het honden der tentoonstelling te willen afstaan. Mie Uitgaien, FBBDERIK VAN EEDEN, Sirius en Siderius, I, Di Ouden, 224 pag. Prijs ing. ? 1.90. Amster dam, W. Verslnys. MARCEL TINAYKB, Hw'zi Manadouze, deel I en II, bewerkt door W. J. A. KOLDANUS Jr., 300 pag. Prijs ing. ?3.50, geb. ?3.93. 'aGravenhage, L. A, Dickhcff Jr. De Feldtccht in Rusland, Gedenkschriften van den generaal graaf DB SKQUR, adjudant van Napoleon. Met een inleiding door gene raal WÜPPEBMANN, 368 pag. Prijs ing. ?1.25, geb. ?1.75. Utrecht, J. G. Broese. Groote Godsdiensten," serie II, No. 4, dr. H. TH. OBBINK, De Godsdienst van Itraël, 40 pa?., ?0.40. Baarn, Hollandia-drnkkery. Uit Zenuw- en Zieleleven," serie II, No. 3, dr. F. M. COWAN, De zoogenaamde strenge" school, 30 pag., ? 0.40. Baarn, Hollandiadrnkkery'. i MATUUR \ f| WOLLEM OMDERGOEDEREn N.W.O. VoorELKJAARGETIJDEen ELKKLIMAATgeschikt. Geïll: prijscourant francoopaanvraag verkrijgbaar Verkoopersnamen worden gaarne opgegeven. TE HUUR. Gebr. WOLFRA T, Ie Steiger Weesperzijde, bij Amstel-Hotel. Telefoon Zuid 2512. hOld.ewey & Corbière, 3O lieidschestraat. Koldewey & Corbière, Slaapkamer Amenblementer. .Koldewey & Corbière, Matrassen en Bedden. BiOldewey & Corbière, Kinder-Ledikanten en -Wiegen. .Koldewey & Corbière, Witgelakte Kindarmeubelen. DE GLOBE Gevestigd te VGravenhage, VU MUWU . PLAATS 11* Maatschappelijk kapitaal: Eén Mlllioen «uiden. Directeuren: J. N. VAN DEN BERG en Mr. J. B. ZUURDEEG. Levensverzekering «onder en met geneeskundig onderzoek, lijfrenten, studiebeurzen, ongelukkenverzekeringen. Koldewey & Corbière, Ho aten Ledikanten. Koldewey & Corbière, Engelsche Ledikanten. Koldewey & Corbière, Wollen-Donzen Dekenr. Kioldewey & Corbière, leveren prima kwaliteiten. IColdewey & Corbière, hebben de grootste specialiteit Bed-artikelen. ?oldewey & Corbière zenden op aanvrage uitgebreide g*ïlustreerde prijscourant. Koldewey & Corbière, 30 Leidsehestraat, Amsterdam. Begrafenis-Onderneming ar. ID. &*i Prinsengracht 837. Telephoon No. 906. BAKKER & TEERINK - BülKfitÏÏËM AMSTERDAM UIZI TELEFOON 6828 UTRECHTSCHEDWAESSTRAAT 17-19 -> -:- BIJ DB REGULIERSGRACHT -?- - BINDEN SCHOOL- EN STUDIEBOBKEN GELEQENHEIDSALBUMS PORTEFEUILLES ENZ. Stoom-Wamherjj en Half om Balf - (ferry Brandy en andere dubbel fijne Likeuren BIJ M. P. POS I,,Eï¥ & ZOOM, Rotterdam. ,/BRONS^EÉ's'' MODEbMELK HEEMSTEDE, TELEF. 1790. FILIALEN: AMSTERDAM: Weteringschans 81?89, Tel. 3276. LEIDEN: Hooigracht 41, Tel. 658. ZANDVOORT: Haltestraat 46, Tel. 87. Stsds-Edltie Opr. Haarl Courant": Hij (de bezoeker) zaleen propagandist worden voor deze ideaal-instelling". is het gebruik van Drops, z.g. zuurtjes, welke met wijii steeiiHUiir bereid zijn; deze kunnen dan ook goedkooper geleverd worden dan K BOKT & I-, BYTES»I> K O P S, die alleen zuiver cifroeiixuur bevatten. TELEPHOOX 115. Laanstraat D 93, BAARN. Verhuring van Automobielen. Groote Reparatie-Inrichting. Garage voor fi£Auioniohielen. Stock Continental, Uuiilop etc. Aanbevelend Firma G. FUOHX. H OX Ii AND I A". Dames! Zonder eenige slijtage. Tel. 8764. A. S. FREDERIK8, Jan Hansenstraat 33-2 Keunen s Turnartikelen n Schoolmeubelen HOLLANDSCH fabrikaat Amsterdam. Dir.: J. H. Keunen - W. G. Hasper. Muiden bl] Amsterdam. WLNTKBBEBGPJLAAT». KONINKLIJKE OLDENZAALSCHE STOOMWEVEW . ? .,?'.- " vo'orheen - ? J.H.MOLKENBOERJr OLDENZAAL Fabriek van katoenen, half linnen en geheel linnen goederen. Levering direct arm pnrliciiliei'en (zonder Uisschenpepsoncn) ook hij do kleinste hoeveelheid. Men vi-agc Stalen en Prijscouranten welke franco vtnrdcn toegezonden. Kinder-Herstellingsoord 't MOUWTJE". Buiten-Bussum. NATUURLIJK PT is datalleen echte Karlsbader, VóorNamaak en vèrvalschinq word f gewaar* C e d n r DÉMEDISCHE ZEEP IS VOLGENS DOCTOREN HET AFDOEND! MIDDEL TE6EN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Begrafenis -Vereeniging TE AMSTERDAM. SAX Jr., adres P. C. Hooftstr. 38. Telephoon Zuid No. 341. JJe Raad van Bestuur: A. W. VAN EEGHEN Jr., Voorzitter. Ie. DA COSTA, Gedelegeerde. Hotel ROOZEN HAAKLEMMEEHOTJT, HAARLEM. Gelegenheid tot het gebruiken van Luncheons en Diners op het overdekte terras. Iltd ÏITTEBBDG, Deo Hai-SdewÉp. VAN RIJN'S DEBESTEMOSTERD FABRIEK PLANTAGE FRAN5CHE LAAN NSI5 SinPLEXPETROLEUM LAMPEN E M KACHEL5 Welbekende Soolbad f ml HAifl| JU RAY Familie Hotel en Luehtkuuroord, W&M 110161 C OCX, len Kang _ . . Allen Comfort. Diverse Baden. Pension vanaf 7 Francs. Piospectus (IWItserl.) Intern^ Verkeersbureau, Amsterdam, Raadhuisstraat 16. Ctrand Hotel Ulonnj et Bean-Séjour au Lac. E. R. met alle modern comfort. Wintertuin aan het meer. Prospectus Int. Verkeershureau, Amsterdam, Raadhuisstraat 16. Thiioic Hotel Viamala. Isten R. Stofvrij ge), midden in een eigen Park l IIUSISii van 25.000 vierk. meter. Gr. terrassen met nitz. op den ingang van de Wereldber, fiamalaschlucht. Overgang station van en n. den Engadin. Door H.H. doktoren zeer aanbev. voor langer. Proep. Int Verkeersburean, Amst., Raadhuisatr. 16. Post Hotel. Tegenover het Station. Restaurant met groote Terrassen, vanwaar heerlijk uitzicht. (Zwitserl.) , Nicolasstr. BB-31. Hotel Ie E. Mort. comf. Termaalb. Gr. reat. en Terrassen. Kam. vanaf M. 2 50. Prosp. srr. u. fr.Int.Verk.bur.Amst Raadh.str.10 Beeldschoon maakt een zacht,rein gezichf blozend . jeugdig uiterlyk.blanke fluweelzachre huid en een verblindend schoon reint-. Dit alles bewerkt de alleen echte . Stokpaardjes-Lelienmelk-Zeep i van Bergmann &Ci :?: Arnhem. j . a4-0 ets. per stuk overal verkrygbaar.